9820 GroenlinkPostkantoor-Merelbeke P103218

Groenlink

Jaargang 12 nummer 4/ oktober - december 2013

België - Belgique PB 9820 Merelbeke 1 3/5593 Postkantoor-Merelbeke Hundelgemse stwg 379 9820 Merelbeke P103218

vu: Guy Huylebroeck, Roskamstraat 20, 9820 Merelbeke

B estuur Natuur.Boven-Schelde Voorzitter:

Guy Huylebroeck, [email protected]  0473 894 209

Ondervoorzitter:

Christiaan De Schuijmer, [email protected]  0495 862 918

Secretaris:

Jan Verhoeye, [email protected]  0474 277 822

Financieel beheerder:

Luc Verstraeten, [email protected]  09 362 81 67

Beheerwerkgroep:

Koen De Witte, coördinator, aankoop, conservator Schelderodeput en St.Elooisput  09 384 98 74 [email protected] Fernand Daenekynt, conservator De Putten  09 362 79 78 [email protected] Laurent Stevens, conservator Taerwemeersch  0473 820 252 Michaël Bekaert, conservator Krommenhoek 0497 430 179 [email protected]

I n dit nummer 04 Activiteitenkalender 06 Activiteitenverslagen 08 Brief aan de minister 10 Paalwoningen voor vleermuizen 14 Natuur.kalender 2014 16 Gluren bij de Grootoren 18 Film: De Nieuwe Wildernis 19 JNM 20 Zomervogels in het Gentse 23 Sponsorbrief

Beleid:

Walter Galle, [email protected]  09 281 05 94

Natuurstudie algemeen:

Dominique Verbelen, [email protected]  0484 119 899

Vogelwerkgroep: Guy Huylebroeck

Plantenwerkgroep:

Christiaan De Schuijmer

Vleermuizenwerkgroep:

David Galens, [email protected]

Ledenadministratie:

Griet Decoene, [email protected]  09 362 09 82

Digitale nieuwsbrief:

Colofon Verantwoordelijke uitgever: Guy Huylebroeck, Roskamstraat 20, 9820 Merelbeke

De Groenlink

is een uitgave van Natuur.Boven-Schelde verschijnt vier maal per jaar in een oplage van 1.150 ex

Mail:

[email protected]

Bezoek het fotoforum:

http://picasaweb.google.be/groenlinkbovenschelde

Krista Wettinck, [email protected]

Bezoek onze website:

Guy, Krista, Luc, Walter, Dominique, Lieve Van Acker, [email protected]

Bezoek onze waarnemingensite:

Groenlink redactie: Bestuursleden:

Serge Hoste, Linda Garré, Peter Breyne, Dirk De Smet, Willem Audoor, Wim Dries

www.natuurpuntbovenschelde.be

http://bovenschelde.waarnemingen.be/indexphp

Foto kaft: Ringmus ©Koen Lepla

Voorwoord

Melle boven! Goed, ik veronderstel dat ik hiermee jouw aandacht vast heb. Want ofwel ben je van Melle en denk je ‘eindelijk’ en ‘waarom nu pas’ en ‘danke danke tsjezeke’, ofwel ben je dat niet en denk je ‘what the *****’. Goed, whatever, ik heb je. Nochtans, er zijn goede redenen om ‘Melle boven’ te roepen. Welgeteld 293: dat is het aantal deelnemers aan de laatste editie van de Nacht van de Vleermuis. En zoveel deelnemers hebben we nog nooit gehad. Veel ligt uiteraard aan de locatie. We hadden in het verleden al superlocaties voor de Nacht van de Vleermuis (het Gravensteen, of Borgwal), maar het 15 ha grote domein van de tuinbouwschool in Melle is minstens even prachtig. Veel hangt ook af van de publiciteit die je maakt, en daar doen we elk jaar even hard ons best voor. Maar wat je ook doet, als de mensen van ter plaatse niet meewillen dan sta je daar toch maar alleen. En hoewel er tussen de deelnemers zelfs afgezanten uit het verre Bilzen zaten, waren de meesten toch van Melle zelf. Daarom, nog maar eens: Melle boven! Bij deze nog eens een zeer welgemeende merci aan iedereen die deze nacht mogelijk gemaakt heeft. Uiteraard onze eigen bestuursleden (maar die zijn er om te slaven voor het goede doel), maar ook alle vrijwilligers die meegeholpen hebben. Last but not least: de zeer enthousiaste leraren van de tuinbouwschool zelf.

Doen! Aha, ik hoop dat ik jou nog altijd heb. Want, juicht gij lieden: weer kunnen bacchanalen aangericht worden die ethisch correct zijn. Een beetje zoals een Tesla (= een 100% elektrische wagen) kopen, maar dan véél en véél goedkoper. Het geeft alle twee oneindige voldoening, en ik kan er van meespreken. Want zeg nu zelf: wat is beter dan de smaak van een sappige, saignant gebakken Natuur.biefstuk, afkomstig van een absoluut duurzaam rund wiens enige misdaad erin bestaat dat het veel te veel methaanscheten gelaten heeft, zodat we alsnog naar de verdoemenis gaan? Ant-

woord: awel, wat nog beter is, dat is methaanschetenbiefstuk, PLUS duurzaam gevangen vis. En gij nu. Watte, en gij nu? Too good to be true? You better you bet, en om in het Vlaams voort te gaan: grijp je kans zo lang ze voor jouw achterdeur staat. Morgen kan ze weg zijn. De mijne is gelukkig gebleven, maar dat is naast de kwestie. Wat ik dus wilde zeggen: Veeakker is niet meer, want die gasten zijn jammer genoeg failliet gegaan, maar uit de assen van de oude is een nieuwe Veeakker ontstaan, één die deze keer niet alleen Natuurpuntvlees, maar ook duurzaam gevangen vis verkoopt. Meer hierover in de volgende Groenlink. Maar je hoeft zolang niet te wachten, want ofwel ben je ‘oude klant’ en lees je dit niet meer wegens al lang gehoord en gelezen en jouw bestelling al geplaatst, ofwel ben je helemaal nieuw en kan je mij een gewoon mailtje sturen om meer inlichtingen te vragen. Een beetje in dezelfde lijn, en om aan te sluiten bij het eerste deel van dit voorwoord: je kan in de tuinbouwschool van Melle ook appelen en peren van eigen kweek kopen. Aan één euro per kilogram is dat echt wel een mooie prijs. De eigen kweek van de tuinbouwschool, die komt van 3.000 fruitbomen die geïntegreerd geteeld worden. Wat betekent dat een selectief gebruik van chemische gewasbeschermingsmiddelen toegestaan is als de opbrengst in gevaar dreigt te komen door een ziekte of plaag. Nog niet echt bio dus, maar toch zo milieuvriendelijk mogelijk. Doen! Guy

Activiteitenkalender Oktober Zondag 13 oktober: Week van het bos: Het bos, een 't'huis voor iedereen. We starten de week van het bos in het Aelmoesenijebos met een postenwandeling. In het bos staan op een 5-tal plaatsen gidsen. Zij vertellen jullie hun verhaal over de dieren en planten die van het bos hun ‘t’huis gemaakt hebben. Er zal tevens info gegeven worden over hoe we deze thuis voor plant en dier kunnen beschermen. Je vertrekt in kleine groepjes tussen 14:30 en 15:30 u op de parking van het Labo voor natuur en bos. Deze activiteit gaat door ism BOS+. Afspraak: 14:30 tot 17:30 u Parking van Labo voor natuur en bos, Geraardbergsesteenweg 267, 9090 Gontrode. Info: Lieve Van Acker 0498 739 885 [email protected]

Zondag 13 oktober: Oostkusttocht

We doorkruisen onze kustgebieden op zoek naar zeldzame doortrek-

kers en dwaalgasten. Bladkoning en Grote Pieper zouden moeten lukken. Maar uiteraard hopen we op iets beter. Eén van de zeldzamere Boszangers of een Blauwstaart mag gerust ons pad kruisen. Afspraak: om 07:00 aan de Yachtdreef, kostendelend rijden. Meebrengen: aangepaste kledij en schoeisel en uiteraard minstens een verrekijker. Info: Geert Spanoghe, 0473 917 710

November

Zaterdag 16 november: Dag van de Natuur: Op de Dag van de Natuur gaan we aan de slag aan de Spanjaardmeersen in Zevergem-Zwijnaarde. Natuurpunt Bovenschelde kon intussen een mooi reservaatsblok uitbouwen rond deze oude Scheldemeander. We plannen de afbraak van oude vervallen kotjes, het knotten van wilgen en het terugzetten van houtopslag langs de oevers. Wij bieden u een leuke sfeer en een prachtig natuurlijk kader. Vele handen maken licht werk dus iedereen van harte welkom om een handje toe te steken. Wie wenst kan achteraf een deel hout meenemen.

Afspraak: 09:30 - 16:00 u Spanjaard in Zevergem, Blijpoel Info: Michaël Bekaert, 0497 430 179

Zaterdag 30 november: winteravond vogelreis naar de Altai

Aan het begin van de zomer trok de Vogelwerkgroep Gent+ naar de Altai, naar het vierlandenpunt tussen Rusland, Mongolië, Kazachstan en China. Op zoek naar illustere soorten zoals Henderson grondgaai, Altai sneeuwhoen en Relictmeeuw. Overnachting was in yurts en tenten, vervoer in een omgekitte Russische legercamion, de wandelingen tot 3.000 meter hoog, door regen en sneeuw. Een reis voor mannen met baarden dus. Maar kregen ze die ook te zien, die illustere soorten? Daarvoor zal je naar de winteravond moeten komen, waar je ook meer kan leren over de mysterieuze Altai, over de mensen die daar wonen, over zijn fauna en flora. Zie ook verder in deze Groenlink. Afspraak: 20:00 u Dienstencentrum, Braemkasteelstraat 29-45 in Gentbrugge. Ingang: €3 voor volwassenen, €1,50 voor kinderen en €5 voor niet-leden

Daurische Klauwier ©Carlos De Wachter Groenlink oktober - december 2013

4

Activiteitenkalender December Zondag 8 december: Exclusieve wandeling voor onze sponsors

Tijdens deze wandeling bezoeken we de in 2012 aangekochte percelen en geeft Koen toelichting wat onze plannen zijn in de Scheldevallei. Onze donateurs zien met eigen ogen de resultaten van hun gift. Meer tastbaar kan niet. Na de wandeling van een tweetal uur bieden wij onze gulle gevers een glühwein aan. Vooraf inschrijven noodzakelijk. Dit kan per mail of telefonisch tot vrijdag 6 december. Enkel mensen die de voorbije jaren een donatie aan onze projecten gegeven hebben, kunnen deelnemen. Afspraak: 09:30 aan parochiezaal Melsen, Kerkwegel 25, 9820 Melsen. Einde rond 12:30 u Meebrengen: laarzen of watervast schoeisel. Inschrijvingen (ten laatste 6/12/13) bij Luc Verstraeten, 09 362 81 67, [email protected]

Zondag 15 december: excursie in het Verdronken Land van Saeftinghe

Het Verdronken Land van Saeftinghe is met zijn 3.580 ha het grootste brakwaterschor van Europa, en één van de grootste resterende wildernissen van Nederland. Het gebied is in alle seizoenen indrukwekkend, maar het meest nog in de winter, wanneer de elementen vrij spel hebben en de lieflijkheid van de zomer plaats maakt voor echte, ongetemde natuur. Qua vogels is de winter vooral het seizoen van de overwinterende Grauwe ganzen en Bruine en Blauwe kiekendieven. Gewoonlijk waart er ook een Zeearend rond, en omdat er meer en meer zeearendenjongen geboren worden in Nederland stijgt de kans dat er ook één of meer in Saeftinghe overwintert. Met behulp van een gids van het Zeeuwse Landschap leren we alles over de boeiende geschiedenis, de unieke fauna en flora van Saeftinghe. Let op: deze excursie is enkel toegankelijk voor kinderen vanaf tien jaar en voor personen in een goede fysieke conditie. Zwangere vrouwen, hartpatiënten en mensen die minder te been zijn wordt afgeraden om deel te nemen. In het begin van de wandeling zal een korte test ingelast worden, wie problemen heeft om in en uit de moddergeulen te stappen zal

gevraagd worden om niet deel te nemen aan de tocht, omdat anders de hele groep daar onder zal lijden. Het aantal deelnemers is strikt beperkt tot 25, vooraf inschrijven is vereist. Wie niet ingeschreven is kan niet mee! Inlichtingen en verplichte inschrijving: Guy Huylebroeck, 0473 894 209, [email protected] Afspraak: 07:00 u op de parking Yachtdreef (Watersportbaan), Gent, of om 08:45 u aan het bezoekerscentrum Saeftinghe, Emmaweg 4 in Nieuw-Namen. Kostendelend rijden. De tocht start om 09:00 u en duurt 3 uur. Wie wil kan direct daarna terugrijden, de anderen kunnen lunchen in het café vlak naast het bezoekerscentrum. Meebrengen: waterdicht, nauw aansluitend (zeer belangrijk!) schoeisel - liefst laarzen - en oude kleren die vuil mogen worden. Breng ook propere kledij en schoenen mee voor na de tocht: de kans dat de modder jou zal sparen is zo goed als nihil. Een verrekijker kan, een telescoop is af te raden (risico op modderschade). Bijdrage: €7 per volwassene (€10 voor niet-leden), €3 per kind van 10 tot 16 jaar.

Het Verdronken land van Saeftinghe ©Wikipedia Groenlink oktober - december 2013

5

Activiteitenverslag Ochtendfluistertocht in de Biesbosch, 19 mei 2013 Quote van de vriend van ons moeder: ‘Om vier uur ‘s morgens afspreken om naar vogels te gaan kijken? Op een zondag? In wat voor een sadistischclubje zit jij wel?’ Tot zover deze lezing. Er waren uiteindelijk 27 mensen met sadistische trekjes, en tegen zes uur vertrok in de Biesbosch de fluisterboot voor een stille ochtendtoer met zeer veel vogellawijt. Sabine had de dag voordien zon voorspeld, met 30% kans op regen en een mogelijkheid tot Zeearend. Goed weer hebben we zeker gehad, regen en Zeearend niet. Voor die laatste twee: hoera en jammer. Afijn, de fluisterboot, dus. Als je de Biesbosch niet zo goed kent, is dit één van de betere manieren om het gebied te doorkruisen. Relatieve bootstilte, bakkie koffie of thee in de hand en kijken en luisteren maar. Futen op het water, een IJsvogel die voorbij racet en massa’s vogelgeweld in de bomen: Fitis, Tjiftjaf en Cetti's Zanger zat daar om de 50 meter te zingen. Afwisseling werd gebracht door Koekoek, Zanglijster, Kleine Karekiet, Tuinfluiter en Gekraagde Roodstaart. Kers op de taart: af en toe een Nachtegaal. Wie vooraan de boot zat en snel was kon een Bever (één van de omtrent 200 exemplaren) of een Bruine Kiekendief zien, en anders was het genieten van de zonsopgang. Het stuk wandeling tot aan de SintJansbrug was goed voor vooral riet- en ruigtevogels: Rietgors, Rietzanger, Bosrietzanger, Grasmus, Cetti›s Zanger en Kleine Karekiet. Een Koekoek gaf een aria in een boom en liet zich van zijn schoonste kant zien. Waterspul Groenlink oktober - december 2013

waren o.a. Bergeenden, Oeverlopers, Canadese en Nijlganzen. Welkom in exotischganzenland. Tegen het uur dat ze op het thuisfront om de zondagse boterkoeken gingen, hadden wij al omtrent vijf uur van alles gehoord, gezien en gedaan. En we gaan nog niet naar huis, bijlange niet. Richting Nieuwendijk is er een wandeling die Guy eens wou uitproberen, het Oostwaardpad. Niet toegankelijk voor rolstoelen, dit even meegeven. Via een pad naast een heldere sloot, door een bosje, en - wegens rammelende magen - een stuk ingekort terug langs een kleine verharde weg. Toch wel ferm de moeite: Visdiefjes en zwaluwen à volonté, Kleine Karekiet, Rietzanger en Bosrietzanger die op elke vierkante meter riet zat te kwetteren, en reigers aan alle kanten. Tussen de Blauwe kwam er zelfs een Purperreiger overvliegen, alstublieft. Het telescoop-moment van de dag waren twee Patrijzen die in een veld zaten weggedoken. Qua bos- en veldvogels was dat ook nog behoorlijk: Gekraagde Roodstaart, Tuinfluiter, Nachtegaal, Bonte Vliegenvanger, Roodborsttapuit, Boomvalk, twee Roeken, Sijsjes, het kon niet op. Na de lunch gingen we naar de andere kant van de Biesbosch, aan het museum. Bedoeling was om een wandeling te doen rond Polder Maltha. Maar omdat ze daar ongelofelijke werken aan het doen zijn om hele stukken te ontpolderen, werd de luswandeling een ‘keer nu om’-wandeling. Verbijsterend hoor, die werken. Waar vorig jaar nog een mooie hoeve stond, is nu een effen landschap met in de verte massieve dijken in aanbouw. Het is deel van het project ‘Ruimte voor

Tuinfluiter ©Jo De Pauw

de rivier’: een mega-oppervlakte (meer dan 4.000 ha) wordt teruggegeven aan de Bergsche Maas om bij hoogwaterstand ervoor te zorgen dat het water van de rivier toch nog vlot kan afvloeien naar zee, wat de kans op overstroming verderop landinwaarts ferm vermindert. Tja, waterberging, daar kennen ze bij de noorderburen iets van. Toch deftig hoor, dat polder- en watergebied. Naast de massa zwaluwen en Visdiefjes kregen we een Spotvogel en nog een Nachtegaal te horen, Cetti's Zanger te zien, er spurtte een Lepelaar over, er zat een Gele Kwik op een bruine akker, en hoera, toch eentje - een Blauwborst was ook efkes zichtbaar. Bij het terugkeren van de wandeling begon blijkbaar de vermoeidheid wat toe te slaan: een overtuigende Havik bleek toch maar een Buizerd te zijn, Kleine Karekiet en Rietzanger werden verward en hoopvolle blikken naar Zeearend waren enkel goed voor wat Zwarte Kraaien. Je kan niet alles willen, en zeker niet op een dag van veertien uur vogelen. Maar wel geweldig de moeite. Tim De Winter; [email protected]

6

Aankondiging

Reisverslag Altai De Vogelwerkgroep Gent+ trok deze lente naar de Altai, een bergketen op de grens tussen Rusland, Mongolië, Kazachstan en China. Op zaterdag 30 november kan je die reis meebeleven aan de hand van een fotoreportage met een heleboel achtergrondinformatie over de streek, de mensen en uiteraard de natuur. Plaats van afspraak is het dienstencentrum van Gentbrugge in de Braemkasteelstraat 29, we starten om 20.00 u. Het verschil tussen de Russische en de Mongoolse kant van de Altai was opmerkelijk. We vertrokken vanuit Barnaul aan de oevers van de Ob om 300 km zuidelijker de klim naar het Altaigebergte aan te vatten. Aanvankelijk reden we door groene valleien geflankeerd door bergtaiga, die gradueel overgingen in de dorre Chuya steppe in de buurt van grensstad KoshAgach, de droogste plaats van Rusland. Van hieruit maakten we verschillende tochten in het hooggebergte. Eenmaal aan de Mongoolse kant was er geen sprake meer van bomen: dit is het land van uitgestrekte rollende steppe bezaaid met meertjes en omringd door bergen.

Vertrouwd maar toch verschillend Zowel de fauna als de flora zien er vertrouwd uit, maar zijn toch vaak net ietsjes anders. Je herkent gewoonlijk de familie en zelfs de geslachten wel, maar op soort brengen, dat is niet altijd evident. Uiteraard is dat zo voor de planten (veel weelderiger langs de Russische kant), maar ook een beetje voor de vogels: van de 237 soorten die we op de trip zagen (waarvan op het einde van de reis nog twee nieuwe soorten aan het Kremlin: Pimpelmees en Noordse Nachtegaal) zijn er 36 die ofwel helemaal niet in de ANWB Vogelgids van Europa staan, ofwel als extreme dwaalgast. En ware het niet dat Indische Gans en Baardpatrijs Groenlink oktober - december 2013

Kindiiktiikulmeer ©Guy Huylebroeck

zich hier inmiddels als ontsnapte kooivogels gevestigd hebben, het zouden er twee meer geweest zijn.

De hoogtepunten Een uitgebreid verslag kunnen we hier niet brengen, daarvoor moet je naar de winteravond komen. Om toch een voorsmaakje te geven volgen hier een paar hoogstpersoonlijke top vijven. Te beginnen met de meest algemene vogels op deze trip, gemeenzaam “trash” genoemd. Zonder concurrentie staat Zwarte Wouw op één. Wat we ook quasi elke dag zagen waren Tapuit, Isabeltapuit (de meest algemene vogelsoort ter wereld), Ringmus, Casarca, Strandleeuwerik en Maskerkwikstaart. De vijf beste vogelsoorten - in Michelin termen gedefinieerd als

“is de reis waard” - waren Altaiberghoen, Relictmeeuw, Koslow Heggenmus, Père Davids Sneeuwvink en de Mongoolse Steppegaai. Qua zoogdieren hebben we het eerder bescheiden gehouden met Iberische Ibex, Wolf, Hermelijn, Tolaihaas, Altai Fluithaas, Altai Marmot, Rode Eekhoorn, Parrygrondeekhoorn en Mongoolse Renmuis of Gerbil. Wat mij qua planten bijgebleven is zijn de bergweiden vol met irissen, gentianen en trolliussen. Maar ook het Altaiviooltje, dat samen met het Driekleurig en het Geel Viooltje ingekruist werd tot ons tuinviooltje. Andere leuke soorten waren Gevlekt Venusschoentje, Turkse Lelie en een aantal soorten edelweiss.

Guy Huylebroeck, [email protected]

7

Info

Brief aan de minister... Geachte, Begin 2013 richtte de Vlaamse Jeugdraad een vraag aan Joke Schauvliege (minister van leefmilieu) om te voorzien in meer speelbossen. Samen met het Agentschap Natuur en Bos (ANB) ging het kabinet op zoek naar natuurgebieden en bossen die konden worden opengesteld. Deze zoektocht leverde - naast de 2.350 ha permanente speelzones in bossen 3.732 ha extra speelzones op. Deze zones, zonder specifieke inrichting, zijn tijdens de zomer ‘bespeelbaar’ tussen 08:00 en 22:00. De concrete bepalingen werden opgelijst in het Besluit van de administrateur-generaal betreffende machtiging zomerspeelzones 2013, gedateerd op 25 juni 2013. De concrete afbakeningen zijn raadpleegbaar op www.speleninhetgroen.be. Natuur.Boven-Schelde is verheugd met dit initiatief en ziet hierin een duidelijke erkenning van de multifunctionaliteit van bossen in Vlaanderen. Toch stellen we ons enkele vragen bij de manier waarop die 3.732 ha extra speelzones werden afgebakend. Een oppervlakkige screening van deze nieuwe speelzones toont aan dat ook gebieden die integraal gelegen zijn in Speciale Beschermingszones, als tijdelijke speelzone werden afgebakend. Een concreet voorbeeld: het Heilig Geestgoed, Munte (Oost-Vlaanderen). Het Heilig Geestgoed werd op 4 mei 2001 afgebakend als deel van het 1.793 ha grote Habitatrichtlijngebied ‘Bossen van het zuidoosten van de Zandleemstreek’ en kreeg Groenlink oktober - december 2013

als gebiedscode BE2300044-2. Dit deelgebied omvat naast het Heilig Geestgoed ook het Bruinbos, het Harentbeekbos, het Makegembos, de open ruimte tussen het Heilig Geestgoed en het Bruinbos en een deel van de Molenbeekvallei. Reden voor de afbakening van het boscomplex als Speciale Beschermingszone was de aanwezigheid van een aantal habitattypes die voorkomen op bijlage I van de Habitatrichtlijn en die van communautair belang zijn voor de instandhouding. In het Heilig Geestgoed gaat het o.a. om zuurminnende beukenbossen (type 9120), beukenbossen van het type AsperuloFagetum (type 9130) en alluviale bossen (type 91E0) gebonden aan bronnen en bronbeken.

een vaste stek. Momenteel wordt (o.a. in opdracht van ANB) een uitgebreid bosbeheerplan opgemaakt voor de Makegemse bossen (waar het Heilig Geestgoed deel van uit maakt). Net om de hoge ecologische waarde van het boscomplex maximaal te vrijwaren, werd door de stuurgroep beslist om het aantal wandelpaden dat het boscomplex doorkruist, drastisch te verlagen. Rust is voor verstoringsgevoelige soorten als Wespendief, Boommarter en Vuursalamander immers een absolute vereiste. Dat het Heilig Geestgoed nu door ANB werd aangeduid als speelzone, staat haaks op de plannen die werden uitgewerkt in dit uitgebreid bosbeheerplan.

Bovendien komt in het Heilig Geestgoed ook Kamsalamander voor (Rode lijst-status: kwetsbaar), een soort die is opgenomen in bijlage II van de Habitatrichtlijn en waarvoor aanwijzing van Speciale Beschermingszones is vereist. Het boscomplex heeft een uitzonderlijk hoge ecologische waarde, wat verder wordt onderstreept door een vitale populatie van Vuursalamander (Rode Lijst-status: kwetsbaar), broedgevallen van Wielewaal (Rode Lijst-status: bedreigd), Wespendief, Middelste Bonte Specht en Zwarte Specht (alle opgenomen in bijlage 1 van de Vogelrichtlijn), een zomerkolonie van Franjestaart (opgenomen in bijlage 4 van de Habitatrichtlijn), naast een groot aantal oud-bosindicatoren als Adelaarsvaren, Bosanemoon, Bosbingelkruid, Boswederik, Dalkruid, Daslook, Dubbelloof, Eenbes, Ruig klokje, Wilde hyacint, Witte klaverzuring... Recent werden in het boscomplex ook Steen- en Boommarter opgemerkt. Ook Hazelworm heeft er

Ferrarisbossen (zoals het Heilig Geestgoed) worden vaak gekenmerkt door een hoog aanbod aan staand en liggend dood hout. Deze necromassa is van vitaal belang voor o.a. xylobionten en Vuursalamander. Doordat bovenvermeld besluit toelaat dat kampen mogen worden gemaakt met het aanwezige dood hout, zal dit ongetwijfeld een negatieve impact hebben op soorten die hiervan in hoge mate afhankelijk zijn. Bovendien werd (evenzeer in opdracht van ANB) een mobiliteitsanalyse voor de Makegemse bossen opgemaakt. Hierbij werden o.a. alle jeugdverenigingen uit Merelbeke bevraagd. Deze bevraging leerde dat de Merelbeekse jeugdbewegingen geen activiteiten (willen) organiseren in de Makegemse bossen; hun keuze valt heel duidelijk op het Gentbos (eigenaar: Provincie Oost-Vlaanderen). De afbakening van het Heilig Geestgoed als speelzone lijkt niet enkel een potentiële bedreiging te 8

Info vormen voor de ecologische waarde van dit Habitatrichtlijngebied, het lijkt ook voorbij te gaan aan de vraag van de lokale jeugdverenigingen om niet dit bos maar het Gentbos verder in te richten als speelbos. Hoe het ook zij: het advies van de gemeentelijke jeugdraad van Merelbeke voor het openstellen van het Heilig Geestgoed als speelzone, werd door de bevoegde minister in elk geval niet bevraagd. We willen dit concreet voorbeeld, dat vanuit de Natuur.BovenSchelde onze grootste zorg wegdraagt, even opentrekken. We hebben niet de 3.732 ha extra speelzones stuk voor stuk bekeken maar uit een steekproef blijkt alvast dat het Heilig Geestgoed geen alleenstaand geval is. Ook de speelzone in bv. het Liedekerkebos kampt met een gelijkaardige problematiek (Habitatrichtlijngebied met o.a. Kamsalamander en Vuursalamander, een zeer kwetsbare bronbosvegetatie met Paarbladig

en Verspreidbladig Goudveil). Idem voor het Kasteelpark van Horst (o.a. Vuursalamander), Averbode Bos & Heide (o.a. Middelste Bonte Specht), … We hadden graag dit tijdelijk Besluit van de Vlaamse regering graag mee geëvalueerd na de beëindiging van de periode waarop dit Besluit van kracht is en zouden daarbij vooral willen focussen op: ● de criteria op basis waarvan speelzones in de toekomst worden afgebakend (met de nodige aandacht voor ecologische waardevolle bossen en kwetsbare en verstoringsgevoelige soorten) ● een bevraging bij alle openbare en privé-boseigenaars (in het Besluit werden die 3.732 bijkomende ha speelzone enkel afgebakend in gebieden van ANB, terwijl deze oppervlaktedoelstelling mogelijk veel logischer, gemakkelijker en/of meer ecologisch verantwoord had kunnen worden bereikt indien ook andere boseigenaars hadden bevraagd geweest)

● de procedure die leidt tot de afbakening van een speelzone (incl. het advies van de gemeentelijke milieuraden). ● de fysische afbakening ten velde van de geselecteerde speelzones. We hopen dan ook op een duidelijke reactie en willen met aandrang vragen om in de toekomst in overleg te treden met alle betrokken actoren. Vanuit Natuur.BovenSchelde betreuren we alvast dat de we bij het afbakenen van het Heilig Geestgoed als speelzone geenszins werden betrokken, ondanks de enorme gebiedskennis die binnen onze afdeling over dit boscomplex beschikbaar is. We willen deze kennis graag ter beschikking stellen bij de evaluatie van het tijdelijke Besluit. Speelbossen: ja, maar niet in ecologisch kwetsbare gebieden. Met respectvolle groet, Dominique Verbelen Natuur.Boven-Schelde

Eenbes ©Vilda-Yves Adams Groenlink oktober - december 2013

9

Vlerenhoekje

Paalwoningen voor vleermuizen In 2010 vatte ik het plan op om een experiment uit te voeren met grote vleermuiskasten. In de Verenigde Staten worden dergelijke kasten al jaren met succes ingezet maar in Europa is er bitter weinig geweten i.v.m. resultaten met dergelijk type kasten. Met een budget van de Merelbeekse Milieuraad en als onderdeel van een groter beschermingsplan waarbij verschillende kerkzolders en winterverblijven in Merelbeke vleermuisvriendelijk werden ingericht, werden vier vleermuiskasten van het type Bat Conservation International (BCI) gebouwd. Best uit de kluiten gewassen kasten, elk goed voor zo’n 25 kg. Omdat dit luik van het project volledig op vrijwilligers draaide heeft het even geduurd voor alles letterlijk op zijn pootjes viel. In 2012 werd de eerste kast geplaatst en in de zomer van 2013 ging de laatste de hoogte in. Het doel van dit experiment: uittesten of deze kasten ook hier zouden aanslaan. De ‘Vlaamse’ vleermuizen verschillen immers niet zoveel van hun Amerikaanse soortgenoten. Indien succesvol kunnen dergelijke kasten gebruikt worden op plaatsen met een geschikte jachtbiotoop maar weinig geschikte verblijfplaatsen. Bomen zijn nog altijd onvervangbaar omwille van hun specifiek microklimaat en lange levensduur. Maar (de meeste voor vleermuizen interessante) bomen groeien erg traag. In een jong bos zouden die vleermuiskasten het bos in wording dus aantrekkelijker kunnen maken voor vleermuizen. Ook de landbouw zou hier baat kunnen bij hebben: vleermuizen zijn immers heel efficiënte insectenjagers. Elk insect dat door een vleermuis wordt weggevangen, is er één die niet met insecticiden moet worden bestreden. Groenlink oktober - december 2013

Een gelijkaardig experiment waarbij honderden kasten werden geplaatst aan rijstvelden in Spanje bleek alvast succesvol. De rijstmottenplaag werd er op korte tijd ingedijkt door enkele kolonies Kleine Dwergvleermuis die in de kasten hun intrek hadden genomen. Zuiver ecologische bestrijding dus waarbij het gebruik van pesticiden natuurlijk volledig uit den boze is. Vergiftigde insecten zorgen namelijk ook voor vergiftigde vleermuizen. En tenslotte kunnen deze kasten ook het monitoren vergemakkelijken want vleermuizen in holle bomen zijn een pak moeilijker terug te vinden dan die in kasten. Bij het Merelbeeks project werd één kast aan een populier opgehangen. De drie andere werden aan palen bevestigd waarbij twee kasten rug aan rug werden gehangen. Als locatie werden

Kraamkast aan populier ©David Galens

zones uitgekozen die voldoen aan bepaalde eisen: minimum 8 uur zon, beschuttende vegetatie vlakbij en een geschikte jachtbiotoop. Daaraan voldeden twee plaatsen in de Scheldemeersen en één in het Rotary-bos. Die 8 uur zon zijn nodig om de jongen warm te houden. Door de vegetatie vlakbij kunnen vleermuizen beschutting vinden bij het uitvliegen. Dergelijke locaties zijn geschikt voor soorten als Watervleermuis, Gewone Grootoorvleermuis, Ruige en Gewone Dwergvleermuis. Dat verhoogt de kans op succes want vleermuizen inspecteren graag potentiële nieuwe stekjes. Voor de Rosse Vleermuis zullen de kasten iets te krap bemeten zijn maar zeg nooit nooit, zeker niet bij vleermuizen. Deze kasten werden speciaal ontworpen voor kraamkolonies, die zeer hoge eisen stellen aan de bouwkwaliteit. De kraamkasten bestaan uit verschillende lamellen (figuur 4) waardoor verschillende temperatuurzones ontstaan. Om die reden werden bv. ook koelsleuven voorzien in de zijkant maar moet verder alles tocht- en lichtdicht zijn. Dit is heel belangrijk voor kraamkolonies zodat ze bij te warm of te koud weer toch een plekje met geschikte temperatuur kunnen vinden zonder hun kolonieplaats te moeten verlaten. De kleine houten vleermuiskastjes die je in de handel vindt, zijn door het gebrek aan die temperatuursgradiënten ongeschikt voor kolonies. Solitaire mannetjes en/of migrerende dieren kunnen hier wel 10

Vlerenhoekje Vleermuizen blijven heel trouw aan hun verblijfplaatsen maar het kan wel lang duren alvorens ze een nieuwe plek in gebruik zullen nemen. Door een monitoringprogramma met vrijwilligers op touw te zetten, zullen de Merelbeekse kasten de komende jaren nauwkeurig worden opgevolgd, hopend op een positief resultaat. In één van de kasten werd intussen al een Gewone Dwergvleermuis waargenomen. Eén vleermuis in één kast maakt natuurlijk nog geen kolonie maar de kop is er af. Dubbele kraamkast ©David Galens

Enkele kraamkast ©David Galens

baat bij hebben. De kasten hangen op een goeie 4 meter. Hierdoor kunnen bewonende vleermuizen vlot aan- en afvliegen en tegelijk wordt het voor predatoren en nieuwsgierigen (met of zonder goeie bedoelingen) moeilijk om bij

de kast te geraken. Verder moet ook de nodige rekening gehouden wordt met lichthinder waar deze nachtdieren zeer gevoelig aan zijn. Last but not least: de houten binnenkant mag niet worden behandeld.

Met dank aan Serge Hoste voor de constructie van de kasten en Michael Bekaert, Koen De Witte en Guy Huylebroeck voor de assistentie ten velde. David Galens, Vleermuizenwerkgroep Natuur.Boven-Schelde

Kraamkast opbouw ©David Galens

Groenlink oktober - december 2013

11

Fotoverslag

Nacht van de Vleermuis in Melle

Groenlink oktober - december 2013

12

Groenlink oktober - december 2013

13

Info

Kalender 2014 Hij is er bijna… de nieuwe Natuurpuntkalender voor 2014! We strikten dit keer natuurfotograaf Wouter Pattyn die heel Europa doorkruiste op zoek naar de meest fascinerende en natuurrijke landschappen. Zijn natuurfoto’s betoveren, fascineren, ontroeren en laten niemand met een hart voor natuur, onberoerd. De kalender is een selectie van 13 natuurfoto’s van zijn lens met unieke luchtfoto’s van Vlaamse natuurgebieden.  De kalender is een onderdeel van een grotere samenwerking tussen Natuurpunt, de fotograaf en uitgeverij Lannoo. Samen brengen we in 2014 een boek uit met als titel: ”Natuur vanuit de hemel” met unieke luchtfoto’s van Vlaamse natuurgebieden. In de kalender krijg je alvast een voorproefje van dit unieke boek aan de hand van enkele foto’s. Bovendien voorzien we een kortingbon in de kalender van 5 euro voor aankoop van het b o e k .

Groenlink oktober - december 2013

Je kan de kalender bestellen via [email protected]. Wij komen hem thuis leveren indien je in Merelbeke, Gavere, De Pinte of Melle woont.

14

“Oog in oog met de natuur” Reeds jarenlang dé specialist in Vlaanderen voor optische instrumenten, verrekijkers, sterrenkijkers, telescopen en microscopen Uitstekend advies, kwalitatieve producten aan concurrentiële prijzen en een prima dienst na verkoop Nederstraat 20, 9700 Oudenaarde tel 055/311801 [email protected] www.natuurkijkers.be

Groenlink oktober - december 2013

15

Info

Gluren bij de Grootoren Op de zolder van de Sint-Martinuskerk in Vurste huist een kolonie Gewone Grootoorvleermuizen van zo’n 45 dieren. Naar Vlaamse normen best een stevige populatie. Deze kerk werd in 2010, samen met verschillende andere, vleermuisvriendelijk ingericht. In het kader van het LIFE-project Bataction werden o.a. brievenbusachtige houten kaders aangebracht in de duivennetten die de galmgaten afspannen. De meeste kerken zijn tegenwoordig afgesloten tegen duiven: op zich een goede zaak want duiven zorgen voor een hoop troep op zolder maar evenzeer voor veel verstoring voor vleermuizen. Maar afsluiten voor duiven ontzegt ook aan de meeste vleermuissoorten de toegang tot de kerktoren. Door vleermuisvriendelijke maatregelen en verbeteringen - vaak heel eenvoudige en goedkope ingrepen - krijgen deze diertjes terug toegang tot de zolders terwijl duiven en Kauwen worden geweerd. Dergelijke aanpassingen moeten echter goed worden over-

Uitvliegopening van buitenaf ©David Galens Groenlink oktober - december 2013

De Sint-Martinuskerk ©David Galens

wogen en vergen de nodige expertise. Vleermuizen zijn door hun complexe levenswijze immers zeer gevoelig voor veranderingen. Maar niet alleen het afsluiten vormt een bedreiging: tegenwoordig worden veel kerken overmatig belicht. Een ramp voor deze lichtschuwe nachtdiertjes die daar-

door hun kolonieplaats verlaten. Zij die blijven verzwakken doordat hun uitvlieggedrag grondig werd verstoord. Door het latere uitvliegen missen ze namelijk de insectenpiek en dat heeft vooral zware gevolgen voor de juvenielen die groeiachterstand oplopen en niet de nodige vetreserve kunnen opbouwen voor hun winterslaap. Afgesloten én overbelichte kerken zorgen voor een nijpend tekort aan geschikte kraamverblijven en net die kraamverblijven zijn van levensbelang zijn voor het voortbestaan van vleermuispopulaties. Vleermuisvriendelijk inrichten van kerken is dus een must. In de Sint-Martinuskerk konden Kauwen (in de volksmond ook wel eens ‘de duiven van de deken’ genoemd) zich blijkbaar toch een weg naar binnen banen, ondanks de smalle openingen van de ‘brievenbussen’. Geen ideale situatie dus want Kauwen zijn geen graag geziene gasten op zolders omwille van de kolossale takkenbergen die 16

Info fluwelen fladderaars blijven door dergelijke camera’s nog steeds iets te vlug maar op de foto’s is wel duidelijk te zien waaraan grootoren hun naam te danken hebben. De tijdsmelding en het gedrag op de foto’s zorgde voor heel wat nuttige info en gaf een verhelderend inzicht in het leven op een kerkzolder.

Binnenzicht van de uitvliegopening voor de aanpassing ©David Galens

ze daar achterlaten. Dus heeft de taskforce van de Vleermuizenwerkgroep - dit keer in de vorm van Christiaan De Schuijmer en David Galens - een kleine wijziging aangebracht in de vorm van een aanvliegplank, gemonteerd aan de binnenkant waarvan het uiteinde in de ‘brievenbus’ steekt. Dat maakt de doorlaatopening een stuk smaller, van 60 naar 45 mm. En met succes: de Grootoren kunnen blijven gebruik maken van hun zolder terwijl de Kauw z’n kop breekt waarom hij vroeger door die opening kon en nu niet meer… Maar we vroegen ons vooral ook af hoe die vleermuizen op zo’n verandering zouden reageren. Daarom installeerde de Vleermuizenwerkgroep een trailcam, een soort observatiecamera die volledig autonoom infraroodfoto’s of filmpjes maakt. Een ideale spion op de kerkzolder, die alles waarneemt, registreert maar niets verstoort. Vier camera’s monitorden gedurende vier nachten de uitvliegopeningen. Het resultaat zie je op http://www.youtube.com/ watch?v=hMqGYIWRaHY. De opnamen werden een maand na Groenlink oktober - december 2013

de aanpassing gemaakt en uit de filmpjes blijkt dat de vleermuizen de plankjes al vlot in gebruik nemen als startbaan. De vleermuizen waren de trailcams vaak te snel af maar het experiment leverde toch enkele leuke beelden op. Onlangs werd het experiment herhaald, dit keer met een ander type trailcam met een iets snellere reactietijd. Dit toestel schoot gedurende vijf nachten een mooi setje vleermuisplaatjes bij elkaar. De

Zie ook Natuurbericht: http:// natuurbericht.be/?id=11189 Met dank aan de kerkfabriek van Vurste (en met name Paul Kongs). Ook een woord van dank aan iedereen die een trailcam ter beschikking stelde. David Galens, Vleermuizenwerkgroep Natuur. Boven-Schelde. Links: http://www.natuurenbos.be/ nl-BE/Over-ons/Projecten/BatAction.aspx

Binnenzicht van de uitvliegopening na de aanpassing ©David Galens 17

Info

DE NIEUWE WILDERNIS GROTE NATUUR IN EEN KLEIN LAND

Konikpaarden in de Oostvaardersplassen

Echte wildernis beleven: het kan ook in de Lage Landen. Dat bewijst “De Nieuwe Wildernis”, een spectaculaire natuurprent die integraal opgenomen werd in de Nederlandse Oostvaardersplassen. Duizend Konikpaarden draven voorbij, Edelherten leveren strijd om een hinde en een Zeearend zweeft majestueus over de vlakte. Vanaf 25 september kan je dat allemaal gaan bekijken in de zalen van Kinepolis. En als je dat doet, steun je meteen een stukje wildernis van bij ons. Want met een deel van de winst steunt Natuurpunt de ontwikkeling van het Grote NeteGroenlink oktober - december 2013

woud, een unieke verzameling natuurgebieden in het hartje van de Kempen.

In doeop bionasfc25/09

MET DE STEM VAN JOhAN hElDENbERgh TITELSONG DOOR FlOAT FAll

va

Het meeslepende verhaal van de film wordt verteld door Johan Heldenbergh.  Overtuigd? http://www.youtube.com/ watch?v=5_PocHU5VYY.   Zorg dat je er bij bent. Koop nu al jouw voorverkoopticket(s) via www. denieuwewildernis.be en maak kans op een safari naar de Oostvaardersplassen.

fotografie RUBEN SMIT geluid HENK MEEUWSEN montage NIELS ROZA productie EMS FILMS TON OKKERSE uitvoerend producent IGNAS VAN SCHAICK regie MARK VERKERK

Vlaamse versie ASSOCIATE DIRECTORS i.s.m. NATUURPUNT INFO en FILMBOEKINGEN [email protected]

18

Info

Wat is JNM? JNM, da's een jeugdbeweging voor iedereen tussen 7 en 26 jaar, voor iedereen die zich op zijn gemak voelt in de natuur en het milieu geen koude soep vindt. Dus niet enkel biologen of veganisten kunnen een lidkaart in hun portefeuille hebben zitten, ook jij! De natuur begeestert ons en dat zul je gauw merken! Iedere JNM-activiteit is genieten van alles wat de natuur te bieden heeft: schaterlachen op de fiets of juist even stil zijn; samen in slaap vallen onder een sterrenhemel en met kleine oogjes weer wakker worden onder een prachtige zonsopgang om een reeënfamilie te zien grazen of andere vroege vogels te beluisteren. JNM is puur natuur!

Ik wil me inschrijven! Je kan inschrijven via overschrijving. Betaal 5 euro op rekeningnummer 001-2280592-04 van JNM vzw – Kortrijksepoortstraat 192 – 9000 Gent. Vermeld daarbij je naam, geboortedatum, telefoonnummer en/of GSMnummer en e-mailadres. Vanaf het tweede jaar betaal je € 18 , of € 11,5 als je broer of zus al € 18 betaalt. Wil je meer info of inschrijven via domiciliëring, check jnm.be/lidworden. Heb je vragen in verband met inschrijvingen, contacteer dan JNM Nationaal, 09 223 47 81 of [email protected] Meer weten? Neem eens een kijkje op www.jnm.be!

Eerstvolgende activiteiten JNM Bovenschelde 2013 Zaterdag 5 oktober: Vleermuizen bunker uitkuisen Net zoals muizen, houden ook vleermuizen van donkere plekjes. Jammer genoeg laten ze het wel niet altijd even netjes achter! Zin om eens binnen te stappen in hun wereld & hun huisje op te kuisen? Meer info volgt zo snel mogelijk op www.jnm.be/bovenschelde

Zaterdag 5 oktober: Groot JNM feest: JNM 30 JAAR!

Iedereen welkom voor een gigantisch feest met (voormalige) JNM’ers van over heel vlaanderen! Alle info op www.jnm.be/30

Zaterdag 12 oktober: Avontuur op de ‘Nacht van de Duisternis’!

Avontuur voor de kleinste en de grootste op een touwparcours in het donker, kan het spannender? Meer info volgt zo snel mogelijk op www.jnm.be/bovenschelde Groenlink oktober - december 2013

19

Vogelhoekje

Zomervogels in het Gentse Na een lente die uitzonderlijk lang uitzonderlijk koud bleef, stak de natuur met een drietal weken vertraging van wal. Een catastrofe voor de broedvogels - waar door velen voor gevreesd werd - kon niet echt bevestigd worden. Misschien waren er wel wat minder nesten dan vorig jaar, en misschien waren ze wat kleiner, maar je kon zowel normale als negatieve geluiden opvangen. Na de ingekorte lente kwam de zomer, en een zomer was het, zachtjes voortkabbelend. Zoals zovele zomers was ook dit een kalme zomer op vogelgebied: de jongen zijn grootgebracht, de rui is bezig, de trek is nog niet begonnen. Toch waren er hier en daar wat uitschietertjes bij. We melden ze graag… Zomervogel 2013: de Snor In de vorige vogelrubriek meldden we dat er al vanaf half april een Snor zat te zingen in de Bosbiesdriehoek (Bourgoyen), en vroegen we ons af of dat een vervolg zou krijgen… We kennen nu het antwoord, en het antwoord is ja. De Snor is de hele lente blijven doorzingen, tot diep in juli. Een ringsessie in de buurt van de zangpost, in de hoop een wijfje of jongen te kunnen vangen, leverde echter niets op. Wat betekent dat nu? Dat betekent dat we er zeker kunnen van zijn dat een mannetje deze lente zijn territorium gevestigd heeft in de Bosbiesdriehoek. De twee voornaamste functies van vogelzang zijn immers de afbakening van een territorium en het aanlokken van een broedpartner. Aangezien het (op een paar uitzonderingen na) altijd mannetjes zijn die zingen, betekent dat concreet: er heeft daar een mannetje een wijfje zitten lokken. Is hij daar in geslaagd of niet? We weten het niet. Wat we wel weten, is dat we geen positief bewijs hebben, maar aangezien Snorren niet zo hard opvallen als ze niet zitten te zingen, wil dat nog niet zeggen dat de Bourgoyensnor daar een hele lente voor niets heeft zitten zingen. Maar het kan. Eén van de laatste Bonte Vliegenvangers in het Gentse zat jaar na jaar te zingen in een hoge spar in de tuin van Guy De Meulemeester vlakbij het LiedermeersGroenlink oktober - december 2013

Snor ©Bernard Van Elegem

park in Merelbeke. De sukkelaar heeft daar nooit een wijfje weten lokken, en het valt te vrezen dat hij als maagd gestorven is. En is dat nu goed, zo’n Snor die in de Bourgoyen tracht te broeden? Ja. Want Snor is een zeer zeldzame broedvogel geworden in Vlaanderen, met een jaarlijkse broedpopulatie die tussen de tien en de twintig paren schommelt. Heel algemeen is Snor trouwens nooit geweest, toch niet de afgelopen 70-80 jaar. Het is een typische moerasvogel, en moerassen werden, jammer genoeg, de laatste 100 jaar verbeten drooggelegd wegens niet productief, in de weg liggend, te nat, niet interessant. Welke vlucht het genomen heeft

zie je in figuur 1: je bent heus geen drama queen als je vindt dat de populatie gecrasht is. Nochtans kan Snor lokaal - en in de goede biotoop - zeer algemeen zijn. Zo broedden er in de moerassen van Saint-Gond, ten zuiden van Epernay (Frankrijk), in 1960 nog maar liefst 6.500 paartjes. Maar dat was voor de moerassen in 1965 voor het grootste deel werden drooggelegd… In de wijde streek rond Gent moet je al naar linkeroever trekken (Schor-Ouden Doel en het Groot Rietveld in Melsele) om nog een kans te maken op Snor. Vroeger kon je er ook tegenkomen in het Krekengebied ten noorden van Eeklo, maar ook dat is verleden tijd. Dus, ja Snor: welkom in de Bourgoyen! 20

Vogelhoekje verschillende biotopen: Sprinkhaanzanger is meer een ruigtevogel, terwijl Snor sterk aan water gebonden is (uitgestrekte rietvelden met eventueel wat opslag).

Op weg naar de uitgang

Evolutie broedparen snor België 1950- 2005

Snor, als je hem al te zien krijgt, kan verward worden met Kleine Karekiet, ook al omdat beide soorten in gelijkaardige biotopen wonen. Snor is echter groter, en warmer van kleur: hij heeft meer ros of roodbruin in zijn verenkleed. En dat doet wat aan Nachtegaal denken. Vandaar dat Snor vroeger Nachtegaalrietzanger genoemd werd. Dat vinden we ook terug in zijn wetenschappelijke naam Locustella luscinioides die verwijst naar de wetenschappelijke naam van Nachtegaal (Luscinia megarhynchos). Een veel gemakkelijkere manier om Snor te identificeren is aan de hand van zijn zang, die een continue, monotone triller is: een snorrend geluid. Vandaar de naam, die trouwens een half-onomatopee is, want de Snor zingt natuurlijk niet ‘snorsnorsnor’ maar wel ‘rrrrrrrrrr’. Als de naam een echte klanknabootsing is, spreken we van een onomatopee. Een naam die de zang beschrijft maar niet nabootst heet een half-onomatopee. Andere voorbeelden van half-onomatopeeën zijn Schreeuwarend en Fluiter. Hoewel, ‘snorren’ is op zichzelf natuurlijk een nabootsing van het geluid waar het naar verwijst. Maar dat terzijde, want er is Groenlink oktober - december 2013

nog een andere inlandse vogel die een continue, monotone triller produceert: de Sprinkhaanzanger. Weer verwarring dus. Hoewel. De Snor zingt op een lagere frequentie dan de Sprinkhaanzanger, op 4.000 Hz in plaats van 5.500 Hz, om precies te zijn. Helaas is dat voor iemand die geen absoluut gehoor heeft niet altijd gemakkelijk uit elkaar te houden als je de twee soorten niet naast elkaar hoort. En, gelukkig, dat zal je ook maar heel zelden doen. Snor en Sprinkhaanzanger hebben immers

De meldingen in waarnemingen.be overlopend valt het op dat voor de meeste soorten die het al jaren slecht doen in het Gentse, het ook dit jaar niet het jaar van de wederopstanding zal worden. Je moet daar wel wat mee opletten natuurlijk, want niet iedereen zal soorten als Ringmus of Grote Lijster ingeven, maar toch. Volg maar mee. Grote Lijster: amper drie meldingen (Bourgoyen, Westerplas, Zevergem). Ringmus: evenveel (Westerplas, Merelbeke, Mendonk). Idem voor Bonte Vliegenvanger (Latemse Meersen, Sint-Denijs-Westrem en Gent Centrum), hoewel die soort het wel goed doet in het noorden van de provincie (o.a. in het Heidebos in Wachtebeke) en er dus wat hoop is dat ze van daar uit het Gentse (opnieuw) zou koloniseren. Iets meer meldingen waren er voor

Sprinkhaanzanger ©Koen Lepla 21

Vogelhoekje

Grauwe vliegenvanger ©Benny Cottele

Matkop (zes: Heusden, Bourgoyen, Gentbrugge, Damvallei, De Putten in Melsen en Krommenhoek in Zevergem) en Grauwe Vliegenvanger (Bourgoyen, Asper, Gentbos en De Putten in Melsen, en gelukkig nog op verschillende plaatsen in de Makegemse Bossen in Merelbeke), maar een vette was het toch niet. En de enige reden waarom Wielewaal niet in dit trieste lijstje prijkt, is dat de soort het dit jaar ten zuiden van Gent (weer) tamelijk behoorlijk deed. Wat broedgevallen betreft, zitten we - voor zover we weten - in het Gentse met een paar singletons: Nachtegaal heeft alleen in de buurt van Heusdenbrug (Melle) gebroed, Glanskop broedde opnieuw in Zevergem (Bomput), Havik en Wespendief in de Makegemse Bossen (Merelbeke) en Zomertortel wellicht alleen aan het Wachtbekken in Moortsele. En die Geelgors die zat te zingen in de buurt van het UZ in Gent telt niet mee: dat bleek een kooivogel te zijn. Trouwens, waar zijn de Sprinkhaanzangers gebleven? We kregen amper vier meldingen Groenlink oktober - december 2013

binnen van zingende Sprinkhaanzangers (Ruigte Eke, Bolveerput Semmerzake, Melle en Bourgoyen). Maar dat waren allemaal meldingen van begin mei: het ging hier dus wellicht om doortrekkende exemplaren.

Toch nog goed nieuws? Wel ja, een beetje toch. Na lang proberen (vierde jaar op rij) is het koppel Grutto uit de Reymeren (Merelbeke) er eindelijk in geslaagd om een jong groot te brengen. Misschien niet echt indrukwekkend als je van de Kalkense Meersen bent, maar elke jonge Grutto is goed nieuws! Dat was ook zo voor het koppeltje Zomertaling met juveniel dat in de Ratte in Eke gespot werd. In tegenstelling tot de zingende Snor kunnen we hier dus wel degelijk van een zeker (en geslaagd) broedgeval spreken. En dan waren er nog de leuke doortrekkers, dwaalgasten of overzomeraars, natuurlijk. En greep uit het aanbod. Zonder meer de meest opvallende melding was de Dwerg-

uil in het kasteelpark van Zevergem. Een Roodkeelpieper in zomerkleed is altijd een plezier voor het oog (Kluizendok), en dat geldt ook voor een mannetje Roodmus (Bourgoyen), toch vanaf het tweede kalenderjaar, want het eerste ziet er net zo saai uit als de wijfjes (maar ze zingen wel!). Een ander kleurtje, maar ook een zeer schoon beestje: Citroenkwikstaart (Gentbrugge). Andere leuke zeldzaamheden (toch voor onze regio) waren Roodstuitzwaluw (Bourgoyen), Slangenarend (Wondelgem), Grauwe Klauwier (Kluizendok) en Ortolaan (Ertvelde). Zeldzaam maar minder leuk: een dode Velduil in de Hoge Lake in Drongen. Een wijfje Grauwe Kiekendief dat de eerste helft van juni bleef hangen in het Kluizendok kon wellicht wat harten sneller doen slaan, maar vanaf half juni was ze weg. Leuke overzomeraars waren Ooievaar (Reymeren, Merelbeke), Kemphanen in zomerkleed (Bourgoyen) en Lepelaar (Bourgoyen).

En verder Voor wie zich afvraagt of er ook dit jaar Kemphaan gebroed heeft op het Kluizendok is het antwoord neen. Daarvoor was het gewoon te droog: in maart en april is er geen druppel regen gevallen. Drie paartjes Kluten hebben het toch geprobeerd, maar als het dan in mei begon te regenen waren ze er aan voor de moeite: nest weggespoeld. Kieviten en Grutto’s (minstens drie pulli) hadden gelukkig wel meer broedsucces. Guy Huylebroeck, [email protected]

22

Sponsorbrief

Grutto ©Kristien Weyts

Help mee de Scheldevallei te beschermen De Putten, de Scheldemeersen, de Liesvlakte, de Grotenbroeken, de Taerwemeersen… Als natuurliefhebber uit Merelbeke, De Pinte, Gavere of Melle ken je zeker één of meer van deze natuurpareltjes in je nabije omgeving. Kleine karekieten, blauwborsten en rietgorzen zingen er in het riet. Een koppel grutto’s doet sinds enkele jaren een broedpoging, dit jaar zelfs met succes. Grote ratelaar duikt her en der op, wilde bertram en grote boterbloem zijn te koesteren pareltjes en ook enkele zeldzame orchideeën laten zich niet onbetuigd.

Help mee beschermen

Hoe meer soorten planten en dieren er zijn – of hoe groter de biodiversiteit – hoe robuuster het ecosysteem, hoe beter het tegen een stootje kan. Om al deze soorten te beschermen koopt Natuurpunt gebieden aan. Ook in 2013 konden we 10 ha verwerven waaronder enkele cruciale stukken.

Help mee aankopen

Het verwerven van 10 ha natuur vergt echter een grote financiële inspanning. Natuurpunt krijgt subsidies voor aankopen, maar er blijft een restbedrag van € 61.400 dat alleen kan betaald worden met jouw hulp.

Jouw steun helpt

Elke gift is welkom. Een gift vanaf 40 euro is fiscaal aftrekbaar. Hoe meer giften, hoe sneller we samen dit totaalbedrag kunnen ophalen. De afdeling gaat ondertussen op zoek naar alternatieve financieringsmiddelen. Doe het voor de natuur. Doe het voor je kinderen. Doe het voor jezelf.

Word VIP

Als je dit jaar een gift op ons reservatenfonds schenkt, krijg je in 2014 een uitnodiging voor een exclusieve wandeling, met voorstelling van onze nieuwe aankopen, gevolgd door een receptie. Schrijf dus vandaag nog jouw bijdrage over op rekeningnummer BE56 2930 2120 7588 van Natuurpunt, met vermelding project 6633 (Scheldemeersen) of 6200 (Grotenbroeken). Heel erg bedankt voor jouw steun. Guy Huylebroeck Voorzitter PS: Met 50 euro kunnen we 20 vierkante meter natuur aankopen. Je krijgt een fiscaal attest voor een gift vanaf 40 euro.

Groenlink oktober - december 2013

23

Voor jouw advertentie hebben we dit plaatsje vrij gehouden! Info te verkrijgen bij: [email protected]

Gedrukt op milieuvriendelijk kringlooppapier Steinbeis Classic

De Natuur verdient ook uw interesse!

MeSana

DIEET & NATUUR Dieet-, natuur, en biologische voeding Glutenvrij en biobrood Biogroenten- en fruitpakketten Plantaardige supplementen en fytotherapie Etherische oliën en aromatherapie Thees en medicinale kruiden Natuurlijke hygiëneproducten en cosmetica Mepharma bvba Hundelgemsesteenweg 652 Merelbeke 09 230 82 88 - [email protected] aanpalend aan apotheek Van Driessche

een gezinslidmaatschap van natuurpunt voor slechts €24 inclusief het tijdschrift Natuur.Blad, 10% korting op alle artikelen van de Natuurpuntwinkel, gratis deelname aan alle geleide wandelingen en fietstochten van Natuurpunt. Een bijkomend abonnement op de tijdschriften: Natuur.focus aan €8,50 Natuur.Oriolus aan €8,50 beide tijdschriften aan €14,50 Overschrijven op IBAN-rek: BE17 2300 0442 3321, BIC: GEBABEBB van Natuurpunt vzw - Mechelen. Groenlink is het tijdschrift van Natuurpunt Boven-Schelde en verschijnt in januari, april, juli, oktober. Leden van natuurpunt en tevens inwoner van Merelbeke, Melle, De Pinte en Gavere ontvangen het tijdschrift gratis! Woont u in een andere gemeente dan kan u Groenlink ontvangen door €7,50 te storten op IBAN-rek.BE22 8910 4402 2347, BIC: VDSPBE91 van Natuurpunt Boven-Schelde p/a Luc Verstraeten, penningmeester, Rood Beeldekensstr. 66, 9820 Merelbeke

Steun Natuurpunt BovenSchelde Ook u kan de werking van Natuurpunt Boven-Schelde rechtstreeks financieel steunen door storting op IBAN-rek.nr. BE56 2930 2120 7588, BIC: GEBABEBB van het reservatenfonds met vermelding: “project 6633 - Scheldemeersen” of “project 6300 - Taerwemeersch”. Elke storting vanaf €40 geeft u automatisch een fiscaal attest! Meer info: mailen naar groenlinkbovenschelde€gmail.com