Triple Plus BV Borgerspark 63 9642 LL VEENDAM
[email protected] www.tripleplus.nl www.pmscan.nl PRINCE2® editie 2009
Agenda • • • • • • • •
PRINCE2® editie 2009
Even voorstellen Achtergronden van de update Update in 5 minuten Inhoudelijke update per Principe, Thema en Proces Impact op certificering Beschikbaarheid materiaal Trainingen bij Defensie Pizza!
Overview van wijzigingen t.o.v. de 2005 editie e-Xam™ and PMScan™ are Trade Marks of Triple Plus B.V. Copyright © 2009 Triple Plus B.V. PRINCE2® is a Registered Trade Mark of the Office of Government Commerce in the United Kingdom and other countries. The Swirl logo™ is a Trade Mark of the Office of Government Commerce.
2
PRINCE2® editie 2009
PRINCE2® editie 2009
Doel van de update 2009
Achtergrond
• Makkelijker maken (toegankelijker) • Oplijnen met de stand in projectmanagement vandaag de dag • Update in nieuwe best practices verwerken • Laatste echte update van 2002, in 2005 minor update
• Start project in november 2006 • 6 maanden publieke consultatie • Meer dan 170 organisaties (zowel UK als internationaal) en PM consultants • Reference group van trainers, gebruikers, academici en consultants • Mandate for change in juni 2007
3
4
e-Xam™ and PMScan™ are Trade Marks of Triple Plus B.V. Copyright © 2009 Triple Plus B.V. PRINCE2® is a Registered Trade Mark of the Office of Government Commerce in the United Kingdom and other countries. The Swirl logo™ is a Trade Mark of the Office of Government Commerce.
1
Triple Plus BV Borgerspark 63 9642 LL VEENDAM
[email protected] www.tripleplus.nl www.pmscan.nl
PRINCE2® editie 2009
PRINCE2® editie 2009
Uitkomsten onderzoek
Uitkomsten onderzoek
Consensus voor change in:
Essentiele onderdelen van PRINCE2:
• • • • • •
Omvang van manual Beter toegankelijk (door bijv. nieuwe media) Integreren met andere OGC producten Links naar andere methoden en BOK’s Meer guidance voor tailoring (spec. kleinere projecten) Soft aspects van PM naar linken of opnemen
• • • • • •
Product Based Planning Rollen Processen Management fasering PID Business case
5
6
PRINCE2® editie 2009
PRINCE2® editie 2009
Uitkomsten onderzoek
Uitkomsten onderzoek
Grootste dislikes:
Belangrijkste suggesties voor verbetering:
• • • • • •
Inconsistentie in manual Sub-proccessen Training en qualification Manual te dik Perceptie van te veel papierwerk Product Based Planning techniek
• • • • •
7
Hoe te schalen? Integratie met MSP en M_o_R Case studies en online resources Soft aspects van PM Assurance checklists
8
e-Xam™ and PMScan™ are Trade Marks of Triple Plus B.V. Copyright © 2009 Triple Plus B.V. PRINCE2® is a Registered Trade Mark of the Office of Government Commerce in the United Kingdom and other countries. The Swirl logo™ is a Trade Mark of the Office of Government Commerce.
2
Triple Plus BV Borgerspark 63 9642 LL VEENDAM
[email protected] www.tripleplus.nl www.pmscan.nl PRINCE2® editie 2009
PRINCE2® editie 2009
Stand van zaken nu
PRINCE2 2005 > 2009 in 5 minuten
• Twee manuals beschikbaar: Managing & Directing
Gebied
PRINCE2 2009
Principes
7 principes expliciet
Niet expliciet
Thema’s/ Componenten
7 thema’s: - Business case - Organisatie - Kwaliteit - Plannen - Risico’s - Voortgang - Wijziging
8 componenten: - Business case - Organisatie - Kwaliteit in projectomgeving - Plannen - Risicomanagement - Beheersinstrumenten - Wijzigingsbeheer - Configuratiemanagement
Processen
7 processen: - Opstarten van een Project - Sturen van een Project - Initiëren van een Project - Beheersen van een Fase
8 processen: - Opstarten van een Project - Sturen van een Project - Initiëren van een Project - Beheersen van een Fase
• Nieuwe manuals op 16 juni 2009 gepubliceerd in UK • Vertaling manual in NL in volle gang (oktober 2009?) • Examens zijn vanaf lancering beschikbaar in NL 9
PRINCE2 2005
PRINCE2® editie 2009
PRINCE2® editie 2009
PRINCE2 2005 > 2009 in 5 minuten
PRINCE2 2005 > 2009 in 5 minuten
Gebied
PRINCE2 2009
PRINCE2 2005
Gebied
PRINCE2 2009
PRINCE2 2005
Subprocessen
40 activiteiten met aanbevelingen voor acties
45 gecodificeerde sub-processen met voorgeschreven acties
Managementproducten
26 managementproducten met richtlijnen voor het combineren van managementproducten
36 managementproducten
Technieken
2 PRINCE2 technieken (Productgerichte planning en Kwaliteitsreview) en crossreference naar veel andere technieken van andere BOK’s (incl. soft skills)
3 PRINCE2 technieken (Productgerichte planning, Kwaliteitsreview en Aanpak wijzigingsbeheer)
Rollen
8 rollen (Stuurgroep, Senior Gebruiker, Opdrachtgever, Senior Leverancier, Projectmanager, Teammanager, Projectborging en P j t Projectsupport) t)
10 rollen (Stuurgroep, Senior Gebruiker, Opdrachtgever, Senior Leverancier, Projectmanager, Teammanager, Projectborging, P j t Projectsupport, t ConfiguratieC fi ti beheerder en Project Support Office)
Context rijk voor het op maat maken van PRINCE2 voor verschillende omgevingen: - Projecten binnen programma’s - Commerciële klant/leveranciersomgeving - Grote en complexiteit van het project
Niet gedekt
Competentie suggesties voor rollen Projectomgeving
10
Stuurgroep activiteiten en gedrag
11
12
e-Xam™ and PMScan™ are Trade Marks of Triple Plus B.V. Copyright © 2009 Triple Plus B.V. PRINCE2® is a Registered Trade Mark of the Office of Government Commerce in the United Kingdom and other countries. The Swirl logo™ is a Trade Mark of the Office of Government Commerce.
3
Triple Plus BV Borgerspark 63 9642 LL VEENDAM
[email protected] www.tripleplus.nl www.pmscan.nl
PRINCE2® editie 2009
PRINCE2® editie 2009
Vier geïntegreerde elementen: Principes, processen, thema’s en tailoring
Wat is een project?
PROJECT OMGEVING
“Een Een tijdelijke organisatie die is opgezet met als doel één of meer producten op te leveren volgens een overeengekomen Business case”
Voortgang
Business case Organisatie
PRINCE2 PROCESSEN
Wijziging
Kwaliteit Risico’s
Plannen
PRINCE2 THEMA’S
PRINCE2 PRINCIPES
© Crown Copyright 2009. Reproduced under Licence from OGC.
13
PRINCE2® editie 2009
PRINCE2® editie 2009
Principes van PRINCE2 / PINO checklist Voortdurende zakelijke rechtvaardiging
Leren van ervaringen
Gedefinieerde rollen en verantwoordelijkheden
Managen per fase
Manage by Exception
Gericht op producten
Op maat maken voor de projectomgeving
; ; ; ; ;
14
Procesmodel van PRINCE2 Pre-project
Initiatie fase
Laatste uitvoeringsfase
SP (Sturen van een Project)
Sturen
:
Opeenvolgende uitvoeringsfasen
OP MF
MF
AP
Managen IP
Leveren
BF (Beheersen van een Fase)
BF
MP (Managen van Productoplevering)
MP
OP = Opstarten van een Project IP = Initiëren van een Project MF = Managen van een Faseovergang AP = Afsluiten van een Project
; ; 15
© Crown Copyright 2009. Reproduced under Licence from OGC.
16
e-Xam™ and PMScan™ are Trade Marks of Triple Plus B.V. Copyright © 2009 Triple Plus B.V. PRINCE2® is a Registered Trade Mark of the Office of Government Commerce in the United Kingdom and other countries. The Swirl logo™ is a Trade Mark of the Office of Government Commerce.
4
Triple Plus BV Borgerspark 63 9642 LL VEENDAM
[email protected] www.tripleplus.nl www.pmscan.nl
PRINCE2® editie 2009
Thema’s van PRINCE2
PRINCE2® editie 2009
Slide conventies
Waarom?
Business case
Wat als?
Risico’s
Wie?
Organisatie
Wat?
Kwaliteit
Hoe? Hoeveel? Wanneer?
Plannen
Waar zijn we nu? Waar gaan we heen? Moeten we verder gaan?
Voortgang
Wat is de impact?
Wijziging
• Principe
Op maat maken voor de projectomgeving
Business case
• Thema • Proces
© Crown Copyright 2009. Reproduced under Licence from OGC.
17
18
PRINCE2® editie 2009
PRINCE2® editie 2009
Homepage Pre-project
OP: Opstarten van een Project Initiatie fase
Opeenvolgende uitvoeringsfasen
Laatste uitvoeringsfase
Business case
Pre-project
Initiatie fase
Opeenvolgende uitvoeringsfasen
Laatste uitvoeringsfase
SP
Sturen
Risico’s
OP MF
MF
SP (Sturen van een Project)
Sturen
AP
OP
Managen
IP Leveren
BF
BF
MP
MP
Organisatie
MF
MF
AP
Managen IP
Kwaliteit Leveren
BF (Beheersen van een Fase)
BF
MP (Managen van Productoplevering)
MP
Plannen Voortdurende zakelijke rechtvaardiging
Leren van ervaringen
Manage by Exception
Gedefinieerde rollen en verantwoordelijkheden
Gericht op producten
Managen per fase
Op maat maken voor de projectomgeving
Voortgang
© Crown Copyright 2009. Reproduced under Licence from OGC.
OP = Opstarten van een Project IP = Initiëren van een Project MF = Managen van een Faseovergang AP = Afsluiten van een Project
Wijziging 19
© Crown Copyright 2009. Reproduced under Licence from OGC.
20
e-Xam™ and PMScan™ are Trade Marks of Triple Plus B.V. Copyright © 2009 Triple Plus B.V. PRINCE2® is a Registered Trade Mark of the Office of Government Commerce in the United Kingdom and other countries. The Swirl logo™ is a Trade Mark of the Office of Government Commerce.
5
Triple Plus BV Borgerspark 63 9642 LL VEENDAM
[email protected] www.tripleplus.nl www.pmscan.nl
PRINCE2® editie 2009
OP: Activiteiten en triggers
PRINCE2® editie 2009
OP: Management producten Voor verantwoordelijkheden zie ook RACI tabel in map
• • • • • • • • •
Projectmanagementteam structuur Rolbeschrijvingen projectmanagementteam structuur Dagelijks logboek Leerpuntenlogboek Hoofdlijnen Business case Projectproductbeschrijving Projectaanpak Projectvoorstel Faseplan voor initiatie
21
22
PRINCE2® editie 2009
PRINCE2® editie 2009
© Crown Copyright 2009. Reproduced under Licence from OGC.
Management producten
Inhoud Projectvoorstel
• Doel van het Projectvoorstel:
• Projectdefinitie • • • • • • • •
• Wordt gebruikt om een volledige en stevige basis te vormen voor de initiatie van het project.
• Doel van de Projectproductbeschrijving: • • • • • •
• Speciale productbeschrijving waarin wordt aangegeven wat het project moet leveren om acceptatie te krijgen.
23
Achtergrond van het project Projectdoelstellingen (tijd (tijd, kosten kosten, kwaliteit kwaliteit, risico’s risico s en benefits) Gewenste eindresultaten Scope en uitsluitingen Aannames en beperkingen Projecttoleranties Gebruiker(s) en andere bekende geïnteresseerde partijen Interfaces
Business case op hoofdlijnen Projectproductbeschijving j p j g Projectaanpak (make or buy?) Projectmanagementteam structuur Rolbeschrijvingen Verwijzingen
24
e-Xam™ and PMScan™ are Trade Marks of Triple Plus B.V. Copyright © 2009 Triple Plus B.V. PRINCE2® is a Registered Trade Mark of the Office of Government Commerce in the United Kingdom and other countries. The Swirl logo™ is a Trade Mark of the Office of Government Commerce.
6
Triple Plus BV Borgerspark 63 9642 LL VEENDAM
[email protected] www.tripleplus.nl www.pmscan.nl
PRINCE2® editie 2009
PRINCE2® editie 2009
SP: Sturen van een Project Pre-project
Initiatie fase
SP: Activiteiten en triggers Opeenvolgende uitvoeringsfasen
Laatste uitvoeringsfase
SP (Sturen van een Project)
Sturen OP
MF
MF
AP
Managen IP
Leveren
BF (Beheersen van een Fase)
BF
MP (Managen van Productoplevering)
MP
OP = Opstarten van een Project IP = Initiëren van een Project MF = Managen van een Faseovergang AP = Afsluiten van een Project
© Crown Copyright 2009. Reproduced under Licence from OGC.
25
© Crown Copyright 2009. Reproduced under Licence from OGC.
Voor verantwoordelijkheden zie ook RACI tabel in map
PRINCE2® editie 2009
PRINCE2® editie 2009
IP: Initiëren van een Project
IP: Activiteiten en triggers
Initiatie fase
Opeenvolgende uitvoeringsfasen
Laatste uitvoeringsfase
SP (Sturen van een Project)
Sturen OP MF
MF
AP
Managen IP
Leveren
BF (Beheersen van een Fase)
BF
MP (Managen van Productoplevering)
MP
OP = Opstarten van een Project IP = Initiëren van een Project MF = Managen van een Faseovergang AP = Afsluiten van een Project
© Crown Copyright 2009. Reproduced under Licence from OGC.
© Crown Copyrigh ht 2009. Reproduced under Licence from OGC.
SP Sturen van een Project
Pre-project
26
Autorisatie Projectinitiatie
RisicoRisico management aanpak opstellen
Kwaliteisaanpak opstellen
Voor verantwoordelijkheden zie ook RACI tabel in map ConfiguratieConfiguratie managementaanpak opstellen
Communicatieaanpak opstellen
Projectbeheersing opzetten
Projectplan maken
MF Managen Faseovergang
Business case aanscherpen
SP Sturen van een Project
Naderende Faseovergang
Projectinitiatiedocumentatie samenstellen
Verzoek tot autoriseren Project
27
28
IP: Initiëren van een Project
e-Xam™ and PMScan™ are Trade Marks of Triple Plus B.V. Copyright © 2009 Triple Plus B.V. PRINCE2® is a Registered Trade Mark of the Office of Government Commerce in the United Kingdom and other countries. The Swirl logo™ is a Trade Mark of the Office of Government Commerce.
7
Triple Plus BV Borgerspark 63 9642 LL VEENDAM
[email protected] www.tripleplus.nl www.pmscan.nl
PRINCE2® editie 2009
PRINCE2® editie 2009
IP: Management producten
Verschil tussen logboek en register
• • • • • • • • • • •
Logboeken (informeel)
Registers (formeel)
• Dagelijks logboek • Leerpuntenlogboek
• Risicoregister • Issueregister • Kwaliteitsregister
Maken in Pre-project fase
Maken in Initiatiefase
Risicomanagementstrategie + Risicoregister Configuratiemanagementstrategie Configuratie Item Records Issueregister Kwaliteitsmanagementstrategie + Kwaliteitsregister Communicatiemanagementstrategie Beheersingsinstrumenten P j t l +P Projectplan Productbeschrijvingen d tb h ij i Benefits Review Plan Scherpgestelde Business case Project Initiatie Documentatie (PID) 29
30
PRINCE2® editie 2009
PRINCE2® editie 2009
Inhoud PID • • • • • • • • • • • •
BF: Beheersen van een fase
Projectdefinitie Projectaanpak j p Business case Projectmanagementteam structuur Rolbeschrijvingen Kwaliteitsmanagementstrategie Configuratiemanagementstrategie Risicomanagementstrategie Communicatiemanagementstrategie Projectplan Projectbeheersinstrumenten Op maat toepassen van PRINCE2
Pre-project
Initiatie fase
Opeenvolgende uitvoeringsfasen
Laatste uitvoeringsfase
SP (Sturen van een Project)
Sturen OP MF
MF
AP
Managen IP
Leveren
BF (Beheersen van een Fase)
BF
MP (Managen van Productoplevering)
MP
OP = Opstarten van een Project IP = Initiëren van een Project MF = Managen van een Faseovergang AP = Afsluiten van een Project
31
© Crown Copyright 2009. Reproduced under Licence from OGC.
32
e-Xam™ and PMScan™ are Trade Marks of Triple Plus B.V. Copyright © 2009 Triple Plus B.V. PRINCE2® is a Registered Trade Mark of the Office of Government Commerce in the United Kingdom and other countries. The Swirl logo™ is a Trade Mark of the Office of Government Commerce.
8
Triple Plus BV Borgerspark 63 9642 LL VEENDAM
[email protected] www.tripleplus.nl www.pmscan.nl
PRINCE2® editie 2009
PRINCE2® editie 2009
BF: Management producten © Crown Copyrigh ht 2009. Reproduced under Licence from OGC.
• Bijgewerkte Registers en Logboeken • Bijgewerkt Faseplan • • • •
Werkpakketten Hoofdpuntenrapport Issuerapport Afwijkingsrapport
Voor verantwoordelijkheden zie ook RACI tabel in map
33
34
PRINCE2® editie 2009
PRINCE2® editie 2009
Inhoud Hoofdpuntenrapport • • • •
Rapportagedatum Rapportageperiode S Samenvatting tti van de d actuele t l status t t Deze rapportage periode: • • • •
•
Pre-project
Initiatie fase
Opeenvolgende uitvoeringsfasen
Laatste uitvoeringsfase
SP (Sturen van een Project)
Sturen
Werkpakketten Producten gerealiseerd Producten gepland maar niet gerealiseerd Corrigerende maatregelen
OP MF
MF
AP
Managen IP
Volgende rapportage periode • • •
• • • •
MP: Managen van Productoplevering
Werkpakketten Producten die gereed komen Corrigerende maatregelen
Leveren
Project en fasetoleranties (bijvoorbeeld: tijd/kosten + forecast) Wijzigingsverzoeken Belangrijke issues en risico’s Leerpuntenrapport
BF (Beheersen van een Fase)
BF
MP (Managen van Productoplevering)
MP
OP = Opstarten van een Project IP = Initiëren van een Project MF = Managen van een Faseovergang AP = Afsluiten van een Project
35
© Crown Copyright 2009. Reproduced under Licence from OGC.
36
e-Xam™ and PMScan™ are Trade Marks of Triple Plus B.V. Copyright © 2009 Triple Plus B.V. PRINCE2® is a Registered Trade Mark of the Office of Government Commerce in the United Kingdom and other countries. The Swirl logo™ is a Trade Mark of the Office of Government Commerce.
9
Triple Plus BV Borgerspark 63 9642 LL VEENDAM
[email protected] www.tripleplus.nl www.pmscan.nl
PRINCE2® editie 2009
MP: Activiteiten en triggers
PRINCE2® editie 2009
MP: Management producten Voor verantwoordelijkheden zie ook RACI tabel in map
• Bijgewerkt Kwaliteitsregister • Werkpakket(ten) • Teamplan • Voortgangsrapport
© Crown Copyright 2009. Reproduced under Licence from OGC.
37
38
PRINCE2® editie 2009
PRINCE2® editie 2009
MF: Managen van een Faseovergang Pre-project
Initiatie fase
Opeenvolgende uitvoeringsfasen
MF: Activiteiten en triggers Voor verantwoordelijkheden zie ook RACI tabel in map
Laatste uitvoeringsfase
SP (Sturen van een Project)
Sturen OP MF
MF
AP
Managen IP
Leveren
BF (Beheersen van een Fase)
BF
MP (Managen van Productoplevering)
MP
OP = Opstarten van een Project IP = Initiëren van een Project MF = Managen van een Faseovergang AP = Afsluiten van een Project
© Crown Copyright 2009. Reproduced under Licence from OGC.
39
© Crown Copyright 2009. Reproduced under Licence from OGC.
40
e-Xam™ and PMScan™ are Trade Marks of Triple Plus B.V. Copyright © 2009 Triple Plus B.V. PRINCE2® is a Registered Trade Mark of the Office of Government Commerce in the United Kingdom and other countries. The Swirl logo™ is a Trade Mark of the Office of Government Commerce.
10
Triple Plus BV Borgerspark 63 9642 LL VEENDAM
[email protected] www.tripleplus.nl www.pmscan.nl
PRINCE2® editie 2009
PRINCE2® editie 2009
MF: Management producten • • • •
AP: Afsluiten van een Project
Bijgewerkte Registers Bijgewerkte Business case Bijgewerkt Projectplan Bijgewerkt Benefits-reviewplan
Pre-project
Initiatie fase
Opeenvolgende uitvoeringsfasen
Laatste uitvoeringsfase
SP (Sturen van een Project)
Sturen OP
MF
MF
AP
Managen
• • • •
IP
Volgend faseplan / Afwijkingsplan Leerpuntenrapport Aanbeveling vervolgacties Fase-eindrapport
Leveren
BF (Beheersen van een Fase)
BF
MP (Managen van Productoplevering)
MP
OP = Opstarten van een Project IP = Initiëren van een Project MF = Managen van een Faseovergang AP = Afsluiten van een Project
© Crown Copyright 2009. Reproduced under Licence from OGC.
41
PRINCE2® editie 2009
42
PRINCE2® editie 2009
AP: Activiteiten en triggers
AP: Management producten © Crown Copyright 2009. Reproduced under Licence from OGC.
Voor verantwoordelijkheden zie ook RACI tabel in map
43
• • • •
Bijgewerkte en gesloten Registers en Logboeken Bijgewerkt Projectplan Bijgewerkt Benefits-reviewplan Update Configuratie-itemrecords
• • • • • •
Acceptatie records Leerpuntenrapport P d t t t Productstatusoverzicht i ht Aanbeveling vervolgacties Projecteindrapport Concept aankondiging projectafsluiting 44
e-Xam™ and PMScan™ are Trade Marks of Triple Plus B.V. Copyright © 2009 Triple Plus B.V. PRINCE2® is a Registered Trade Mark of the Office of Government Commerce in the United Kingdom and other countries. The Swirl logo™ is a Trade Mark of the Office of Government Commerce.
11
Triple Plus BV Borgerspark 63 9642 LL VEENDAM
[email protected] www.tripleplus.nl www.pmscan.nl
PRINCE2® editie 2009
Embedding & Tailoring
PRINCE2® editie 2009
Embedding & Tailoring
Embedding
Tailoring
Door de organisatie om PRINCE2 te adopteren • Verantwoordelijkheden • Richtlijnen voor op maat maken voor omgeving • Standaarden (templates, begrippenkader) • Training en ontwikkeling • Integratie met business processen • Hulpmiddelen • Borging van het proces
Door het project om op maat te maken voor het project • Aanpassen van de thema’s • Incorporeren van specifieke begrippen • Herzien van productbeschrijvingen voor mgt. producten p oduc e • Aanpassen van de standaard rolbeschrijvingen • Aanpassen van processen om bovenstaande punten te dekken
• Meerdere betrokken organisaties • Externe klant/leveraniers verhouding • Bedrijfsstandaarden/voorschrif ten programma g • Binnen een p • Organisatievolwassenheid • Corperate begrippenkader • Geografische invloeden • Organisatiecultuur • Project prioriteit • etc
© Crown Copyrig ght 2009. Reproduced under Licence from m OGC.
Op maat maken voor de projectomgeving
Omgevingsfactoren
Op maat maken voor de projectomgeving
• Omvang • Complexiteit • Team volwassenheid • Project typering • etc
PRINCE2 Principes
Project factoren
Op maat maken
• Aanpassen van de thema’s • Incorporeren van specif ieke begrippen • Herzien van product-beschrijvingen voor mgt. producten • Aanpassen van de standaard rolbeschrijvingen • Aanpassen van processen om bovenstaande punten te dekken • Vastleggen in Project Initiatie Documentatie (PID)
45
PRINCE2® editie 2009
© Crown Copyrig ght 2009. Reproduced under Licence from m OGC.
Schalen van klein naar groot Project omvang/complexiteit Hoog
Programma
Complex project
Kenmerken Business transformatie.
Op maat maken voor de projectomgeving
Meerdere managementfases in de uitvoering. Uitgebreide stuurgroep met gebruikers‐ en leveranciersplatform. Teammanager is waarschijnlijk een aparte rol. Support is waarschijnlijk een aparte rol. Geen gecombineerde managementproducten.
Normaal project Normaal project
Gemiddeld risico kosten belang en zichtbaarheid Gemiddeld risico, kosten, belang en zichtbaarheid. Commerciële klant/leverancier relatie. Meerdere locaties.
Eén of meer managementfases in de uitvoering Eén of meer managementfases in de uitvoering. Standaard stuurgroep. Teammanager is optioneel een aparte rol. Support is optioneel een aparte rol. Sommige managementproducten combineren.
Simpel project
Laag risico, kosten, belang en zichtbaarheid. Binnen één organisatie. Eén locatie.
Eén managementfase in de uitvoering. Eenvoudige stuurgroep. Projectmanager is tevens teammanager. Projectmanager doet zelf supportrol. Gecombineerde managementproducten.
PRINCE2® editie 2009
Commerciële klant-/ leveranciersomgeving… dilemma's
Op maat maken voor de projectomgeving
• Twee Business cases? • Externe Senior leverancier(s) in de stuurgroep?
Toepassen PRINCE2 Wordt niet door PRINCE2 gedekt. Gebruik bijvoorbeeld MSP™ als methode. PRINCE2 kan voor b b ld l h d k de individuele projecten worden gebruikt.
Hoog risico, kosten, belang en zichtbaarheid. Meerdere organisties. Multidisciplinair. Internationaal.
46
• Contractmanager indien C t t i di meerdere d lleveranciers i • Hoofd inkoop bij inkooptrajecten
• Projectmanager van de leverancier? • Er is altijd maar één projectmanager! • Externe leverancier de projectmanager? Dan projectmanager van de klant op projectborging zetten • Klant levert projectmanager? Dan projectmanager leverancier in rol van teammanager zetten
• • • • •
47
Contract over gehele project met afroeporders? Meerdere risicoregisters of één register? Wijzigingsprocedure en wijzigingsbudget? Voortgangsrapportage (intern en extern??) PID en Werkpakketen onderdeel van contract?
48
e-Xam™ and PMScan™ are Trade Marks of Triple Plus B.V. Copyright © 2009 Triple Plus B.V. PRINCE2® is a Registered Trade Mark of the Office of Government Commerce in the United Kingdom and other countries. The Swirl logo™ is a Trade Mark of the Office of Government Commerce.
12
Triple Plus BV Borgerspark 63 9642 LL VEENDAM
[email protected] www.tripleplus.nl www.pmscan.nl
PRINCE2® editie 2009
Thema: Business case
PRINCE2® editie 2009
Van output via benefits naar doel
Business case
Business case
Project output
• Doel van dit thema:
waarmee
Mechanismes creëren waarmee kan worden beoordeeld of het project gewenst, levensvatbaar en haalbaar is (en blijft) ter ondersteuning van de besluitvorming hierover.
creëert Verandering in business veroorzaakt
Business case
W ? Waarom?
Gewenst eindresultaat
gemeten in
Neveneffecten en consequenties
realiseert andere
Benefit
levert bijdrage aan één of meer
resulteert in
Dis-benefit
Strategische doelen
© Crown Copyright 2009. Reproduced under Licence from OGC.
49
50
PRINCE2® editie 2009
Ontwikkelpad Business case
PRINCE2® editie 2009
Ontwikkelpad Business case
Business case
Bevestigen gerealiseerde benefits
Bevestigen gerealiseerde benefits
Bevestigen gerealiseerde benefits
Opeenvolgende uitvoeringsfasen
Initiatie fase
Laatste uitvoeringsfase
3
1
Sturen
Preproject
Opeenvolgende uitvoeringsfasen
Initiatie fase
Pre-project
Business case
Laatste uitvoeringsfase
5
SP (Sturen van een Project)
6
OP
Post-project
4 MF
MF
AP
Managen IP 2
Verifiëren hoofdlijnen j Business case
Ontwikkelen Business case
Verifiëren gedetailleerde g Business case
Verifiëren jg bijgewerkte Business case
Leveren
Onderhouden Business case
© Crown Copyright 2009. Reproduced under Licence from OGC.
51
1 2 3 4 5 6
Product
Actie
Hoofdlijnen Business case
Create
BF (Beheersen van een Fase)
BF
MP (Managen van Productoplevering)
MP
Proces Tabel Regel Activiteit OP
12.4
1
BP OG Sr.G Sr.L PM TM PA
Business case op hoofdlijnen opstellen
A
(A) (A) (A) (A)
Business case (gedetailleerd)
Create
IP
14.7
1
Business case aanscherpen
Projectinitiatie documentatie (PID)
Approve
SP
13.2
2
Project autoriseren
Business case
Update
MF
17.3
1
Business case actualiseren
R (R)
Projectinitiatiedocumentatie (PID) (geupdate) Approve SP 13.3 7 Fase‐ of afwijkingsplan autoriseren (R) © Crown Copyright 2009. Reproduced under Licence from OGC.
P
A
R
A
R
A
(A) (A) (A) A
A
A
R
R
P
R
(P)
R
P
R
(P)
R
PS
52 52
e-Xam™ and PMScan™ are Trade Marks of Triple Plus B.V. Copyright © 2009 Triple Plus B.V. PRINCE2® is a Registered Trade Mark of the Office of Government Commerce in the United Kingdom and other countries. The Swirl logo™ is a Trade Mark of the Office of Government Commerce.
13
Triple Plus BV Borgerspark 63 9642 LL VEENDAM
[email protected] www.tripleplus.nl www.pmscan.nl
PRINCE2® editie 2009
PRINCE2® editie 2009 Op maat maken voor de projectomgeving
Ontwikkelpad Benefits-reviewplan Pre-project
Initiatie fase
Opeenvolgende uitvoeringsfasen
2
SP (Sturen van een Project)
Sturen
Business case op maat maken
Business case
• Project in een programma omgeving
Laatste uitvoeringsfase
4
• Programma definieert de standaard voor Project Business cases • Aggregatie naar overall Programma Business case • Project Business case mogelijk alleen budget, benefits en tolerantie • Sommige gevallen Programma maakt Project Business case in detail voordat de initiatie van het project start • Project Benefits Reviewplan is onderdeel van Programma B Benefits fit Realisatieplan R li ti l
6
OP
3 MF
MF
5 AP
Managen IP 1
Leveren
1 2 3 4 5 6
BF (Beheersen van een Fase)
BF
MP (Managen van Productoplevering)
MP
Regel Activiteit
Actie
Proces
Tabel
Create
IP
14.7
2
Business case aanscherpen
(R) (A) (A) (A)
P
R
Benefitsreviewplan
Approve
SP
13.2
3
Project autoriseren
A
(P)
R
Benefitsreviewplan
Update
MF
17.3
2
Business case actualiseren
(R) (A) (A) (A)
P
R
Benefitsreviewplan (geupdate)
Approve
SP
13.3
8
Fase‐ of afwijkingsplan autoriseren
A
(P)
R
Update AP 2009. 18.3Reproduced 3 Producten overdragen © Crown Copyright under Licence from OGC.
P
53 R 53
54
Benefitsreviewplan
PRINCE2® editie 2009
PRINCE2® editie 2009
A
A
A
R
A
R
(A) (R) (R) (R)
Business case
• Management samenvatting • Reden en noodzaak project • Overwogen opties & onderbouwing • Niets doen, minimaal doen, iets doen
• • • • • •
Te verwachten benefits Te verwachtten dis-benefits j p g Tijdsplanning Kosten Investeringsanalyse (incl. exploitatie!) Belangrijkste risico’s (incl. samenvatting risicoprofiel) 55
PS
• Commerciële klant-/leveranciersomgeving
Product Benefitsreviewplan
Inhoud Business case
BP OG Sr.G Sr.L PM TM PA
Business case
• Twee Business cases • Op beide zit het stuur vanuit een ander perspectief
Inhoud Benefitsreviewplan • • • • • •
Business case
Scope: welke benefits te meten? Wie is verantwoordelijk voor deze benefits? Hoe en wanneer benefits te meten? Welke resources benodigd voor meting? Uitgangssituatie (nul-meting) Hoe review van de effectiviteit van projectproducten p plaatsvindt
56
e-Xam™ and PMScan™ are Trade Marks of Triple Plus B.V. Copyright © 2009 Triple Plus B.V. PRINCE2® is a Registered Trade Mark of the Office of Government Commerce in the United Kingdom and other countries. The Swirl logo™ is a Trade Mark of the Office of Government Commerce.
14
Triple Plus BV Borgerspark 63 9642 LL VEENDAM
[email protected] www.tripleplus.nl www.pmscan.nl
PRINCE2® editie 2009
Thema: Risico’s
Risico’s
• Doel van dit thema:
PRINCE2® editie 2009
Risicomanagement procedure
Risico’s
• Identificeren context • Identificeren risico’s
• Maatregel uitvoeren • Monitoren effect • Correctieve actie
Het identificeren, beoordelen en beheersen van onzekerheden om daarmee het vermogen van het project om succes te behalen te vergroten.
Communiceren Wat als?
Risico’s
• Passende maatregelen • Balans tussen kosten & effect • Schatten K x I • Evalueren 57
PRINCE2® editie 2009
Plannen
Risico’s
g g g Maatregelen voor bedreigingen
g Maatregelen voor kansen
Vermijden
Benutten
58
PRINCE2® editie 2009
Risicomaatregelen en nieuwe risico’s
Risico’s
• Inherent risico: risico’s waaruit bij het nemen van risicomaatregelen nieuwe of gewijzigde risico s ontstaan risico’s • Secundair risico: risico’s die mogelijk optreden als gevolg van een genomen risicomaatregel op een inherent risico • Restrisico: risico dat overblijft nadat een of meer risicomaatregel(en) op een inherent risico is/zijn genomen
Reduceren (waarschijnlijkheid en/of impact) Noodvoorziening treffen (reduceert alleen impact)
© Crown Copyright 2009. Reproduced under Licence from OGC.
Vergroten
g Overdragen (reduceert alleen impact, en vaak alleen de financiële impact Delen (bonus/malus) Accepteren
Afwijzen
© Crown Copyright 2009. Reproduced under Licence from OGC.
59
60
e-Xam™ and PMScan™ are Trade Marks of Triple Plus B.V. Copyright © 2009 Triple Plus B.V. PRINCE2® is a Registered Trade Mark of the Office of Government Commerce in the United Kingdom and other countries. The Swirl logo™ is a Trade Mark of the Office of Government Commerce.
15
Triple Plus BV Borgerspark 63 9642 LL VEENDAM
[email protected] www.tripleplus.nl www.pmscan.nl
PRINCE2® editie 2009
Aandachtspunten • • • • • • • •
Risico’s
PRINCE2® editie 2009
Inhoud Risicomanagementstrategie • • • • • • • • • • • • • •
Risicocategorieën Risicotolerantie Maatregelen: balans kosten en risico’s Risico eigenaar Risico actiehouder Risico budget Dagelijks logboek (in pre pre-project project fase creëren) Risicoregister (bij initiatiefase creëren)
Risico’s
Inleiding Risicomanagement procedure Tooling en technieken Records (Risicoregister) Rapportage (waarom, wanneer, inhoud en ontvangers) Wanneer risicomanagement activiteiten (einde fase?) Rollen en verantwoordelijkheden (Risico-eigenaar en -actiehouder) Gehanteerde schalen voor kans en impact Gehanteerde definitie van nabijheid Gehanteerde risicocategorieën Gehanteerde type maatregelen (bij kans en risico) Vroegtijdige waarschuwingsindicatoren Risicotolerantie Risicobudget
61
62
PRINCE2® editie 2009
PRINCE2® editie 2009
Thema: Organisatie
Organisatie
Projectmanagementteam
Organisatie
• Doel van dit thema: Bedrijfs Bedrijfs- of programmamanagement
Wie?
Projectman nagementteam
Definiëren en opzetten van een structuur voor verantwoording en verantwoordelijkheden. Organisatie
63
Sturen – Stuurgroep
Managen – Projectmanager
Leveren – Teammanager
© Crown Copyright 2009. Reproduced under Licence from OGC.
64
e-Xam™ and PMScan™ are Trade Marks of Triple Plus B.V. Copyright © 2009 Triple Plus B.V. PRINCE2® is a Registered Trade Mark of the Office of Government Commerce in the United Kingdom and other countries. The Swirl logo™ is a Trade Mark of the Office of Government Commerce.
16
Triple Plus BV Borgerspark 63 9642 LL VEENDAM
[email protected] www.tripleplus.nl www.pmscan.nl
PRINCE2® editie 2009
Rollen
PRINCE2® editie 2009
Effectieve stuurgroep
Organisatie
Kenmerken van een effectieve Stuurgroep: • Leden moeten voldoende bevoegdheden in de organisatie hebben om zelfstandig beslissingen te kunnen nemen • Leden moeten voldoende geloofwaardigheid hebben • Leden moeten kunnen delegeren • Leden moeten beschikbaar zijn voor het nemen van besluiten en richting te geven
Bedrijfs- of programmamangement Stuurgroep Opdrachtgever
Seniorgebruiker(s)
Seniorleverancier(s)
Rolbeschrijving Wijzigingsauthoriteit
Projectborging (SOS)
Organisatie
Projectmanager Projectsupport Teammanager(s)
• Dus geen Poolse landdag!
Teamleden
© Crown Copyright 2009. Reproduced under Licence from OGC.
65
66
PRINCE2® editie 2009
PRINCE2® editie 2009
Nieuwe onderdelen
Ontwikkelpad Communicatiemanagementstrategie
Organisatie
• Werken met Stakeholders
Pre-project
• Stakeholdermanagement • Communicatiemanagementstrategie
Opeenvolgende uitvoeringsfasen
Initiatie fase
2
Sturen
• Werken met teams
Organisatie
Laatste uitvoeringsfase
4
SP (Sturen van een Project)
OP
• Teamdynamica • Part-time teams
3 MF
MF
AP
Managen IP
• Naast verantwoordelijkheden ook benoemde competenties (lijdraad)
1
Leveren Product
1 2 3 3 4
Actie
Communicatiemanagementstrategie Create
Proce Tabel s IP
14.4
BF (Beheersen van een Fase)
BF
MP (Managen van Productoplevering)
MP
Regel Activiteit 1
BP OG Sr.G Sr.L PM TM PA PS
Communicatiemanagement‐ strategie opstellen
(A) (A) (A) P
A
A
A (P)
R
Projectinitiatie documentatie (PID)
Approve
SP
13.2
2
Project autioriseren
R
Projectinitiatiedocumentatie (PID)
Update
MF
17.1
1
Volgende fase plannen
(R) (A) (A) (A) P
R
R
Projectinitiatiedocumentatie (PID)
Update
MF
17.5
1
Afwijkingsplan opstellen
(R) (A) (A) (A) P
R
67
68
e-Xam™ and PMScan™ are Trade Marks of Triple Plus B.V. Copyright © 2009 Triple Plus B.V. PRINCE2® is a Registered Trade Mark of the Office of Government Commerce in the United Kingdom and other countries. The Swirl logo™ is a Trade Mark of the Office of Government Commerce.
17
Triple Plus BV Borgerspark 63 9642 LL VEENDAM
[email protected] www.tripleplus.nl www.pmscan.nl
PRINCE2® editie 2009
Thema: Kwaliteit
Kwaliteit
PRINCE2® editie 2009
Verwachtingen expliciet maken
Kwaliteit
• Doel van dit thema: Definiëren en inrichten op welke wijze het project producten maakt en verifieert die “fit for purpose” zijn. Wat?
Kwaliteit
Vanuit klant
Vanuit project
69
70
PRINCE2® editie 2009
PRINCE2® editie 2009
Kwaliteitsverwachtingen van de klant
Kwaliteit Acceptatiecriteria
Projectproductbeschrijving
Kwaliteitsmanagementstrategie
Kwaliteitcomponenten
Kwaliteitsplanning
Productbeschrijvingen
PRINCE2 Techniek voor Productgerichteplanning
Kwaliteitscriteria en toleranties
Kwaliteitsmethoden
Verschil tussen: • Projectborging • Kwaliteitsborging
Kwaliteitsverantwoordelijkheden
Kwaliteitsegister
PRINCE2 Techniek voor Kwaliteitsreview
Inhoud Kwaliteitsmanagementstrategie • • • • • • •
Kwaliteit
Inleiding Kwaliteitsprocedure Tooling en technieken Records (Kwaliteitsregister) Rapportage (waarom, wanneer, inhoud en ontvangers) Wanneer kwaliteitsactiviteiten (bijv. audits) Rollen en verantwoordelijkheden
PRODUCT
Kwaliteits- en goedkeuringsrecords
Kwaliteitsbeheersing
Vastleggen van acceptatie
© Crown Copyright 2009. Reproduced under Licence from OGC.
71
72
e-Xam™ and PMScan™ are Trade Marks of Triple Plus B.V. Copyright © 2009 Triple Plus B.V. PRINCE2® is a Registered Trade Mark of the Office of Government Commerce in the United Kingdom and other countries. The Swirl logo™ is a Trade Mark of the Office of Government Commerce.
18
Triple Plus BV Borgerspark 63 9642 LL VEENDAM
[email protected] www.tripleplus.nl www.pmscan.nl
PRINCE2® editie 2009
Thema: Plannen
Plannen
PRINCE2® editie 2009
Plannen
Plannen
• Doel van dit thema: Bedrijfs of programmaplan Bedrijfs-
Opzetten op welke wijze producten worden geleverd door het project: Waar en hoe? Door wie? Begroten van kosten/uren? Wanneer? Zodanig dat dit kan worden beheerst en erover kan worden gecommuniceerd.
Projectplan
(Initiatie) Faseplan F l
H ? Hoe? Hoeveel? Wanneer?
(Uitvoering) Faseplan(nen)
Afwijkingsplan(nen)
Plannen
zo nodig Teamplannen
© Crown Copyright 2009. Reproduced under Licence from OGC.
73
PRINCE2® editie 2009
Maken van een plan
Plannen
Plan ontwerpen
Eerst vereist
Riisico’s analyseren
Producten definiëren en analyseren
Activiteiten en afhankelijkheden identificeren
Schattingen maken
Telkens voor: • Projectplan • Faseplan • Teamplan (optioneel)
Tijdschema maken
Plan documenteren © Crown Copyright 2009. Reproduced under Licence from OGC.
75
74
PRINCE2® editie 2009
Inhoud Plannen • • • • • • • • • •
Plannen
Beschrijving (Project-, fase-, team-, afwijkingsplan) Randvoorwaarden voor de start en uitvoering Externe afhankelijkheden E t fh k lijkh d Planningsaannames Meegenomen lessen uit vorige projecten Bewaking en beheersing Budgetten (tijd en kosten, incl. risico- en wijzigingsbudget) Toleranties (tijd, kosten en scope) Productbeschrijvingen Tijdschema, mogelijk met grafische weergave van: • • • • • •
G tt chart Gantt h t (balkenplanning) (b lk l i ) Productbreakdownstructuur Productflow diagram Activiteitennetwerkplan Tabel met gewenste resources (op soort competentie) Tabel met toegewezen resources (op naam)
76
e-Xam™ and PMScan™ are Trade Marks of Triple Plus B.V. Copyright © 2009 Triple Plus B.V. PRINCE2® is a Registered Trade Mark of the Office of Government Commerce in the United Kingdom and other countries. The Swirl logo™ is a Trade Mark of the Office of Government Commerce.
19
Triple Plus BV Borgerspark 63 9642 LL VEENDAM
[email protected] www.tripleplus.nl www.pmscan.nl
PRINCE2® editie 2009
PRINCE2 techniek: Productgerichte planning Schrijven van de Projectproductbeschrijving
Plannen
Alleen voor Projectplan
PRINCE2 techniek: Productgerichte planning Project productbeschrijving
Productbreakdownstructuur
-------------------------------------------
Maken van een Productdecompositiestructuur Maken van Productbeschrijvingen
PRINCE2® editie 2009
Voor alle planniveau’s l i ’
A.1
Productstroomdiagram
Productbeschrijvingen
Eindproduct
B
A
Plannen
A.2
Maken van een Productstroomschema
----------------------------- --------------- -----------------------------
A.2
B
A.1
A
Eindproduct
© Crown Copyright 2009. Reproduced under Licence from OGC.
77
78
PRINCE2® editie 2009
PRINCE2® editie 2009
Soorten producten
Plannen
• Specialistische producten (ook externe producten!) • Management producten:
Thema: Voortgang
Voortgang
• Doel van dit thema:
• Baseline • Records • Rapporten
Tips: • Productdecompositiestructuur P d td iti t t mett name specialistische i li ti h producten (wel rekening houden met mgt. producten!) • Gebruik ook productgroepen i.v.m. structuur
79
Mechanismes opzetten waarmee de voortgang in de gaten kan worden gehouden (realisatie versus plan). Daarnaast door een vooruitblik op de haalbaarheid van de projectdoelstellingen en continue zakelijke rechtvaardiging. En als laatste het beheersen van afwijkingen. onaccepteerbare p j g Waar zijn we nu? Waar gaan we heen? Moeten we verder gaan?
Voortgang
80
e-Xam™ and PMScan™ are Trade Marks of Triple Plus B.V. Copyright © 2009 Triple Plus B.V. PRINCE2® is a Registered Trade Mark of the Office of Government Commerce in the United Kingdom and other countries. The Swirl logo™ is a Trade Mark of the Office of Government Commerce.
20
Triple Plus BV Borgerspark 63 9642 LL VEENDAM
[email protected] www.tripleplus.nl www.pmscan.nl
PRINCE2® editie 2009
Toleranties
Voortgang
PRINCE2® editie 2009
Toleranties
Voortgang
© Crown Copyrigh ht 2009. Reproduced under Licence from OGC.
Bedrijfs- of Programmamanagement
Project toleranties
Kosten
Project(plan) Voortgang/afwijkingen
Stuurgroep
Fase toleranties
Fase(plan) Voortgang/afwijkingen
Zie ook Tabel 10.1 waar liggen welke toleranties precies vast?
Projectmanager
Werkpakket toleranties
• Tijd (doorlooptijd) • Kosten • Kwaliteit
Kwaliteit
Project
• Scope • Risico’s • Benefits
Benefits
Scope
Risico’s
Werkpakket Voortgang/issues
Teammanager
81
82
PRINCE2® editie 2009
PRINCE2® editie 2009
Thema: Wijziging
Wijziging
Issue en wijzigingsbeheer procedure
• Doel van dit thema:
Wijziging
Stuurgroep/Wijzigingsautoriteit
Verzoek om advies/ Afwijkingsrapport
Verzoek om advies
Het identificeren, beoordelen en beheersen van elke mogelijke en goedgekeurde wijziging op de baseline. Wat is de impact?
Tijd
Verzamelen
• Bepalen issue type • Bepalen ernst/ prioriteit • Log Register
Wijziging
Is er een wijzigingsautoriteit en een wijzigingsbudget?
Beoordelen •Beoordelen van impact op project doelstelling/ Business Case and project risico profiel •Check ernst/ prioriteit
Voorstellen
Beslissen
• Identificeren opties • Evalueren opties • Voorstellen opties
• Escaleren wanneer buiten beslissingbevoegdheid • Goedkeuren, f ij off afwijzen uitstellen aanbevolen opties
Implementeren • corrigerende maatregelen nemen • Bijwerken records and plannen
Dagelijks logboek of Issue-register/Issue Rapport 83
© Crown Copyright 2009. Reproduced under Licence from OGC.
84
e-Xam™ and PMScan™ are Trade Marks of Triple Plus B.V. Copyright © 2009 Triple Plus B.V. PRINCE2® is a Registered Trade Mark of the Office of Government Commerce in the United Kingdom and other countries. The Swirl logo™ is a Trade Mark of the Office of Government Commerce.
21
Triple Plus BV Borgerspark 63 9642 LL VEENDAM
[email protected] www.tripleplus.nl www.pmscan.nl
Appendices
Appendices
Appendix A:
Appendix D:
• • • •
Van 36 naar 26 p product description p outlines 12 verwijderd en 2 nieuw toegevoegd Inhoud op punten aangepast Baseline, Records, Reports
• PBP • Hierarchy • Mindmap • Indented list • Productdescription • Product Flow diagram
Appendix B: Governance Appendix C: • • • • •
Enkele rol voor Projectassurance Wijzigingsautoriteit PSO verwijderd (zie ander OGC product) Competenties toegevoegd Opdrachtgever verantwoordelijk dat Sr. User benefits levert!
Appendix E: •
Checklist van 120 vragen naar levenscyclus project
PRINCE2® editie 2009
PRINCE2® editie 2009
Impact op certificering
Stand van zaken nu
• • • • • • •
• Alle PRINCE2 trainingen bij Defensie vanaf september in editie 2009 variant • Foundation o.b.v. Draft versie NL boek • Practitioner tijdelijk o.b.v. UK versie officiële manual • Ondersteuning middels e-Xams op vernieuwde PMScan www.pmscan.nl / www.projectmanagementscan.nl • Aanmelden en registratie voor alle Defensiemedewerkers is gratis via zakelijk e-mailadres
Foundation 2005 onbeperkt geldig (1 uur MC) Foundation 2009 onbeperkt geldig (1 uur MC) Practitioner 2005 5 jaar geldig (3 uur OTE) Practitioner 2009 5 jaar geldig (2,5 uur OTE) Geen bridge examen Tot 31/12/2009 mogelijk om 2005 examens af te nemen Foundation 2005, moeiteloos naar Practitioner 2009
87
88
e-Xam™ and PMScan™ are Trade Marks of Triple Plus B.V. Copyright © 2009 Triple Plus B.V. PRINCE2® is a Registered Trade Mark of the Office of Government Commerce in the United Kingdom and other countries. The Swirl logo™ is a Trade Mark of the Office of Government Commerce.
22
Triple Plus BV Borgerspark 63 9642 LL VEENDAM
[email protected] www.tripleplus.nl www.pmscan.nl
PRINCE2® editie 2009
PRINCE2® editie 2009
PRINCE2 & Pizza napraten
89
90
e-Xam™ and PMScan™ are Trade Marks of Triple Plus B.V. Copyright © 2009 Triple Plus B.V. PRINCE2® is a Registered Trade Mark of the Office of Government Commerce in the United Kingdom and other countries. The Swirl logo™ is a Trade Mark of the Office of Government Commerce.
23