Aanspraak. Marlies Veldhuijzen van Zanten over een toekomstbestendige zorg. Maart Afdeling Verzetsdeelnemers en Oorlogsgetroffenen

Maart 2011

Aanspraak Afdeling Verzetsdeelnemers en Oorlogsgetroffenen

Marlies Veldhuijzen van Zanten over een toekomstbestendige zorg 1

Inhoud

Mag ik u even aanspreken?

3

Joost van Bodegom blikt terug

10

18

Ten Toon & Te Doen Helden en Schurken Verzetsmuseum Amsterdam

Roept een beslissing vrag zullen u dan zo goed mog

de bezwaarprocedure

Marlies Veldhuijzen van Zanten over een toekomstbestendige zorg

4

Zoni Weisz spreekt namens de Sinti en Roma het Duitse parlement toe

12

Als u het niet eens bent m Het verhaal van Indië bezwaarschrift indienen. Museum Bronbeek aangeeft waarom u het n 6 weken na de datum die bezwaar maken. Als u in Zoek?! maximaal 13 weken de ti anders kunnen wij het ni Vraag en Antwoord

Bezwaarprocedure

Puzzel Een wettelijke basis voor de cliëntenraad

9

Voorlichtingsmateriaal in een nieuw jasje

2 Aanspraak - maart 2011

19 20 22 23 U hoeft het bezwaarschri iemand anders namens u 24 ging mee te sturen waari

16

Heeft u hulp nodig bij

Adressen / colofon

Een machtiging is niet no laat behartigen.

U kunt uw begeleidende opstellen van een bezwaa

SVB-voorzitter Erry Stoové en PUR-voorzitter mw. Hans Dresden ondertekenden het convenant

Foto: Ellen Lock

Mag ik u even aanspreken? ‘Het is zover.’ Met deze woorden opende Ronald Leopold – u welbekend – deze rubriek in het decembernummer van Aanspraak vorig jaar. Het is mij een genoegen u nu voor de eerste keer te mogen aanspreken. Geheel tegen mijn natuur in pleeg ik eenmaal plagiaat en begin met dezelfde woorden als mijn collega Leopold in zijn laatste column in Aanspraak. Het is zover! Ik heet u hartelijk welkom bij de Sociale Verzekeringsbank (SVB). De afdeling Verzetsdeelnemers en Oorlogsgetroffenen (V&O) staat sinds 1 januari 2011 zoals u gewend bent voor u klaar om u met al uw vragen te woord te staan en u de dienstverlening te bieden waar zowel de PUR als de SVB trots op mogen zijn. Op 5 januari is de samenwerking tussen de SVB en de Pensioen- en Uitkeringsraad in nieuwe vorm bekrachtigd met het ondertekenen van een convenant door PUR-voorzitter mevrouw Hans Dresden en mijzelf. Ik kan u verzekeren dat we dit beiden hebben ervaren als een gedenkwaardig moment dat in een bijzonder gemoedelijke en plezierige sfeer plaatsvond. Mijn collega Matt Kemp, lid van de Raad van Bestuur en kwartiermaker bij deze overgang, en ik hebben bij eerdere gelegenheden benadrukt dat we er alles aan doen om er voor te zorgen dat er voor u zo weinig mogelijk verandert. Op een paar kleine wijzigingen na, waarvan we hopen dat u er uw voordeel mee kunt doen. Zo is de vormgeving van Aanspraak vernieuwd. We hopen dat deze nieuwe opzet u aanspreekt en dat we u via uw vertrouwde magazine zo goed mogelijk blijven informeren. En daarnaast kunt u vanaf nu een afspraak maken met een van de medewerkers van de afdeling V&O uit Leiden die u bij een van de vestigingen van de SVB te woord kan staan. Op deze manier brengen we onze dienstverlening letterlijk nog dichterbij.

Erry Stoové Voorzitter Raad van Bestuur SVB

3

Een toekomstbestendige zorg VWS-staatssecretaris, Marlies Veldhuijzen van Zanten, over haar beleid voor verzetsdeelnemers en oorlogsgetroffenen.

4 Aanspraak - maart 2011

Sinds 14 oktober 2010 is Marlies Veldhuijzen van Zanten (1953) staatssecretaris van Volksgezondheid, Welzijn en Sport (VWS) in het kabinet Rutte-Verhagen. Zij is deskundige op het gebied van ouderengeneeskunde en was onder meer docent aan de Vrije Universiteit en voorzitter van de beroepsvereniging van verpleeghuisartsen. Veldhuijzen van Zanten is verantwoordelijk voor onder meer de ouderenzorg en de jeugdzorg. Ook de zorg voor verzetsdeelnemers en oorlogsgetroffenen maakt onderdeel uit van haar portefeuille. Wat zijn haar plannen? Bent u in uw werk als arts ouderengeneeskunde ook verzetsdeelnemers en oorlogsgetroffenen tegengekomen en al bekend met onze cliënten? ‘Onder de patiënten, die ik in de loop van de tijd heb mogen ontmoeten, waren er uiteraard ook velen die naast andere aandoeningen kampten met klachten ten gevolge van hun oorlogservaringen. Ik heb daarvan geleerd dat de ervaringen in de oorlog een dominante rol in de levens van mensen kunnen spelen en dat trauma’s en herinneringen uit de oorlogsjaren in de eindfase van hun leven vaak nadrukkelijk op de voorgrond komen te staan. Zoveel gezegd, luisteren is in deze situatie het parool. Die ervaringen zullen mij zeker van pas komen in mijn komende ontmoetingen met de doelgroep. Als verpleeghuisarts werd ik altijd getroffen door de innerlijke kracht van mensen. Ontmoetingen worden dan even zovele leerervaringen. Verzetsdeelnemers en oor-

logsgetroffenen zijn stuk voor stuk mensen met een vaak gruwelijk verhaal over hun oorlogservaringen. In mijn ontmoetingen met hen zal ik mijzelf dan ook de vraag stellen, wat kan ìk van die ervaringen leren tegen de achtergrond van “Dat nooit meer!” Op de financiële en immateriële zorg voor deelnemers aan het voormalig verzet en de oorlogsslachtoffers zijn van oudsher de begrippen ‘ereschuld’ en ‘bijzondere solidariteit’ van toepassing. Ik beschouw het als een grote eer én opdracht om hier concrete invulling aan te mogen geven.’

Beleid VWS voor de komende jaren Wat zijn uw plannen voor de toekomst van de wetten voor verzetsdeelnemers en oorlogsgetroffenen? ‘De afgelopen jaren hebben medewerkers van mijn ministerie in nauwe samenwerking met alle betrokkenen enorm hard gewerkt om de uitvoering van het wettelijk stelsel sterk te vereenvoudigen. Ik denk

daarbij vooral aan de fixering en jaarlijkse indexering van de pensioenen en uitkeringen per 1 januari 2009. Cliënten hebben hierdoor een grote mate van zekerheid gekregen over de hoogte van hun inkomen, nu en in de toekomst. Ook de omzetting van bepaalde tegemoetkomingen op basis van een declaratie van de werkelijke kosten naar vaste bedragen heeft absoluut een belangrijke bijdrage geleverd aan een klantvriendelijke uitvoering. Daarmee zijn de mogelijkheden voor vereenvoudiging wel zo’n beetje uitgeput. De wettelijke vereisten om voor een pensioen of uitkering in aanmerking te komen, wil ik niet versoepelen.’ Waarin wijkt uw beleid af van het beleid van uw voorganger Jet Bussemaker? ‘Ik streef er naar het beleid van Jet Bussemaker voort te zetten. Wel met de kanttekening dat met de overgang van het cliëntbeheer van de Pensioen- en Uitkeringsraad (PUR) naar de Sociale Verzekeringsbank (SVB) en met de overdracht van VWS-taken in het kader van Herinnering WO II naar het Nationaal Comité 4 en 5 mei per 1 januari 2011 5

grote stappen zijn gezet. De wijze waarop de taken van de PUR aan de SVB zijn overgedragen laat zien dat niet zozeer de instellingen of instituties centraal staan, maar juist de cliënten. Het kan zijn dat er de komende jaren aanpassingen nodig zijn om de zorg te garanderen. Ook wat betreft het levend houden van de herinnering aan de oorlog zal ik de uitgezette lijn met kracht doorzetten.’ Wordt er bezuinigd op verzetspensioenen en uitkeringen aan oorlogsgetroffenen als de crisis aanhoudt? ‘Tot nu toe zijn de verzetspensioenen en uitkeringen aan oorlogsgetroffenen bij alle voorgaande bezuinigingsoperaties volledig ontzien. Iedereen kon steeds worden overtuigd van de betekenis van de begrippen ‘ereschuld’ en ‘bijzondere solidariteit’. Ook in de toekomst zal dit standpunt mijns inziens niet wijzigen, want de zorg voor deze bijzondere doelgroep wordt Kamerbreed gedragen.’ Hoe houdt u contact met de doelgroep? ‘Wij ontmoeten elkaar bij herdenkingen. Dat biedt een goede gelegenheid om met de direct betrokkenen te spreken. Daarnaast zijn er bijeenkomsten rond bijzondere gebeurtenissen waar volop gelegenheid is tot contact. Ook blijf ik op een indirecte manier op de hoogte van wat er speelt binnen de groep verzetsdeelnemers en oorlogsgetroffenen via de informatie die ik ontvang van mijn medewerkers en de contacten met organisaties zoals het Nationaal Comité 4 en 5 mei.’ Hebt u overleg met belangengroepen en de cliëntenraad? ‘Ik zal de mensen uit de cliëntenraad en belangengroepen zien bij herdenkingen en andere bijeenkomsten en hen daar spreken. De formele gesprekspartners van de cliëntenraad zijn de SVB en de PUR.’ Is het gelukt om met het Project Gerichte Benadering potentiële cliënten te bereiken? ‘Ik beschouw de Gerichte Benadering als een buitengewoon succesvolle operatie. In dit project zijn tussen 2005 en 2009 rond de 35.000 personen uit met name de Indische doelgroep op een directe, persoonlijke wijze geïnformeerd over de mogelijkheden van de oorlogswetten. Dit heeft geleid tot 2.850 nieuwe erkenningen.’ De vereenvoudiging van de wetgeving was nodig om de administratieve lasten voor onze cliënten te verminderen, is dit gelukt? ‘Jazeker. Zij hoeven niet meer jaarlijks het zogenoemde inlichtingenformulier in te vullen over wijzigingen in hun inkomsten. Het aantal 6 Aanspraak - maart 2011

factoren dat het pensioen of uitkering bepaalt, is sterk verminderd. De cliënten hebben zo meer zekerheid over de hoogte van hun maandelijkse pensioen of uitkering en minder gedoe.’

Toekomstbestendigheid van de dienstverlening bij de SVB Hoe garandeert u de kwaliteit van de dienstverlening op de lange termijn? ‘De overdracht van de uitvoerende werkzaamheden naar een grote organisatie als de SVB, met een werkwijze die goed past bij de specifieke WO II taken, maakt het mogelijk om ook op lange termijn de kwaliteit en de continuïteit van de dienstverlening aan oorlogsgetroffenen te garanderen. De omvang van de organisatie is hierbij een belangrijke factor, maar de SVB heeft nog andere pluspunten. Ik denk hierbij aan de uitgebreide ervaring met het verstrekken van pensioenen en uitkeringen aan ouderen. De SVB kreeg onlangs als eerste in Nederland een vijfsterren onderscheiding uitgereikt door het Instituut Nederlandse Kwaliteit. Deze prijs wordt gegeven aan organisaties die voortdurend hun bedrijfsvoering verbeteren en vernieuwen en een hoog kwaliteitsniveau in dienstverlening hebben behaald.’ U deelt de verantwoordelijkheid met de staatssecretaris van Sociale Zaken en Werkgelegenheid. Wie is uiteindelijk eindverantwoordelijk? ‘Wettelijk is vastgelegd dat ik als staatssecretaris van VWS eindverantwoordelijk ben voor de gang van zaken bij de SVB waar het de uitvoering van de wetten voor verzetsdeelnemers en oorlogsgetroffenen betreft. Maar u zult begrijpen dat ik bij onverhoopte problemen nauw zal samenwerken met de minister van Sociale Zaken en Werkgelegenheid, de primaire opdrachtgever van de SVB.’ 7

Over het toekennen van financiële ondersteuning wordt beslist door de Pensioen- en Uitkeringsraad als iemand voor het eerst een beroep op een van de wetten doet en door de Sociale Verzekeringsbank als iemand al rechten had. Hoe wordt voorkomen dat er verschillend besloten wordt over vergelijkbare aanvragen? ‘Wettelijk is bepaald dat de beleidsregels van de PUR voor deze beslissingen leidend zijn voor de SVB. Wel kan nader overleg tussen PUR en SVB nodig zijn om vast te stellen in hoeverre er inderdaad sprake is van ‘vergelijkbare’ gevallen. Dit overleg is wettelijk geregeld.’ Is de overgang van de PUR naar de SVB naar wens verlopen? ‘Ja, de cliënten hebben er weinig van gemerkt, de betalingen zijn stipt verlopen en de dienstverlening is op hetzelfde hoge peil gebleven. Dat was de belofte aan de doelgroep toen deze operatie begon. Alle betrokkenen bij de PUR, de SVB en op mijn ministerie hebben in de afgelopen jaren hard gewerkt om dit te realiseren.’

Voorlichting, herdenken en vieren U bent ook verantwoordelijk voor de voorlichting over de Tweede Wereldoorlog. De afdeling Oorlogsgetroffenen en Herinnering WO II bij het ministerie van VWS is in 2010 afgebouwd. De taken op het terrein van de voorlichting zijn overgedragen aan het Nationaal Comité 4 en 5 mei. Verloopt deze overdracht ook naar wens? ‘De vraag suggereert alsof VWS zich niet meer bezighoudt met Herinnering WOII. Ik wil dit ten stelligste ontkennen. Ik wil graag benadrukken dat ik niet slechts formeel verantwoordelijk ben, maar daar ook inhoud aan blijf geven. Dat doe ik onder meer door het in stand houden van de infrastructuur, die 8 Aanspraak - maart 2011

primair bestaat uit de vier nationale herinneringscentra, het erfgoedpunt bij het Nederlands Instituut voor Oorlogsdocumentatie (NIOD) en het Nationaal Comité 4 en 5 mei. Mijn voorlichtingsbeleid zal winnen aan betekenis en beter aansluiten door de uitvoering ervan te beleggen bij een organisatie die middenin die praktijk staat. Heel bewust is daarom het Comité veel vrijheid gegund om te bepalen op welke wijze zij invulling gaat geven aan mijn beleid.’ Het programma Erfgoed van de Oorlog is eind 2010 afgerond. Hoe gaat u zorgen dat al het materiaal dat nu is verzameld toegankelijk wordt gemaakt voor het publiek? ‘Met het programma Erfgoed van de Oorlog is een grote hoeveelheid waardevol materiaal geconserveerd of gedigitaliseerd en toegankelijk gemaakt voor gebruik in documentaires, websites of andere mooie producten. Dit materiaal is bijeengebracht in nationale WO II collecties, die voor iedereen op het internet toegankelijk zijn. Op de websites kan gericht gezocht worden naar afbeeldingen en registraties van het oorlogsmateriaal dat in de musea en archieven is ondergebracht. Er is een breed netwerk ontstaan van organisaties die kennis delen en elkaar inspireren om het verhaal van de Tweede Wereldoorlog met het erfgoedmateriaal steeds weer over te brengen. Dit netwerk en deze collecties moeten goed onderhouden worden. Ik vind het belangrijk dat ook toekomstige generaties toegang hebben tot deze bronnen.’ Interview: Ellen Lock, foto’s: René Verleg

Foto: Ellen Lock

Achter van links naar rechts: mw. Dresden, dhr. van Es, mw. van de Ven-Jakobs en de heren Groen, Weisz en Louwhoff. Vooraan van links naar rechts: dhr. Kuijpers, de dames Meuws en Wortelboer, dhr. Degen en mw. Hartgerink-Lamers.

Een wettelijke basis voor de cliëntenraad De overgang van de wetsuitvoering naar de Sociale Verzekeringsbank (SVB) is wettelijk geregeld in de Wet uitvoering wetten voor verzetsdeelnemers en oorlogsgetroffenen, die op 1 januari 2011 van kracht werd. In diezelfde wet is opgenomen dat een cliëntenraad de SVB en de Pensioen- en Uitkeringsraad (PUR) gevraagd en ongevraagd zal adviseren. Vastgelegd is ook dat de dienstverlening daarbij centraal staat en dat er geen individuele zaken behandeld kunnen worden. De cliëntenraad zal gemiddeld zes keer per jaar vergaderen.

Op 1 februari 2011 kwam deze cliëntenraad voor het eerst bijeen. De leden zijn benoemd voor een periode van drie jaar en vertegenwoordigen de verschillende doelgroepen van de wetten. Zij maakten kennis met de nieuwe vestigingsdirecteur van de SVB in Leiden, de heer Ruud van Es, die voortaan alle vergaderingen zal bijwonen. De heer van Es volgt de heer Hans Louwhoff op, die als vestigingsdirecteur van Leiden de overgang naar de SVB heeft begeleid, maar per februari verantwoordelijk is voor de informatie- en communicatietechnologie van de SVB. In aanwezigheid van mevrouw Hans Dresden, voorzitter van de PUR, bespraken de leden van de cliëntenraad onder leiding van hun gekozen voorzitter, de heer Wil Groen, de snelheid van afhandeling, de zorgvuldigheid en signalen over de dienstverlening. Daarbij werd ook de overgang naar de SVB besproken. Het ministerie, de SVB en de PUR hebben hun uiterste best gedaan om deze overgang voor cliënten zo geruisloos mogelijk te laten verlopen. De leden constateerden dat cliënten geen nadelen hadden ondervonden van de verhuizing van medewerkers, computersystemen, archieven en alles wat verder met het werk voor de doelgroepen te maken had. Het feit dat de cliëntenraad nu een wettelijke basis heeft, onderstreept het belang van een directe communicatie tussen cliënten en de direct verantwoordelijken voor de uitvoering en toepassing van de wetten. Het gaat de cliëntenraad daarbij niet alleen om het behoud van kwaliteit en service, maar ook om het verbeteren van de dienstverlening waar dat mogelijk is. U wordt in Aanspraak voortaan op de hoogte gehouden van de zaken die in de cliëntenraad worden besproken. Als u iets onder de aandacht van de cliëntenraad wenst te brengen, kunt u schrijven naar: Cliëntenraad V&O, antwoordnummer 10340, 2300 WB Leiden of telefonisch contact opnemen met de secretaris, de heer André Kuijpers, op telefoonnummer 071 - 535 67 85. 9

Foto’s: Bas Czerwinski

Joost van Bodegom, oud-voorzitter Raadskamer Wbp, blikt terug Tijdens de Tweede Wereldoorlog was Joost van Bodegom (1936) met zijn moeder, broer en zusje geïnterneerd in de jappenkampen Galoehan, Banjoebiroe 10 en 11 op Java. Vanwege zijn Indische achtergrond en zijn bestuurlijke ervaring was hij van 1990 lid en van 1998 tot en met 2010 voorzitter van de Raadskamer Wetten buitengewoon pensioen (Wbp) Met de overgang van de PUR naar de SVB heeft hij het stokje doorgegeven aan anderen. Wat is zijn kijk op 12 jaar voorzitterschap Wbp?

‘Kun je wapens vervoeren in een pisangblad?’ Hoe bent u als ‘Indischman’ bij de Wbp, de ‘verzetswet’ betrokken geraakt? ‘Op 15 augustus 1985 organiseerde ik een kleine Indische herdenking in Beetsterzwaag voor een groepje belangstellenden. Eén van de bezoeksters zat in het bestuur van de Stichting ICODO (Informatie- en Coördinatieorgaan Dienstverlening Oorlogsgetroffenen). Zij vroeg of ik een onafhankelijk deskundige, kroonlid, wilde worden in het bestuur van deze stichting, hetgeen vervolgens gebeurde. In 1990 werd Govert Huijser, toen nog lid van de raadskamer Wbp, bestuursvoorzitter van de PUR. Toen zocht men in Heerlen weer ‘een Indische jongen’. Ik wist niets van het Indisch verzet, maar wél hoe een klapperboom eruit zag. De meest uiteenlopende vragen van collega’s kon ik dikwijls beantwoorden vanwege mijn Indische achtergrond, zoals: ‘Kun je wapens vervoeren in een pisangblad?’. Een pisangblad kan manshoog kan zijn, ‘Ja’ dus!’ Vindt u dat er veel is verbeterd in de dienstverlening? ‘Ik kan wel zeggen dat vergeleken met vroeger de dienstverlening is verbeterd. Het is jammer dat het voor sommige groepen oorlogsgetroffenen zo lang heeft moeten duren. De Wet buitengewoon pensioen (Wbp) was er al in 1947. De Wet buitengewoon pensioen Indisch verzet (Wiv) kwam pas in 1986 tot stand. De Nederlandse overheid kon toen de roep om gelijkberechtiging van het Indisch verzet niet langer negeren. Maar ondanks alles, geloof ik toch dat er geen land is waar de zorg

10 Aanspraak - maart 2011

Foto: Ellen Lock

Joost van Bodegom met tafellakens vol handtekeningen uit het jappenkamp.

voor verzetsdeelnemers en oorlogsgetroffenen van de Tweede Wereldoorlog en de Bersiap beter geregeld is dan in Nederland. In de loop der jaren is het beleid minder ‘kil’ geworden. Er is meer begrip vanuit de Raadskamers en de organisatie gekomen voor de knelpunten in de wetten. ‘Het hoogste recht is dikwijls het hoogste onrecht’ leerde ik al tijdens mijn rechtenstudie. Sommige mensen vallen net buiten de boot als je de wet te rechtlijnig zou toepassen. Daarbij heeft bovendien in de loop der jaren natuurlijk ook het beleid van de Centrale Raad van Beroep een rol gespeeld. De cliëntgerichtheid is verbeterd en het is fantastisch dat het uiteindelijk is gelukt om de PUR onder te brengen bij de Sociale Verzekeringsbank. Alertheid bij de toepassing en uitvoering van deze wetten blijft geboden. We moeten rekening blijven houden met onze bijzondere doelgroepen, want velen zijn niet zonder kleerscheuren uit de oorlog gekomen.’ Hoe bent u betrokken geraakt bij de totstandkoming van het stripverhaal ‘De terugkeer’? ‘In 2003 kreeg ik het stripboek over de Tweede Wereldoorlog ‘De Ontdekking’ cadeau. Ik bedacht toen dat deel 2 over Indië zou moeten gaan, maar de Anne Frank Stichting was al bezig met ‘De Zoektocht’ over de Holocaust (Auschwitz). Ik bleef pleiten bij de makers van de stripverhalen voor een derde deel over Nederlands-Indië. Toen het Indisch Herinneringscentrum Bronbeek werd opgericht kregen we dankzij het Ministerie (VWS) de financiering rond. Het Ministerie zorgde ervoor dat het

stripboek ‘De Terugkeer’ in 2010 een onderdeel van een lespakket voor alle middelbare scholen werd. Het is ook bij de boekhandel verkrijgbaar. Het verdient een plaats in elke Indische boekenkast!’ Van 2005-2010 bent u voorzitter geweest van de Stichting Herdenking 15 augustus 1945. Hoe was het om deze rol te mogen vervullen? ‘Het was heel bijzonder om mee te kunnen draaien in het Indische circuit, dat talloze interessante facetten heeft. De Indië-herdenking 2010 was onder meer door de aanwezigheid van de Koningin en de bijdrage van Boudewijn de Groot een geweldige afsluiting. We konden bovendien beschikken over een Nederlandse vlag uit het jappenkamp Banjoebiroe 10. In het kamp was de vlag in banen uit elkaar getornd en bewaard door mevrouw Van Damme. Deze vlag was bij de bevrijding met grote steken weer aaneen genaaid.’ Wat zijn uw plannen voor de toekomst? ‘Op dit moment zit ik in het bestuur van het Nationaal Comité 4 en 5 mei. Daarnaast ben ik voorzitter van het Verzetsmuseum Friesland in Leeuwarden en van het Koninklijk Eise Eisinga Planetarium in Franeker. Verder ben ik de laatste jaren in aanraking gekomen met mensen die ik soms kan helpen met het reconstrueren van hun kampverleden en met het onderbrengen van voorwerpen uit de oorlog. Zo kreeg ik een aantal tafelkleden uit ons kamp, waarop honderden namen geborduurd staan. Ik zoek daar nu een goede bestemming voor. Er is nog heel veel te doen op dit gebied.’ Interview: Ellen Lock 11

Een ‘vergeten Holocaust’ 27 januari is de dag dat Auschwitz werd bevrijd. In november 2005 werd deze dag door de Verenigde Naties uitgeroepen tot Holocaust Memorial Day. Sindsdien wordt deze dag in tal van landen herdacht. Dit jaar sprak Zoni Weisz, lid van het Nederlands Auschwitz Comité en de Cliëntenraad Verzetsdeelnemers en Oorlogsgetroffenen, op de Holocaust Memorial Day het Duitse parlement in Berlijn toe. Hier volgt een samenvatting van zijn verhaal.

Foto: NIOD

Geen media-aandacht “De moord op 500.000 Sinti en Roma noem ik een ‘vergeten Holocaust’. ‘Vergeten’ omdat er in de media nog altijd zo weinig aandacht aan wordt besteed. Ik vraag me af waarom dat zo is. Zijn aantallen slachtoffers bepalend voor de aandacht die het krijgt, of is het leed van één enkel mens belangrijk? In de afgelopen jaren heb ik tientallen herdenkingstoespraken gehoord waarbij het lot van Sinti en Roma nooit ter sprake kwam.

Settela Steinbach

Al direct na de machtsovername door Hitler in 1933 werd de democratische rechtsstaat in snel tempo afgebroken. Politieke tegenstanders werden opgesloten en ook Sinti en Roma werden toen al naar de eerste concentratiekampen weggevoerd. Na 12 Aanspraak - maart 2011

de invoering van de Neurenbergse rassenwetten in 1935, werden ze – net als de Joden – op raciale gronden vervolgd. Voor de Olympische Spelen van 1936 moest Berlijn ‘zigeunervrij’ worden gemaakt. Sinti en Roma werden opgepakt en naar een interneringskamp in de Berlijnse voorstad Marzahn weggevoerd. In de daaropvolgende jaren werden er steeds meer Sinti en Roma families geïnterneerd, tot in de loop van het jaar 1943 bijna alle gevangenen op bevel van Himmler naar Auschwitz-Birkenau werden gedeporteerd. Joden werden vaak direct na aankomst en selectie vergast, maar Sinti en Roma werden in AuschwitzBirkenau in familieverband in het zogenoemde ‘Zigeunerlager’ geïnterneerd. Na de opstand van mei 1944 in dit kamp werden bijna alle mannen naar andere kampen gedeporteerd. Mijn vader, mijn oom en andere familieleden zijn toen naar Mittelbau-Dora weggevoerd, waar ze onder erbarmelijke omstandigheden in de ondergrondse wapenindustrie moesten werken. Ze zijn daar overleden. ‘Vernichtung durch Arbeit’. De omstandigheden in het Zigeunerlager waren onvoorstelbaar. Honger, kou en besmettelijke ziektes eisten iedere dag hun tol. In de nacht van 2 op 3 augustus 1944 werden de resterende 2.900 vrouwen, kinderen en ouderen uit het Zigeunerlager vergast, waaronder ook mijn moeder en haar kinderen. Mijn verhaal Er is mij gevraagd u mijn eigen verhaal te vertellen. Dit is niet gemakkelijk, omdat het me terugvoert naar de meest traumatische periode uit mijn leven. Als enige van ons gezin heb ik de oorlog overleefd. Mijn vader was muzikant en repareerde en handelde in muziekinstrumenten. We woonden in een woonwagen en het familieorkest trad overal op. In 1943 vond mijn vader het veiliger om in een huis te gaan wonen. Hij huurde een winkelpand in Zutphen, waar hij muziekinstrumenten repareerde en verkocht.

Foto: DBT/photothek

Zoni Weisz spreekt namens de Sinti en Roma het Duitse parlement toe

De zwartste dag in onze geschiedenis is de 16e mei 1944. In één grote razzia werden alle ‘zigeuners’ naar Westerbork afgevoerd, met als eindbestemming Auschwitz. Nederlandse politieagenten hielpen de nazi’s hierbij. Op de ochtend van de razzia was ik niet thuis. Ik logeerde bij mijn tante, die zich met haar gezin in een klein dorpje had verscholen. Het gevoel dat door je heen gaat wanneer je hoort dat je vader, moeder, je zusjes en broertje zijn opgepakt is onbeschrijfelijk. Angst, wanhoop en paniek maken zich van je meester. We moesten zo snel mogelijk onderduiken. We verzamelden wat kleding en het beetje voedsel dat we nog hadden en doken onder in de bossen en verschuilden ons bij boeren. Een groepje van negen mensen. Na drie bange dagen en nachten werden we ontdekt, gearresteerd en alsnog naar Westerbork gestuurd. In Westerbork was de trein van het zogenoemde ‘Zigeunertransport’ op 19 mei 1944 toen net vertrokken. Dit is het enige transport uit Westerbork waar filmbeelden van zijn. Het beeld van het meisje tussen de wagondeuren is vele jaren het beeld van de Jodenvervolging geweest, tot een Nederlandse journalist, Aad Wagenaar, ontdekte dat het meisje niet Joods was maar een Sinti meisje, Settela Steinbach. Omdat het niet mogelijk was ons nog op dit transport te krijgen, bracht men ons snel naar station Assen om daar de trein op te wachten. Soldaten en politie liepen rond, stampten en schreeuwden: “Schnell, schnell, einsteigen!” toen de trein was gearriveerd. Meteen zag ik waar mijn familie was, omdat mijn vader het blauwe fluwelen jasje van mijn zusje voor de tralies van de veewagen had gehangen. Ontsnapt Met behulp van een ‘goede’ politieagent, wisten we te ontsnappen. Hij zei dat we hard moesten wegrennen als hij zijn pet afdeed. Dankzij zijn bescherming 13

Erkenning Na de oorlog waren er geen overheden of instanties die zich het lot van de Sinti en Roma aantrokken of hulp boden. Al heel jong begreep ik dat onderwijs en ontwikkeling de enige weg naar een betere toekomst is. Na de lagere school, studeerde ik op avondscholen tuinbouw, bloemsierkunst, tuin- en landschapsarchitectuur en kunstgeschiedenis. In 1962 startte ik mijn eigen bloemenzaak in Amsterdam, met steun van mijn vrouw, die me ook nog twee prachtige kinderen schonk. Voor vier generaties van ons koningshuis heb ik mogen werken. Als erkenning en waardering voor mijn werk voor de Nederlandse bloemenindustrie en mijn inzet voor de Sinti en Roma in Nederland en daarbuiten, heeft Koningin Beatrix mij in 2002 vereerd met een hoge koninklijke onderscheiding: Officier in de Orde van Oranje Nassau. 14 Aanspraak - maart 2011

Foto: Ellen Lock

sprongen mijn tante en ik in een personentrein. Op dat moment zag ik de trein naar Auschwitz vertrekken. Mijn vader schreeuwde wanhopig vanuit de beestenwagon naar mijn tante: “Moezla, zorg goed voor mijn jongen!”. Dit laatste beeld van mijn geliefden zal voor altijd op mijn netvlies gebrand staan. Van ons gezin bleef ik alleen achter. Als kind van zeven jaar oud ben je dan alles kwijt. Na deze ontsnapping volgde een tijd van ontberingen en angst in de onderduik. Iedere dag was ik bang om opgepakt te worden. Verstopt in bossen, bij boeren, in oude fabrieken en uiteindelijk bij mijn grootouders, tot het moment van de bevrijding door de geallieerden in het voorjaar van 1945. Na de bevrijding kwam de onzekerheid. Misschien was dat nog erger dan de angst in de oorlog. Leefde mijn familie nog? Zouden ze terugkomen? Het checken van die eindeloos lange Rode Kruislijsten met de namen van vermoorde mensen. Ze zijn allemaal in naziconcentratiekampen vermoord. Mijn vader, moeder, mijn zusjes en broertje en 21 andere familieleden.

Zoni Weisz

Hedendaagse uitsluiting Vandaag herdenken we de verschrikkingen van het nazitijdperk, maar ook de positie van Sinti en Roma – mijn volk – in het Europa van nu wil ik hier onder de aandacht brengen. Het is mensonterend hoe Sinti en Roma in landen als Roemenië, Hongarije en Bulgarije, gediscrimineerd, gestigmatiseerd, bedreigd en uitgesloten worden. Het overgrote deel is kansloos, heeft geen werk, nauwelijks scholing en is verstoken van medische hulp. Hun levensverwachting is aanmerkelijk lager dan die van de ‘gewone’ burger daar. In cafés en restaurants staan weer borden met ‘verboden voor zigeuners’. Geen wonder dat Roma naar West-Europa komen op zoek naar een beter leven. Maar ook in Italië en Frankrijk worden zij gediscrimineerd en uitgesloten. Wij zijn Europeanen en behoren dezelfde rechten te hebben en gelijke kansen te krijgen als iedere andere inwoner. Het kan en mag niet zo zijn dat een volk nu nog steeds wordt uitgesloten. Ik hoop dat onze geliefden niet voor niets zijn gestorven en we blijven hen herdenken. We zullen de boodschap van verdraagzaamheid blijven uitdragen en bouwen aan een betere wereld zodat onze kinderen in vrede en veiligheid kunnen leven.” Samenvatting: Ellen Lock

Ingezonden mededeling van de Stichting Joods Maatschappelijk Werk De uitkeringscommissie Wezenfonds gaat aan de slag! Een groot aantal Joodse oorlogswezen heeft, ondanks de valse start die zij in hun leven hebben gehad, veel bereikt. Veelal zonder steun, onder extreem moeilijke omstandigheden (waaronder voor met name de Israëli’s meerdere oorlogen), zijn zij over het algemeen in staat geweest een goed bestaan op te bouwen en hun kinderen de veiligheid en warmte te geven, die zij zelf niet hebben gekend. Een belangrijk deel van deze, inmiddels bejaarde, groep Joodse oorlogswezen voelt zich echter door de Nederlandse samenleving in de steek gelaten. Mede in het licht van het naoorlogse overheidsbeleid is dit ook alleszins begrijpelijk. In dit kader is door het SamenwerkingsverbandJMW, als rechtsopvolger van de Gefusioneerde Joodse Instellingen voor Kinderbescherming (‘de Fusie’), besloten een Fonds ‘Joodse oorlogswezen’ in het leven te roepen ten behoeve van Joodse wezen die onder voogdij van ‘de Fusie’ hebben gestaan (d.w.z. personen die onder voogdij hebben gestaan van het Nederlands Israëlitisch Jongensweeshuis, de Berg-Stichting, de S.A. Rudelsheimstichting of Le-Ezrath Ha-Jeled). Dit Fonds is bedoeld als een daad van erkenning van de bijzondere positie van deze Joodse oorlogswezen en een blijk van steun en solidariteit. Het Fonds wordt gevuld met € 125.000,-. Uitkeringscommissie Aanvragen worden beoordeeld door een commissie bestaande uit drie onafhankelijke personen. Hun beslissingen over aanvragen zijn bindend. De precieze voorwaarden en de procedure zijn beschreven in een Uitkeringsreglement.

Uit het Fonds kunnen twee soorten bijdragen worden gefinancierd: 1. bijdragen met een individueel karakter; 2. bijdragen aan gezamenlijke sociaal-culturele activiteiten en/of cultuurhistorische projecten. Aanvragers maken in hun aanvraag kenbaar of het een individuele bijdrage betreft dan wel of het gaat om een gezamenlijke activiteit of project. In het eerste geval maakt de aanvrager duidelijk welke activiteit hij/zij wil ondernemen en welk bedrag hiermee is gemoeid; in het tweede geval dient de aanvraag bovendien door minimaal twee andere personen die tot de doelgroep behoren, te worden ondersteund. Verzoeken om een individuele bijdrage mogen maximaal een bedrag van € 2.000,- betreffen. Aanvragen kunnen worden ingediend bij Uitkeringscommissie Wezenfonds p/a Geke Beek Postbus 160, 1190 AD Ouderkerk aan de Amstel of per e-mail: [email protected] Aanvragen worden in behandeling genomen indien zij uiterlijk op 1 juni 2011 zijn ontvangen. Het Uitkeringsreglement kunt u vinden op www.joodswelzijn.nl onder ‘Oorlogswezen’ ‘Uitkeringsreglement Fonds ‘Joodse oorlogswezen’ en is opvraagbaar bij het secretariaat van de Uitkeringscommissie op bovenstaand adres of per e-mail. Fred Salomon (voorzitter) Manja Pach (lid) Peter Konijn (lid)

15

Aanspraak, brochures, folders en de website in een nieuw jasje Met de overgang van de uitvoerende werkzaamheden van de Pensioen- en Uitkeringsraad naar de Sociale Verzekeringsbank is niet alleen Aanspraak in een nieuw jasje gestoken. Ook de folders en brochures over de procedures en besluiten van de verschillende wetten zijn herschreven en anders vormgegeven.

Brochures en folders Beschikbaar zijn brochures over de uitkeringswetten (Wuv en Wubo) en de Wet buitengewoon pensioen (Wbp). Deze brochures worden standaard toegezonden als iemand voor het eerst aanvraagt. De brochure over vergoedingen en tegemoetkomingen bij de Wuv en de Wubo wordt op verzoek toegezonden en geeft informatie over de meest voorkomende bijdragen in kosten voor bijzondere voorzieningen. Tot slot zijn er brochures die worden toegezonden als iemand voor het eerst erkend wordt (beslist de Wuv, Wubo of Wbp) of als er voor het eerst een uitkering of buitengewoon pensioen wordt vastgesteld (uitgerekend de Wuv, de Wubo of de Wbp). Daarnaast zijn er folders beschikbaar die worden toegezonden als er een specifieke procedure wordt gestart. Voorbeelden hiervan zijn de folders over het persoonlijk onderhoud met de arts en de bezwaarprocedure. Tot slot zijn er folders over momenten waarop grote wijzigingen plaatsvinden, zoals bij een verhuizing naar een verzorgings- of verpleeghuis of de folder over de financiële ondersteuning voor de nabestaande. Als u informatie wenst over de brochures en folders die voorradig zijn, kunt u contact opnemen met de medewerkers van onze cliëntservice. Alle folders en brochures zijn ook beschikbaar op de website

dsopg Inhou

ave

3 5 re? en? ochu krijg ze br 1: kosten Deel u in de ge in vindt Wat bijdra een nt u n ku ste neer e extra ko ) Wan uv lijk

Beroep aantekenen

Roept een beslissing op bezwaar vragen bij u op, belt u ons dan gerust. We zullen u dan zo goed mogelijk uitleg geven. Bent u het niet eens met de beslissing op uw bezwaarschrift, dan kunt u binnen 6 weken (buitenland: 13 weken) beroep aan­ tekenen bij de Centrale Raad van Beroep (CRvB) in Utrecht. Hieraan zijn kosten verbonden. Het adres van de CRvB vindt u onderaan de beschikking die op uw bezwaarschrift is afgegeven.

(W zake ade Nood idssch e (Wubo) ndhe ad Gezo idssch ndhe ek r Gezo derzo oude 8 h on jslast isc wi jaar of be Med gen? van 70 keerde omin oetk Omge getroffene gem gs en te Oorlo ngen oedi rg n ge zijn ve omin Wat oetk ng gem oedi en te Verg ngen oedi ing Verg ? 9 tkom moe enning Tege toek

De Sociale Verzekeringsbank (vestiging Leiden) verzorgt de uitvoering van de Nederlandse wetten voor Verzetsdeelnemers en Oorlogsgetroffenen. Met al uw vragen kunt u daar terecht. Aanvragen van nieuwe cliënten voor deze wetten worden beoordeeld door de Pensioen en Uitkeringsraad (PUR). De PUR stelt ook het beleid vast voor deze wetten.

n nt ee

sten in ko gen en Bijdra dingen gen oe Verg oetkomin ubo m W tege Wuv en www.svb.nl/wvo e bij d

ke bete Wat atum ngsd

enning bedrag toek Inga 10 rm van de ag en no ling? dr Duur beta umbe voor Maxim rden stantie in orwaa or ng do elaar oedi nd sten Verg beha in ko egd gen n? 11 Bevo bijdra ng aa dieke oedi Perio verg

Hoe

elijk Schrift ren ulie Form g hikkin Besc aar Bezw

Sociale VerzekeringSBank afdeling VerzetSdeelnemerS en oorlogSgetroffenen

9561NO/1210

Deze brochure bevat algemene informatie. Aan de inhoud van deze

16 Aanspraak - maart 2011

Als u het niet eens bent met een beslissing dan kunt u een Fina bezwaarschrift nciële indienen. Een bezwaarschrift is een brief waarin u onde waarom aangeeft u het niet eens bent met een beslissing. Binnen r­ste d6eweken datum ­nab na udenin g­vodie op de beschikking staat vermeld, kunt u esta Als (W bezwaar ande u oinr het buitenland woont, heeft u hiervoor uv­e maken. n ­W maximaal 13uweken bo) de tijd. Stuur het bezwaarschrift op tijd op, anders kunnen wij het niet in behandeling nemen.

Heeft u hulp nodig bij het bezwaar maken?

U hoeft het bezwaarschrift niet zelf te schrijven. Dat mag ook iemand anders namens u doen. Wij verzoeken u dan een machti­ ging mee te sturen waarin u aangeeft wie uw zaken behartigt. Een machtiging is niet nodig als u uw zaken door een advocaat laat behartigen. U kunt uw begeleidende instelling om advies vragen bij het opstellen van een bezwaarschrift. Voor gratis algemene juridische informatie kunt u terecht bij het Juridisch Loket via (0900) 8020 of kijk op www.juridischloket.nl.

Postbus 9575 2300 RB Leiden telefoon: (071) 535 65 00 fax: (071) 576 60 03 e­mail: [email protected] website: www.svb.nl/wvo brochure kunnen geen rechten worden ontleend.

n ik ee vraag nvraag aa

U richtIn uw bezwaarsch houd sopg en Oorlogsgetroffenen beschikking vermeld.

de bezwaarprocedure

re vo ande Bezwaarprocedure zijn de een

Wat

Het indienen van een

Roept een beslissing vragen bij u op, belt u ons dan gerust. We zullen u dan zo goed mogelijk uitleg geven.

Wan ne

O

er ku

nt u nwaa ee In uw briefrdig vermeldt u: heid U leef de en adres; ■■ uw naamdu urzaam U wo onde gesc onge ■■ uw correspondentie­ huwd sa ■■ W het kenmerk en de d elke finan en wdatum ciëleuw be ■■ de van at onde Uw pa betekent ■■ de reden hett nir rtn er ondat u da vo Uw pa tving rtn ee ■■ of u er eventueel nog n ee ontv Uw ing he maa partn t bedr wiltergeven; ontv ing de a toes Wat■■ of u uw bezwaar ook lag gebe urt er het ■ov ■ uw handtekening. m er

et de lijden? Volle fina dige 5 uitbet Bedr aling agHet belangrijk ineeis laatstdat u ns na Bijdra em over ‘Ik ben gen lijden aahn in ko Bezo Bijvoorbeeld: sten ek aa enn kenmerk) om de vol huis

De ui

voor uw bezwaarsc tkerzijn ing

De ho als w ogte eduw va de Voor e of dat scho U nkunt uide wedu tkerredenen t en ing Verh vasts ogin later tellin insturen. U moet g en g Beën diging nieuwe vastsbuitenland reals chtubiin het te j huwe lling Heeft eens bent met lijk ofde beslis u zelf samen U he wo alnadere een toelichting zult eft oo maand k een U he W eft he elijkse t bedr uv- of W uitke ub ag uitkereen ko voor voor oMaak uzelf Conta NMIK ing of de ctge geve artikel ns 10 1

SVB - VenO - homepage VenO http://www.svb.nl/wvo Kies lettergrootte A

Google

A A

Nederlands

Verzetsdeelnemers en oorlogsgetroffenen home

Over de SVB

Contact

Sitemap

English

Help

www.svb.nl/wvo (ook bereikbaar via www.pur.nl). De website voor Verzetsdeelnemers en Oorlogsgetroffenen is geheel vernieuwd en zo opgezet dat u via vragen en antwoorden snel bij de informatie komt die u zoekt. Op iedere pagina kunt u een gewenste lettergrootte en taal kiezen (Nederlands of Engels) en zoeken naar specifieke informatie door het intikken van trefwoorden. Website Op de home of hoofdpagina voor Verzetsdeelnemers en Oorlogsgetroffen kunt u direct klikken op de wet van uw keuze of van de “wegwijzer” gebruik maken. De wegwijzer leidt u via een serie korte vragen en antwoorden naar de wet die op u van toepassing is. Ook kunt u op deze pagina direct klikken op “Aanspraak” of “Brochures”, die vervolgens gedownload kunnen worden (pdf-bestand). Actuele informatie, zoals algemene mededelingen en informatie over de taken van de Pensioenen Uitkeringsraad, is eveneens beschikbaar via de hoofdpagina. Achter de hoofdpagina heeft iedere wet zijn eigen pagina. Aan de linkerkant staan de meest gestelde vragen van personen die nog geen gebruik maken van de wet en aan de rechterkant de meest gestelde vragen van personen die al iets van de Wuv, Wubo, Wbp, Wiv of Wbpzo krijgen. Op deze wijze komt u snel bij de informatie die u zoekt. In de loop van dit jaar zullen wij de informatie op de website verder uitbreiden. Vanzelfsprekend zijn wij benieuwd of de opzet van onze nieuwe website aan uw verwachtingen voldoet. Suggesties voor verdere verbeteringen kunt u kenbaar maken door op “contact” te klikken. Meer informatie? Heeft u vragen over Aanspraak? Stuur uw reactie naar de Redactie van Aanspraak, postbus 9575, 2300 RB te Leiden of per e-mail aan: [email protected] (ook bereikbaar via [email protected]). Heeft u vragen over folders en brochures? De medewerkers cliëntservice zijn tijdens kantooruren voor u bereikbaar op 071 - 535 68 88 of per e-mail: [email protected] (ook bereikbaar via [email protected]).

17

Verzetsmuseum Amsterdam Helden en Schurken II: bijeenkomsten over de bezetting 15 maart, 19 april, 17 en 31 mei Helden en Schurken II is een serie bijeenkomsten over de bezetting die door het NIOD en het Verzetsmuseum Amsterdam in samenwerking met de NTR/VPRO en het Historisch Nieuwsblad wordt georganiseerd. Het is een vervolg op de in 2010 uitverkochte serie bijeenkomsten over de betekenis van helden, schurken en de ‘grijze’ massa. In Helden en Schurken II zal het Verzetsmuseum zich weer met toonaangevende gasten buigen over de geschiedenis van de bezetting en de actuele betekenis daarvan. De serie vindt plaats op de derde dinsdag van de maand en sluit in mei af met twee gesprekken, één met Gerard Soeteman en – indien in Nederland – Paul Verhoeven over het verfilmen van ‘hun’ oorlogshelden en schurken en één over de betekenis van de oorlog in de hedendaagse literatuur. 15 maart: Bas Kromhout (Historisch Nieuwsblad) spreekt met historici Bart van der Boom (Rijksuniversiteit Leiden, auteur van Mussert-biografie) en Robin Te Slaa over de recent verschenen studie ‘De NSB: ontstaan en opkomst van de NationaalSocialistische Beweging, 1931-1935’. Ook wordt gesproken met Anton Zijderveld, socioloog en emeritus hoogleraar EUR, over eventuele overeenkomsten tussen de opkomst van de NSB toen en de opgang van de PVV nu. 19 april: journalist/presentator Clairy Polak spreekt met drie oud-verzetsstrijdsters: Siet Gravendaal18 Aanspraak - maart 2011

&

te doen

Tammens, die als een van de weinige vrouwen een kopstuk werd in het georganiseerde Groningse verzet; Gisela Wieberdink-Söhnlein, actief in het Utrechtse Kindercomité en betrokken bij de onderduikhulp aan honderden Joodse kinderen uit Amsterdam en Louise van Santen, die werkte voor de Persoonsbewijzencentrale van Gerrit van der Veen en bevriend was met Gideon Boissevain van verzetsgroep CS-6. Wat deden zij in de oorlog, wat waren hun drijfveren en wat kwam er van hun idealen terecht na de oorlog? 17 mei: De filmische verbeelding van de oorlog komt aan bod met als speciale gast Gerard Soeteman en – indien in Nederland – Paul Verhoeven. Gespreksleider David Barnouw (NIOD) spreekt met hen over de helden en schurken in hun scenario’s voor onder meer Zwartboek en Soldaat van Oranje.

Foto: NIOD

ten toon

Arrestatie van NSB-ers

31 mei: Jos Palm (OVT Radio) spreekt met een gast over de rol van helden, schurken en de oorlog in de hedendaagse literatuur. Locatie: Verzetsmuseum, Plantage Kerklaan 61, Amsterdam, aanvang: 15.30 uur. Toegang: 12,50 euro per keer of 10,- met Museumkaart of vriendenpas van Verzetsmuseum of NIOD. Reserveren is sterk aanbevolen: tel: 020 - 620 25 35 of [email protected] Meer informatie www.verzetsmuseum.org

Het Verhaal van Indië Tentoonstelling over de geschiedenis van de Nederlandse koloniale aanwezigheid in Zuidoost-Azië. 2010 - 2020 Museum Bronbeek

Foto: AVDD

Wie meer wil weten over de 350-jarige geschiedenis van Nederlands-Indië of over zijn of haar Nederlands-Indische familiegeschiedenis is bij de nationale overzichtstentoonstelling ‘Het Verhaal van Indië’ aan het goede adres. In zes zalen, elk met hun eigen sfeer en thema, krijgt de bezoeker een idee van wat zich in Indië afspeelde vanaf dat de VOC’er voet aan wal zette tot het vertrek van honderdduizenden Indische Nederlanders uit de voormalige kolonie. De nadruk ligt op de Tweede Wereldoorlog en de nasleep daarvan.

Zaal 2, Het wingewest, 1817 - 1914

Kleding, uniformen en wapens, gebruiksvoorwerpen, geluidsfragmenten, historische films en foto’s geven een rijk historisch beeld. Persoonlijke verhalen brengen de geschiedenis heel dichtbij en raken bij velen een gevoelige snaar. Om het verhaal zo helder mogelijk op te zetten is gekozen voor een

chronologische volgorde van de zalen. Wat hadden de Nederlanders eigenlijk te zoeken in de archipel in de Oost? Wat was de rol van het KNIL? Hoe zag het leven in Indië eruit? Welke verschrikkingen moesten burgers en militairen doorstaan tijdens de Japanse bezetting in de Tweede Wereldoorlog, maar ook daarna tijdens de onafhankelijkheidssstrijd van de Indonesiërs? En wat gebeurde er na de soevereiniteitsoverdracht met al die Indische Nederlanders die noodgedwongen naar Nederland vertrokken? Het Verhaal van Indië is een coproductie van het Indisch Herinneringscentrum Bronbeek en museum Bronbeek. Groepen kunnen op aanvraag een rondleiding krijgen. Voor de jeugd, voor scholen en voor studenten zijn er speciale activiteiten. De tentoonstelling Het Verhaal van Indië is te bezoeken in Museum Bronbeek (dus niet in het gebouw van het Indisch Herinneringscentrum). Volg hiervoor de borden ‘museum’ op landgoed Bronbeek. De tentoonstelling is toegankelijk van dinsdag t/m zondag van 10.00 -17.00 uur. De tentoonstelling is gesloten op 1 januari, 1e Kerstdag en op alle maandagen, met uitzondering van 2e Paasdag en 2e Pinksterdag. Kijk voor meer informatie op de website: www.hetverhaalvanindie.nl Locatie: Landgoed Bronbeek, Velperweg 147, 6824 MB Arnhem, tel: 026 - 37 63 578. 19

Zoek?! De redactie stelt cliënten in de gelegenheid een korte advertentie (maximaal 100 woorden) te plaatsen. Hieraan zijn geen kosten verbonden. Ontvangen oproepen kunnen niet direct worden geplaatst, omdat er veel verzoeken binnenkomen. De redactie neemt geen verantwoordelijkheid voor de inhoud van de oproepen. Alle oproepen zijn te zien op de website www.svb.nl/wvo of www.pur.nl

noemden. De twee vrouwen vielen elkaar huilend in de armen ik begreep hier niets van. Later heeft ze mij met tegenzin een paar dingen verteld over de oorlog. Wie kan mij s.v.p. iets vertellen over haar, of de fam. Duis? Reacties graag naar Nathan (Nico) van Beeren, Etna 34, 1186 CN Amstelveen, tel: 020 - 453 36 65, mobiel: 06 - 13 86 29 30, e-mail: [email protected]

In verband met een aanvraag voor erkenning van de Wubo artikel 19, zoek ik 1 getuige, die in Batavia 45-46 ook in/voor de gaarkeuken in Tjideng moest staan of iemand die rond die jaren Soerabaja in de Djalan Perak gevangen werd. Achter ons huis was hoge alang (gras). Of iemand, die met de Catalina moest vluchten naar Australië (Sydney) om familieleden op te zoeken, die een vliegtuigcrash in de woestijn hadden overleefd. Mijn naam is: Ellen Barnaart, geboren 29-08-1940 te Batavia, Wibautstraat 248,1505 CN Zaandam, tel: 075 - 670 74 61, e-mail: [email protected]

Als baby van drie maanden heb ik vanaf 1942 ondergedoken gezeten bij de familie Blanksma in Deventer. Van horen zeggen weet ik dat er 11 anderen met mij bij deze familie waren ondergedoken. Het is misschien een onmogelijke taak om 68 jaren later op zoek te gaan naar mijn medeonderduikers. Toch wil ik een poging wagen. Ik hoop op reacties. Mijn onderduiknaam destijds was Peter Kalker. Reacties graag naar: dhr. P. Konijn, Flevolaan 165, 1181GD Amstelveen, tel: 020 - 647 86 95, e-mail: [email protected]

Lyke Greidanus-van Gerrevink zoekt een Joods meisje dat bij haar ouders ondergedoken zat in de laatste oorlogsjaren genaamd Toby. Dat was waarschijnlijk niet haar echte naam. Zij woonde in de oorlog op het adres Wilhelminapark 29 te Oegstgeest. Ik ben erg benieuwd hoe het met haar gaat. Reacties graag naar: mevrouw Lyke Greidanus-van Gerrevink, Graaf Willemlaan 13, 3818 DW Amersfoort, tel: 033 - 465 17 22.

Wie heeft mijn moeder ‘Jo Bianchi’ gekend? Zij is van het Tjideng Kamp naar Kampoeng Makassar gegaan [Batavia] met haar drie jongens. Paul, Wim en Peter, geboren in 1937, 1938, 1939. Wim zou graag weten of er overlevenden zijn van die kampjaren, ik kan me herinneren een mevrouw Hetema met een groot gezin met een zoontje genaamd Basje. Er was ook een mevrouw Pijl. Reacties graag naar: Wim Bianchi, PO Box 407 magill 5072 s,a, Australia, tel: +61 (0)41 386 21 81, e-mail: [email protected]

Mijn Joodse moeder, Rebecca Duis, was in de Tweede Wereldoorlog in het verzet, onder de valse naam ’Maria Johanna Karelsen’, 3e Oosterparkstraat 2, te Amsterdam. Ik was ondergedoken in Rijperkerk in Friesland. Ik lag na de oorlog als kind in het burgerziekenhuis en was getuige van een ontmoeting van mijn moeder met een dokter of zuster, die mijn moeder tot ontgoocheling van mijzelf Maria

Tehuis gezocht voor fotoalbums van de Van Vlietfamilie genomen in Europa 1920-1945. Peter van Vliet was geboren in Nederland op 26 oktober 1910, uit een grote familie, waarschijnlijk de jongste van 11 kinderen: 2 jongens / 9 meisjes. Op 24 april 1953 emigreerden Peter en zijn vrouw Martha (de Lange, van Gelder) per SS Rijndam naar Canada. Zij bleven kinderloos omdat Martha slachtoffer was van Mengele’s

20 Aanspraak - maart 2011

experimenten. Zowel Peter als Martha zijn overleden. Ik denk dat deze albums gekoesterd zullen worden door leden van de familie van Peter van Vliet in Nederland. Reacties: (graag in het Engels) naar Joan Farrell, e-mail: [email protected] (Toronto, Canada). Ik ben geboren op 4 november 1937 te Moentilan in Midden-Java. Ik ben op zoek naar familieleden van de 3 mannen die geëxecuteerd zijn door de Japanse militaire bezetter in Djokja. Deze 3, zover ik weet KNIL-militairen, waren in de middag van 26 mei 1942 door de Japanse autoriteiten terechtgesteld door middel van de bajonet. Ik had een gesprek met hen toen zij even tevoren gaten groeven in de voortuin van de personeelswoning op het HBS-terrein. Ik was de laatste met wie zij in het Nederlands hebben gesproken. Reacties graag naar: Robby de Jager, Rozenveldlaan 68, 2241 Wassenaar, tel: 070 - 514 13 03, e-mail: [email protected] Mijn naam is Winfred (Ritchie) de Wit. Ik ben op zoek naar gegevens en eventueel foto’s van mijn vader Dirk (Dik) Gerardus de Wit. Hij was geboren op 27 maart 1915 in Amsterdam. Ik weet dat hij daar in het verzet zat. (Zijn vader was vermoord door de Duitsers in Arnhem). Hij wilde amper over de oorlog praten maar ik weet dat hij erg actief was, vooral in de Zaanstreek. Jaren terug liepen we door Amsterdam en een meneer liep bijna onder de tram omdat hij mijn vader herkende van die tijd. Hij herkende hem aan zijn golvend haar en rechte houding. Mijn vader is helaas in 1997 overleden. Ik hoop dat iemand me meer kan vertellen over hem. Reacties naar mw. Winifred Ritchie- de Wit, e-mail: [email protected] (Indien gewenst kunt u mijn adresgegevens aanvragen bij de redactie.)

ondergedoken was of enige nabestaanden van hen. Verder ben ik op zoek naar het lot van mijn grootmoeder Betje Hillesum-de Leeuw en mijn oudoom Jeremias Hillesum voor de Tweede Wereldoorlog conservator van de Bibliotheca Rosenthaliana te Amsterdam. Reacties graag naar: Sal Ganor (vh. Wagenaar), tel: +972 267 25 351, e-mail: [email protected] Ik ben op zoek naar de drie personen op de onderstaande foto, gemaakt tussen 23 oktober en 7 december 1943 op de Heskampen o/d Ferwerd in Friesland, waar ik tijdens de oorlog was ondergedoken bij Jan en Martje Rosier. Enige verklaring van de foto: v.l.n.r. Pietsie met klompen, (hulp in de boerderij) dan ik Joe met handen op Pietsie en Appie Rijksman ook een Joodse onderduiker, een kleine jongen naam onbekend, jonge vrouw met hand in broekzak en man met lange jas beiden onbekend. Geheel achter v.l.n.r. Johannes Rosier, vader Jan Rosier, moeder Martje Rosier-Boelens, dan Siebren Rosier met blond haar. Het zou werkelijk fantastisch zijn om na zoveel jaren uit te vinden wie deze voor mij onbekende personen op de foto zijn! Reactie graag aan: Joe de Haan, 2/6 Judith Street, Carnegie 3163, Victoria, Australia, tel: +61 (0)39 578 84 33, e-mail: [email protected]

Ik ben op zoek naar de familie Dirk Onderweegs in Lemmer, hoofd van de ondergrondse ter plaatse en de familie Fokkema aldaar, waar ik enkele maanden 21

&

Vraag antwoord Ik had vroeger contact met een medewerker cliëntservice die nu niet meer werkzaam is bij u. Bij wie kan ik in het vervolg terecht met algemene vragen? Met algemene vragen kunt u nog steeds terecht bij onze medewerkers cliëntservice. Zij zijn bereikbaar via het telefoonnummer 071-5356888. Waar nodig kunnen zij u binnen Nederland ook bezoeken om uitleg te geven of u te helpen bij het aanleveren van gegevens. Als u specifieke vragen heeft over een brief of beschikking, raden wij u aan om contact op te nemen via het telefoonnummer dat rechtsbovenaan op die brief of beschikking wordt vermeld. U komt dan direct terecht bij de medewerkers die er meer over kunnen vertellen. Op de betalingsmededeling van de SVB in januari stond een hoger bedrag aan Buitengewoon pensioen dan het bedrag dat ik later van de Stichting 1940-1945 kreeg. Klopt dat wel? De Stichting 1940-1945 verzamelt uw bruto inkomsten en zorgt er voor dat de loonbelasting en premies worden afgedragen, om vervolgens de inkomsten netto aan u over te maken. Op onze betalingsmededeling ziet u alleen het bruto bedrag aan Buitengewoon pensioen staan dat aan de Stichting 1940-1945 is overgemaakt. De betalingsmededeling wordt tegenwoordig eerder verzonden, maar dat is niet van invloed op het moment waarop de Stichting het netto bedrag aan u over zal maken. Worden de bedragen die het Fonds voor Joodse oorlogswezen uitkeert aangemerkt als inkomen of vermogen bij de Wuv? De bedragen die worden uitgekeerd door het fonds “Joodse oorlogswezen” zijn niet van invloed op de financiële ondersteuning die u van de Wuv krijgt. 22 Aanspraak - maart 2011

Dit geldt ook voor de bedragen die personen op grond van het Artikel 2 Fonds van de Claims Conference ontvangen. Ik ontvang een Wuv-uitkering. Mijn AOW-pensioen wordt op mijn uitkering gekort. Nu las ik in het januari-nummer van “Uw AOW/Anw” van de SVB, dat de tegemoetkoming die ik bij mijn AOW krijg, lager is geworden. Wordt mijn uitkering hierdoor hoger? Nee, uw Wuv-uitkering wordt niet hoger door de verlaging van deze tegemoetkoming, die bij het AOW-pensioen (en de Anw-uitkering) wordt uitgekeerd. Deze tegemoetkoming wordt door ons niet als inkomsten beschouwd en om die reden ook niet gekort op Wuv- en Wubo-uitkeringen en Buitengewone pensioenen. Een verandering in de hoogte van deze tegemoetkoming zal daarom nooit van invloed kunnen zijn op de hoogte van uw Wuvuitkering.

Betaaldata 2011 Op de volgende data wordt de maandelijkse betaling naar uw rekening overgemaakt. Afhankelijk van uw bank kan het nog enkele dagen duren voordat het bedrag op uw rekening staat. 14 15 15 15

januari februari maart april

16 15 15 15

mei juni juli augustus

15 14 15 15

september oktober november december

Voor vragen hierover belt u het telefoonnummer op de betalingsmededeling.

15

1

23

18

2

9

24

14

30

3

39

23

40

39 43 49

44

55

64

68

33

37

38

47

54 48

58

59 6359

58

62

63

66

70

69

60

54

Los het kruiswoordraadsel op en breng daarna de letters uit het diagram over naar de gelijkgenummerde vakjes van de oplossingsbalk. Uw oplossing kunt u voor 1 mei 2011 sturen naar:

60

67

67

70

72

71

Puzzel

48

38

47

66

65

69

42

42

62 65

28 34

53

53

28 34

41

57

68

71

37

52

61

13

33

46

61

27

41

52 57

51 56

21

46

45

50

8

27

32

40

7

26

36

51

21

17

20

31

4535

6

16

19 25

30

56

36

20

12

3215

24

29

50

5

17

26 11

31 18

44

4

10 25

35 22

19

16

SVB, t.a.v. Aanspraak Postbus 9575, 2300 RB Leiden

72

Uw oplossing: 27

3927

39 68

68

13

13

3

3

5656

61

61

36

36

12

1262

52 62

29

52

29

Horizontaal 1 toch 5 groep muzikanten 10 afwisseling van eb en vloed 12 voegwoord 14 doen blijken 15 speelkaart 17 altijd 18 ingeschakeld 20 dekbedovertrek 22 voorzetsel 25 enig 27 veldvrucht 29 laagtij 30 persoonlijk voornaamwoord 32 grondsoort 33 bevestiging 34 persoonlijk voornaamwoord 35 wachthuisje 37 bezoeker 39 reeds 40 domoor 41 café 42 voegwoord 44 zekering 47 telwoord 49 gereed 51 lekkernij 52 deel van de week 54 nachtspiegel 55 karakter 57 evenaar 59 metaalbewerker 61 Bulgaarse munt 62 driekantig voorzeil 64 volle ontplooiing 65 toneelnummer 67 trip 68 muzieknoot 70 Bijbelse plaats 71 op voorhand 72 richten op. Verticaal 2 openbaar vervoermiddel 3 vulkaan 4 reeks 6 zangnoot 7 buiging van het hoofd 8 allebei 9 melk en melkproducten 11 hectare 13 blij 15 in het jaar 16 hemellichaam 19 uitroep 21 keurmerk op gewichten 23 rivier in Rusland 24 deel van het skelet 26 een beetje 27 betaalplaats 28 voorzetsel 31 waterplantjes 33 geboortedag gedenkend 35 ingeval 36 olm 37 opening 38 duizend kilo 43 bovendien 45 periode 46 echtgenoot 48 kwaadsprekerij 50 zangnoot 52 gevierde actrice 53 schenking 54 onmeetbaar getal 56 afvoerbuis 57 Frans lidwoord 58 omroep 60 godenverhaal 61 lichtpaars 63 afsluitmiddel 66 curriculum vitae 69 middellijn 70 bolgewas.

Uit de goede oplossingen worden de namen getrokken van een eerste (€ 65), een tweede (€ 40) en een derde (€ 25) prijswinnaar. In het volgende nummer van Aanspraak maken we de oplossing van deze puzzel en de namen van de drie prijswinnaars bekend. (N.B. medewerkers zijn van deelname uitgesloten). Prijswinnaars decemberpuzzel 2010: De juiste oplossing in deze Sinterklaasmaand was: stoomboot. Wat zou het lentewoord van deze maartpuzzel zijn? De winnaars van de puzzel uit de decembereditie 2010 zijn: dhr. A. van Dongen, Padston, Australië (1e prijs); dhr. B. Karsseboom, Eindhoven (2e prijs); mw. J.C.M. Parmentier-van der Horst, Maurik (3e prijs). Van harte gelukgewenst! U ontvangt het bijbehorende geldbedrag zo spoedig mogelijk op uw bankrekening. 23

Adressen /colofon Correspondentieadres

Verenigde Staten

Sociale Verzekeringsbank

Consulate General of the Netherlands

Afd. Verzetsdeelnemers en Oorlogsgetroffenen

War Victims Department (WUV)

Postbus 9575, 2300 RB Leiden

11766 Wilshire Boulevard, suite 1150

Bezoekadres

Los Angeles, CA 90025

Stationsplein 1, Leiden

tel: +1 877 388 2443 (Toll free), fax: +1 310 478 3428

tel: 071 - 535 65 00, fax: 071 - 576 60 03

e-mail: [email protected], website: www.sanfrancisco.the-netherlands.org

e-mail: [email protected] of [email protected] website: www.svb.nl/wvo of www.pur.nl

Canada Consulate General of the Netherlands

Israël

War Victims Department (WUV)

Nederlands Informatie Kantoor (NIK)

1, Dundas Street West, suite 2106

Sha‘arei Ha‘ir, 216 Jaffa Street, 5th floor

Toronto, Ontario M5G 1Z3

94-383 Jerusalem

tel: +1 416 598 2534 ext. 230, fax: +1 416 598 8064

tel: +972 (0)2 537 2991, fax: +972 (0)2 537 7041

e-mail: [email protected], website: www.toronto.the-netherlands.org

e-mail: [email protected] Australië Indonesië

Consulate-General of the Netherlands

Ambassade v/h Koninkrijk der Nederlanden

War Victims Department (WUV)

Jl. H.R. Rasuna Said Kav. S-3 Kuningan, Jakarta 12950

Level 23, Tower 2, 101 Grafton Street

tel: +62 (0)21 524 8200, fax: +62 (0)21 525 0443

(corner Grosvenor St), Bondi Junction NSW 2022

e-mail: [email protected]

tel: +61 (0)2 9387 6644, fax: +61 (0)2 9387 3962

website: http://indonesie.nlambassade.org

e-mail: [email protected], website: www.netherlands.org.au

Aanspraak is een gezamenlijke uitgave van

Redactieadres

Foto’s

de Sociale Verzekeringsbank en de Pensioen-

SVB, t.a.v. Aanspraak

AVDD, DBT/photothek,

en Uitkeringsraad.

Postbus 9575, 2300 RB Leiden

Bas Czerwinski, Ellen Lock,

tel: 071 - 535 65 00

NIOD, René Verleg

De Sociale Verzekeringsbank (vestiging

e-mail: [email protected]

Leiden) verzorgt de uitvoering van de



Nederlandse wetten voor Verzetsdeelnemers

website: www.svb.nl/wvo

en Oorlogsgetroffenen. Met al uw vragen kunt



[email protected] www.pur.nl

u daar terecht. Aanvragen voor deze wetten van nieuwe klanten worden beoordeeld door

Aan de inhoud van de artikelen kunnen

Vormgeving Irene de Bruijn, Ellen Lock

Oplage 40.000 exemplaren

de Pensioen- en Uitkeringsraad. De PUR stelt ook het beleid voor deze wetten vast.

Coverfoto René Verleg

Voor slechtzienden is de Interviews en tekst

gesproken versie van Aanspraak

Monique Bijen, André Kuijpers,

gratis op CD-rom verkrijgbaar.

Ellen Lock

geen rechten worden ontleend. Overname

English translations of selected

van (delen uit) dit magazine mag uitsluitend

Drukwerk

articles in Aanspraak can be found

geschieden na schriftelijke toestemming

Mediacenter

on our website: www.svb.nl/wvo

van de redactie.

Rotterdam

or www.pur.nl