afz. Postbus 2894, 1000 CW Amsterdam
Aan de woordvoerders van de Commissie van Veiligheid en Justitie van de Tweede Kamer
datum betreft ons kenmerk
27 januari 2016 Maatregelen hoge instroom asiel O.2.2.16-038.LR
Geachte Kamerleden, Op 27 november 2015 kondigde de staatssecretaris van Veiligheid en Justitie (hierna: staatssecretaris) enkele maatregelen aan in de asielprocedure vanwege de grote aantallen asielzoekers die Nederland bereiken. Volgens de staatssecretaris is het in het kader van de hoge instroom noodzakelijk aanpassingen door te voeren in de asielprocedure. De wachttijd voor de aanvang van de asielprocedure is inmiddels opgelopen tot zes maanden. Om deze wachttijd terug te dringen wordt de asielprocedure ingrijpend gewijzigd. Al naar gelang de kansrijkheid van het asielverzoek zijn er vijf verschillende “sporen” waarin de asielaanvraag kan worden behandeld. De Commissie Asiel van VluchtelingenWerk Nederland1 maakt zich zorgen over deze maatregelen. Volgens het door de staatssecretaris geïntroduceerde vijfsporenbeleid worden bepaalde groepen asielzoekers uitgezonderd van rechtsbijstand en van een goede voorbereiding door middel van voorlichting en een medische check. Dit betekent niet alleen een verslechtering van de rechtspositie van de asielzoeker, de maatregelen gaan tevens ten koste van de kwaliteit van de asielprocedure. Wij pleiten voor een praktisch alternatief om de zorgvuldigheid van de asielprocedure te waarborgen.
1 De Commissie Asiel adviseert Vluchtelingenwerk Nederland over algemene onderwerpen op het gebied van toelating en asiel. Zij bestaat uit wetenschappers en advocaten die zijn gespecialiseerd in het asielrecht.
pagina 1 van 6
1. Evident kansrijke aanvragen Kansrijke aanvragen van Syrische en Eritrese asielzoekers worden versneld behandeld en ingewilligd. Zij krijgen in beginsel geen gefinancierde rechtshulp meer. Ook vindt er geen goede voorbereiding plaats. Dit betekent dat er zonder voorlichting en medische check een gehoor over de asielmotieven plaatsvindt, waarna de asielzoekers een inwilliging op de asielaanvraag ontvangen. Volgens de staatssecretaris is dit spoor met voldoende waarborgen omkleed. Hier zijn wij het niet mee eens. Hieronder zullen we onze bezwaren puntsgewijs uiteenzetten. 1.1. Rechtshulp is een fundamenteel recht Gefinancierde rechtsbijstand moet te allen tijde aan asielzoekers zijn gegarandeerd met het oog op een adequate rechtsbescherming. Personen die naar Nederland komen om bescherming te vragen, bevinden zich in een kwetsbare positie. Niet alleen hebben zij vaak een lange reis achter de rug, ook hebben zij veel meegemaakt in hun land van herkomst voordat ze op de vlucht sloegen. Juist voor deze mensen is het daarom van groot belang om adequate rechtshulp te krijgen. Bovendien blijkt uit de Procedurerichtlijn, zoals reeds aangegeven door de Nederlandse orde van advocaten en UNHCR2, dat asielzoekers in eerste aanleg kosteloos juridische en procedurele informatie moeten krijgen, rekening houdend met hun bijzondere omstandigheden3. 1.2. Problemen bij herbeoordeling asielaanvragen Zonder rechtshulp zullen de verklaringen van de asielzoeker over zijn vluchtverhaal niet worden gecontroleerd en zo nodig gecorrigeerd of aangevuld. Hierdoor kunnen er fouten in de verklaringen sluipen, zoals bijvoorbeeld een verkeerde spelling van de naam, of het noteren van foutieve data. Bij een duurzame verbetering van de situatie in het land van herkomst zal de IND overgaan tot het herbeoordelen van de asielaanvraag. Als de gehoren incompleet zijn of fouten bevatten, is het erg moeilijk om dit jaren na dato weer recht te trekken. Hierdoor ontstaat het risico op lange procedures, onzorgvuldige beslissingen en onterechte intrekkingen.
2
Advies van de adviescommissie vreemdelingenrecht van de Nederlandse orde van advocaten van 30 november 2015, Brief van de Regional Representative for Western Europe, John Frederkson, UNCHR , van 30 november 2015
3
Overweging 22 van de Richtlijn 2013/32/EU van het Europees Parlement en de Raad van 26 juni 2013 betreffende gemeenschappelijke procedures voor de toekenning en intrekking van de internationale bescherming
pagina 2 van 6
1.3. Problemen bij aanvragen voor gezinshereniging De gemaakte fouten in de verklaringen zoals genoemd bij punt 2 kunnen er ook toe leiden dat de aanvraag tot gezinshereniging wordt afgewezen. Voor deze aanvraag wordt immers de informatie gebruikt die tijdens de asielprocedure van de aanvrager is vergaard. Fouten in het dossier kunnen dus niet alleen voor hemzelf gevolgen hebben, maar ook voor zijn hele gezin. Uit de brief van de staatssecretaris blijkt dat 70% van de Eritrese aanvragen voor gezinshereniging wordt afgewezen. Zeker voor deze groep asielzoekers, die in principe recht op bescherming hebben in Nederland, is goede rechtshulp vanaf het begin van de asielprocedure van belang. 1.4. Risico voor kwetsbare asielzoekers Asielzoekers die in aanmerking komen voor versnelde inwilliging zullen ook geen medisch advies van het FMMU meer krijgen. Het doel van het medisch onderzoek is het vaststellen van eventuele beperkingen bij asielzoekers, die voortkomen uit medische problematiek en die leiden tot het niet goed kunnen verklaren over het asielrelaas en tot hiaten, incoherenties en inconsistenties in het asielrelaas. Wanneer geen medisch advies wordt uitgebracht, bestaat het risico dat getraumatiseerde asielzoekers die niet (goed) kunnen verklaren over hun asielrelaas, de asielprocedure doorlopen. Dit heeft mogelijk tot gevolg dat het asielrelaas niet goed op papier komt, hetgeen later kan leiden tot snelle intrekkingen. Het is op een later tijdstip niet meer goed mogelijk om te beoordelen of er ten tijde van de asielaanvraag sprake was van omstandigheden waardoor kan worden verklaard dat de asielzoeker beperkingen ondervond bij het afleggen van verklaringen. Ook is de vraag of deze asielzoekers wel op tijd worden doorverwezen naar passende zorg, nu hun medische problematiek niet meer wordt gesignaleerd. 1.5. Behoud de huidige asielprocedure met al zijn waarborgen De asielprocedure is de afgelopen twintig jaar een aantal keer ingrijpend veranderd. Waar wij in 1994 begonnen met de zogenaamde 24-uursprocedure, uitgebreid naar 48 uur in 1999, is deze in 2010 uitgegroeid tot de Algemene Asielprocedure van 8 werkdagen. Deze procedure is omkleed met waarborgen zoals voldoende tijd voor rechtsbijstand, een medisch advies en goede voorlichting. Uit de evaluatie van de herziene asielprocedure van het WODC van 2014 blijkt dat er onder alle betrokken actoren in de asielprocedure brede consensus bestaat dat de Algemene Asielprocedure meer zorgvuldigheidswaarborgen biedt dan de oude 48-uursprocedure. Dit komt met name door de RVT, de ruimere termijnen in de AA en de continuïteit van de rechtsbijstand4. Wij zijn van mening dat het verdwijnen van deze waarborgen een kwalitatief slechte procedure tot gevolg heeft.
4
Eindrapport “Evaluatie van de herziene asielprocedure”, Radboud Universiteit - Onderzoekscentrum voor Staat en Recht , WODC, 2014
pagina 3 van 6
Naast deze bezwaren vragen wij ons af hoeveel tijdswinst ermee wordt geboekt wanneer de rechtsbijstand en voorlichting worden afgeschaft. In de huidige procedure vindt de voorlichting in de rust en voorbereidingstermijn (RVT) plaats. De rechtsbijstand heeft een voorbereidend gesprek met de asielzoeker in de RVT, en vervolgens een gesprek voor het indienen van correcties en aanvullingen na het gehoor. Wanneer deze stappen komen te vervallen, wordt de asielprocedure verkort met twee dagen. De verkorting van de procedure van twee dagen weegt ons inziens niet op tegen het schrappen van belangrijke waarborgen in de asielprocedure. Uit de beantwoording van de Kamervragen van 14 januari 20165 begrijpen wij dat bovengenoemde maatregelen van tijdelijke aard zijn. We stellen daarbij dan de vraag op welke termijn de maatregelen worden geëvalueerd en welke indicatoren worden gehanteerd om de maatregel terug te draaien. Alternatieve oplossing De Commissie Asiel is van mening dat een zorgvuldige procedure inclusief rechtshulp kan worden gewaarborgd door het volgende alternatief. Op alle aanmeldcentra zouden spreekuren voor de advocatuur kunnen worden ingericht. Nadat het asielgehoor heeft plaatsgevonden en de aanvraag is ingewilligd, krijgt de asielzoeker een redelijke termijn om het rapport van gehoor met een advocaat te bespreken en zo nodig van correcties en aanvullingen te voorzien. Met deze correcties zal bij een eventuele herbeoordeling rekening worden gehouden. Dit zou na de verkorte procedure plaats kunnen vinden, zodat het geen extra tijd kost. Dit zorgt er echter wel voor dat alle door de asielzoeker vertelde informatie correct op papier staat. Hierdoor kunnen bovengenoemde problemen worden voorkomen. 2. Evident kansarme aanvragen Asielzoekers uit een veilig land van herkomst vallen onder de zogenaamd “evident kansarme” asielaanvragen en worden versneld behandeld. Hoewel deze asielzoekers wel recht hebben op rechtsbijstand, vervalt voor hen de voorlichting en de medische check in de asielprocedure. VluchtelingenWerk heeft reeds eerder zijn zorgen geuit over de lijst met veilige landen van herkomst. Deze lijst geldt voor de landen Albanië, Bosnië-Herzegovina, Kosovo, Macedonië, Montenegro en Servië. Voor een asielzoeker uit een land waarvoor de zogenaamde “presumptie van veiligheid” geldt, geldt een zwaardere bewijslast om aan te tonen dat een land jegens hem de naleving van mensenrechtenverdragen niet nakomt. 5
Antwoorden kamervragen over het besluit de gefinancierde rechtsbijstand voor bepaalde groepen asielzoekers af te schaffen, van de leden Voordewind en Gesthuizen, kenmerk 2015Z23744
pagina 4 van 6
Het is voor deze asielzoeker dus moeilijker om bescherming te krijgen in Nederland. Voor leden van bepaalde minderheidsgroepen uit de zes genoemde landen, kan het echter voorkomen dat er in individuele gevallen vervolging plaatsvindt, gezien de marginalisering en de mate van discriminatie van deze groepen. De statistieken van EASO geven aan dat er wel degelijk in substantiële mate bescherming wordt verleend aan asielzoekers afkomstig uit één van de zes genoemde landen. Frankrijk heeft bijvoorbeeld in het eerste kwartaal van 2015 aan ongeveer 13% van de Albanezen internationale bescherming verleend. Er kan eenvoudigweg dus niet a priori van worden uitgegaan dat asielzoekers afkomstig uit deze landen geen gevaar lopen. Voor deze groep asielzoekers is voorlichting en een medisch advies van essentieel belang. Tijdens de voorlichting wordt benadrukt dat asielzoekers hun hele asielverhaal naar voren brengen, zodat een zorgvuldige beslissing op de aanvraag kan worden genomen. Zeker voor asielzoekers die geconfronteerd worden met een zwaardere bewijslast, is een goede voorbereiding door voorlichting onontbeerlijk. Afsluitend De Commissie Asiel van VluchtelingenWerk is van mening dat een met waarborgen omklede asielprocedure, juist voor de grote aantallen asielzoekers, van wezenlijk belang is. Het nu schrappen van deze waarborgen zal in de toekomst leiden tot extra procedures, kosten en veel rechtsonzekerheid. Adequate rechtshulp, voorlichting en een medisch advies zijn noodzakelijke elementen van de asielprocedure. Aan deze waarborgen mag niet worden getoornd. Wij hopen dat u bovenstaande argumenten zult gebruiken in het debat met de staatssecretaris. Met vriendelijke groet, Commissie Asiel VluchtelingenWerk Nederland: Mardjan Seighali, Directeur Stichting voor Vluchteling-Studenten UAF, voorzitter Prof. Mr. Hemme Battjes, hoogleraar Migratierecht, Vrije Universiteit Amsterdam Mr. Arie van Driel, advocaat vr eemdelingenrecht Mr. Rob Hamerslag, advocaat vreemdelingenrecht Mr. Maarten den Heijer, universitair docent Internationaal recht, Universiteit van Amsterdam Mr. Rombout Hijma, advocaat vreemdelingenrecht Mr. Igna Oomen, advocaat vreemdelingenrecht Mr. Dr. Marcelle Reneman, universitair docent migratierecht, Vrije Universiteit Amsterdam
pagina 5 van 6
Mr. Lieneke Slingenberg, universitair docent migratierecht, Vrije Universiteit Amsterdam Mr. Loes Vellenga, advocaat vreemdelingenrecht, voorzitter vereniging asieladvocaten en -juristen nederland (VAJN) Mr. Marq Wijngaarden, advocaat vreemdelingenrecht
pagina 6 van 6
