Een toekomstbestendige ouderenzorg aan de hand van onderzoek en praktijk!

> WTC Rotterdam

Pre-seminar met Jaap Peters | 11 juni 2014 Jaarcongres Toekomst van de Ouderenzorg | 12 juni 2014 Masterclass | 13 juni 2014

Toekomst van de

Ouderenzorg Een toekomstbestendige ouderenzorg aan de hand van onderzoek en praktijk! Unieke congresopzet met onder andere:  Toelichting van het Ministerie op hervormingsagenda langdurige zorg: WMO, AWBZ, Participatie en maatregelen  7 inspirerende stromingen met 21 power sessies over de key-issues in de toekomstbestendige ouderenzorg. Iedere stroming adresseert een specifiek onderwerp met een vertaalslag van wetenschap naar praktijk  Toekomstbestendige ouderenzorg in 2040: welke weg hebben we nog te gaan? U hoort het van de jongeren van nu

Kees van der Burg Ministerie van VWS

Irma Harmelink ZorgAccent

Robbert Huijsman

instituut Beleid & Management Gezondheidszorg, Erasmus Universiteit

Henk Nies Vilans

www.sbo.nl/ouderenzorg

Jaap Peters DeLimes

Erik Schut

instituut Beleid & Management Gezondheidszorg, Erasmus Universiteit

P R E-S EM I N A R M E T J A A P P E T ER S + J A A R CO N G R E S + M A S T ER C L A S S | 11, 12 EN 13 J U N I 2014 | W TC R OT T ER DA M

Toekomst van de Ouderenzorg Er is heel veel gaande in de ouderenzorg, er loopt ook heel veel onderzoek, maar ook op sociaal-maatschappelijk vlak gaan de ontwikkelingen snel. Visie, koers en overzicht zijn cruciaal voor de moderne professional, manager, bestuurder en andere key-spelers in de ouderenzorg. Ons jaarlijks congres over de toekomst van de ouderenzorg voorziet in die behoefte. Als uw dagvoorzitter heb ik actief meegewerkt aan de compositie van een prachtig programma. Uitstekende plenaire sprekers worden afgewisseld met een unieke reeks powersessies waarin u uw eigen thema’s kiest. Die kennen steeds een vaste opbouw, om u zo actuele inzichten en handreikingen te bieden. Waar staan we, wat weten we uit lopend onderzoek en wat is een inspirerend praktijkvoorbeeld. Vorig jaar waren bijna 300 mensen bijeen over de Toekomst van de Ouderenzorg, zou dat dit jaar weer lukken? Kom dit jaar ook meebouwen aan een toekomstbestendige zorg voor ouderen!

Robbert Huijsman, bijzonder hoogleraar management & organisatie ouderenzorg, instituut Beleid & Management Gezondheidszorg, Erasmus Universiteit Rotterdam

Hervormen is een groot onderwerp. Veel discussies gaan over de vraag ‘hoe gaan we 2015 in?’ en ‘wat betekent dat voor de organisaties in de zorg en welke gevolgen ondervinden burgers?’. Legitieme vragen. Maar de vraag hoe 2020 er uit ziet is voor velen nog onduidelijk. Toch is het belangrijk dat we dat perspectief hebben. We gaan immers nu stappen maken naar een andere toekomst, een toekomst waar andere uitgangspunten zullen gelden dan die van de verzorgingsstaat zoals die de afgelopen vijftig, zestig jaar is opgebouwd. Die andere toekomst is niet zomaar duidelijk. Ze zal zoals gezegd volkomen nieuwe uitgangspunten kennen en elementen uit de verzorgingsstaat bevatten. We zitten in een ingewikkelde tijd en dat blijft wel even zo. Het is belangrijk dat we de scenario’s onderzoeken. Deze zullen geen van alle uitkomen, maar ze helpen ons wel onze wendbaarheid te vergroten. Want wendbaar zullen we moeten zijn de komende tijd. Hervormen gaat zoals het woord al zegt om een andere vorm. Het is ook een werkwoord: hoe brengen we die andere vorm tot stand: hoe komen we van A naar B? Soms moet je even uit de dagelijkse realiteit om te zien waar je staat op de route van A naar B en of je wel duidelijk hebt waar B is. Het congres biedt daarvoor kennis en inspiratie. Henk Nies, raad van bestuur Vilans, kenniscentrum voor langdurende zorg en hoogleraar Organisatie en Beleid, Zonnehuisleerstoel, Vrije Universiteit, Amsterdam

Pre-seminar met Jaap Peters > 11 juni 2014 | 13:00 Ontvangst - 16:30 Einde seminar en aanvang borrel ‘Kantelen zonder er ondersteboven van te raken’ “Een sterke economie heeft baat bij een hoge kwaliteit van dienstverlening door de overheid. Dat kan alleen als we vakmanschap meer ruimte en waardering geven. Mensen in de voorste linie van het onderwijs, in de zorg en bij de politie moeten trots kunnen zijn op hun werk en zich gesteund weten door hun leidinggevenden. Vertrouwen, ruimte en voldoende tijd zijn daarbij belangrijke randvoorwaarden. Niet toegeven aan de reflex om op elk incident te reageren met nieuwe regelgeving. Bewezen vakmanschap belonen met minder verantwoording en controle. Het loongebouw moet zo in elkaar zitten dat echte vakmensen voor promotie niet hoeven te vluchten in managementfuncties.” Een alinea die maar zo uit ‘Het Rijnland Boekje’ (2009) van Jaap Peters en Mathieu Weggeman zouden kunnen komen, maar onderdeel is van het regeerakkoord van Rutte II. De transitie van de langdurige zorg is speerpunt van het regeringsbeleid. Transities zijn fundamentele veranderingen die het resultaat zijn van op elkaar inwerkende en elkaar versterkende ontwikkelingen. Organisaties blijven daarbij niet ongemoeid. In het regeerakkoord wordt al niet meer gesproken over ‘de werkvloer’, maar over ‘de voorste linie’ van het onderwijs, in de zorg en bij de politie. Organisaties kantelen onmiskenbaar. Je kunt twee dingen doen als je gaat organiseren: ruimte inperken (regels, procedures, controle) of juist ruimte (vakmanschap, vertrouwen) bieden. Het regeerakkoord is eenduidig over de gemaakte keuze. Onder druk van de bezuinigingen moet het ook nog in een ongekend hoog tempo.

In dit middagseminar wordt vooral ook ingegaan op het vormgeven van het veranderproces. Maak geen weeffouten door reflexen uit het verleden daarin leidend te laten zijn. Het seminar is special geschikt voor bestuurders, interne projectregisseurs en misschien is het handig juist ook leden van de OR mee te nemen. We staan immers samen voor deze klus: ‘Hoe te komen van een mooie missie op de website naar een organisatie die het waarmaakt!’ Samen met Ingrid Windmeijer, procesbegeleider en transitiecoach in de ouderenzorg en thuiszorg en tevens kaderlid, stichting Presentie gaat Jaap Peters in op het kantelen van de organisatie (hoe ziet die kanteling eruit), maar met name ook op de ‘hoe-vraag’. U verlaat het seminar met een ‘Vanplan’. Zo kunnen we het doen. Maar wat Ingrid en Jaap u ook meegeven: ‘There’s a difference between knowing the path and walking the path’. Jaap Peters is organisatiekundige en studeerde Bedrijfskunde (drs.) in Delft aan de Interdisciplinaire Interfaculteit Bedrijfskunde (IIB). Hij is mede-oprichter van ‘DeLimes | Nieuw Organiseren’ dat is gevestigd in Zwammerdam. In de dagelijkse praktijk noemt hij zichzelf organisatieactivist. Hij is gastdocent op verschillende universiteiten: Business Universiteit Nyenrode (voor het vak strategie), Universiteit Wageningen (voor het vak innovatie) en Utrechtse School voor Bestuurs- en Organisatiewetenschap (voor het vak Introductie in de Chaostheorie.

Jaarcongres programma > 12 juni 2014 09.00 Ontvangst met koffie en thee 09.30 Opening door de dagvoorzitter

Waar staan we nu en waar gaat het heen? Robbert Huijsman, bijzonder hoogleraar management & organisatie ouderenzorg, instituut Beleid & Management Gezondheidszorg, Erasmus Universiteit Rotterdam 09.55 Hervormingsagenda langdurige zorg: waar staan we en wat staat ons te wachten? • Het waarom van de hervorming • Stand van zaken nieuwe kaders • Transitie en transformatie Kees van der Burg, directeur-generaal langdurige zorg, Ministerie van Volksgezondheid, Welzijn en Sport 10.20 Hervormen we op de juiste manier? • Hervormen we de juiste dingen op de juiste manier? • Wat moeten instellingen, professionals, burgers, de samenleving doen? Henk Nies, raad van bestuur Vilans, kenniscentrum voor langdurende zorg en hoogleraar Organisatie en Beleid, Zonnehuisleerstoel, Vrije Universiteit, Amsterdam 10.45 VRAGENVUUR Welke behoefte heeft de cliënt zelf? U hoort het van de ouderen zelf! 3 ouderen geven aan waar hun behoeften liggen. 11.10

Koffie- en theepauze

11.30

POWERSESSIES – RONDE 1 Dit zijn sessies over de key-issues in toekomstbestendige ouderenzorg. U maakt de keuze uit één van de zeven stromingen. Iedere stroming start met een korte introductie door de voorzitter, gevolgd door 15 minuten per onderdeel en het geheel wordt afgesloten door 15 minuten discussie onder leiding van de voorzitter. Iedere stroming is opgedeeld in 4 onderdelen: • Korte introductie door de voorzitter • Review, waar staan we? Wat is er bekend? • Research, wat willen we nog weten, wat willen we nog onderzoeken? • Reality, praktijkvoorbeelden die tot de verbeelding spreken. Een overzicht van alle stromingen vindt u op de volgende pagina.

12.30 Lunchpauze Tijdens de lunchpauze heeft u de mogelijkheid deel te nemen aan interactieve ronde tafelgesprekken. Het overzicht vindt u op www.sbo.nl/ouderenzorg. 13.30

POWERSESSIES – RONDE 2 Dit zijn sessies over de key-issues in toekomstbestendige ouderenzorg. U maakt wederom een keuze uit één van de zeven stromingen (schema zie volgende pagina, gelijk aan ronde 1)

14.40 Rijnlands organiseren in de Woonzorg: hoe werkt het in de praktijk van ZorgAccent? De transitie bij ZorgAccent is succesvol vorm gegeven. Eerst in de thuiszorg en nu ook in de Woonzorg locaties: • Van met minder geld meer doen • Van de organisatie als doel op zich naar het organiseren van het netwerk van de cliënt • Van afhankelijke medewerkers naar medewerkers die nu zelf initiatief nemen • Van taakgerichte medewerkers naar medewerkers die échte aandacht geven • Vorm geven aan de participatiemaatschappij • Van de systeemwereld naar de leefwereld • Van doorgeschoten regelgeving naar communicatieve zelfsturing • Van de macht van normen naar de kracht van waarden Irma Harmelink, bestuurder, ZorgAccent Inez Sales, In voor Zorg-coach, ZorgAccent 15.10

Koffie- en theepauze

15.30 VRAGENVUUR Hoe ziet het veld dit zelf? Hoe willen zij dit aanpakken of hoe hebben zij dit al gerealiseerd? Esther Voeten, directeur V&VT, Vivantes Erik-Jan Wilhelm, directeur zorginkoop care, Achmea Annet Wind, huisarts en coördinator NHG-kaderopleiding ouderengeneeskunde Marja de Leeuwerk, voorzitter fractie wijkverpleging, V&VN. Eerstelijnsverpleegkundige en wijkverpleegkundige Buurtzorg Elst Richard Faaij, klinisch geriater, Diakonessenhuis Joan Veldhuizen, wethouder Zorg & Welzijn, Jeugd, Sociale Zaken, Cultuur en Milieu, gemeente Bladel

16.00 Wie dan leeft, wie nu zorgt: Leiden de hervormingen tot een financieel houdbare ouderenzorg? Erik Schut, hoogleraar economie van de gezondheidszorg, instituut Beleid & Management Gezondheidszorg (iBMG), Erasmus Universiteit 16.25 Toekomstbestendige ouderenzorg in 2040: hoe ziet dat er uit? Jonge, hoogopgeleide talenten van Studelta delen hun innovatieve, creatieve en praktische ideeën. Met een inleiding van Eva Geesing, Studelta Studelta is er van overtuigd dat jonge, hoogopgeleide talenten als geen ander in staat zijn om systemen, diensten, producten en opvattingen om te zetten naar, of te vervangen door, wat nu en in de toekomst nodig is. Daarmee werken zij aan een eigentijdse en duurzame zorgsector.

16.50 Einde congres en aanvang borrel

Extra verdiepende masterclass: Wat betekent de veroudering van Nederland voor de ouderenzorg? Volg voor extra verdieping de masterclass over de consequenties van de vergrijzing voor de Nederlandse ouderenzorg op 13 juni 2014 in het WTC te Rotterdam.

Powersessies U maakt tweemaal een keuze uit één van de zeven stromingen. THEMA

VOORZITTER

REVIEW, WAAR STAAN WE? RESEARCH, WAT WILLEN WAT IS ER BEKEND? WE NOG WETEN, WAT WILLEN WE ONDERZOEKEN?

REALITY, PRAKTIJKVOORBEELDEN DIE TOT DE VERBEELDING SPREKEN

STROMING 1: De nieuwe rol van de wijkverpleegkundige in de eerste lijn

Marja de Leeuwerk voorzitter fractie wijkverpleging, V&VN. Eerstelijnsverpleegkundigen en wijkverpleegkundige Buurtzorg Elst

De nieuwe rol van de wijkverpleegkundige, wat is er reeds bekend vanuit de wetenschap, waar staan we nu?

De power nurse: de kracht van de wijkverpleegkundige Jennie Mast senior beleidsmedewerker, Vilans

Samenwerken in de eerste lijn Anna-Marie Valkema wijkverpleegkundige, Cordaan Thuiszorg

STROMING 2: Vernieuwend, slim samenwerken en organiseren in de keten

Mirella Minkman programmaleider innovatie en onderzoek, Vilans

Caroline Baan hoofd afdeling kwaliteit van zorg en gezondheidseconomie, Rijksinstituut voor Volksgezondheid en Milieu (RIVM)

Van cliëntondersteuning naar netwerkondersteuning Cees Oprins kennismanager, In voor zorg!

Wijkpilot Haarlem: nieuwe vormen van samenwerking tussen zorg en welzijn Inge Veenstra manager front office, Zorgbalans Lidewij Vat adviseur, Vilans

STROMING 3: Participatie: wat doet de patiënt zelf en hoe organiseert u mantelzorg/ informele zorg?

Robbert Huijsman instituut Beleid & Management Gezondheidszorg, Erasmus Universiteit Rotterdam

De participerende patiënt Marina de Lint senior adviseur, Raad voor de Volksgezondheid & Zorg (RVZ)

Ouderen in de zorg: van patiënt naar persoon Marjan Faber senior onderzoeker en themaleider Patient Empowerment, IQ healthcare, Radboudumc

De participatiemaatschappij in de praktijk

STROMING 4: Innovatie: ICT, e-health en domotica

Pieter Kubben neurochirurg, Maastricht Universitair Medisch Centrum en ontwikkelaar app NeuroMind

Lisette van Gemert-Pijnen hoofddocent, Universiteit Twente en oprichter, Center voor eHealth Research & Disease Management

Chris Flim adviseur eHealth, zorg voor innoveren (NZa, CVZ, ZonMW, Ministerie van VWS)

Thuiszorgtechnologie bij Zorggroep Raalte Marieke Elema projectleider, Zorggroep Raalte (o.v.b.)

STROMING 5: De kwetsbaarheid voorbij; de uitdagingen van de specialist ouderengeneeskunde

Franz Roos directeur, Verenso

De specialist ouderengeneeskunde ondersteunt en versterkt de (medische) zorg voor de kwetsbare oudere, ongeacht waar hij/zij verblijft Jacqueline de Groot specialist ouderengeneeskunde, inhoudelijk coördinator kaderopleiding SO eerste lijn, Leids Universitair Medisch Centrum

Uitdagingen wetenschappelijk onderzoek ouderengeneeskunde Sytse Zuidema specialist ouderengeneeskunde Hoofd Sectie Ouderengeneeskunde, Afdeling Huisartsgeneeskunde Universitair Medisch Centrum Groningen

Het grensvlak tussen zorg en zakelijkheid Hettie Suurd directeur Novicare en specialist ouderengeneeskunde (niet praktiserend)

STROMING 6: Levenseindevraagstukken in praktijk

Astraia Rühl Programmaleider kwaliteit en innovatie ouderenzorg, Vilans

Waar staan we? Wat is er bekend in de wetenschap?

Moet alles wat kan? Gonny ten Haaft auteur van het signalement ‘Moet alles wat kan?’, ZonMw

Alle mensen zijn sterfelijk Irene Hadjidakis verpleegkundige en teamleider, HWW Zorg

STROMING 7: Het nieuwe wonen voor senioren

Marianne Straks bestuurder, Kalorama

Waarin verschillen best en worst practices op kwaliteitsverbetering van elkaar? Sjenny Winters projectleider IQ healthcare, Radboudumc

Van verblijf naar wonen Anneke Nijhoff ontwikkelaar wonen en service, FAME Groep

Seniorenkracht Bert van der Lende directeur, Laurens Rotterdam

P R E -S EM I N A R M E T J A A P P E T ER S + J A A R CO N G R E S + M A S T ER C L A S S | 11, 12 EN 13 J U N I 2014 | W TC R OT T ER DA M

Masterclass ouderenzorg > 13 juni 2014 Naar een nieuwe infrastructuur van het zorgveld De veroudering van Nederland is een grote en toenemende opgave voor de gezondheidszorg. Alle zorgsectoren zijn er druk mee om een omvattend antwoord te geven op deze zorguitdaging. De langdurige zorg en maatschappelijke ondersteuning moeten beleidsmatig met elkaar verbonden worden; als programma’s, ketens en netwerken gaan functioneren. Extramuralisering, zorg in de buurt en vermaatschappelijking zijn sleutelconcepten. Financiering moet vanuit verschillende bronnen geregeld worden, intersectorale verbanden aangegaan. Dit alles om een samenhangend aanbod te creëren, op maat, vanuit patiëntenperspectief en van hoge kwaliteit en betaalbaar. 09.30 Probleemstelling, ontwikkeling en toekomst • Ouderen als doelgroep van beleid • Zorggebruik van ouderen en ouderengeneeskunde • Van ouderenvoorzieningen naar ketenzorg • Van AWBZ naar wet LZ en WMO 2015 • Van publieke zorg naar vermaatschappelijking • Van zorgbeleid naar gezondheidsbeleid de rol van aanbieders en financiers Jan Maarten Boot, universitair hoofddocent, UMC Utrecht

Uw hoofddocent: Drs. Jan Maarten Boot Jan Maarten Boot is universitair hoofddocent aan het UMC Utrecht en al lang werkzaam in het postacademisch onderwijs op het terrein van beleid en management in de gezondheidszorg. Hij startte zijn carrière in het ziekenhuismanagement en deed vervolgens onderzoek naar samenwerking en fusies van intramurale instellingen bij het Instituut voor Ziekenhuiswetenschappen van de Universiteit Utrecht. Van daaruit verschoof zijn aandacht naar samenhang in de zorg zelf en de laatste jaren naar preventie in de zorg. Hij is medeoprichter en directeur van Public Health Forum, zorg voor gezondheid.

Uw gastdocenten: Marleen Goumans, programma directeur kenniscentrum Zorginnovatie, Hogeschool Rotterdam Johanna Haanstra, wethouder, Gemeente Oegstgeest Hubert Kolkman, raad van bestuur, Gasthuis St. Jan de Deo Herma Oosterom, team Branchebelang, Ondernemerschap en Jeugd, ActiZ

10.30 Paradigmashift • Nadruk op gezondheid en gedrag in plaats van ziekte en zorg • Kwaliteit van leven als centrale doelstelling • Versterken van de zelf- en samenredzaamheid • Zorg en ondersteuning dichtbij Marleen Goumans, programma directeur kenniscentrum Zorginnovatie, Hogeschool Rotterdam 13.15

Naar een door ouderen gestuurde inrichting van het zorgveld • Schets voor een nieuwe infrastructuur van het zorgveld Herma Oosterom, team Branchebelang, Ondernemerschap en Jeugd, ActiZ

14.15

Samenhang in de ouderenzorg Hoe de verschillende ontwikkelingen in de ouderenzorg op zorg, welzijn en wonen in een samenhangend geheel vanuit cliënt- medewerker- en organisatieperspectief vorm te geven en te borgen. Hubert Kolkman, raad van bestuur, Gasthuis St. Jan de Deo

15.45 Toekomst van de ouderenzorg • Ervaringen vanuit het Nationaal Programma Ouderenzorg • Ervaringen op lokaal niveau • Visie op nieuwe stelsel langdurige zorg • Discussie 16.45 Einde masterclass

www.sbo.nl/ouderenzorg

 Postbus 845 | 5600 AV Eindhoven

Gegevens onjuist? Retourneren is niet nodig. Geef uw wijzigingen door aan de klantenservice via www.sbo.nl 11, 12 en 13 juni 2014 WTC Rotterdam

Toekomst van de

Ouderenzorg

Een toekomstbestendige ouderenzorg aan de hand van onderzoek en praktijk! Wilt u partner worden van dit event? Er zijn talloze mogelijkheden om tijdens dit event in contact te komen met de doelgroep en uw marketingcampagne te versterken. Denk bijvoorbeeld aan branding of het etaleren van uw expertise en het genereren van leads d.m.v. content marketing in de uitgebreide marketingcampagne voorafgaand aan dit congres. Ik denk graag mee over hoe we het congres effectief kunnen laten aansluiten op uw doelstellingen. Met vriendelijke groet, Nicolle Jongen Senior Branding en eventmanager tel: 040 - 2 972 746 | 06 - 24 99 08 14 of e-mail [email protected]

Persoonlijk congresadvies Sandra Donkers tel:040 - 297 27 70 e-mail: [email protected]

Speciaal ontwikkeld voor: Raad van Bestuur, directie, klinische geriaters, specialisten ouderengeneeskunde, medisch specialisten, huisartsen, ervaren zorgprofessionals, wetenschappers, beleidsmedewerkers, managers en werkzaam bij:  Instellingen voor langdurige zorg en ouderenzorg  Academische ziekenhuizen, algemene ziekenhuizen en psychiatrische ziekenhuizen  Thuiszorgorganisaties  Zorgverzekeraars  Eerstelijns zorgverleners  Koepel- en brancheorganisaties  Gemeenten en (lokale) overheid  Onderzoekers van universiteiten, hogescholen en andere kennisinstituten En iedereen die in zijn of haar werk te maken heeft met de ouderenzorg.

(sbo-68569) Uw investering

1 DAG

2 DAGEN

3 DAGEN

Werkzaam in de gezondheidszorg (VVT instellingen, 1e lijn, ziekenhuizen, zorgverzekeraars, koepel- en brancheorganisaties, gemeenten, overheid, universiteiten en hogescholen)

€ 399,-

€ 699,-

€ 999,-

Werkzaam als leverancier, adviseur of consultant voor de gezondheidszorg

€ 899,-

€ 1499,-

€ 1999,-

€ 129,- + € 399,- € 129,- + € 699,Werkzaam als verpleger of € 129,alleen op verzorger (als primaire functie) 12 juni geldig Alle genoemde bedragen zijn exclusief btw en inclusief koffie, thee, lunch en borrel.

Wilt u met meerdere collega’s deelnemen? We hebben interessante collegakortingen: • Wanneer u tegelijkertijd met een collega aanmeldt, dan ontvangt u 25% korting op de bezoekersprijs van de tweede bezoeker • Wanneer u tegelijkertijd met twee collega’s aanmeldt, dan ontvangt u 25% korting op de bezoekersprijs van de tweede bezoeker en 35% korting op de bezoekersprijs van de derde bezoeker • Wanneer u tegelijkertijd met drie collega’s aanmeldt, dan ontvangt u 25% korting op de bezoekersprijs van de tweede bezoeker, 35% korting op de bezoekersprijs van de derde bezoeker en 50% korting op de bezoekersprijs van de vierde bezoeker Neem hiervoor contact op met Sandra Donkers, tel. 040 - 297 27 70 | [email protected]

3 makkelijke manieren om u aan te melden! Via internet: Via e-mail: Telefonisch:

www.sbo.nl/ouderenzorg [email protected] 040 - 2 974 888

Bij aanmelding via telefoon of internet verzoeken wij u vriendelijk uw persoonlijke code (geprint bij uw adressering) te vermelden. Uw inschrijvingsbewijs sturen we u zo snel mogelijk toe. Als uw e-mailadres bij ons bekend is, ontvangt u de bevestiging van uw deelname binnen een werkdag via e-mail. Studiecentrum voor Bedrijf en Overheid Het Studiecentrum voor Bedrijf en Overheid (SBO) organiseert jaarlijks zo’n 200 studiedagen en opleidingen over o.a. ruimtelijke ordening & milieu, bestuur, verkeer & vervoer, sociale zekerheid, onderwijs en gezondheidszorg. Samen met het Institute for International Research (IIR), Nederlands Instituut voor de Bouw en Euroforum maakt SBO deel uit van Informa. Een wereldwijd congres- en uitgeefconcern genoteerd aan de beurs in Londen. Meer informatie op: www.sbo.nl Uw gegevens Wij houden u graag op de hoogte van de ontwikkelingen in uw vakgebied. U bent daartoe opgenomen in ons adressenbestand of in een bestand dat wij van derden betrekken. Uw gegevens kunnen verstrekt worden aan derden voor marketingdoeleinden. Kloppen uw gegevens niet of wilt u niet dat anderen deze gebruiken? Geef uw wijzigingen door aan de klantenservice via www.sbo.nl