Aan NEN-commissieleden NEN Jaarverslag Geacht commissielid, Met veel genoegen presenteer ik u het NEN Jaarverslag 2012

NEN Communicatie

Aan NEN-commissieleden

Postbus 5059 2600 GB Delft Vlinderweg 6 2623 AX Delft T (015) 2 690 435 F (015) 2 690 190 KENMERK

DATUM

2013-06-06 ONDERWERP

NEN Jaarverslag 2012

Geacht commissielid, Met veel genoegen presenteer ik u het NEN Jaarverslag 2012. In 2012 hebben we veel aandacht besteed aan innovatie. Niet alleen belangrijk in de topsectoren, maar zeker ook voor het MKB. Eén van de hoogtepunten was het symposium ‘The art of innovation, in partnership with NEN’ waar MKB-ondernemers lieten zien hoe normalisatie de motor achter grootschalige innovatie kan zijn. In het afgelopen jaar zijn er weer veel nieuwe normen gepubliceerd. Ook is een groot aantal herzien. Aansprekende voorbeelden worden in dit jaarverslag uitgelicht (vanaf pagina 16). Ook bij normpromotie hebben mooie ontwikkelingen plaatsgevonden. Zo heeft Training & Advies e-learning geïntroduceerd: een lesmethode die veel flexibiliteit biedt. En onze uitgeverij heeft in opdracht van Shell een onlinesysteem ontwikkeld voor hun beheer van bedrijfstandaarden (DEPs). Hoewel 2012 zeker geen gemakkelijk jaar voor NEN was, hebben we het ook financieel positief kunnen afsluiten. Dit hebben we samen met u als deelnemer van de normcommissie(s), onze partners en klanten kunnen realiseren. Ik wens u veel leesplezier! Hartelijke groet,

Piet-Hein Daverveldt Algemeen Directeur

Normalisatie: de wereld op één lijn.

[email protected] www.nen.nl ING Bank 25301 Rabobank 10 68 39 543 Nederlands Normalisatie-instituut

2012 Jaarverslag

Normalisatie een strategisch instrument

Normalisatie: de wereld op één lijn. Normalisatie: de wereld op één lijn.

Bestuur

Inhoud

2

4

Topsectoren

6

Europa stimuleert innovatie in Horizon 2020

10

Samenwerking NEN met SZW

11

Kengetallen 2012

12

Nieuwe publicaties en nieuwe trajecten in 2012

14

Balans & Exploitatierekening

42

Verklaring verkorte jaarrekening

43

Organisatie NEN

44

Bestuur - Een jaar vol veranderingen

Directie - Normalisatie de motor achter grootschalige innovatie

- Verkorte jaarrekening 2012

- NEN: hét kennisnetwerk voor normontwikkeling en normtoepassing


Een jaar vol veranderingen Terugkijkend op 2012 kun je concluderen dat het een enerverend jaar was. Zowel op economisch, politiek, als maatschappelijk terrein is gebleken dat nieuwe antwoorden nodig zijn op de diverse uitdagingen. Het belang van exportgroei en innovatie wordt alom onderkend. De overheid zet in op meer zelfregulering in de markt en lagere lastendruk, maar blijft als toezichthouder nauw betrokken bij naleving van wettelijke verplichtingen. Duurzaamheid is inmiddels uitgegroeid tot een ‘main stream’-thema. Op al deze terreinen is normalisatie een strategisch instrument.

Het belang van normalisatie om handelsbelemmeringen weg te nemen, is algemeen aanvaard. Normalisatie als instrument om innovatie aan te jagen wordt vaak minder begrepen. Toch liggen ook hier grote kansen. Innovatie is alleen succesvol indien het schaalgrootte en marktacceptatie bereikt. Normalisatie bevordert de verspreiding van technologische kennis en toepassing die nodig is om schaalgrootte te realiseren. Het kiezen van het juiste moment en de juiste manier om normalisatie in te zetten luistert nauw. Te vroeg en je riskeert het onderdrukken van creatieve ideeën, te laat en de deur kan gesloten zijn vanwege buitensporig hoge aanpassingskosten. Het is in ieder geval belangrijk om in elke fase van het innovatieproces stil te staan of en hoe normalisatie kan bijdragen aan de valorisatie doelstellingen. NEN heeft het belang van normalisatie

veelvuldig onder de aandacht gebracht bij partijen in de negen topsectoren. NEN is ook nauw betrokken bij het Zevende Kaderprogramma en bereidt zich nu voor op het aanstaande Horizon 2020 programma dat een van de pijlers is om de Europese Innovation Union gestalte te geven. NEN heeft een ijzersterk product en speelt een sterke rol in de internationale normalisatiewereld. Zo bezet NEN in Europa de 5de plaats als het gaat om beheer van CEN-secretariaten en in de wereld de 9de plaats als het gaat om ISO-secretariaten. Behoud van deze positie vraagt ook om innovatie bij NEN. Het belang van normen voor industrie en maatschappelijke stakeholders is groot, maar niet altijd onmiddellijk zichtbaar. Dit vraagt om een proactieve rol van NEN als kennisnetwerk en

Bestuur drs. Kees van der Waaij RA (voorheen Unilever), voorzitter per 2012-04-01 mr. Jacques Schraven (Tata Steel), voorzitter tot 2012-04-01 drs. Marianne Acampo (Careyn) Hans Biesheuvel (MKB-Nederland) per 2012-05-01 dr. Peter Blauwhoff (Royal Dutch Shell) ir. Paul Coebergh van den Braak (Philips) per 2012-03-21 drs. Dick van der Laan (voorheen Arbo Unie) dr. ir. Wim van Vonno (voorheen Koninklijke BAM Groep) ir. Frans Vreeswijk (voorheen Philips) tot 2012-02-01

2

Bestuur

kennismakelaar op het gebied van normalisatie. In 2012 zijn verdere stappen gezet om nog klantgerichter te worden en NEN meer op de kaart te zetten. 2012 kende ook een aantal veranderingen in het bestuur. Mr. Jacques Schraven trad af als voorzitter na een zittingstermijn van acht jaar. Ir. Frans Vreeswijk nam afscheid na aanvaarding van de functie Secretaris Generaal bij IEC in Genève. Frans Vreeswijk is vier jaar NEN-bestuurslid geweest. Beiden hebben kundig en energiek bijgedragen aan het voor het voetlicht brengen van normalisatie en de uitbouw van NEN. Ir. Paul Coebergh van den Braak en Hans Biesheuvel zijn in 2012 toegetreden. Paul Coebergh van den Braak is Senior Director Standardization bij Philips en vervult bestuurlijke functies bij onder meer NEC, IEC en VNO-NCW. Met Hans Biesheuvel, voorzitter van MKB-Nederland, blijft het bedrijfsleven in het bestuur goed vertegenwoordigd en is het midden- en kleinbedrijf nauwer betrokken.


Ten slotte was er ook een directiewisseling. Dr. Piet-Hein Daverveldt volgde ir. Jan Wesseldijk op, die NEN sinds 2001 op een voortreffelijke wijze leidde. Jan Wesseldijk heeft aan de wieg gestaan van een heldere strategische positionering van NEN. Tijdens zijn directeurschap nam de maatschappelijke impact ongekend toe, werd normalisatie steeds meer als aanjager van innovatie erkend en heeft NEN een enorme groei doorgemaakt, zowel in omzet als aantal medewerkers. Het bestuur is Jan Wesseldijk grote dank verschuldigd. Kees van der Waaij Voorzitter bestuur

3

Normalisatie de motor achter grootschalige innovatie NEN besteedde in 2012 veel aandacht aan de relatie tussen innovatie en normalisatie. Juist in tijden van crisis is het een actueel onderwerp, want innovatie is een belangrijke voorwaarde voor meer concurrentiekracht van het bedrijfsleven. Succesvolle innovatie speelt zich niet binnenskamers af, maar in een open proces waarbij partijen voortbouwen op elkaars resultaten.

Normalisatie ondersteunt dit proces door belemmeringen voor opschaling en marktacceptatie weg te nemen. Normalisatie is immers een bewezen instrument voor verspreiding van kennis en toepassing. Ook in de R&D-fase kan normalisatie waardevol zijn. Hierbij valt te denken aan afspraken over begrippen en meet- en analysemethoden. NEN brengt zijn expertise voor ondersteuning van innovatie onder andere onder de aandacht bij partijen in de topsectoren: de negen terreinen waarbinnen overheid, kennisinstellingen en industrie gezamenlijk innovatie aanjagen. De samenleving is de afgelopen decennia complexer geworden. De behoefte aan ordening, transparantie, veiligheid en gezondheid groeit. Normalisatie is één van de instrumenten om hierin te voorzien. De noodzakelijke stakeholderdialoog om tot afstemming en draagvlak te komen, is een essentieel onderdeel van het normalisatie proces. Normalisatie is ook belangrijk om de verduurzaming van de Nederlandse samenleving te bevorderen. En daarbij gaat het niet alleen om een goed milieu, maar ook om onderwerpen zoals energievoorziening, grondstoffengebruik, watervoorziening, voedsel, ketenverantwoordelijkheid, ‘sustainable finance’, en arbeidsomstandigheden. De overheid beperkt zich meer en meer tot het stellen van wettelijke kaders en laat het aan marktpartijen over hoe beleidsdoelstellingen het best kunnen worden gerealiseerd. Het normalisatieproces is een effectief instrument om tot vrijwillige, toepasbare afspraken te komen die draagvlak hebben en aan de wettelijke vereisten voldoen. Hierbij is het internationale netwerk van NEN van grote waarde. Zowel door bij het opstellen van internationale standaarden

4

de Nederlandse belangen te behartigen, als door ontwikkelingen te volgen en die in Nederland te delen.

Gezondere organisatie 2012 was voor NEN geen gemakkelijk jaar. De crisis deed zich ook bij NEN voelen, in het bijzonder in de bouw business unit. In dat licht is het bevredigend dat de omzet met 14% is gegroeid ten opzichte van 2011, terwijl de kostenstijging beperkt is tot 2%. NEN-breed zijn kosten bespaard door het beperken van inhuur, het strakker managen van budgetten en het prioriteren van investeringen. NEN is daarmee uit het zwaar weer van 2011 gekomen. Toch blijft de toekomst onzeker. Overheidsfinanciering staat onder druk. De crisis in de bouwsector houdt aan. Concurrentie van informele normalisatie consortia neemt toe. Het is daarom belangrijk een solide balans aan te houden, zeker als zelfstandige stichting zonder winstoogmerk. Er zijn daarom strategische speerpunten gesteld, die NEN structureel sterker maken. In de eerste plaats is dat klantfocus: een beter inzicht hebben in de werkelijke behoeftes van onze klanten en daarop onze dienstverlening afstemmen. Daarnaast kijkt NEN kritisch naar de interne processen. Intern moet de complexiteit verminderen om kosten te verlagen en de dienstverlening te verbeteren. Zo ontstaat ruimte om te investeren in nieuwe vormen van dienstverlening. Het mag een cliché zijn, maar normalisatiewerk is bij uitstek mensenwerk. Daarom wil NEN nadrukkelijk meer investeren in de ontwikkeling van zijn medewerkers.

Hoogtepunten 2012 kende voor NEN verschillende hoogtepunten. NEN is voor drie jaar toegetreden tot de Technical Management

Directie

“Het normalisatieproces is een effectief instrument om tot vrijwillige, toepasbare afspraken te komen die draagvlak hebben en aan de wettelijke vereisten voldoen” Board van ISO. Daarnaast werd de fusie met HKZ (Harmonisatie Kwaliteitsbeoordeling in de Zorgsector) afgerond, waarmee de kennis op het gebied van normalisatie in de zorgsector is gebundeld. Zo’n 100 MKB-ondernemers kwamen naar de Kunsthal in Rotterdam om deel te nemen aan het symposium ‘The Art of Innovation in Partnership with NEN’. NEC ontving het predicaat Koninklijk uit handen van de Commissaris van de Koningin in Zuid-Holland, Jan Franssen.


Wij bedanken onze klanten, de deelnemers aan normcommissies, partners en anderen met wie wij in 2012 vruchtbaar hebben samengewerkt aan projecten die Nederland op tal van terreinen ten goede komen. Piet-Hein Daverveldt Algemeen Directeur

5

Topsectoren

6

Het ministerie van Economische Zaken heeft het innovatiebeleid anders ingericht. Onderzoek moet marktgedreven zijn en toepasbare resultaten opleveren. Er zijn negen topsectoren aangewezen, waarbinnen ondernemers, wetenschappers en overheid samenwerken om de Nederlandse concurrentiekracht te verbeteren en de innovatie in het Nederlandse bedrijfsleven aan te jagen. Het ministerie heeft NEN gevraagd met concrete voorbeelden aan te geven wat normalisatie voor de topsectoren kan betekenen en hierover in discussie te gaan met de spelers binnen de verschillende sectoren. Normalisatie is een strategisch instrument, dat zijn nut heeft in de hele keten vanaf het ontstaan van het idee tot en met de marktacceptatie. De belangrijkste bijdrage van normalisatie is het vastleggen en verspreiden van nieuwe technologische kennis zodat anderen hierop verder kunnen bouwen. Normalisatie stelt kaders en dwingt tot keuzes. Dat is geen belemmering voor innovaties, maar kanaliseert creativiteit tot zinvolle ontwikkelingen. Normalisatie slecht de drempels voor een succesvolle (markt)introductie van producten. Een belangrijke rol van NEN in normalisatieprocessen is het bij elkaar brengen van relevante partijen, zoals onderzoekers, producenten, dienstverleners, consumenten, toezichthouders en


overheidsvertegenwoordigers. Zo kan relevante kennis worden gebundeld, bijvoorbeeld over wettelijke kaders en gerelateerde normen. Bij innovaties is transparantie belangrijk: gebruikt iedereen hetzelfde begrippenkader en is er overeenstemming over beproevingsmethodes, processen en procedures? Als de kaders vastliggen, is er ruimte om door te bouwen aan innovaties. NEN speelt in dit type processen een rol als kennismakelaar en procesbewaker van het normalisatieproces. Daarbij bewijst het nationale en internationale netwerk van NEN zijn waarde. NEN onderstreepte in 2012 zijn mogelijkheden om normalisatie te ondersteunen onder meer met veel publiciteit, zoals het symposium The art of Innovation, in Partnership with NEN. Innoverende ondernemers maakten met praktijkvoorbeelden duidelijk hoe normalisatie zich terugverdient. Voorzitter van MKB-Nederland Hans Biesheuvel zei normalisatie te zien als een katalysator voor innovatie doordat het verspreiding van kennis faciliteert. Ook vergroot het afzetmarkten door handelsbarrières te slechten. In de topsector Energie is onder meer het NEN-normalisatieplatform Smart Grids actief. Eind 2012 heeft het platform een referentie-architectuur voor smart grids, een lijst met normen voor smart grids en eisen aan privacy en security voor smart grids kunnen realiseren. Ook zijn er goede contacten gelegd met het TKI-Wind op Zee.

7

“Met normalisatie meer marktkansen” Roel Bol, programmadirecteur Bio-based economy van het ministerie Economische Zaken

8

“Normalisatie van kwaliteitscriteria LED-armaturen belangrijk” Kay Rauwerdink, Philips Lighting, Global Head of Standards & Regulations


9

Bestuur

Europa stimuleert innovatie in Horizon 2020 De Nederlandse overheid bepaalt met het topsectorenbeleid op welke terreinen innovatie wordt ondersteund. In Europa gebeurt iets vergelijkbaars. Op dit moment in het Zevende Kaderprogramma (KP7) en vanaf 2014 met Horizon 2020. Het zijn programma’s voor onderzoek en technologische ontwikkeling. Er zijn grote budgetten beschikbaar gesteld: van 2007 tot en met 2013 ruim 50 miljard euro en over de volgende periode zo’n 80 miljard. Het geld wordt besteed aan cofinanciering van onderzoek, technologische ontwikkeling en demonstratieprojecten over heel Europa en daarbuiten. Onderzoekers en instellingen krijgen hierdoor makkelijker financiering voor hun onderzoek en de mogelijkheid om goede ideeën op de markt te brengen. Dit moet ertoe bijdragen dat Europa zijn positie in de wereldwijde kenniseconomie behoudt.

10

Door intensief lobbywerk op Europees niveau en samenwerking met het CEN-CLC-managementcentrum participeert NEN inmiddels in acht Europese onderzoeksconsortia, op terreinen variërend van kankerdiagnose tot betere constructie van windturbines, verpakkingsmateriaal, zelfhelend beton en nanotechnologie. Europa stelt in Horizon 2020 drie prioriteiten: Excellent Science, Industrial Leadership en Societal Challenges. Daarbij ziet de Europese Unie een belangrijke rol weggelegd voor normalisatie als ‘linking pin’ tussen onderzoek en innovatie. NEN ziet veel kansen om met andere partijen ook in Horizon 2020 een belangrijke rol te gaan spelen en bereidt inmiddels projecten voor op onder meer de gebieden security, bio-based producten en medische materialen.

Samenwerking NEN met ministerie van Sociale Zaken en Werkgelegenheid In 2012 heeft NEN afspraken gemaakt met het ministerie van Sociale Zaken en Werkgelegenheid over een nieuwe vorm van dienstverlening. NEN zal kennis over normalisatie beschikbaar stellen aan het ministerie en internationale normalisatieprocessen binnen CEN (Europa) en ISO


(Internationaal) volgen en beïnvloeden. Zo fungeert NEN in zowel het Europese als in het internationale normalisatienetwerk als de ogen en oren van het ministerie. Dit vindt onder andere plaats in de ‘Standing Committees’ onder voorzitterschap van de Europese Commissie.

11

Kengetallen 2012

Omzet € 36m - Ontwikkeling € 22m - Uitgeverij € 12m - Opleiding € 2m Klanten 40.000 - Deskundigen 7.000 - Gebruikers 33.000 Personeel 288 Producten - Normen 31.000 - Infomatieproducten 150 - Trainingen 80

Maatschappelijke impact 400

Persvermeldingen

350

Websitebezoek

300

Cursisten

250 200 150 100

Het aantal persvermeldingen is van belang voor NEN’s maatschappelijke impact.

50 dec 2007

40,0 35,0

dec 2008

EUR m

Leiderschap 73%

Processen 57%

Inkoopmanagement 60%

5,0 0,0

2007

12

Beleid & Strategie 80%

2008

Organisatie 2010 2009

dec 2012

Training & Advies MedewerkerNormen & tevredenheid Infoproducten 67% Normontwikkeling & Consultancy BedrijfsKlantresultaten tevredenheid 57% 74%

Personeelsmanagement 83%

10,0

De omzet steeg met 14%. De meeste groei was bij Normontwikkeling & Consultancy.

dec 2011

EFQM-index 71%

25,0

15,0

dec 2010

Omzet Effectieve organisatie

30,0

20,0

dec 2009

Maatschappelijke impact 89%

2011

2012

Resultaten

Kengetallen Bestuur 2012

Omzet 40,0

aantal secretariaten EUR m EUR m

35,0

Nederland voert een groot aantal secretariaten van wereld- en Europese commissies.

30,0 12,0 300 25,0 10,0 250 20,0 8,0 200 15,0 6,0 10,0 150

Normen & Infoproducten Buitenlands Wereldcommissies Normontwikkeling & Internationaal Consultancy Europese commissies Europees Nederlands

4,0 5,0 100 2,0 0,0 50 2007 0,0 0 2006

2008

2009

2010

2011

2012

2007

2008

2009

2010

2011

2007

2008

2009

2010

2011

2012

10 100% % groei 2011

Training & Advies

Normen in gewone taal Omzet Uitgeverij (per productgroep) NEN-secretariaten

Normen toepassen belangrijk Groei omzet Training & Advies Omzet Multimarket, multiservice Omzetverdeling per sector

Normontwikkeling Standaardtrainingen Consultancy Trainingen op maat Normen

5 80% 0

-5 60%

24%

27%

Informatieproducten Cursussen &

-10

Voeding & Zorg Evenementen Bouw

40% -15

Elektro & ICT

-20 20%

Van de totale omzet blijft het aandeel van trainingen op maat stijgen.

Industrie

-25 0% -30 16% 2007

2008

2009

2010

2011

2012

33%

Actueel bestand normen Investering in devan toekomst Toegevoegde waarde per medewerker Digitalisering

Steeds meer internationale en Europese normen doen hun intrede.


35.000 140 Omzet Uitgeverij (per bestelwijze) 30.000 100% 120 25.000 100 80% 20.000 80 60% 15.000 60 10.000 40% 40 5.000 20 20% 0 0 2007 0% dec 2006 2006

2008 2007

2009

dec 2007 2008

Wereldwijde normen (toegepast in Nederland) Marge Europese normen Kapitaal Overig Nederlandse normen AbonnementenArbeid Internet

2010 dec 2008 2009

2011 2010

2012

dec 2009 2011

dec 2010

13

Nieuwe publicaties en nieuwe trajecten in 2012 In 2012 hebben bijna 500 normcommissies actief gewerkt aan nieuwe normen, NTA’s en (praktijk)richtlijnen. Zo zijn er ruim 100 nieuwe of herziene nationale normen gepubliceerd. Op internationaal en Europees niveau betrof het een veelvoud hiervan.

14

Ook zijn er nieuwe trajecten gestart, heeft Training & Advies e-learning geïntroduceerd en is NEN Connect verder uitgebreid. In dit gedeelte van het jaarverslag wordt een aantal hoogtepunten in 2012 uitgelicht.

Bio-based samenleving in aantocht

De toenemende aandacht voor de vervanging van fossiele grondstoffen met bio-based alternatieven heeft geresulteerd in een snelle ontwikkeling van innovatieve technologieën en de opkomst van nieuwe bio-based materialen en producten. Bio-based is een van de zes sectoren waarin de Europese Commissie, de lidstaten en de industrie samenwerken om drempels te verlagen voor het op de markt brengen van nieuwe producten of diensten (Lead Market Initiative). Het gaat daarbij om zaken zoals regelgeving, aanbestedingen, normalisatie en ondersteunende activiteiten. Met de term ‘bio-based’ worden producten aangeduid die gemaakt zijn van biomassa, zoals planten, algen, gewassen, bomen, zeeorganismen en organisch afval. Bio-based producten omvatten een breed scala aan producten en materialen, waaronder hoogwaardige fijnchemicaliën, geneesmiddelen, cosmetica, biopolymeren en grondstoffen voor de chemie.

Er is een Europese normcommissie CEN/TC 411 “Bio-based products” opgericht die helderheid moet geven. In opdracht van de Europese Commissie worden normen ontwikkeld op terreinen zoals terminologie, het biogeengehalte van producten, duurzaamheidscriteria en het bepalen van de effecten van bio-based producten over de gehele levenscyclus. NEN voert zowel het voorzitterschap als het secretariaat.

De nieuwe technologieën en producten vragen om heldere afspraken. Wanneer mag een product bijvoorbeeld ‘biobased’ worden genoemd en hoe wordt voor de markt herkenbaar dat een product met bio-based grondstoffen is geproduceerd? Er zijn al veel verschillende claims op producten over duurzaamheid en het biogeengehalte en de mogelijkheden voor recycling, maar ze zijn zowel voor consumenten als het bedrijfsleven niet eenduidig.

Bert Bosman Technical Manager Energy Energy & Climate Services SABIC Europe “SABIC werkt samen met NRK, Plastics Europe, de VNCI en het ministerie van EZ aan een Green Deal voor certificering van het gebruik van hernieuwbare grondstoffen in de waardeketen tot kunststof eindproducten. Normen en hieraan gekoppelde certificaten zijn hierbij van groot belang om deze stapsgewijze verduurzaming op een transparante wijze mogelijk te maken.”


Silvan de Boer Senior Sustainability Officer Eneco “Eneco heeft als ambitie: duurzame energie voor iedereen. Wij hanteren de duurzaamheidscriteria van NTA 8080 voor de biomassa die we gebruiken voor het opwekken van energie. Met het bijbehorende certificatieschema kunnen we aantonen dat we aan die criteria voldoen.”

15

Vanaf 2020 (bijna) energieneutrale gebouwen De Europese Commissie heeft de richtlijn EPBD (Energy Performance Buildings Directive) over de energieprestatie van gebouwen in 2010 aangepast. Dit staat bekend als de Recast EPBD. Het doel is om het energiegebruik van gebouwen te verminderen. Alle maatregelen die het energiegebruik verminderen en die worden terugverdiend door de besparing op het energiegebruik, moeten worden genomen.

Dit betekent dat Nederland de bouwvoorschriften in het Bouwbesluit, de gebruiksvoorschriften in het Besluit energieprestatie gebouwen (Beg) en het Besluit algemene regels voor inrichtingen milieubeheer (Barim), moet aanpassen. De belangrijkste wijziging is dat nieuwe gebouwen na 2020 (vrijwel) klimaatneutraal moeten zijn: bijna-nul-energiegebouwen. De nog gebruikte energie moet uit duurzame bronnen komen. Daarnaast moeten EU-lidstaten een handhavings- en sanctiesysteem invoeren voor energielabels. In Nederland heeft maar circa 15% van de huizenverkopers een label, mede omdat er geen sancties zijn op het niet hebben van een energielabel bij verkoop of verhuur van de woning. Verder moeten de EU-lidstaten energieprestatie-eisen vastleggen voor nieuwe gebouwen en bestaande gebouwen die een ingrijpende

ir. Linda Hoes van Oeffelen Research Scientist Energy and Comfort Systems bij TNO Rapporteur en coördinator van het rapporteursteam van de normsubcommissie Energieprestatie van Gebouwen.

“Keer op keer blijkt weer dat de regelgeving en normontwikkeling rondom energieprestatie van gebouwen een essentiële rol vervullen bij het terugdringen van het energiegebruik van gebouwen. Dit stimuleert marktpartijen tot toepassing en ontwikkeling van steeds energie-efficiëntere technologieën. Op hun beurt vragen deze technologische ontwikkelingen om voortdurende actualisering van de desbetreffende NEN-normen.”

16

renovatie ondergaan. Nu gelden deze energieprestatie-eisen alleen voor renovaties van gebouwen die groter zijn dan 1000 m2. Ten slotte moeten de lidstaten over een aantal jaren eisen stellen aan technische gebouwsystemen, zoals verwarmings-, warmtapwater- en airconditioningssystemen en wordt een periodieke keuring van verwarmings- en airconditioningssystemen opgezet. In 2012 is begonnen met het herzien van het normstelsel dat de herziene EPBD moet ondersteunen. Dit normstelsel, dat circa 100 samenhangende normen omvat, zal in de loop van 2015 worden gepubliceerd. NEN coördineert deze Europese normontwikkeling. Vanaf 2015 zullen de EU-lidstaten deze normen vanuit hun regelgeving moeten aansturen. Ook op mondiaal niveau is er belangstelling voor dit Europese normstelsel.

ir. Harm Valk Senior adviseur bij Nieman Raadgevende Ingenieurs Voorzitter normsubcommissie Energieprestatie van Gebouwen.

“Het belang van de beheerkosten van gebouwen neemt toe, of we het nu woonlasten of exploitatiekosten noemen. De energieprestatie is daarbij van groot belang. Een actuele, breed geaccepteerde norm die praktische berekeningen mogelijk maakt, is daarbij essentieel.”

Hoogbouw en conditiemeting

NEN heeft in 2012 een aantal Nederlandse technische afspraken ingebracht in Europa, zoals NTA 4614 over eisen die aan hoogbouw moeten worden gesteld. Verder is er in Europa veel belangstelling voor NEN 2767, de Nederlandse norm voor de conditiemeting van gebouwen en infrastructurele objecten. De conditiemeting is een inspectiemethode waarmee de technische staat van bouwen installatiedelen kan worden vastgesteld. Voor alle onderdelen van een bouwwerk is omschreven welke gebreken kunnen voorkomen, en hoe deze gebreken moeten worden geïnterpreteerd. De Nederlandse norm vormt de basis voor de Europese norm die wordt ontwikkeld.

Klaas Snoeij Gemeentewerken Rotterdam

“Ik ben blij dat ik vanaf het allereerste begin een bijdrage heb mogen leveren aan de totstandkoming van deze prachtige norm NEN 2767 die ervoor zorgt dat gebreken binnen de infra eenduidig en transparant worden vastgelegd.”

NEN 2767 wordt binnen Nederland zeer breed toegepast door onder andere overheden, woningbouwcorporaties, inspectieen adviesbureaus en vormt steeds vaker de basis voor prestatiecontracten.


17

Duurzame(re) brandstof Biomassa wordt in toenemende mate ingezet om energie op te wekken of brandstoffen te produceren. Hiermee wordt ingespeeld op thema’s als klimaatverandering en energiezekerheid. NEN is bij een groot aantal normalisatieprojecten betrokken en voert het secretariaat van normcommissies en werkgroepen op het gebied van de brandstofkwaliteit van gasvormige, vloeibare en vaste (bio)brandstoffen en duurzaamheidscriteria. NEN ondersteunt Europese en internationale commissies en werkgroepen, participeert in onderzoeksprogramma’s en vertegenwoordigt Nederland op conferenties en richting de Europese Commissie.

Het gebruik van biomassa voor energie of brandstof is zowel politiek als publiek een veelbesproken onderwerp. Om deze reden is het belangrijk dat aantoonbaar kan worden gemaakt dat de biomassa die hiervoor wordt gebruikt op een duurzame wijze is verkregen. Certificatie is hierbij een krachtig instrument. In 2012 accepteerde de Europese Commissie de Nederlandse technische afspraak NTA 8080 voor het aantonen van duurzaamheid van biobrandstoffen volgens de Europese wetgeving. Het NTA 8080 certificatiesysteem is bestemd voor alle soorten biomassa, dus zowel biobrandstoffen als vaste en gasvormige biomassa. NTA 8080 is ontwikkeld door een brede vertegenwoordiging van overheid, bedrijfsleven, ngo’s, kennisinstellingen en certificeringinstellingen, onder begeleiding van NEN.

Vloeibaar aardgas Gas speelt nu en in de toekomst een belangrijke rol in de energievoorziening. LNG (vloeibaar aardgas) is een van de producten die daardoor sterk in de belangstelling staan.

18

De mondiale markt groeit explosief en daarmee ook de toepassingen. LNG wordt gekoeld tot -162 oC en heeft dan ongeveer een 600 maal kleiner volume dan aardgas bij atmosferische temperatuur en druk. Deze volumereductie maakt het transport en de toepassing van LNG in vele opzichten economisch aantrekkelijk. LNG wordt in toenemende mate toegepast als transportbrandstof in zowel het weg transport als in de maritieme sector. De verwachting is dat de komende jaren meer dan 25.000 vrachtwagens gebruik zullen gaan maken van LNG als brandstof. Voor de binnenvaart is LNG één van de weinige mogelijkheden om aan de komende strengere emissie-eisen te kunnen voldoen. In motoren wordt LNG eerst in het voertuig verdampt tot aardgas dat vervolgens dient als brandstof. Om een grootschalig gebruik mogelijk te maken, worden op strategische locaties in Nederland vul- en bunkerstations gebouwd. De richtlijnen daarvoor worden opgesteld vanuit de Publicatiereeks Gevaarlijke Stoffen (PGS), waarvan NEN het secretariaat voert. In 2012 verscheen het concept van PGS 33 over LNG-afleverinstallaties voor motorvoertuigen. Een belangrijke reden om deze PGS op

te stellen, zijn hiaten in de weten regelgeving en de nog in ontwikkeling zijnde internationale normen. De nieuwe PGS schept helderheid over veiligheidseisen, waardoor de introductie wordt vereenvoudigd. Naar verwachting wordt de definitieve PGS in 2013 geïntroduceerd. Deel 2 over het gebruik van LNG voor bunkerstations ten behoeve van binnenvaartschepen is in voorbereiding. ISO ontwikkelt internationale normen op dit gebied, ISO 16923 ‘Natural Gas Fuelling Stations – CNG Stations for fuelling Vehicles’ en ISO 16924 ‘Natural Gas Fuelling Stations – LNG Stations for fuelling Vehicles’. Nederland is hierbij een van de trekkers.

Transportleidingen In 2012 werd de herziening van de normenreeks voor transportleidingen (NEN 3650-serie) afgerond. De NEN 3650-serie beschrijft veiligheidsaspecten voor mens,

Ernest Groensmit Business Development Manager Vopak LNG Holding B.V.

“PGS is de plaats waar vertrouwen van overheid, industrie en kennisinstituut in elkaars beoordelingsvermogen, maximaal moet zijn.”

NEN Energiewinning meer dan normontwikkeling


NEN_FolderEnergieWinning_A4_V4.indd 1


milieu en goederen en stelt eisen aan het ontwerp, de aanleg, de bedrijfsvoering en het uit bedrijf nemen van buisleidingsystemen. Bij het opstellen van de reeks is aangesloten op de professionaliteit en de hoge graad van zelfregulering van de buisleidingexploitanten. Daardoor maakt NEN 3650 gedetailleerde regelgeving overbodig. De normserie is uniek in zijn soort als het gaat om aandacht voor buisleidingen in of nabij belangrijke waterstaatwerken, zoals rivieren en wegen. De introductie van de normenreeks vond plaats tijdens een dagsymposium in het Expocentrum van de Erasmusuniversiteit. Daarbij kwamen ook het risicomanagement voor buisleidingen (NTA 8000) en eisen voor wederzijdse beïnvloeding van kabels en leidingen uitgebreid aan bod. Een aparte norm voor zeeleidingen is in voorbereiding.

Adriaan den Herder Manager van de ondergrondse aardgasopslag Zuidwending en de installatie Zuidbroek-Heiligerlee NV Nederlandse Gasunie

“De NEN 3650-reeks is voor transportleidingen in Nederland belangrijk voor alle betrokken partijen om primair de veiligheid te borgen, het milieu te beschermen en economisch goede oplossingen te bieden.”

25-06-12 14:18

19

NEN-normalisatieplatform Smart Grids In toenemende mate wekken bedrijven en bewoners zelf energie op met duurzame bronnen zoals windturbines en zonnepanelen. Dat vraagt om tweerichtingverkeer in elektriciteitsnetten. Als lokaal meer energie wordt opgewekt dan gebruikt, moet het aan het net kunnen worden teruggeleverd. Er speelt een andere ontwikkeling die ingrijpende gevolgen heeft voor de energievoorziening: het aantal elektrische auto’s zal de komende jaren sterk stijgen. Als iedereen na terugkomst van zijn werk tegelijk de auto oplaadt, kan het energienet dit niet aan. Daarom worden ‘smart grids’ ontwikkeld: intelligente netten. Het ministerie van Economische Zaken heeft de Taskforce Intelligente Netten ingesteld. Deze concludeert dat normalisatie nodig is om toepassingen mogelijk te maken en kosten te beperken. Bovendien moeten normen helderheid geven over privacy en veiligheid.

Teus de Zwart Senior Director International Standards van Echelon

“Het NEN-platform Standaardisatie Smart Grids blijkt een goede plaats om elkaar te informeren over de ervaringen die we opdoen met de toepassing van standaarden in smart grid projecten, de zogenaamde proeftuin- en pilotprojecten. Zo kunnen ervaringen met bestaande standaarden, behoeften tot aanpassingen en de ontwikkeling van nieuwe standaarden worden gebundeld vanuit de Nederlandse praktijksituatie. Deze bundeling van krachten is nodig voor onze inbreng op internationaal en Europees niveau. Op deze manier komen we in de internationale en Europese normontwikkeling op voor de specifiek Nederlandse belangen en zijn wij in staat op een effectieve en efficiënte wijze de krachten te bundelen vanuit alle belanghebbende partijen in Nederland. Het resultaat daarvan is duidelijk zichtbaar in de Europese en internationale roadmaps die in dat kader zijn opgesteld. Die roadmaps zullen verder richting geven aan de ontwikkeling van normen in de verschillende Technische Commissies. Ten slotte is het waard te vermelden dat we op deze manier in staat zijn naadloos aan te sluiten bij internationale en Europese ontwikkelingen en gebruik kunnen maken van alle gereedschappen die daar in de afgelopen jaren zijn ontwikkeld op het gebied van smart grids.”

20

NEN heeft van het Innovatieprogramma Intelligente Netten het verzoek gekregen om een platform op te richten voor standaardisatie op het gebied van ‘smart grids’. Daarbij is er een relatie met het mandaat M/490 van de Europese Commissie. Hierin hebben drie Europese normalisatieinstituten de vraag gekregen om normen te ontwikkelen voor ‘smart grids’. Overigens is er ook sprake van ‘smart gas grids’. Daar gaan de ontwikkelingen nu nog minder hard dan bij elektriciteit. Maar door onder andere invoer van biogas en de koppeling met het elektriciteitsnet door middel van power-to-gas en gas-to-power zijn er veel ontwikkelingen die op afzienbare termijn kunnen worden ondersteund met nationale en Europese normen.

Bram Reinders Director Alliance Management Alliander

“Normen zijn de hoeksteen voor het realiseren van moderne intelligente energietransportsystemen.”

Normen voor energie uit water

Water kan een belangrijke rol spelen bij de opwekking van duurzame energie. Voor traditionele waterkrachtcentrales bestaan al lange tijd normen en sinds kort is er de eerste norm voor energie uit zee en zijn andere normen in ontwikkeling. In Nederland, gelegen aan zee en met veel binnenwater, zijn er veel partijen die belangstelling hebben om energie uit water te winnen. De markt verlangt eenduidige afspraken en daar zijn normen een goed middel voor. In mei 2012 was de eerste normcommissievergadering voor NEC 114 “Energie uit Water”. Deze commissie zal bijdragen aan de


ontwikkeling van normen voor golf- en getijdeenergie, osmose, thermische energie uit zee en laag verval. Dit gebeurt grotendeels in internationaal verband. Nederland zal een rol spelen in de internationale normcommissies voor ‘Marine Energy’ en ‘Hydraulic turbines’.

21

Efficiënter gebruik van managementnormen In 2012 was het 25 jaar geleden dat de bekende kwaliteitsnorm ISO 9001 werd geïntroduceerd. Dat was een memorabel feit, omdat het de eerste managementnorm was. Er zouden er nog diverse volgen, zoals ISO 14001 voor milieumanagementsystemen, ISO 22000 voor voedselveiligheid, ISO 27001 voor informatiebeveiliging en ISO 50001 voor energiemanagement. NEN heeft de viering van het 25-jarig bestaan van ISO 9001 aangegrepen om de normcommissie voor kwaliteitsmanagement opnieuw vorm te geven.

Een groot aantal managementsysteemnormen, waaronder ISO 9001 en ISO 14001 wordt de komende jaren herzien. Daarbij wordt de ‘high level structure’ toegepast: de structuur en indeling en zelfs de terminologie en basiseisen van de normen wordt gelijk. Bedrijven die meerdere managementnormen gebruiken, hoeven dan de basiselementen maar één keer vast te leggen. Bij de herziening zijn leesbaarheid en toegankelijkheid van de teksten belangrijke aandachtspunten. Inmiddels zijn drie managementsysteemnormen volgens de nieuwe structuur gepubliceerd. De komende jaren zullen er nog veel volgen, waaronder de ‘grote’ normen ISO 9001 en ISO 14001. De nieuwe structuur betekent niet dat organisaties hun bestaande systeem per se moeten omgooien, want alle

Arjan Donatz Burando Maritime Services / Nature Group plc

“Deelnemen aan de WG24 als expert, is een unieke mogelijkheid om een bijdrage te leveren aan de vernieuwing en verdieping van de ISO 9001 standaard. Als commissielid, maar ook voor de organisatie(s) die ik vertegenwoordig zijn de inhoudelijke discussies en het besluitvormingsproces in een (inter)nationale setting een stimulans en motivatie om het continue verbeteren en het op een risicomanagement gebaseerde managementsysteem voor te bereiden op een dynamische en veeleisende omgeving.”

22

bestaande onderdelen zijn in de nieuwe normen terug te vinden. Wel komen er nieuwe accenten, zoals bijvoorbeeld in ISO 14001 waar het gaat om de relatie met duurzaamheid en ketenmanagement of in ISO 9001 waar risicomanagement wordt geïntroduceerd. NEN speelt een actieve rol bij de ontwikkeling van de nieuwe normen. In 2013 wordt samen met certificeringsinstellingen en gebruikers van normen bekeken op welke wijze de ‘high level structure’ het certificeringsproces van managementsystemen kan vereenvoudigen. De nieuwe edities van ISO 9001 en ISO 14001 worden in 2015 verwacht.

Hugo Gerritse Quality Manager Biolab

“De voornaamste redenen voor ons om lid te worden van de normcommissie was de mogelijkheid tot het uitoefenen van invloed op de inhoud van de norm en het feit dat we als lid als eerste op de hoogte zijn van alle nieuwe ontwikkelingen op dit gebied, en hier waar nodig binnen ons kwaliteitsmanagementsysteem al in een vroeg stadium op kunnen anticiperen. Daarnaast is voor mij persoonlijk het contact met collega kwaliteitsfunctionarissen uit uiteenlopende branches een verrijking.”

Projectmanagement


Er zijn talloze voorbeelden van projecten die veel later dan gepland zijn opgeleverd, waarvan de kosten aanzienlijk hoger zijn uitgevallen dan gepland of waarbij de impact voor de omgeving veel groter was dan verwacht. Goed projectmanagement verkleint de kans op dergelijke vervelende verrassingen. De nieuwe richtlijn voor projectmanagement NEN-ISO 21500 helpt. Er staat niet in hoe projectmanagement moet worden ingezet, maar wel wat projectmanagement is, waar opdrachtgevers op moeten letten en welke vragen ze opdrachtnemers kunnen

stellen. Doordat de richtlijn de basisprincipes en definities van projectmanagement beschrijft, spreken projectpartners dezelfde taal en worden misverstanden voorkomen.

Joop Schefferlie (links) Voorzitter van IPMA Nederland

Cees Pijs (rechts) President van PMI Netherlands Chapter

“ISO 21500 is een generiek referentiepunt dat eigenlijk ontbrak.”

“ISO 21500 is een grote kans om samenwerking vorm te geven.”

Naast de norm is ‘ISO 21500 in de praktijk’ verschenen. Deze gids verduidelijkt de richtlijn voor elk type organisatie. Op 29 november 2012 ontvingen de voorzitters van twee belangrijke organisaties voor projectmanagement het eerste exemplaar, namelijk PMI Netherlands Chapter en IPMA.

23

Maatschappelijke veiligheid

NEN is betrokken bij het opstellen van normen op het gebied van maatschappelijke veiligheid. In 2012 heeft NEN in opdracht van de Europese Commissie geïnventariseerd welke veiligheidsnormen er in Europa zijn en aanbevelingen gedaan over prioriteitsgebieden. In januari 2013 is een tweede fase van dit project begonnen, waarbij NEN werkprogramma’s ontwikkelt voor normen op drie gebieden; chemische,

biologische, radiologische, nucleaire en explosieve risico’s (CBRN). Het tweede uit grensveiligheid met bijvoorbeeld automatische grenscontroles en biometrische detectie. Het derde gebied is crisismanagement en bescherming van de bevolking. In april 2013 zijn er workshops in verschillende landen, om partijen gelegenheid te geven een bijdrage te leveren aan deze activiteit.

Leveringszekerheid of ander natuurgeweld, maar ook aan het niet kunnen leveren door leveranciers, wegvallen van grondstoffen en het niet kunnen uitleveren aan klanten. Op basis van ISO 22301 kan een bedrijf afspraken maken met zijn toeleveranciers. Als de toeleveranciers ook weer afspraken maken met hun leveranciers, kan de hele keten worden gedekt.

Erik van de Crommenacker Rayondirecteur Landelijke Accounts bij Nationale-Nederlanden

“Van oudsher is het bemiddelen in verzekeringen de kernactiviteit van het intermediair. Samen met onder andere NEN helpen we onze intermediairs om hun dienstverlening verder uit te breiden naar professionele advisering op het gebied van bedrijfscontinuïteit en risicomanagement. ISO 22301 en ISO 31000 zijn hiervoor de basis. Intermediairs kunnen ondernemers begeleiden bij het planmatig nadenken over de integrale risico’s van hun bedrijfsvoering en hoe zij hun bedrijf in geval van een calamiteit zo goed en zo snel mogelijk kunnen voortzetten.”

24

Fotograaf Sjoerd van der Hught

Onder leiding van NEN is ISO 22301 geïntroduceerd, de norm voor ‘business continuity’. Op basis van deze norm kunnen bedrijven een ‘business continuity management system’ (BCMS) ontwikkelen. Dit helpt bedrijven zich voor te bereiden op incidenten die de primaire bedrijfsprocessen verstoren en daardoor schade veroorzaken. Denk aan brand, overstroming

Fusie NEN en HKZ rond Sinds 1 mei 2012 is de fusie van NEN en de organisatie voor Harmonisatie Kwaliteitsbeoordeling in de Zorgsector (HKZ) een feit. De organisaties vullen elkaar uitstekend aan. NEN heeft een sterke positie in de ziekenhuiszorg en HKZ is sterk vertegenwoordigd in andere sectoren op het gebied van zorg en welzijn.

Gezamenlijk kunnen de organisaties professionals in de zorg nog beter ondersteunen bij het aantoonbaar verbeteren van hun patiëntenzorg. HKZ beschikt over een groot aantal certificatienormen en producten en diensten die de implementatie van kwaliteitsnormen ondersteunen. NEN en HKZ vormen voortaan één loket voor alle vragen over kwaliteit in de zorg. Het keurmerk HKZ en de daaraan verbonden activiteiten worden voortgezet. De medewerkers van HKZ worden opgenomen in de NEN-organisatie. Alle HKZ-normen zijn opgenomen in de NEN-catalogus.

Marcel de Bruijn Sectormanager Zorg & Welzijn - LRQA, Lloyd’s Register Nederland B.V. “Ruimte voor vakmanschap, zonder overbodige regels, maar een efficiënt, doelgericht en daarmee zelfs kostenbesparend managementsysteem, NEN-EN 15224. LRQA voelt zich daar als certificerende instelling goed bij thuis!”


In 2012 werd NEN-EN 15224 geïntroduceerd: het kwaliteitsborgingssysteem voor de zorg, een variant op ISO 9001. De norm is geïntroduceerd en toegelicht tijdens twee symposia. Er is een certificatieschema aan toegevoegd dat certificeringsinstellingen helpt om eenduidig vast te stellen of de kwaliteitsborgingssystemen van welzijns- en zorginstellingen aan de norm voldoen.

Léonne Dekkers Staffunctionaris Kwaliteit Surplus Zorg “Surplus Zorg is toe aan een nieuwe norm die meer uitgaat van de eigen kracht van de organisatie. Dat vertaalt zich in voorzieningen treffen op kritische punten in plaats van veel en zeer gedetailleerde procedures.”

25

Maatschappelijke verantwoordelijkheid van organisaties In november 2010 verscheen ISO 26000, de internationale richtlijn voor MVO. Het is een ondersteunende richtlijn en bevat geen eisen. Dit betekent dat de organisatie zich niet kan laten certificeren tegen ISO 26000. Hiervoor is heel bewust gekozen omdat MVO maatwerk is.


ISO 26000 Maatschappelijke Verantwoordelijkheid van Organisaties (MVO) Zet goede bedoelingen om in goede acties

05-10-10 15:15

Het is niet iets dat opgelegd moet worden, maar vanuit jezelf moet komen. Organisaties hebben echter wel de behoefte om te kunnen laten zien wat ze aan MVO doen en dus hoe ze ISO 26000 toepassen. Om aan die behoefte tegemoet te komen, heeft Nederland Zelfverklaringen ISO 26000 ontwikkeld. Organisaties kunnen daarmee verklaren en onderbouwen dat ze de richtlijn toepassen. Met de onderbouwing zijn ze transparant over hun MVO-beleid en -prestaties. Vervolgens kunnen ze deze zelfverklaring en onderbouwing publiceren op het Publicatieplatform ISO 26000 van NEN. Inmiddels hebben bijna 40 organisaties van die mogelijkheid gebruik gemaakt. Er zijn meer landen die zien dat er een behoefte is aan erkenning van MVO. Tijdens het internationale ISO-congres in Genève heeft NEN het Nederlandse idee van de zelfverklaring gepresenteerd. De belangstelling bleek groot, met als resultaat dat er bij voldoende financiering een internationale richtlijn kan worden opgesteld.

Diana Seijs Coördinator MVO en Duurzaamheid van Ahrend

“Het is goed om te zien dat de transparantie die Ahrend al jarenlang nastreeft in onze branche een breder draagvlak krijgt. We zien inmiddels dat meerdere bedrijven in navolging van Ahrend een ISO 26000 Zelfverklaring hebben gepubliceerd. Ahrend zal komende jaren binnen de normcommissie van ISO 26000 de praktijkervaringen gebruiken om de beschikbare tools verder te ontwikkelen.”

26

Jaarlijks MVO-congres Op donderdag 26 april vond in Antropia in Driebergen het eerste ISO 26000 Jaarcongres plaats. Per jaar wordt een bepaald thema gekozen op basis van actuele vragen uit de markt. Het thema wordt geïllustreerd door praktijkcases en gekoppeld aan nieuwe ontwikkelingen in de markt. Het thema in 2012 was: ‘MVO als rijdende trein’. Tijdens het congres werd de website ‘MVO-wegwijzer ISO 26000’ gelanceerd. De wegwijzer helpt ondernemers om op een gestructureerde wijze aan de slag te gaan met MVO volgens ISO 26000. Op een toegankelijke manier wordt uitgelegd wat ISO 26000 op hoofdlijnen van bedrijven verwacht en hoe ondernemers hieraan invulling kunnen geven. Met veel tips voor het opstellen en uitvoeren van hun MVO-beleid. De MVO-wegwijzer ISO 26000 is ontwikkeld door Agentschap NL, MVO Nederland en NEN. Het interactieve congres werd mede mogelijk gemaakt door: ACVO, Alliander en PWN.

Tom Stuij Algemeen Directeur Mondial Movers BV

“De Zelfverklaring ISO 26000 afgeven, is een zware verantwoordelijkheid. Dat doe je als bedrijf niet zomaar.”

Op dinsdag 16 april 2013 vindt het tweede ISO 26000 Jaarcongres plaats in de Glazen Ruimte in Maarssen. Dit jaar is het thema: ‘Duurzame winst door stakeholderdialoog’. Sponsors voor dit congres zijn: ministerie van Buitenlandse Zaken, ministerie van Economische Zaken, Suiker Unie en Yokogawa.

Robert van Ballegooijen COO A-ware Food Group

“ISO 26000 is voor ons een goede kapstok om het MVO-beleid gestructureerd uit te werken. Bovendien maken wij hiermee voor onze medewerkers, klanten en andere stakeholders (ook internationaal) inzichtelijk hoe wij werken aan MVO. En het ondertekenen van de Zelfverklaring helpt daarbij.”


Albert Markusse Algemeen Directeur Suiker Unie

“Maatschappelijk Verantwoord Ondernemen en duurzaamheid zijn heel brede begrippen. ISO 26000 heeft voor Suiker Unie een handvat geboden om meer duidelijkheid in deze materie te geven en prioriteiten te stellen.”

27

Duurzaam in je werk Ontwikkelingen zoals de digitalisering van de samenleving en de vergrijzing van de beroepsbevolking, maken de duurzame inzetbaarheid van medewerkers tot een belangrijk onderwerp voor werkgevers. In februari 2012 hield NEN het ‘Duurzaam in je werk’-event. Zo’n 350 bezoekers bogen zich in ruim 40 bedrijfsteams over de vraag hoe ze binnen hun organisatie met duurzame inzetbaarheid aan de slag konden.

Ook voor het ministerie van Sociale Zaken en Werkgelegenheid is het een belangrijk onderwerp: in de tweede helft van 2012 presenteerde SZW het beleidsprogramma Duurzame Inzetbaarheid. Vervolgens verscheen eind 2012 een manifest rond dit thema. Zo’n 100 werkgevers wisselen daarin hun kennis uit. Op www.duurzaaminjewerk.nl en www.duurzameinzetbaarheid.nl is veel achtergrondinformatie te vinden. Inmiddels is voor werkgevers een plan van aanpak verschenen, dat ze in verschillende stappen ondersteunt. Eerst denken ze na over hun toekomstige bedrijfssituatie en de eisen die daaraan worden gesteld. Vervolgens bepalen ze hoe hun medewerkersbestand er dan qua kennis en leeftijdsopbouw uit zou moeten zien. Door daarna een vergelijking te maken met de huidige medewerkers, wordt duidelijk wat er in de komende tijd moet gebeuren. Vrijwel tegelijk met de Nederlandse ontwikkelingen, richtte ISO een technische commissie voor HRM op. Daarin is in eerste instantie geïnventariseerd op welke HRM-terreinen landen normen hebben ontwikkeld. Nederland heeft onder

28

andere duurzame inzetbaarheid ingebracht. Het heeft ertoe geleid dat een internationale subgroup is gevormd, die een ISO-richtlijn op dit gebied gaat ontwikkelen. NEN leidt deze ISO-commissie, die in Nederland wordt gevolgd door een breed samengestelde normcommissie. Eind september 2012 was er een internationale plenaire vergadering in Melbourne. De volgende bijeenkomst is in 2013 in Nederland. ISO ontwikkelt meer HRM-normen, bijvoorbeeld voor Metrix: afspraken over de meetbare variabelen van HRM, zoals ziekteverzuim of de kosten voor het aanstellen of inhuren van medewerkers. Human Resource Governance is eveneens in voorbereiding. Daarbij gaat het om de vraag hoe HRM in het bedrijfsproces is geïntegreerd en geborgd op met name directie- en bestuursniveau. Een grote meerwaarde van de HRM-normen is dat ze de afspraken tussen hoofdaannemer en onderaannemers eenvoudiger maken. Een bedrijf kan bijvoorbeeld besluiten alleen diensten of grondstoffen af te nemen van bedrijven die volgens bepaalde standaarden werken.

Nieuw Bouwbesluit aangewezen

Het nieuwe Bouwbesluit is definitief ingegaan op 1 april 2012. In dit Bouwbesluit zijn veel nieuwe normen aangewezen, waaronder de Eurocodes (de normen met betrekking tot de constructietechnische eisen). Daarnaast heeft de aanwijzing betrekking op vele tientallen normen, variërend van de veiligheidsbepalingen voor laagspanningsinstallaties, blusleidingen, de thermische isolatie van gebouwen, tot de bepaling van daglichtopeningen en brandbeveiligingsinstallaties.

Ook is een groot aantal Eurocodes aangewezen, met constructietechnische eisen. NEN heeft op zijn website een handzaam overzicht van alle aangewezen regelingen. En uiteraard zijn alle normen beschikbaar via de NEN-normshop en NEN Connect. Normcommissies hebben veel werk verzet om alle normen aan te passen. Dat was met name relevant op terreinen waar het Bouwbesluit niet geheel overeenkomt met de Europese wetgeving. In dat geval zijn nationale bijlagen gemaakt.

Meer internationaal

Week van de Bouwbesluitnormen

Door de economisch moeilijke situatie in de bouwsector, staat ook normontwikkeling onder druk. Er worden nieuwe vormen van financiering gezocht, waarbij waar nodig en mogelijk naar een andere financieringsverdeling over de deelnemende partijen wordt gezocht. Daarnaast komt er meer samenwerking tot stand tussen NEN en andere kennisinstituten.

NEN organiseerde van 16 tot en met 20 april 2012 de ‘Week van de Bouwbesluitnormen’. Tijdens deze week werden via de website van NEN elke dag rondom een belangrijk thema de meest relevante bouwnormen toegelicht, kon men webinars volgen en vragen stellen. Zo wisten de belanghebbenden wat er voor hen is veranderd in de praktijk. De thema’s brandveiligheid, installaties, constructieve veiligheid (onder andere de Eurocodes) en energieprestatie kwamen aan bod.

ir. Paul van Deursen Senior adviseur Royal Haskoning BM, Haskoning Nederland b.v. Voorzitter van de normsubcommissie Oppervlakte – en inhoudsbepalingen onroerende zaken.

Normen zijn steeds vaker internationaal. Normcommissies volgen de internationale normontwikkeling en geven deelnemers aan de internationale commissies input voor hun standpuntbepaling. Internationale normen worden waar nodig voorzien van een Nederlandse toelichting. Andersom wordt geprobeerd om normen en technische afspraken die in Nederland zijn ontwikkeld en waarmee in de loop van de jaren ervaring is opgedaan, internationaal in te brengen.

Ondanks de economische situatie, werden in 2012 verschillende nieuwe bouwnormen ontwikkeld of in gang gezet. Bijvoorbeeld rond grondwerken, zetsteen van beton, de bevestiging van dakbedekkingen, uitlooggedrag van gevaarlijke stoffen in de wegenbouw, slipweerstand, korrelvormige materialen voor de bouw, begroeide daken en de duurzaamheid van bouwwerken.

“Een norm, ook een Europese, is alleen een waardevolle norm als deze door alle stakeholders als nuttig wordt ervaren. Nuttig in de zin van bruikbaar, efficiënt en doelmatig. De m2 is Europees genormeerd. Nu nog het gebruik ervan. De Europese norm dient het berekenen van de diverse (nu nog verschillende) rekenmethodieken te faciliteren.”


29

Afspraken over veilige stalschermen In het verleden werd vee gehouden in dichte schuren, maar sinds enige tijd zijn stalschermen gangbaar: zeilen aan de zijkant van stallen, die eenvoudig open en dicht kunnen worden gedaan. Zo is het klimaat in stallen makkelijker te regelen en verbetert het dierenwelzijn. Ze hebben ook een nadeel, want de schermen werken automatisch, waarbij de computer niet altijd kan zien of alles goed voor mens en dier is afgeschermd. Dat heeft voor gevaarlijke situaties gezorgd, in een aantal gevallen met fatale afloop. Een aantal partijen heeft daarom aan veiliger constructies gewerkt, die door NEN zijn vastgelegd in een technische afspraak: NTA 8344 ‘Stalschermen – veiligheid’. Inmiddels wordt gewerkt aan een internationaal vervolg.

De kern is dat een automatisch stalscherm als een machine wordt aangemerkt en daarom aan de Europese machinerichtlijn moet voldoen. De NTA bevat onder meer een stappenplan voor risicobeoordeling en er is een checklist om risico’s te verminderen en ongelukken te voorkomen. Inmiddels is onder secretariaat van NEN gestart met de ontwikkeling van een Europese norm voor stalschermen.

Marga Zuurbier Directeur Arbeidsomstandigheden bij Inspectie SZW

“Het is ontzettend goed dat deze NTA er is. Ik heb mijn medewerkers van de inspectie aangeraden om dit document bij een inspectie te gebruiken. Het zou goed zijn als deze norm ook Europees wordt toegepast, want die ongelukken met kinderen mogen nooit meer gebeuren!’’

30

Internationale norm voor duurzame cacao Veel mensen zijn dol op chocolade en vinden het belangrijk dat er geen bijsmaakje aan kleeft. Er zijn voor duurzame cacao meerdere keurmerken met accentverschillen. De Nederlandse normcommissie “Cacao” met experts van het bedrijfsleven, belangenorganisaties, de overheid, de wetenschap, vakbonden en private standaardisatie-organisaties draagt nu bij aan de ontwikkeling van een internationale norm voor duurzame en traceerbare cacao. De internationale


norm zal opgebouwd worden langs de drie bekende principes van duurzaamheid: ‘profit’, ‘people’ en ‘planet’. Er waren overigens al normen voor cacao, maar die gingen vooral over technische aspecten, zoals de grootte van de cacaobonen.

31

Ruimte voor design in nieuwe norm kinderwagens Nederland kent een actieve normcommissie voor kinderartikelen die zich bezig houdt met een groot scala aan producten, van fopspenen tot kinderwagens. De normcommissie vormt een goede afspiegeling van de spelers in de markt. Ze hield zich in 2012 onder meer bezig met de nieuwe norm voor kinderen wandelwagens: NEN-EN 1888.

De norm gaat over zeer veel aspecten van de kinderwagen, zoals het comfort voor het kind en uiteraard de veiligheid. Om ergonomische redenen moet de hellingshoek van de rugleuning bijvoorbeeld zodanig zijn, dat de wervelkolom van het kind maximaal wordt ontlast. Hiervoor is een nieuwe meetmethode ontworpen die meer accuraat en toepasbaar is voor kinderwagenstoeltjes. Daarnaast stelt de norm (nieuwe) eisen aan de testmethodes. Zo moeten de wagens 10.000 cycli voor het stuur doorstaan en in de zwaarste omstandigheden 46.000 cycli over onregelmatig oppervlak overleven. Eisen aan het sluitingsmechanisme zijn opnieuw gedefinieerd, om de kans op onverwacht inklappen en vouwacties te voorkomen.

Vanwege het grote aantal kinderen wandelwagenproducten in Nederland is de normontwikkeling kritisch gevolgd. De eisen zijn aangepast en strikter gemaakt, maar de basis blijft hetzelfde. Wat wel nog wat open blijft, zijn de configuraties voor de ‘durability’ testen en de configuraties voor de stabiliteitstesten. Zo houden producenten de mogelijkheid om creatieve, maar uiteraard veilige ontwerpen op de markt te blijven brengen. Voor Nederland was ook ergonomie een belangrijk aandachtspunt voor de nieuwe norm. De neiging bestaat om kinderwagens steeds compacter te maken. Minimumeisen voorkomen dat die ontwikkeling ten koste gaat van de gezondheid en veiligheid van het kind.

Adriaan van der Lely Regulatory Projects and Documents Manager Bugaboo International BV

“Bugaboo stelt de veiligheid van kinderen als topprioriteit en is daarom ook actief bezig in verscheidende normcommissies over de hele wereld, waaronder natuurlijk ook de NEN en CEN-commissies (WG 3 TC 252). Samen met deze connectie en de sterke band die wij hebben met onze consumenten kunnen wij positief meehelpen met de ontwikkelingen van de norm en tegelijkertijd zorgen wij ook dat wij constant onze producten veiliger maken.”

32

Belangrijke rol voor Nederland bij normering luchtkwaliteit Europa besteedt veel aandacht aan luchtkwaliteit. Zo zijn er per land emissieplafonds voor zwaveldioxide (SO2), stikstofoxiden (NOx), ammoniak (NH3) en vluchtige organische stoffen (VOS). Ook bedrijven hebben met diverse voorschriften te maken, zoals de IPPC-richtlijn met emissie-eisen voor industriële bronnen en de richtlijn voor grote stookinstallaties (LCP). Europese landen moeten aan de Europese Unie rapporteren over de nationale emissies. Hiervoor worden gestandaardiseerde meetmethodes ontwikkeld.

NEN speelt een belangrijke rol door de normontwikkeling te volgen en actief bijdragen te leveren. Nederlandse experts schrijven mee aan normen in werkgroepen van CEN/TC 264 “Air Quality”. NEN heeft het secretariaat van zeven onderliggende werkgroepen met betrekking tot luchtkwaliteit. Daarnaast ontwikkelt NEN nationale normen in de NEN-commissie “Emissiemetingen en algemene aspecten”. Nederland is voorzitter van de technische commissie ISO/TC 146 “Air quality” en voorzitter en secretaris van de subcommissie ISO/TC 146/SC 1 die zich bezighoudt met de emissies uit vaste bronnen. NEN voert het secretariaat van twee onderliggende werkgroepen. In 2012 werden NTA 9065 “Meten en Rekenen Geur” en NTA 9055 “Elektronische luchtmonitoring” gepubliceerd. NTA 9065 gaat vooral over geurhinder door de industrie. De overheid heeft daarvoor een geurbeleid opgesteld. De NTA

is een hulpmiddel om dat beleid uit te voeren. NEN heeft bovendien de InfoMil-handleiding “Vaststellen aanvaardbaard hinderniveau van industrie en bedrijven” ontwikkeld. Die maakt aan de hand van meet- en rekenresultaten duidelijk hoe men tot een aanvaardbaar hinderniveau kan komen. NTA 9055 heeft betrekking op het gebruik van een ‘elektronische neus’ en maakt duidelijk onder welke condities die ‘elektronische neus’ kan worden ingezet om veranderingen in de samenstelling van de omgevingslucht te signaleren. De NTA’s zijn eind 2012 gepubliceerd en begin 2013 tijdens een landelijk Geurcongres gepresenteerd. NEN brengt belangrijke ontwikkelingen vaker actief onder de aandacht. Zo was er in 2012 een informatiedag over de belangrijkste ontwikkelingen op het gebied van luchtemissiemetingen. Rode draad van die informatiedag was ‘kwaliteit van emissiemetingen’. Met presentaties en discussie is ingegaan op hoe de kwaliteit van emissiemetingen verbeterd kan worden en hoe normen daarin een rol spelen.

Marcel Koeleman Manager Airquality Division bij Environmental Protection Agency DCMR Rijnmond

“Good standardization makes life easier, from an economical , technical and environmental point of view.” “Goede afspraken maken het leven economisch, technisch en vanuit milieuoogpunt makkelijker.”


33

Normalisatie via expertgroepen De normalisatie van de normcommissie voor anesthesie en beademingssystemen heeft een nieuwe opzet gekregen. Het viel de normcommissie met vier leden zwaar om alle ruim 100 normen die in haar pakket zaten goed te volgen. Mede omdat de onderwerpen zeer divers zijn, zoals distributiesystemen, slangen, meters, koppelingen, vernevelapparatuur en losse longapparaten.

In de praktijk moesten de leden zich noodgedwongen beperken tot onderwerpen waarmee ze zelf te maken hadden. Dat de basis smal was, bleek na de brand met dodelijke afloop in een operatiekamer van een ziekenhuis in Almelo. Er kwamen veel vragen uit het zorgveld en het bleek moeilijk om daar vanuit de normcommissie goed op in te spelen. De calamiteit was voor NEN mede een aanleiding om de normcommissie anders te gaan organiseren. Via diverse kanalen werden experts benaderd om toe te treden tot expertgroepen. Dat is een succes: één van de opgerichte expertgroepen voor Medische gassen en vacuüm distributiesystemen bestaat inmiddels uit zo’n dertig deelnemers. De experts houden zich niet alleen bezig met normontwikkeling. De groep is ook gesprekspartner voor de Inspectie voor de Gezondheidszorg, deelt kennis en ervaring onderling, voorziet het veld van advies en stimuleert het

Marcel Tuerlings Directeur Delta-Tech b.v. Technisch Adviesburo voor Gastechnologieën

“De deelnemers van de expertgroep Medische gassen en vacuümdistributiesystemen zijn werkzaam binnen een grote variatie aan disciplines. Deze grote diversiteit stelt ons in staat om de markt adequaat te voorzien van de vereiste professionele informatie en antwoorden op vraagstukken.”

34

gebruik van normen. Er ontstaan nieuwe initiatieven: zo is een van de meest gebruikte normen vertaald en is recent gesproken over educatie- en opleidingsdoelen die vervolgens door de groep uitgezet kunnen worden in het veld. Een tweede spoor is om naast de twee expertgroepen die nu actief zijn ook de belangstelling voor de andere onderwerpen te peilen. Is die voor een onderwerp onvoldoende, dan zal NEN dit aan ISO laten weten. In dat geval is er voor het betreffende onderwerp geen Nederlandse inbreng bij de normontwikkeling en onthoudt Nederland zich van stemmingen. De aanpak is ook denkbaar voor andere commissies die een groot aantal normen volgen, zoals de normcommissie voor implantaten. Deze volgt uiteenlopende onderwerpen, van pacemakers tot kunstheupen en spiraaltjes.

Kees-Jan Sierhuis Consultant Lamit Installatietechniek speciale gassen

“We werken in een kleine markt met grote risico’s voor het belangrijkste op aarde: mensenlevens. De expertgroep Medische gassen en vacuümdistributiesystemen is de essentiële verbinding tussen alle betrokken partijen.”

Maurice van Staveren Ziekenhuisapotheker/ onderzoeker Leveste Scheper Ziekenhuis Nederlandse vereniging van ziekenhuisapothekers (NVZA)

“Participatie aan de expertgroep Medische gassen en vacuümdistributiesystemen is voor de NVZA belangrijk vanwege de verantwoordelijkheden van ziekenhuisapothekers ten aanzien van medische gassen.”


35

Schema’s ondersteunen certificering

NEN ontwikkelt normen en technische afspraken, maar onderneemt bewust niet zelf certificeringsactiviteiten. Het is aan andere organisaties om vast te stellen of een bedrijf, dienst of product aan een norm voldoet. NEN is wel actief bij het opstellen van certificatieschema’s. Een centraal opgesteld certificatieschema draagt bij aan een eenduidige, betrouwbare uitvoering van het certificatieproces. Een groot voordeel is dat resultaten dan transparant zijn en onderling vergelijkbaar worden. NEN heeft de laatste jaren een aantal certificatieschema’s gepubliceerd, onder andere voor de

gezondheidszorg, schuldhulpverlening, de duurzaamheid van biomassa (NTA 8080) en voor assetmanagement voor de gas en elektra infrastructuur in Nederland (NTA 8120). NEN vervult een brugfunctie tussen normalisatie en certificatie door ook als schemabeheerder op te treden. Ervaringen uit de praktijk van certificatie worden continu afgestemd om de eenduidigheid en actualiteit van het certificatieschema te bewaken. Op dit moment zijn vier schema’s rond energiewinning in ontwikkeling en een schema voor NEN 7510 (informatiebeveiliging in de zorg).

ISO-norm voor complianceprogramma’s Organisaties hebben met steeds meer wetten, andere (vrijwillige) verplichtingen en morele en maatschappelijke verwachtingen te maken. Het is niet eenvoudig om naleving hiervan goed te organiseren en te borgen en de prestaties op deze terreinen helder te maken. Daarom wordt gewerkt aan een mondiale ISO-norm, met richtlijnen voor complianceprogramma’s: alle activiteiten die een organisatie op eigen initiatief onderneemt om zorg te dragen voor naleving van interne en externe eisen. De norm zal organisaties helpen om complianceprogramma’s te ontwikkelen, te implementeren, te monitoren en te verbeteren. Daarnaast staat de norm ook toe dat de

complianceprogramma’s van de verschillende bedrijven wereldwijd beter vergeleken kunnen worden. Ze spreken een ‘compliancetaal’. Compliance is een zeer actueel onderwerp, vanwege de toenemende hoeveelheid en complexiteit van nationale en internationale regels waaraan organisaties moeten voldoen, verbetering van het imago door als fatsoenlijk bedrijf te boek te staan en mogelijke vermindering van toezichtlasten als overheidsinspecties worden teruggebracht of anders worden ingericht (horizontaal toezicht). Om vanuit Nederland deelname aan de ISOnormontwikkeling mogelijk te maken, heeft NEN in december 2012 de normcommissie ‘Compliance programs’ opgericht.

Sylvie Bleker Chief Compliance & Risk Officer, Ballast Nedam N.V “Wat verstaan we onder compliance? Hoe weet ik of mijn zakenpartner de lat op dezelfde hoogte heeft hangen voor wat compliance betreft? Eén norm zorgt voor één taal en meer onderling vertrouwen en afstemming. Het brengt meer orde in de ingewikkelde materie van ‘compliance’.”

36

Nederlands Elektrotechnisch Comité is Koninklijk In 2012 heeft Hare Majesteit de Koningin het Nederlands Elektrotechnisch Comité (NEC) het predicaat Koninklijk toegekend. Commissaris van de Koningin in Zuid-Holland Jan Franssen overhandigde de bijbehorende oorkonde aan NEC-bestuursvoorzitter Paul Coebergh van den Braak.

De onderscheiding is een uitvloeisel van het 100 jaar bestaan van NEC in 2011. NEC is gehuisvest in het gebouw van NEN en maakt gebruik van de faciliteiten van deze organisatie. NEC speelde vanaf de oprichting op 17 maart 1911 een belangrijke rol bij de normalisatie van de elektrotechniek en is binnen het Europese CENELEC en het wereldwijde IEC actief. Nog altijd is normalisatie in de elektrotechniek belangrijk, zeker omdat de maatschappij op gebieden zoals economie en veiligheid steeds afhankelijker is van betrouwbare elektrotechniek. In het buitenland voert NEC vanaf nu de naam Royal Netherlands Electrotechnical Committee.

Rond de uitreiking hield NEC een workshop voor zo’n zeventig normcommissieleden. Ze bespraken de vraag of normontwikkeling in tijden van crisis luxe of noodzaak is. Conclusie van de workshop is dat het een ‘must’ is, maar commissieleden hebben wel moeite om binnen hun organisatie de noodzaak van deelname aan normontwikkeling te onderbouwen. De commissieleden kennen wel de voordelen, maar hebben die niet altijd paraat. Via de website is nu informatie hierover beschikbaar, zoals de unique selling points en presentaties.

Paul Coebergh van den Braak voorzitter NEC-bestuur en Jan Franssen, Commissaris van de Koningin in Zuid-Holland. NEN Jaarverslag 2012

37

Shell baseert onlinesysteem voor beheer DEPs op NEN Connect Shell heeft met een groot aantal normen en specificaties te maken. Daarbij is er in de herkomst een grote diversiteit: zowel een groot aantal mondiale, Europese als landspecifieke normen zijn relevant. Daarnaast heeft Shell eigen DEPs (bedrijfsstandaarden) en afspraken. Al deze normen worden door eigen bedrijven gebruikt, maar ook binnen joint ventures en door toeleveranciers.

Bij het beheer van de normen zijn de volgende aspecten van belang: de gebruikers moeten continu kunnen beschikken over actuele versies van de juiste bedrijfsnormen, daarnaast moet voor projecten de op dat moment geldende normenset worden bevroren. Na een selectieproces met vier concurrenten heeft NEN opdracht gekregen om Shell te ondersteunen bij het ontwikkelen van een beheersysteem. Het systeem is gebaseerd op NEN Connect waarmee NEN klanten automatisch van de nieuwste normen voorziet. In eerste instantie is het systeem gevuld met de Shell bedrijfsstandaarden en op termijn kunnen daar andere normen aan worden toegevoegd. Onderdeel van de afspraken is dat NEN een aantal jaren het beheer verzorgt. Voor Shell zijn aan NEN Connect nieuwe functionaliteiten toegevoegd, zoals een ‘user management module’, die bepaalt wie in een organisatie welke normen mag raadplegen. NEN bekijkt of ze deze toevoeging ook geschikt kan maken voor andere

Connect-gebruikers. Ook komt er een mogelijkheid om eigen documenten toe te voegen aan NEN Connect die kunnen worden gekoppeld aan normen.

Pakketten Er zijn meer ontwikkelingen die het gebruikers eenvoudiger maken om normen te gebruiken. Zo heeft NEN op basis van gebruikersgegevens en behoeften van klanten zo’n zeventig normpakketten samengesteld. Dat gebeurde in overleg met onder andere brancheorganisaties. De pakketten zijn voor verschillende branches beschikbaar. Bedrijven beschikken met een pakket in één keer over de normen die voor hen van belang zijn.

Normen optimaal toepasbaar in werkproces NEN voert gesprekken met normgebruikers om beter inzicht te krijgen in de manier waarop ze normen gebruiken en hoe die optimaal kunnen aansluiten op hun werkproces. Hiermee

Mia L. Zager, P.E. Shell Technical Standards Manager Shell Projects and Technology - Projects & Engineering Service

“We zijn erg tevreden met Shell DEPs Online en de manier waarop NEN het systeem op een professiele manier, op tijd en binnen budget realiseerde. We kunnen nu veel beter bewaken wie toegang heeft tot onze DEPs, het gebruik monitoren en de bron van eventueel misbruik van auteursrechten opsporen. Het systeem wordt nu alom gebruikt en geapprecieerd zowel in Shell, door onze aannemers en door onze leveranciers. Niet iedereen heeft echter de meer geavanceerde zoekfuncties al op hun waarde weten te schatten!”

38

wordt helder of andere presentatievormen wenselijk zijn. NEN kan die steeds eenvoudiger beschikbaar stellen, doordat normen achter de schermen worden omgezet naar het xml-formaat. Dat heeft naast het eenvoudiger beschikbaar stellen op diverse media als voordeel dat normen makkelijker doorzoekbaar worden en dat het eenvoudiger is om koppelingen te leggen naar andere informatiebronnen, zoals wetsteksten. Deze functionaliteit is al beschikbaar voor NEN 1010 en NEN 3140. Het is de bedoeling om op korte termijn ook NPR 3378 op die manier te ontsluiten.

Edith Cremers Normbeheerder bij DEKRA en KEMA

“NEN Connect biedt wereldwijde beschikbaarheid van normen”, aldus Edith Cremers van DEKRA. “Dat is voor ons heel belangrijk.”


Steeds vaker zoekt NEN samenwerking met andere organisaties om normgebruikers beter te kunnen bedienen. Zo integreert Uneto-VNI normen via NEN Connect in haar Installatie Portal, doet NEN met Sdu Uitgevers een pilot om NEN 3140 te integreren in haar productenpakket en gebruikt BRIS normen in haar bouwregelinformatiesysteem. NEN werkt ook samen met instituten in andere landen. Zo wordt in Finland de vertaling van de Nederlandse NPR 9026 over zelfverklaring op het gebied van MVO op de markt gebracht.

Tim Bost Biomedisch technoloog bij Medisch Spectrum Twente

“Met NEN Connect hoef je niet uit te zoeken of er een recentere versie van een norm is. Je weet dat de normen up-to-date zijn.”

39

Trainingen worden steeds interactiever Voor NEN is het ontwikkelen en geven van trainingen over normen een belangrijke activiteit. Het productenpakket is steeds in ontwikkeling. Zo worden trainingen steeds vaker via e-learning aangeboden: een lesmethode die veel flexibiliteit biedt. Deelnemers kunnen op het tijdstip en de plek die hun voorkeur heeft een training volgen.

NEN biedt dergelijke trainingen ook als maatwerk voor bedrijven aan, waarbij zoveel mogelijk herkenbare beelden worden gebruikt, zoals het inzetten van gereedschappen die iemand vanuit zijn werk herkent. Lex Vooges Kwaliteitscoördinator, Aerocar

“Omdat de normen bij NEN vandaan komen, vond ik het logisch om daar de training te volgen.”

40

NEN werkt aan nieuwe ontwikkelingen, zoals serious gaming. Bijvoorbeeld voor NEN-EN 3140, de norm voor veilig werken aan elektrische installaties. Werknemers in de installatiebranche kunnen daar in de praktijk niet realistisch mee oefenen: als er in het werk iets misgaat, krijgen ze een stroomstoot die ze niet overleven. In een game zijn er meer mogelijkheden: je kunt veilig ‘levens’ verspillen en daarna weer een volgende poging doen. En het effect ervaren van

persoonlijke beschermingsmiddelen. In de games wordt een goede combinatie gezocht tussen het overbrengen van kennis, het aantrekkelijk maken om te leren en het zorgen dat cursisten kennis goed opnemen. ‘Serious games’ bieden extra mogelijkheden, zoals het aanbrengen van meerdere moeilijkheidsniveaus, het spelen van een competitie met collega’s of tussen vestigingen en het maken van een benchmark voor de branche. Door monitoring wordt duidelijk met welke onderdelen van het werk medewerkers moeite hebben: daar kan extra op worden getraind.

Dichtbij Bij het ontwikkelen van lesmaterialen en bij training wordt steeds meer ingezet op gedragsbeïnvloeding. Want om bijvoorbeeld veilig te werken met installaties is niet alleen kennis nodig van de te gebruiken materialen, maar zijn houding en gedrag minstens zo belangrijk. Dat betekent onder andere dat in een bedrijf een cultuur moet ontstaan waarbij leidinggevenden het goede voorbeeld geven en collega’s elkaar durven aanspreken op gevaarlijk gedrag. NEN begeleidt het management en voert gedragscampagnes om deze cultuurverandering te stimuleren. Voor een groot elektrotechnisch bedrijf verzorgt NEN een totaalpakket met e-learning op maat en begeleiding van het management.

Gerard Tiben Projectcoördinator Bedrijven en Instellingen, Energiewacht

“De kennis uit de training gebruik ik nog dagelijks in mijn werk. Ik heb veel trainingen gevolgd, maar de bedrijfstraining ‘gasinstallaties in de praktijk’ was écht goed!”


NEN-trainingen worden tegenwoordig op een groot aantal locaties in het land gegeven. Behalve in het NEN-kantoor in Delft zijn deelnemers welkom in de aantrekkelijke vestigingen van Seats2meet.

Nico Hillebrand Elektrotechnicus InTec Installatietechniek

“De training was erg praktijkgericht. Precies wat ik wilde.”

41

Balans & Exploitatierekening

Verkorte jaarrekening 2012 Balans per 31 december Bedragen x EUR 1.000

Vaste activa Immateriële vaste activa Materiële vaste activa Vlottende activa Voorraden Onderhanden projecten Vorderingen en overlopende activa Liquide middelen

Boekjaar 2012

Boekjaar 2011

357 655 7.817 8.207 0 116 2.482 2.018 5.920 4.372 2.908 767 19.484 16.135

Eigen vermogen 10.084 7.207 Kortlopende schulden en overlopende passiva 9.400 8.928 19.484 16.135

Exploitatierekening Bedragen x EUR 1.000

Boekjaar 2012

Boekjaar 2011

Netto omzet

36.406

31.896

Personeelskosten Uitbesteed werk en kosten derden Afschrijvingen Overige bedrijfskosten

19.139 9.231 926 5.112

18.699 8.410 868 5.672

Bedrijfslasten

34.408

33.649

74

51

2.072

- 1.702

Financiële baten en lasten Resultaat voor belastingen

Belasting over het resultaat Resultaat na belastingen

42

374 0 1.698

- 1.702

Verklaring verkorte jaarrekening

Verklaring bij verkorte jaarrekening 2012 Deze verkorte jaarrekening van de Stichting Nederlands Normalisatie-instituut te Delft over 2012 is opgesteld onder verantwoordelijkheid van het bestuur van de stichting. De verkorte jaarrekening is ontleend aan de door Mazars Paardekooper Hoffman N.V. gecontroleerde jaarrekening 2012 van de Stichting Nederlands Normalisatie-instituut. Mazars Paardekooper Hoffman N.V. heeft op 20 maart 2013 een goedkeurende accountantsverklaring verstrekt bij die jaarrekening. Voor een volledig inzicht in de financiële positie en de resultaten van de stichting wordt verwezen naar de volledige jaarrekening waaraan deze verkorte jaarrekening is ontleend en de goedkeurende accountantsverklaring daarbij. Delft, 20 maart 2013 Piet-Hein Daverveldt Algemeen Directeur


43

Organisatie NEN

NEN: hét kennisnetwerk voor normontwikkeling en normtoepassing De wereld verandert snel en wordt steeds complexer. De samenleving vraagt om ordening, veiligheid en duurzaamheid. Innovatie is hierbij onontbeerlijk. Normalisatie is een krachtig instrument dat zorgt voor de noodzakelijke afstemming om zowel bedrijfs- als maatschappelijke doelstellingen te kunnen realiseren.

NEN brengt als non-profitorganisatie belanghebbende partijen bij elkaar om gezamenlijk toepasbare afspraken te maken en faciliteert de implementatie hiervan. NEN biedt daarbij een toegangspoort voor marktpartijen aan internationale besluitvorming die de exportkracht bevordert. NEN is in Nederland hét kennisnetwerk voor normontwikkeling en normtoepassing op nationaal en internationaal niveau. Voor alle belanghebbende partijen zijn wij dé geprefereerde partner. Samen met onze klanten bundelen we kennis van markt en technologische ontwikkelingen en vertalen dit in toepasbare afspraken; deze

bevorderen innovatie, duurzaamheid, veiligheid, efficiëntie en internationale handel. De toegevoegde waarde die normontwikkeling en -toepassing biedt, is voor onze klanten evident. NEN’s succes is gebaseerd op zijn medewerkers die klantenbelangen centraal stellen, excelleren in dienstverlening en investeren in continue verbetering. NEN is opgericht in 1916 door de Nederlandse Maatschappij voor Nijverheid en Handel en het Koninklijk Instituut van Ingenieurs. NEN is uitgegroeid tot een organisatie met 36 miljoen omzet, circa 290 medewerkers en ruim 1.400 normcommissies.

Overzicht organisatie

Structuur stichting

Structuur bureau

Bestuur

Algemeen Directeur

Raad van Advies

Beleidscommissies

Normtoepassing

Normontwikkeling

Uitgeverij

Voeding & Zorg

Training & Advies

Bouw

Normcommissies

Elektro & ICT

Stichting Nederlands Elektrotechnisch Comité

Industrie

Ondernemingsraad Dagelijks bestuur

Leden

Gertjan van den Akker (voorzitter)

Shirin Golyardi (Secretaris)

Kaat van der Haar-Coessens

Martijn Geertzen (Vice-voorzitter)

Inge van Schie-Wellhuner (Vice-secretaris)

Laurens de Jongh

Alexander Kuhlmann (Vice-voorzitter)

Annelies Kesting Marlène Aalberts

44

Colofon


Tekst NEN/Pronkscriptum, Deventer

Druk Grafia Drukkerij, Pijnacker

Vormgeving Buro Eigen, Delfgauw

Copyright © NEN 2013

45

NEN Postbus 5059 2600 GB Delft Vlinderweg 6 2623 AX Delft T (015) 2 690 390 F (015) 2 690 186 [email protected] www.nen.nl


Aan NEN-commissieleden NEN Jaarverslag Geacht commissielid, Met veel genoegen presenteer ik u het NEN Jaarverslag 2012

Recommend Documents