FOTO: ROB WILSON/CANSTOCKPHOTO.COM
AANSPRAKELIJKHEIDSRECHT
Als ik...
In de serie ‘Als ik...’laten prominente juristen hun licht schijnen over de vraag wat zij zouden willen veranderen op ‘hun’rechtsgebied. Wat zouden zij aanpakken, instellen en/of afschaffen als zij minister van Veiligheid en Justitie waren? Gratis advies voor Ivo Opstelten; deze keer op het gebied van het aansprakelijkheidsrecht.
Als ik... aansprakelijkheidsrecht
“De algemene vraag of het stelsel van toen in de wereld van nu ook nog zo bedacht zou zijn, en of dat stelsel nog optimaal werkt, wordt niet gesteld.” Ivo Giesen, hoogleraar aansprakelijkheidsrecht
“Ik zou – eindelijk – smartengeld voor nabestaanden en naasten van ernstig gewonden mogelijk maken.” Siewert Lindenbergh, hoogleraar privaatrecht
“Politiek Den Haag zou terrein moeten terugwinnen op de rechtspraak en regie moeten gaan voeren die nu in handen is van de Hoge Raad.” Ton Hartlief, hoogleraar privaatrecht
“Laat zowel het recht op materiële als immateriële schade overgaan op erfgenamen, net als elders in Europa.” Antoinette Collignon, advocaat
“De directe actie als inningsbevoegdheid is een onnodig complexe regeling. Een eigen recht voor het slachtoffer zou beter zijn.” Stijn Franken, advocaat 67
Ervaren advocaat-medewerkers Arbeidsrecht gezocht
Stibbe zoekt per direct ervaren advocaat-medewerkers
herstructureringen en sluitingen, beursintroducties,
voor de sterk groeiende praktijkgroep Employment, Pensions & Incentives. Onze praktijkgroep biedt een uitdagende en stimulerende werkomgeving voor ambitieuze en gedreven arbeidsrechtadvocaten.
beloningssystemen en outsourcings. Daarnaast adviseer je over collectief ontslag, afvloeiingsregelingen voor
De praktijkgroep is één van de grootste, op arbeidsrecht en pensioenrecht gerichte praktijkgroepen
bijvoorbeeld door middel van presentaties en publicaties in vakbladen. Dergelijke bijdragen worden zeer gewaardeerd
in Nederland met drie partners en negen medewerkers.
en aangemoedigd.
executives, corporate governance en medezeggenschap. Van onze medewerkers vragen wij dat zij een wezenlijke bijdrage leveren aan het delen van vaktechnische kennis,
Stibbe is een vooraanstaand internationaal advocaten- en notarissenkantoor met vestigingen in Amsterdam, Brussel,
Voor het volgen van cursussen en opleidingen is er
Luxemburg, Londen, New York en Dubai. De meeste
binnen Stibbe alle ruimte. Commerciële dienstverlening
van onze cliënten zijn beursgenoteerde en grote nietbeursgenoteerde ondernemingen en financiële instellingen.
vereist niet alleen juridische vakkennis om een goede gesprekspartner voor onze cliënten te kunnen zijn.
Binnen Stibbe staat een pragmatische en snelle
Hiervoor is ook uitstekend bedrijfskundig en financieeleconomisch inzicht nodig. Stibbe heeft daarom het Stibbe
dienstverlening centraal. Daarnaast zijn ambitie en
MBA Highlights programma opgezet in samenwerking
persoonlijke ontwikkeling belangrijke pijlers van Stibbe. Onze bedrijfscultuur kenmerkt zich door inzet, kwaliteit
met INSEAD, één van de meest gerenommeerde business
en een open en informele omgang. Op die manier
INSEAD in Fontainebleau.
stimuleren wij de onderlinge samenwerking en overleg en bevorderen we het kwaliteits- en opleidingsniveau van
Wij zoeken naar kandidaten met drie tot zes jaar ervaring
onze advocaten.
als advocaat in een arbeidsrechtpraktijk.
De praktijkgroep Employment, Pensions & Incentives
Voor meer informatie kun je contact opnemen met
werkt voor nationale en internationale cliënten in zowel de advies-, transactie- als procespraktijk. Samen met
mr. drs. Astrid Helstone via
[email protected] of + 31 20 546 06 54. Een oriënterend gesprek behoort tot de mogelijkheden. Je kunt je sollicitatie richten aan mr. Eva van den Berg via
[email protected].
collega’s van andere praktijkgroepen werk je aan de arbeidsrechtelijke aspecten van bijvoorbeeld grote
schools ter wereld. Dit programma vindt plaats aan
www.stibbe.com
ALS IK... AANSPRAKELIJKHEIDSRECHT
HOOG TIJD VOOR FUNDAMENTELE HERBEZINNING
A
zijn eigen schade dragen moest. Dit nieuwe perspectief is ls ik minister van Veiligheid en Justitie was… dan wellicht nog te rechtvaardigen, maar zou niet zonder fundazou ik het startsein geven voor een fundamentele mentele discussie nieuw overheidsbeleid mogen worden. Bijherbezinning op het aansprakelijkheids- en schadevoorbeeld niet omdat de overheid aan de andere kant ook vergoedingsrecht. De huidige wetgeving is in de kern al zesde mogelijkheden juist verruimen wil voor schadeverhaal tig jaar oud, en sindsdien is onze wereld geweldig verantussen particulieren bijvoorbeeld door de strafrechtelijke derd: secularisering, individualisering, privatisering en verjaringstermijnen verder uit te bannen, waarmee de civielglobalisering zijn kernwoorden. Uiteraard zijn regelmatig rechtelijke verjaring deels ook vervalt, en door na elk delict wetswijzigingen doorgevoerd, maar de algemene vraag of op schadeverhaal aan te sturen. Blijkhet stelsel van toen in de wereld van baar draagt toch niet ieder zijn eigen nu ook nog zo bedacht zou zijn, en schade. Uiteraard is daar niets mis of dat stelsel nog optimaal werkt, mee, maar enige consistentie binnen wordt niet gesteld. Daar is echter wel een regelsysteem is wenselijk, om niet reden toe. te zeggen noodzakelijk. Dat vergt een Immers, het huidige aansprakelijkbrede herbezinning, door de speciaheidsrecht moet veel meer terrein belisten die het gehele veld overzien en strijken dan het stelsel van toen; vrijtegenstrijdige ontwikkelingen kunnen wel elk maatschappelijk probleem duiden. blijkt via de onrechtmatige daad aan Frappant is in dit verband ook dat de de rechter te kunnen worden voorgefinanciële toezichthouders op het punt legd: van stakingen tot het gebruik staan een wettelijke immuniteit te vervan kernwapens. Deze en andere krijgen zodat hun aansprakelijkheid maatschappelijke vraagstukken verslechts bij opzet en grove schuld kan gen beleidskeuzes die wellicht niet worden ingeroepen. Dat voorstel past eens bij de rechter thuis horen, en Prof. mr. Ivo Giesen is hoogleraar bij de trend van minder schadeverhaal die, als ze daar wel komen, de spanaansprakelijkheidsrecht aan de jegens de overheid, maar is overigens kracht van diens besluitvormingsproUniversiteit Utrecht. systeemvreemd; immuniteiten passen ces minstens tarten. Wellicht mede slecht in ons gedachtegoed. Daar waar deze in feite wel bedaardoor blijft in de rechtspraak de beleidsmatige afweging staan, bijvoorbeeld onder de noemer van een gesloten en exonderbelicht, met de zaak van de Iraanse vluchteling en de clusief systeem zoals bij de vergoeding van personenschade (daar afgewezen) relativiteit als markant dieptepunt; dit aan ‘derden’, staan ze dan ook ter discussie. De immuniteit ‘verhullend argumenteren’, zoals Vranken het noemde, helpt van toezichthouders is ook onnodig, gezien de rechtspraak niet; de werkelijke redenen moeten op tafel. van de Hoge Raad; er worden geen strenge eisen gesteld aan Relevant is verder dat de regering er tegenwoordig op inzet de zorgplicht van toezichthouders. Erger is dat deze over– en daarover via het WODC onderzoek uitzet – dat de burheidsimmuniteit lastig in te dammen is, want ongetwijfeld zullen allerlei andere (quasi-)toezichthouders zich erop gaan Enige consistentie binnen een regelberoepen dat ook zij een immuniteit verdienen. De notarissen systeem is wenselijk, om niet te zeggen hebben zich al gemeld (WPNR 6922, p. 211). Voeg bij dit alles dat de rechtspraak op vele deelterreinen noodzakelijk nieuwe, lastige vragen op haar bord heeft gehad (wrongful birth en life; DES; asbest; hangmat, etc.) en nog zal krijgen (klimaatverandering; mensenrechtenschendingen door beger zelf meer verantwoordelijkheid gaat dragen. De bedoedrijven; ‘educational malpractice’; omgang met zelfreguleling is niet dat de burger zijn schade niet meer verhalen zal, ring, etc.) terwijl die rechtspraak, de openstaande vragen en maar wel dat die burger niet langer aanklopt bij de overheid de mogelijke repercussies daarvan, nog niet in volle omvang als er schade geleden is. Dat is in potentie een fundamentele doordacht zijn door de wetgever, en het zal duidelijk zijn wijziging van koers, en een stap terug naar de tijd van de EBUIFUIPPHUJKEJTWPPSFFOGVOEBNFOUFMFIFSCF[JOOJOHr inmiddels sterk genuanceerde klassieke hoofdregel dat ieder
nr. 5 – 2012
69
KNAPPE KOPPEN VRIJSTELLEN OM MEERJARENPLAN TE MAKEN
A
FOTO:JONATHAN VOS
rechtspraak, regie moeten gaan voeren die nu in handen is ls ik minister van Veiligheid en Justitie was… zou van de Hoge Raad. De rechtsontwikkeling binnen het aanik tot meer in staat willen zijn dan korte termijnsprakelijkheidsrecht komt duidelijk van hem, terwijl hij politiek. Ik zou mij niet alleen willen zetten aan niet zelf zijn agenda bepaalt, immers afhankelijk is van ‘kleinere’ vragen als de zoveelste wijziging van het verjawat anderen bij hem op het bord leggen. Desondanks heeft ringsrecht (in art. 3:310 is de verjaring van de rechtsvordede Raad het verkeersaansprakelijkheidsrecht gemoderniring tot vergoeding van schade net weer gekoppeld aan de seerd, zijn best gedaan op een zo evenwichtig mogelijke re(niet)verjaring van strafbare feiten). Een iets grotere vraag is geling van de vergoeding van arbeidsgerelateerde schade of kwalitatieve aansprakelijkheden voor zaken moeten kunen het schadevergoedingsrecht vernen cumuleren: het recente Lorettarijkt bijvoorbeeld met vormen van arrest – in plaats van de bezitter van abstracte begroting om verlies van het paard had de bedrijfsmatig getijd in verband met zorgtaken te bruiker moeten worden aangesprocompenseren en met proportionele ken – heeft ons nog eens ingescherpt aansprakelijkheid in gevallen waardat getroffenen niet steeds de juiste in de klassieke alles-of-niets-benadepersoon in hoedanigheid aanspreken. ring tot onredelijke resultaten zou De goedbedoelde regeling van de leiden. Maar het is niet de uitvoeaansprakelijke persoon blijkt in de ring van een programma, er ligt praktijk dus slachtoffers te maken. geen meerjarenplan ‘AansprakelijkWaarom niet alsnog geregeld dat er heidsrecht op weg naar 2020’ aan meerdere personen in kwaliteit aanzijn rechtspraak ten grondslag. Als sprakelijk kunnen zijn? Uiteraard zou de Hoge Raad al beleid voert, is dat ik als minister, zelfs wanneer ze door ad hoc-beleid. Ik zou echt knappe een politieke tegenstander ter hand koppen willen vrijstellen om dat zijn genomen, aandacht hebben voor Ton Hartlief is hoogleraar privaatrecht meerjarenplan te maken. lopende dossiers. Zo schat ik in dat aan de Universiteit Maastricht. De opdracht aan hen heb ik zo gede positie van naasten en nabestaanschreven: “Wat zou de rol van het aansprakelijkheidsrecht den na het echec van het wetsvoorstel affectieschade in moeten zijn? Uiteraard gaat het ons om vergoeding van 2010 binnenkort weer op de politieke agenda komt te schade. Maar welke? Welke afstemming met andere vergoestaan. Het zou dan goed zijn om niet alleen te kijken naar dingssystemen (sociale zekerheid, verzekering, schadefonds) het smartengeld, maar ook naar inkomensschade in geval streven we na? En wat willen we nog meer bieden dan vervan zorgtaken en – als we dan toch bezig zijn – ook naar de goeding: hoe zwaar zetten we in op erkenning, genoegdoening en zo meer? En ook daar: kunnen we dat ook langs anWaarom niet alsnog geregeld dat dere weg realiseren? Welke functies dichten wij het meerdere personen in kwaliteit aansprakelijkheidsrecht nog meer toe? Wensen wij het aansprakelijkheidsrecht ook in te zetten als een instrument dat aansprakelijk kunnen zijn? burgers, bedrijven, banken en overheden in de gewenste richting moet zien krijgen? Wat is uw visie op de rol van strafrecht, tuchtrecht en bestuursrecht en in het verlengde daarregeling van art. 6:108 als zodanig. De vergoeding van overvan op die van overheid en burger? Gaan wij geld zetten op lijdensschade verdient een modernisering. Dan kan dat ingede handhavende burger? Of is ‘back to basics’ uw devies: in wikkelde gedoe met behoeftigheid misschien ook worden het aansprakelijkheidsrecht gaat het om schadevergoeding, weggeschreven. niet om handhaving of bestraffing? In afwachting van Uw gewaardeerd rapport zie ik mij in de politieke waan van de Lapwerk dag genoodzaakt naar bevind van zaken, maar net als mijn Maar dit is allemaal sleutelen aan het systeem, lapwerk, voorgangers zonder inhoudelijke agenda of grote visie, enkel waar fundamentele bezinning ideaal zou zijn. Eigenlijk zou LPSUFUFSNJKOQSPCMFNFOPQUFMPTTFOur ‘politiek Den Haag’ terrein moeten terugwinnen op de
70
nr. 5 – 2012
IZhhVkVcYZc:cYZ $k
6YkdXViZ
c]VgiZcc^ZgZc# Hdbhk^cYZcZgbdd^ZdcibdZi^c\ZceaVVih!\Zlddc dbYVi]ZiodbdZio^_c#ÆLVciidZkVaWZhiVVic^ZiÇ! kda\ZchIZhhVkVcYZc:cYZ#IdZcoZ]VVg\gdiZa^Z[YZ kda\YZcVVg]ZiddhiZckVc]ZiaVcY!`lVbYZa^Z[YZ kddg]VVgkV`c^ZideYZilZZYZeaVVih#9ZVbW^i^ZjoZ VYkdXViZdciYZ`iZYViYZGVcYhiVY\ZZcbdcdeda^Z ]ZZ[ideide`VcidgZcbZibdd^lZg`#DcoZeVYZc `gj^hiZcZa`VVg# ÆCnh^c\]hiVViWZ`ZcYVah`lVa^iVi^Z[Zc]ZiiZbedkVc YZegdXZhhZca^\i]dd\#9Vi`Vcdd`c^ZiVcYZgh0YZhZXi^Z \ZodcY]Z^YhgZX]i^hYZcjbbZgckVcCZYZgaVcY#KVcj^i OldaaZ9Vi]VY^`kgdZ\Zgcdd^i`jccZcWZYZc`Zc#:cdkZg \ZodcY]Z^Y\Zhegd`Zc/GdiiZgYVbZco^_cWZidc_jc\aZo^_c bZcd\hiZZYha^Z[!bVVgYVi[g^hhZWdh^cb^_cVX]iZgij^c ^hZZcbdd^ZWdcjh#Ç Cnh^c\]^hZZcWZYg^_[kVc`VgV`iZgkdaaZheZX^Va^hiZc#6aaZZc YZlZi^hW^_dchhiVcYVVgY#KddgYZgZhi`g^_\_ZVaaZgj^biZ dbWj^iZc\ZlddciZo^_c#@a^c`iY^i\dZYZc`ZccZcl^_ Za`VVgcd\c^Zi4AVVi_ZYVck^cYZck^VlZg`ZcW^_cnh^c\]#ca
Cnh^c\]#9Z_j^hiZ_jg^hideYZ_j^hiZeaZ`#
7ZhiZVYk^Zh`VciddgkVcCZYZgaVcY!cg#&^c>cXdbeVcn
EEN BETERE POSITIE VOOR DERDEN BIJ LETSEL EN OVERLIJDEN
A
nomisch meest voordelige – de maatstaf vormt. Ook ten ls ik minister van Veiligheid en Justitie was, zou ik aanzien van schade aan onroerende zaken wordt bijvoorde positie van derden bij letsel en overlijden beter beeld aangenomen dat niet altijd de meest voordelige opregelen. Voor de praktijk, en dus voor de rechtzoelossing bepalend is voor de schadevergoeding. Omdat het kende, blijft het, zo blijkt bijvoorbeeld uit de rechtspraak, hier gaat om kosten ter beperking van schade van de getobben met de aanspraken van derden. wonde, zou ik een aanspraak op vergoeding, zeker waar In de eerste plaats zou ik – eindelijk – smartengeld voor nahet de toekomst betreft, nooit aan de derde zelf toewijzen, bestaanden en naasten van ernstig gewonden mogelijk mawant er kunnen allerlei calamiteiten bij de derde ontstaan ken. Het eerdere wetsvoorstel, dat op initiatief van de Twee(ziekte, overlijden, faillissement) de Kamer werd ingediend en door waardoor de belangen van de gealle relevante marktpartijen werd gewonde in de knel kunnen raken. Er steund, is in 2010 in de Eerste Kamer zouden bovendien problemen van gesneuveld. De in de discussie aangerangorde kunnen ontstaan. voerde argumenten gaven er blijk van Gewoon aan de gewonde zelf betadat de senatoren onvoldoende voelen dus, en soms wat ruimhartiger ling hadden met de praktijk. Het thedan de Hoge Raad suggereert. Is ma is natuurlijk complex, maar er is daar wetgeving voor nodig? Nee, helder onderzoek dat de behoefte aan want op grond van het huidige recht een dergelijke aanspraak onderkan het al, maar het zou wel goed steunt. Gelet op de Draft Common zijn als de minister er, bijvoorbeeld Frame of Reference (art. VI-2:202) in een toelichting op een wetsvoorkan worden gezegd dat het een bestel over smartengeld voor nabeginsel van Europees privaatrecht is staanden, zijn mening over geeft. dat dergelijke schade wordt vergoed Dan kan de rechter het verder wel en het blijkt dat steeds meer landen Siewert Lindenbergh, hoogleraar privaatzelf af doen. in Europa een dergelijke aanspraak recht, Erasmus Universiteit Rotterdam In de derde plaats zou ik de vergoeerkennen. Een aanspraak op vergoeding van derving van levensonderhoud bij overlijden aanding van deze schade zal bovendien vermoedelijk de druk in pakken. De vaststelling daarvan is heel complex geworden de rechtspraak op de vergoeding van zogenaamde shocken duurt daarom veel te lang. Dat is belastend voor nabeschade doen afnemen. Direct doen dus! staanden, die wel wat anders aan hun hoofd hebben. Het sluit bovendien niet meer goed aan bij de huidige samenleHelderheid vingsvormen en ook de wijze waarop hier met opgekomen In de tweede plaats zou ik helderheid scheppen over de voordeel wordt omgegaan geeft te (over)denken. Maar deze vergoeding van inkomensschade van derden die voor een naaste met ernstig letsel gaan zorgen. In de loop van het debat over het smartengeld voor derden is de vraag opgeDe vaststelling van de vergoeding komen of deze schade voor vergoeding in aanmerking van derving van levensonderhoud moet komen en of derden op dit punt een eigen aanspraak zouden moeten hebben. Nu bestaat een eigen aanspraak bij overlijden duurt veel te lang van derden op vergoeding van de kosten van verzorging en verpleging met, volgens de Hoge Raad, als maximum de problematiek is zo complex dat zij niet direct eenvoudig in kosten van een professionele hulpverlener. Ik denk dat het wetgeving is om te zetten. Als ik minister van Justitie was, huidige recht ook al voldoende aanknopingspunten biedt zou ik hiervoor een commissie van deskundigen in het leven om, wanneer dat redelijk is, in gevallen waarin meer scharoepen met de opdracht om alternatieven voor het huidige de is geleden een hogere vergoeding toe te wijzen. Het gaat stelsel op een rij te zetten, opdat ik daaruit een keuze kon hier immers om kosten ter beperking van de schade van de NBLFOFOEF[FJOXFUHFWJOHLPOOFFSMFHHFOr benadeelde en ten aanzien van dergelijke kosten pleegt te worden aangenomen dat de redelijkheid – en niet het eco-
72
nr. 5 – 2012
ALS IK... AANSPRAKELIJKHEIDSRECHT
MEER AANSLUITING ZOEKEN BIJ EUROPA
A
maken. Als iemand bijvoorbeeld niet lang na een misdrijf ls ik minister van Veiligheid en Justitie was, zou ik of ongeval overlijdt en geen kans heeft gehad om de weproberen (nog) meer aansluiting te zoeken bij de derpartij te informeren over zijn recht op vergoeding van rechtspraktijk in andere landen in Europa en de smartengeld, dan kan hierop geen aanspraak gemaakt rechtspraak van het EHRM. worden door de erfgenamen. Dat is wat mij betreft niet uit Voordat ik hierop in ga wil ik daarbij wel opmerken dat de te leggen en ook onbegrijpelijk gezien de wetgeving en afgelopen jaren door het Platform van de Letselschade rechtspraak in de meeste landen in Europa en uitspraken Raad, de Universiteit Tilburg, de Vrije Universiteit en andere van het EHRM. Daar wordt de lijn gevolgd dat zowel het partijen de nodige inspanningen zijn verricht om de behanrecht op materiële als immateriële deling van letselschade en overlijschade zonder meer overgaat op de densschade zaken soepeler te laten erfgenamen. verlopen. Daar waar partijen in het Op het punt van de smartengeldververleden recht tegenover elkaar stongoeding voor nabestaanden sluit ik den is nu gekozen voor meer gemij geheel aan bij het betoog van Siestroomlijnde processen. Hier komt wert Lindenbergh. Ik ben het vollenog bij dat er de afgelopen jaren dig met hem eens dat er op korte termeer mogelijkheden zijn gecreëerd mijn alsnog een wet moet komen om tot oplossing van geschillen te waarin dit voor nabestaanden goed komen, zoals mediation, de Wet wordt geregeld. Hieraan bestaat abDeelgeschillenprocedure en de comsoluut behoefte, hoewel gedebatteerd paritie bij de letselschadekamer. Tekan worden over de toe te kennen recht heeft de Haagse rechtbank als vergoeding. Ook daarbij kunnen wij initiatiefnemer van de letselschadekaleren van de ons omringende landen, mer de PIV-giraffe 2012 in ontvangst zoals België, Frankrijk, Italië en Enmogen nemen tijden het afgelopen Antoinette Collignon is advocaat bij geland. congres van het Personenschade InLegaltree. Ook zou ik het advies van Lindenstituut van Verzekeraars). Ten opbergh om een commissie in het leven te roepen die zich zichte van andere landen in Europa zou men kunnen stellen kan buigen over de positie van derden bij overlijdensschadat wij inmiddels meer gereedschap in onze gereedschapsde en zware letsels onmiddellijk opvolgen. Ik zou deze kist hebben zitten. De vruchten hiervan worden nu al gecommissie tevens adviseren rechtsvergelijkend onderzoek te doen naar de wijze waarop overlijdensschade wordt Ingrijpen bij wet in de wijze vastgesteld. In ons omringende landen zoals bijvoorbeeld van afhandeling van letselschadezaken in Engeland wordt deze schade op eenvoudiger doch even doeltreffende wijze berekend. zou ik als minister niet nastreven De commissie zou ik tevens opdracht geven om te kijken naar de positie van regresnemende werkgevers, die in de huidige situatie vaak met een behoorlijke schade blijven zitplukt. Ingrijpen bij wet in de wijze van afhandeling van letten. Werkgevers kunnen op grond van 6:107a BW slechts selschadezaken zou ik als minister daarom niet nastreven. het netto doorbetaalde loon vorderen. Een werkgever moet echter wel gedurende twee jaar het bruto loon (al dan niet Maatschappelijk debat gedeeltelijk) doorbetalen. Daar komt in een aantal gevallen Wel zou ik een maatschappelijk debat aangaan over de bovendien nog bij de kosten van een vervangende kracht en mogelijkheid en wenselijkheid om artikel 6:106 BW lid 2 extra administratieve lasten. De commissie zou kunnen onte wijzigen. In dit artikel is onder andere geregeld dat naderzoeken of hiervoor alternatieven zijn en wat de consedeel dat niet uit vermogensschade bestaat, zoals geregeld quentie is voor de schadelast en dus voor door verzekeraars in artikel 6:106 BW lid 1, niet vatbaar is voor overgang JOSFLFOJOHUFCSFOHFOQSFNJFTr onder algemene titel tenzij de gerechtigde aan de wederpartij heeft medegedeeld op de vergoeding aanspraak te
nr. 5 – 2012
73
VERVANG DE ‘DIRECTE ACTIE’ VAN SLACHTOFFERS DOOR EEN EIGEN RECHT
A
doordacht, wat blijkt uit de parlementaire geschiedenis die belangrijke onderwerpen onbehandeld laat. Hoe immers te verklaren dat het slachtoffer de penningen mag behouden en niet aan de curator moet afdragen (het blijft toch immers het vorderingsrecht van de dader)? Hier gaat de wetgever blijkbaar uit van een onvermelde verrekening. In geval van verrekening zou evenwel – anders dan de wet vermeldt – ook het vorderingsrecht van het slachtoffer op de dader niet-vatbaar moeten zijn voor derdenbeslag (zo’n beslag zou alsnog verrekening frustreren; en daarmee belemmeren dat het slachtoffer de penningen kan behouden). Ook onvermeld blijft dat de inningsbevoegdheid van het slachtoffer natuurlijk niet noodzakelijk alle bevoegdheden van de dader wegneemt. Wat weer vragen oproept over de onderlinge relatie tussen Onvoldoende doordacht beide bevoegdheden. Ook die blijft De wetgever heeft de directe actie onbesproken. Aannemelijk is bijechter op een unieke wijze vorm gevoorbeeld dat zowel dader als geven. Het slachtoffer krijgt geen Advocaat Stijn Franken is partner slachtoffer nog steeds nakoming ‘eigen (vorderings)recht’, maar een bij NautaDutilh en is gespecialiseerd kunnen vorderen, maar dat ze zonovan het vorderingsrecht van de dain aansprakelijkheids- en dig alleen tezamen bevoegd zijn tot der (op zijn aansprakelijkheidsververzekeringsrecht. kwijting. Deze bevoegdheidsverdezekeraar) afgesplitste inningsbeling is ook van belang voor de aanvoegdheid. De Raad van State heeft sprakelijkheidsverzekeraar. Verjaringshandelingen zal de hier kritisch over geadviseerd. Het afsplitsen van de inaansprakelijkheidsverzekeraar naar beide moeten verrichningsbevoegdheid van het materiële vorderingsrecht kan ten en ook kwijting zal hij van beide moeten verlangen; volgens de wet eigenlijk niet (art. 3:304 BW). De literaanders blijft een en ander zonder rechtsgevolg. Ik ben er vrij zeker van dat de praktijk zich dit niet realiseert. ls ik minister van Justitie en Veiligheid was, zou ik de directe actie van slachtoffers met letselschade vervangen door een eigen recht. Sinds 1 januari 2006 heeft een slachtoffer met letselschade een ‘directe actie’ op de (aansprakelijkheids)verzekeraar van de dader (art. 7:954 BW). Deze nieuwe wettelijke ‘actie’ is ingevoerd tezamen met het nieuwe verzekeringsrecht in boek 7 BW en pas tamelijk laat in het wetgevingsproces opgekomen. De bedoeling van de directe actie is om de positie van het slachtoffer met letselschade te verbeteren door zeker te stellen dat ook ingeval van faillissement van een dader de verzekeringspenningen buiten diens boedel om daadwerkelijk bij het slachtoffer terechtkomen.
Enige consistentie binnen een regelsysteem is wenselijk, om niet te zeggen noodzakelijk
tuur heeft zich eveneens kritisch uitgelaten. En ook in het buitenland gaat men meestal uit van een ‘eigen (vorderings)recht’ van het slachtoffer. Toch heeft de wetgever voet bij stuk gehouden, terwijl de constructie van een afgeleide inningsbevoegdheid eigenlijk onvoldoende is
74
nr. 5 – 2012
Onnodig complex De directe actie als inningsbevoegdheid is een onnodig complexe regeling. Een eigen recht voor het slachtoffer zou beter zijn. Dan is meteen duidelijk waarom bij faillissement van de dader het slachtoffer de verzekeringspenningen mag behouden. Voor de bevoegdheidsverdeling tussen slachtoffer en dader kan eenvoudig worden aangeknoopt bij de wettelijke regeling inzake gemeenschap (art. 3:170 en 171 BW). 8BBSPNNPFJMJKLEPFOBMTIFUNBLLFMJKLLBO r
NOVEX is een jonge, groeiende vereniging voor executeurs. De professionele executeurs kunnen hun kennis en kunde verder ontwikkelen door het volgen van een driedaagse cursus: de leergang executele. Na het volgen van de leergang staat het lidmaatschap van NOVEX open. Leden krijgen onder meer diverse verdiepingscursussen aangeboden. Daarnaast is NOVEX als belangenbehartiger in gesprek met partijen om de positie van de executeur te verbeteren. Op de website (www.novex-executeur.nl) staat informatie om een particuliere executeur te helpen een nalatenschap af te handelen.
NOVEX is een multi-disciplinaire vereniging met bestuursleden en leden uit verschillende beroepsgroepen. De interactie tussen bijvoorbeeld het notariaat, de financiële dienstverlening en goededoelenorganisaties heeft een meerwaarde voor de executeur. De beroepsgroepen werken binnen NOVEX samen om de executeur te professionaliseren. Het bestuur en de leden zetten zich hier voor in. Een lid van NOVEX kan zich aanmelden voor certificering door de Stichting Certificering Executeurs (SCE). De vereisten voor certificering en de gecertificeerde executeurs kunt u vinden op: www.sce-executeurs.nl
Het bestuur van NOVEX wordt gevormd door: Prof. dr. J.P.M. (Hans) Stubbé (voorzitter) O.A.(Oscar) Balkenende (secretaris) mr. J. (Juliëtte) Nijenhuis-Wildervanck (penningmeester) mr. M. (Mildred) van Dijk Prof. mr. T.J. (Tea) Mellema-Kranenburg Prof. dr. B.M.E.M. (Bernard) Schols
Secretariaat: mr. Anneke Rookmaker
Voor meer informatie: www.novex-executeur.nl www.sce-executeurs.nl
BEELD: CARLOS YUDICA/SHUTTERSTOCK.COM
VIER RECHTSSOCIOLOGEN OVER HUN VAK
Het recht der werkelijkheid Rechtssociologie bestudeert de wisselwerking tussen recht en maatschappij. Wat maakt het vak zo boeiend en wat houdt de rechtssocioloog bezig? Mr. vroeg het de rechtssociologen Ashley Terlouw, Barbara Oomen, Suzan Stoter en Marc Hertogh. door Alieke Bruins
T
erwijl juristen zich bezighouden met geldend recht, bestuderen rechtssociologen hoe dat recht uitwerkt op de maatschappij. Zorgen normen voor ordening en zijn ze helder en voorspelbaar? Wordt met een wet de sociale verandering bereikt die men voor ogen heeft? Het zijn vragen waarover de rechtssocioloog zich buigt.
76
nr. 5 – 2012
Negatief effect “De meerwaarde van de rechtssociologie is dat het, op basis van theoretisch en empirisch onderzoek, inzicht biedt in de maatschappelijke context van het recht”, vat Marc Hertogh, hoogleraar rechtssociologie aan de Rijksuniversiteit Groningen, samen in het boek Recht van onderop, Antwoorden uit de rechtssociologie (Ars Aequi Libri,
