9.1 ARBEIDSOMSTANDIGHEDEN IN DE VLEESWARENSECTOR. Auteurs : John Jongenelen Eur.Erg. & Drs. Peter van Scheijndel Eur.Erg. vhp ergonomie Den Haag

C.V.I. § 9.1 Arbo omstandigheden in de vleeswarensector

9

ARBEIDSOMSTANDIGHEDEN

9.1

ARBEIDSOMSTANDIGHEDEN IN DE VLEESWARENSECTOR

Auteurs : John Jongenelen Eur.Erg. & Drs. Peter van Scheijndel Eur.Erg. vhp ergonomie Den Haag

maart 2006

blad 1 van 31


INHOUDSOPGAVE

1

INLEIDING ..................................................................................................................... 4

2

ARBO-WET- EN REGELGEVING ....................................................................................... 5 2.1 2.2 2.3 2.4 2.5 2.6

3

ARBOBELEID IN EEN ONDERNEMING .............................................................................. 6 3.1 3.2 3.3 3.4 3.5 3.6 3.7 3.8 3.9 3.10 3.11 3.12 3.13 3.14 3.15 3.16 3.17 3.18

3.19 3.20 4

Arbeidsomstandighedenwet.............................................................................. 5 Arbeidsomstandighedenbesluit......................................................................... 5 Arbeidsomstandighedenregeling ...................................................................... 5 Arbo-beleidsregels............................................................................................ 5 Arbo-Informatiebladen ..................................................................................... 5 Arbo-convenant vleessector ............................................................................. 6

Arbo-zorgsysteem............................................................................................. 6 Arbo en verzuimbeleid ..................................................................................... 7 Risico inventarisatie en evaluatie (RI&E) ........................................................ 7 Arbeidshygiënische strategie............................................................................ 8 Invoeren van arbo-maatregelen ........................................................................ 9 Werkoverleg ..................................................................................................... 9 Gebruik van persoonlijke beschermingsmiddelen (PBM)................................ 9 Voorlichting en onderricht ............................................................................. 10 Toezicht op de werkplek ................................................................................ 10 Verplichtingen voor werknemers ................................................................... 10 Samenwerking tussen meerdere werkgevers .................................................. 11 Uitzendkrachten.............................................................................................. 11 Bedrijfshulpverlening ..................................................................................... 11 EHBO ............................................................................................................. 12 Registratie van ongevallen.............................................................................. 12 Melding van ongevallen en beroepsziekten.................................................... 12 Nachtdienst ..................................................................................................... 12 Fysieke belasting ............................................................................................ 13 3.18.1 Werkhoudingen................................................................................. 13 3.18.2 Tillen en dragen................................................................................ 13 3.18.3 Repeterende handelingen ................................................................. 13 3.18.4 Kracht zetten..................................................................................... 13 Werkdruk........................................................................................................ 13 Mesvaardigheid .............................................................................................. 14

ALGEMENE INRICHTING VAN BEDRIJFSRUIMTEN.......................................................... 14 4.1 4.2 4.3 4.4 4.5 4.6 4.7 4.8 4.9

Algemeen........................................................................................................ 14 Kwaliteit gebouwen en voorzieningen ........................................................... 15 Deuren en bewegende hekken ........................................................................ 15 Doorgangen .................................................................................................... 15 Hekken, leuningen en trappen ........................................................................ 15 Vloer- en wandopeningen............................................................................... 15 Ladders ........................................................................................................... 16 Vluchtwegen en uitgangen ............................................................................. 16 Brandblusmiddelen......................................................................................... 16

blad 2 van 31


4.10

4.11

4.12

4.13

4.14

4.15 4.16

Inrichting van werkplekken............................................................................ 16 4.10.1 Algemene aandachtspunten .............................................................. 16 4.10.2 Werkhoogte....................................................................................... 17 4.10.3 Reikafstanden / indeling van het werkvlak ....................................... 17 4.10.4 Zitwerkplek ....................................................................................... 17 4.10.5 Stawerkplek....................................................................................... 17 4.10.6 Gecombineerde werkplek voor zitten en staan ................................. 18 4.10.7 Gebruik van een stasteun.................................................................. 18 4.10.8 Beweegbare/verstelbare bordessen .................................................. 18 Arbeidsmiddelen: machines, installaties, gereedschappen ............................. 19 4.11.1 Keuringen van arbeidsmiddelen....................................................... 19 4.11.2 Keuringsfrequentie ........................................................................... 20 Machineveiligheid .......................................................................................... 20 4.12.1 Algemeen .......................................................................................... 20 4.12.2 Opstelling ......................................................................................... 20 4.12.3 Noodstopschakelaar ......................................................................... 21 4.12.4 Beveiliging machine onderdelen ...................................................... 21 4.12.5 Afscherming spanningvoerende delen .............................................. 21 4.12.6 Afscherming aandrijvingen............................................................... 21 4.12.7 Onderhoud elektrische installatie..................................................... 21 4.12.8 Schakel en verdeelinrichtingen......................................................... 21 4.12.9 Werkschakelaars............................................................................... 22 4.12.10 Kabels en leidingen .......................................................................... 22 4.12.11 Verplaatsbaar elektrisch handgereedschap ..................................... 22 Intern transport en opslag ............................................................................... 22 4.13.1 Transportbanen ................................................................................ 23 4.13.2 Heftrucks........................................................................................... 23 4.13.3 Hijswerktuigen.................................................................................. 23 4.13.4 Hijsmiddelen..................................................................................... 23 Gevaarlijke stoffen ......................................................................................... 24 4.14.1 Opslag van gevaarlijke stoffen ......................................................... 24 4.14.2 Nooddouche en oogdouche............................................................... 24 4.14.3 Register gevaarlijke stoffen .............................................................. 24 4.14.4 Etikettering gevaarlijke stoffen......................................................... 25 4.14.5 Ventilatie gevaarlijke stoffen ............................................................ 25 4.14.6 Gevaarlijke stoffen en persoonlijke beschermingsmiddelen............. 25 4.14.7 Opslag gasflessen ............................................................................. 26 4.14.8 Opslag, gebruik en onderhoud van gasflessen en -leidingen ........... 26 Technische dienst ........................................................................................... 26 Omgevingsfactoren......................................................................................... 26 4.16.1 Daglicht en verlichting ..................................................................... 26 4.16.2 Geluid ............................................................................................... 27 4.16.3 Klimaat en ventilatie......................................................................... 28

5

HANDIGE ADRESSEN EN WEBSITES .............................................................................. 29

6

LITERATUUR ............................................................................................................... 31

blad 3 van 31


1

INLEIDING

Waarom aandacht voor arbeidsomstandigheden? Steeds meer bedrijven in de vleeswarensector realiseren zich dat naast het hebben van een efficiënt productieproces de arbeidsomstandigheden van groot belang zijn. Goede arbeidsomstandigheden, waardoor werknemers zich prettig voelen en veilig en gezond kunnen werken zijn noodzakelijk. Natuurlijk kost dat vaak geld. Maar investeringen in arbeidsomstandigheden betalen zich op den duur veelal vanzelf terug in de vorm van minder ongelukken op de werkvloer, een hogere productiviteit, in meer kwaliteit en in gezonde, tevreden én productieve werknemers Een andere reden om meer aandacht te schenken aan de zorg voor goede arbeidsomstandigheden is een gevolg van de ingrijpende wijziging van de sociale wetgeving. Sinds de privatisering van de Ziektewet en de wijzigingen in de WAO is de individuele werkgever steeds meer zelf financieel verantwoordelijk voor het verzuim van zijn werknemers.

Leeswijzer Dit hoofdstuk is als volgt opgebouwd. In paragraaf 2 staat informatie over de Arbowetgeving. In paragraaf 3 het te voeren Arbo-beleid in een onderneming. In paragraaf 4 wordt ingegaan op meer algemene inrichtingseisen, machines en arbeidsmiddelen, omgevingsfactoren zoals klimaat en geluid en ten slotte informatie over gevaarlijke stoffen.

blad 4 van 31


2

ARBO-WET- EN REGELGEVING

De huidige arbeidsomstandighedenwet- en -regelgeving biedt de werkgever en werknemer meer mogelijkheden om de arbeidsomstandigheden zelf vorm te geven. Deze ontwikkeling is ondermeer ingezet door Europese richtlijnen en nieuwe maatschappelijke en wetenschappelijke inzichten. De overheid geeft meer en meer alleen een kader aan. Hoe steekt de wetgeving nu precies in elkaar? De belangrijkste Arbo-weten -regelgeving is gepubliceerd in de Arbeidsomstandighedenwet 1998, het Arbeidsomstandighedenbesluit, de Arbeidsomstandighedenregeling en de beleidsregels. Onder de Arbo-wetgeving vallen alle bedrijven, die op enig moment arbeid onder gezag inzetten, al dan niet betaald. Hierbij valt naast de vaste medewerkers te denken aan inleen- en uitzendkrachten, vakantiewerkers, stagiaires. 2.1

Arbeidsomstandighedenwet

De Arbeidsomstandighedenwet 1998, meestal Arbo-wet genoemd, is een raamwet en geeft regels die te maken hebben met de arbeidsomstandigheden. Een raamwet betekent hier dat geen specifieke regels zijn opgenomen, zoals regels over de inrichting van een werkplek. In de Arbo-wet staan de algemene verplichtingen voor werkgevers en werknemers, regels voor het overleg en de samenwerking tussen werkgevers, werknemers en deskundigen en het overheidstoezicht. 2.2

Arbeidsomstandighedenbesluit

Het Arbeidsomstandighedenbesluit, kortweg Arbo-besluit, bevat wel materiële bepalingen. Wanneer u wilt weten wat de regels zijn voor uiteenlopende onderwerpen als bijvoorbeeld schadelijk geluid, werkzaamheden op hoogten (ladders) of thuiswerk, dan biedt dit besluit uitkomst. 2.3

Arbeidsomstandighedenregeling

De Arbo-wet en het Arbo-besluit geven de wetgever de mogelijkheid om over onderwerpen nadere regels te geven. Deze regels zijn gepubliceerd in de Arbeidsomstandighedenregeling, kortweg de Arbo-regeling. Deze regeling vormt een nadere uitwerking van de Arbo-wet en het Arbo-besluit. In deze Arbo-regeling zijn ook bepalingen opgenomen die het fiscaal aantrekkelijk maken om in arbeidsomstandigheden te investeren (bijvoorbeeld de regeling willekeurige afschrijving van Arbo-investeringen, de FARBO–regeling). 2.4

Arbo-beleidsregels

Een Arbo-beleidsregel is geen algemeen verbindend voorschrift. De werkgever mag van de beleidsregel afwijken, als hij of zij maar tenminste hetzelfde beschermingsniveau kan bieden als in de beleidsregel staat omschreven. 2.5

Arbo-Informatiebladen

Arbo-Informatiebladen bevatten geen regels, maar zijn uitsluitend bedoelt als voorlichtingsinstrument. Aan deze bladen kunnen dus geen rechten en plichten worden ontleend. De relevante regelgeving die bij het behandelde onderwerp hoort, is uiteraard wel vermeld. De AI-bladen worden onder auspiciën van het ministerie van Sociale Zaken en Werkgelegenheid (SZW) samengesteld. Belangrijke AI bladen voor de vleessector zijn: AI-1 Arbo en verzuimbeleid; AI-4 Lawaai op de arbeidsplaats;

blad 5 van 31


2.6

AI-5 Werken in besloten ruimten; AI-8 Zittend en staand werken; AI-9 Biologische agentia; AI-10 Bedrijfsnoodplan en bedrijfshulpverlening; AI-14 Bedrijfsruimten: inrichting, transport en opslag; AI-20 Werken onder koude omstandigheden; AI-29 Fysieke belasting bij het werk. Arbo-convenant vleessector

Arbo-convenanten zijn meerjarige samenwerkingsovereenkomsten tussen brancheorganisaties, vakbonden en de overheid om de arbeidsomstandigheden te verbeteren en het verzuim te verminderen. In juni 2002 hebben vakbonden, werkgeversorganisaties, de PVE en het Ministerie van Sociale Zaken en Werkgelegenheid een Arbo-convenant Vleessector gesloten om het verzuim en de uitval van werknemers als gevolg van RSI en andere klachten aan het bewegingsapparaat sterk omlaag te brengen. Om het convenant praktisch uitvoerbaar te maken, is een Plan van Aanpak geschreven waar de activiteiten met bijbehorende tijdsplanning beschreven staan. Meer informatie over de Arbo-convenant Vleessector is te vinden onder www.arboconvenantvlees.nl/. Op deze website is ook gratis een meetinstrument voor fysieke belasting in de vleessector ‘De Werkcheck’ te downloaden. Naast dit instrument worden er een groot aantal praktische oplossingen aangedragen om knelpunten in de fysieke belasting terug te dringen (‘Handige oplossingen’).

3

ARBOBELEID IN EEN ONDERNEMING

3.1

Arbo-zorgsysteem

Onder Arbo-zorgsysteem wordt verstaan de wijze waarop een organisatie de zorg voor arbeidsomstandigheden heeft georganiseerd: het geheel van afspraken, structuren en middelen om Arbo-doelstellingen te bereiken. Goede arbeidsomstandigheden ontstaan dus niet toevallig. Ze ontstaan omdat men bedrijfsprocessen doelmatig beoordeelt op Arbo-risico’s en vervolgens adequate organisatorische en technische beheersmaatregelen treft. Het management c.q. de ondernemer draagt hierin verantwoordelijkheid en speelt een belangrijke rol. Voor een gestructureerde opzet van het Arbo-zorgsysteem bieden het voorlichtingsblad AI-1 en de Nederlandse Praktijk Richtlijn (NPR) 5001 duidelijke handvatten.

Figuur 1. Schematische processtappen Arbo-zorg (uit AI-1)

blad 6 van 31


3.2

Arbo en verzuimbeleid

De werkgever dient het algemene ondernemingsbeleid mede te richten op goede arbeidsomstandigheden en het beperken van het ziekteverzuim. Bij nieuwbouw, verbouw, reorganisatie, proceswijziging, inkoop van grondstoffen, machines en diensten moet de werkgever zoveel als redelijkerwijs mogelijk is rekening houden met de zorg voor goede arbeidsomstandigheden. Indien er een ondernemingsraad of personeelsvertegenwoordiging is, dient de werkgever hiermee over het Arbo- en ziekteverzuimbeleid te overleggen. Het door de werkgever gevoerde beleid dient: Gebaseerd te zijn op een deugdelijke en op schrift gestelde inventarisatie en evaluatie van de risico's die het werk voor de veiligheid, de gezondheid en het welzijn (psychische belasting) met zich meebrengt; Mede gebaseerd te zijn op de relatie (voor zover die bestaat) tussen de oorzaken van ziekteverzuim en de aanwezige Arbo-risico's; De middelen waarmee en de wijze waarop het beleid moet worden uitgevoerd vast te leggen (plan van aanpak); Taken, verantwoordelijkheden en bevoegdheden vast te leggen van personen die met de uitvoering van Arbo-taken worden belast; Periodiek te worden geëvalueerd en waar nodig te worden aangepast; Ter kennis te worden gebracht van de werknemers. De werkgever kan zich ten aanzien van het ziekteverzuimbeleid laten bijstaan door een gecertificeerde Arbo-dienst. Een Arbo-dienst dient over deskundige medewerkers te beschikken op het gebied van gezondheid (Arbo-arts), arbeidshygiëne (arbeidshygiënist), veiligheid (hogere veiligheidsdeskundige) en arbeid en organisatiekunde (A&Odeskundige). 3.3

Risico inventarisatie en evaluatie (RI&E)

De werkgever is wettelijk verplicht alle risico’s die samenhangen met het werk en de werkomstandigheden, te inventariseren en evalueren (Arbo-wet, artikel 5). Een schematische weergave van de RI&E is weergegeven in figuur 2.

Werk omstandigheden

Controle voortgang en rapportage

Inventariseer de risico’s Plan van aanpak

Neem preventieve of correctieve maatregelen

Evalueer de risico’s

Voorkom of beheers de risico’s tot aanvaardbaar niveau

Figuur 2: Schematische weergave Risico Inventarisatie & Inventarisatie

blad 7 van 31


De RI&E dient duidelijk, op schrift gesteld en controleerbaar te zijn. Bij het opstellen van de RI&E kunnen de kennis en inzichten van de werknemers een belangrijke bron van informatie zijn. Via werkoverleg en observatie op de werkplek worden met behulp van checklijsten risico's in kaart gebracht. De RI&E moet bij wijzigingen worden geactualiseerd zoals verbouwingen, veranderde werkmethoden en bij een ongewijzigde situatie na ongeveer 4 jaar. Op basis van de RI&E moet de werkgever een ‘plan van aanpak’ opstellen (Arbo-wet, artikel 5, lid 2). Het plan van aanpak is dus een verplicht onderdeel van de RI&E. In het plan van aanpak dient de werkgever aan te geven: Hoe de geconstateerde risico’s of knelpunten voorkomen of beheerst kunnen worden tot een aanvaardbaar niveau; Het doel en gewenst resultaat per maatregel; De verantwoordelijke functionaris in het bedrijf; Binnen welk tijdsbestek maatregelen gerealiseerd moeten zijn; Welke financiële middelen hiervoor beschikbaar zijn. De OR of personeelsvertegenwoordiging heeft instemmingsrecht bij de RI&E en het daarbij behorende plan van aanpak. De Arbo-dienst adviseert over het maken van het plan van aanpak en geeft daarbij aan welke maatregelen het eerst worden behandeld. Verder moet de werkgever ten minste eenmaal per jaar met de werknemers over het plan van aanpak overleggen, en rapporteren over de voortgang van de uitvoering. Uiteindelijk moet een RI&E antwoord geven op de volgende zes vragen: Zijn er in het verleden ongevallen gebeurd in het bedrijf? Wat kan er op dit moment fout gaan in het bedrijf, zodat ongevallen of verzuim optreden? Hoe groot is de kans dat het gebeurt? Hoe beperkt het bedrijf een risico? Of de schade als het toch misgaat? Welke maatregelen zijn nodig? En hoe voert het bedrijf ze door? Hoe zorgt het bedrijf dat de maatregelen blijven werken? De RI&E dient te worden getoetst door een gecertificeerde Arbo-dienst. 3.4

Arbeidshygiënische strategie

Gevaren moeten zoveel mogelijk aan de bron worden weggenomen (Arbo-wet, artikel 3). Dit geldt zowel bij het opstellen van het plan van aanpak van de RI&E als bijvoorbeeld bij de aanschaf van nieuwe machines. De volgende rangorde van maatregelen moet daarbij worden overwogen en indien mogelijk worden uitgevoerd: Bronaanpak: het voorkomen van het risico door bijvoorbeeld het gebruiken van een andere techniek, een andere stof, het instellen van een werkverbod of het beperken van de uitstoot van bijvoorbeeld een giftige stof. Technische maatregelen: het beperken van het risico door middel van het nemen van technische maatregelen, bijvoorbeeld afscherming, afzuiging of luchtbehandeling. Organisatorische maatregelen: het beheersen van het risico door bijvoorbeeld een andere organisatie van het werk, andere werkmethoden, veilig handelen of het afschermen van de mens aan de bron. Persoonlijke beschermingsmiddelen (PBM), deze dienen te worden toegepast als eerder genoemde maatregelen het gevaar onvoldoende wegnemen. PBM mogen alleen worden toegepast als de overige maatregelen niet uitvoerbaar zijn of onvoldoende zekerheid bieden.

blad 8 van 31


3.5

Invoeren van arbo-maatregelen

Het succesvol invoeren van (Arbo) maatregelen- de zogenaamde implementatie- komt natuurlijk niet vanzelfsprekend tot stand. Het invoeren van vernieuwingen mag geen toeval zijn maar dient gebaseerd te zijn op een planmatige aanpak en gerelateerd te zijn aan de RIE. Zeer belangrijk daarbij is het vroegtijdig betrekken van betrokken medewerkers. Zij zijn bij uitstek deskundig over hun werksituatie en moeten in de toekomst ook met de maatregel gaan werken. 3.6

Werkoverleg

De werkgever dient ervoor te zorgen dat in het werkoverleg regelmatig wordt gesproken over arbeidsomstandigheden. In het werkoverleg dient aan de orde te komen welke risico's het werk met zich mee brengt en welke maatregelen getroffen moeten worden om de risico's te beperken. 3.7

Gebruik van persoonlijke beschermingsmiddelen (PBM)

De wet stelt het gebruik van PBM in sommige situaties verplicht. Als blootstelling van werknemers tot een voldoende laag niveau technisch niet uitvoerbaar of te voorkomen is, moeten PBM worden ingezet zoals gehoorbescherming bij blootstelling aan schadelijke geluidsniveaus. Om dit goed te overzien zijn organisatorische maatregelen in de vorm van een zogenaamd persoonlijke beschermingsmiddelenbeleid van belang. Dit geeft intern en extern betrokkenen inzicht hoe de zaken rondom de PBM zijn geregeld. Voorbeelden van veel voorkomende PBM in de sector zijn handen armbescherming (veiligheidshandschoenen), beschermende kleding (veiligheidsschort, overall), been- en voetbescherming (veiligheidsschoenen, klompen of laarzen) en gehoorbeschermingsmiddelen. De werkgever mag, wanneer de resultaten van een RI&E daartoe aanleiding geven, het gebruik van PBM ook zelf dwingend voorschrijven. Natuurlijk blijft de arbeidshygiënische strategie (bronaanpak) het uitgangspunt. Op grond van de gezagsverhouding dient de werknemer de aanwijzingen van de werkgever te volgen. Een PBM moet een juiste bescherming bieden en de gebruiker zo min mogelijk hinderen bij het uitoefenen van zijn taken. Een PBM moet in elk geval geschikt zijn voor het te vermijden gevaar zonder zelf een vergroot risico te vormen. Rekening moet worden gehouden met ergonomische beginselen en vereisten met betrekking tot de gezondheid van de werknemers (Arbo-besluit, artikel 8). Het raadplegen en betrekken van de werknemers bij de feitelijke keuze van de PBM is zeer belangrijk. Zij zijn de ervaringsdeskundigen die kunnen beoordelen of het middel is afgestemd op de gebruikers, passend binnen hun werkzaamheden en omgeving. De inbreng van de werknemers zorgt er ook voor dat PBM werkelijk zullen en kunnen worden gebruikt. De werkgever dient PBM, in voldoende aantal, beschikbaar te stellen. De beschikbaar gestelde middelen dienen passend en doelmatig te zijn (Arbo-wet, artikel 3, lid 1b). Iedere werknemer moet op de hoogte zijn van waar en op welke wijze PBM in het bedrijf worden verstrekt. PBM zijn in beginsel persoonlijk en moeten gratis aan de werknemer ter beschikking gesteld worden, ook aan derden zoals uitzendkrachten (Arbowet, artikel 56). De werkgever moet voor voorlichting zorgen over het PBM, het risico waartegen bescherming wordt geboden, de gebruikersinstructie en over alle spelregels rondom bijvoorbeeld het gebruik van PBM in het bedrijf. De werkgever heeft de verplichting erop toe te zien dat werknemers de instructies ook daadwerkelijk naleven en toezicht uitoefenen of de werknemers daadwerkelijk de PBM gebruiken voor de beoogde doeleinden (Arbo-wet, artikel 8, lid 4). Daarbij gaat het om het juiste gebruik van het middel zelf en tevens om het juiste gebruik in een bepaalde situatie.

blad 9 van 31


De werknemer is verplicht: Voorlichting, instructie en periodieke trainingen te volgen; De ter beschikking gestelde PBM overeenkomstig de voorschriften te gebruiken; De verstrekte PBM op de juiste wijze te onderhouden en tijdig te vervangen volgens afspraak. Indien PBM gedragen moeten worden, geldt dit ook voor leidinggevenden (voorbeeldfunctie), stagiaires, uitzendkrachten, ingeleenden, bezoekers, enz. De PBM moeten aan uitzendkrachten (en derden) gratis ter beschikking worden gesteld (Arbo-wet, artikel 56). 3.8

Voorlichting en onderricht

De werkgever moet ervoor zorgen dat alle werknemers, met inbegrip van uitzendkrachten, stagiaires en tijdelijke arbeidskrachten, doeltreffend worden voorgelicht over: De aard van het werk en de daaraan verbonden risico's; Omgang met machines en apparatuur. Deze handleiding wordt ter plekke schriftelijk, in voor de werknemer begrijpelijke taal, ter hand gesteld; De maatregelen die zijn genomen om de risico's te beperken. Hiertoe behoort bijvoorbeeld ook het RVV-hygiënevoorschrift waarin het dragen van horloges, sieraden, etc. wordt verboden; Doel, werking en gebruik van de technische voorzieningen ter beperking van de risico's; Doel, werking en gebruik van verstrekte persoonlijke beschermingsmiddelen. Betrokken personen moeten daarnaast doeltreffend worden ingelicht over de wijze waarop de werkgever zich door een Arbo-dienst laat bijstaan bij de zorg voor arbeidsomstandigheden en ziekteverzuim, hoe de werkgever de bedrijfshulpverlening heeft georganiseerd en moeten zij inzage hebben in het bedrijfshulpverleningsplan. Werknemers zijn verplicht deel te nemen aan voorlichting- en opleidingsactiviteiten. Bij jongeren moet in het bijzonder rekening worden gehouden met de (leeftijdsgebonden) beperkte werkervaring en onvoltooide geestelijke en lichamelijke ontwikkeling. Dit betekent in de praktijk dat veel werkzaamheden verboden zijn of slechts onder direct toezicht verricht mogen worden. Zo mogen jongeren onder de 18 jaar geen gevaarlijke machines bedienen en jongeren onder de 16 jaar niet in de buurt van gevaarlijke machines werken. (zie §4.11 Arbeidsmiddelen en §4.12 Machineveiligheid van dit hoofdstuk.) 3.9

Toezicht op de werkplek

De werkgever moet de taken, verantwoordelijkheden en bevoegdheden vastleggen van personen die met de uitvoering van het Arbo-beleid zijn belast. Bijzondere aandacht moet daarbij worden besteed aan de taken die een direct toezicht op de veiligheid en gezondheid van de werknemers omvatten. De leidinggevende dient erop toe te zien dat de werknemers de juiste werkprocedures hanteren en de door het bedrijf verstrekte persoonlijke beschermingsmiddelen op een juiste wijze gebruiken. Zonodig dient hij corrigerende maatregelen te treffen en dit vast te leggen. 3.10

Verplichtingen voor werknemers

De Arbo-wet legt de individuele werknemer ook verplichtingen op. Die verplichtingen komen er in het kort op neer dat er van de werknemer ‘verantwoord gedrag’ wordt verwacht. Daarmee wordt bedoeld dat werknemers de nodige voorzichtigheid en zorgvuldigheid in acht moeten nemen ter vermijding van gevaren voor de veiligheid, gezondheid en welzijn van zichzelf en van anderen.

blad 10 van 31


3.11 Samenwerking tussen meerdere werkgevers Meerdere werkgevers die gemeenschappelijk op één locatie werken, moeten onderling op doelmatige wijze samenwerken bij de zorg voor goede arbeidsomstandigheden. Het is wenselijk dat de werkgevers de wijze waarop de samenwerking plaatsvindt schriftelijk vastleggen. Dit geldt voor bijvoorbeeld externe bedrijven die onderhoud- of reparatiewerkzaamheden verrichten, uitbeenbedrijven die op contractbasis ingehuurd zijn, uitzendkrachten en dergelijke. Aandacht verdienen: De afstemming van te treffen preventieve maatregelen; De voorlichting aan de werknemers; De voorlichting aan de werknemers over de samenwerking; De bevoegdheden en verantwoordelijkheden; De wijze waarop toezicht wordt uitgeoefend. De werkgever, die op zijn locatie aan een andere werkgever werk uitbesteedt, is er verantwoordelijk voor dat bovengenoemde afspraken worden gemaakt en uitgevoerd. 3.12

Uitzendkrachten

Als een werkgever een arbeidskracht van een uitzendbureau betrekt, moet de werkgever aan dat uitzendbureau een ‘document’ verschaffen met informatie over de specifieke kenmerken en risico’s van de arbeidsplaats en arbeidsomstandigheden waar de uitzendkracht moet gaan werken (Arbo-wet, artikel 4, lid 5). Hierbij kan worden gedacht aan informatie over gevaarlijke machines, gevaarlijke stoffen en ook over verplicht gestelde PBM. Het uitzendbureau moet het document doorgeven aan de uitzendkracht. 3.13

Bedrijfshulpverlening

De werkgever moet één of meer werknemers aanwijzen als bedrijfshulpverlener. De bedrijfshulpverlener (BHV-er) moet voldoende deskundig zijn om de volgende taken binnen enkele minuten te vervullen: Verlenen van eerste hulp bij ongevallen; Beperken en bestrijden van brand; In noodgevallen alarmeren en evacueren van aanwezige personen; Samenwerken met hulpverleningsinstanties. Bij de organisatie van Bedrijfshulpverlening (BHV) moet rekening worden gehouden met diverse factoren zoals aard, grootte en ligging van het bedrijf, de aanwezige gevaren in het bedrijf, het aantal aanwezige werknemers en andere personen. Aantal Het minimale aantal BHV-ers is voor een bedrijf met: >250 werknemers: minstens 5 werknemers. 50 - 250 werknemers: minstens 1 per 50 werknemers; <50 werknemers: minstens 1 werknemer; < 15 werknemers: werkgever mag de taken zelf verrichten, mits hij beschikt over voldoende deskundigheid, ervaring en uitrusting. Organisatie van bedrijfshulpverlening Efficiënt en deskundig optreden binnen enkele minuten is van groot belang. Dit kan alleen als er afspraken zijn gemaakt en deze zijn vastgelegd in een bedrijfshulpverleningsplan.

blad 11 van 31


De volgende punten dienen in het plan te worden opgenomen: Risico’s in het bedrijf (onder andere ammoniaklekkages, brand, gasontploffing); Alarmering- en ontruimingsprocedures; Bereikbaarheid en beschikbaarheid BHV-ers; Taken en verantwoordelijkheden van BHV-ers; Aantal, naam en telefoonnummers van de BHV-ers; Scholing en voorlichting; Aanvalsplan brandweer; Benodigd materiaal (EHBO verbanddoos, brandblussers, noodlampen, alarmeringsysteem, etc.). 3.14

EHBO

Een BHV-er moet kennis hebben van EHBO (eerste hulp bij ongevallen). Dat wil zeggen aantoonbaar kennis hebben van levensreddende eerste hulp. Niet iedere BHV-er hoeft echter een EHBO diploma te bezitten. Om een EHBO-diploma te behalen moet een examen worden afgelegd. Dit diploma moet iedere twee jaar worden verlengd. Voor verlenging dient de gediplomeerde EHBO-er per twee jaar 16 lessen van twee uur te hebben gevolgd, waaronder lessen reanimatie en verbandleer. De opleiding tot EHBO-er wordt geregeld door de Koninklijke Bond voor Reddingswezen en Eerste Hulp bij Ongelukken ‘Het Oranje Kruis’. 3.15

Registratie van ongevallen

De werkgever is verplicht om bepaalde arbeidsongevallen te registeren. De Arbowetgeving omschrijft een arbeidsongeval als volgt: ’een aan de werknemer in verband zijnde met zijn arbeid overkomen, ongewilde, plotselinge gebeurtenis die schade aan de gezondheid of de dood tot vrijwel onmiddellijk gevolg heeft gehad en ertoe heeft geleid, dat de werknemer de arbeid heeft gestaakt en niet meer heeft hervat, dan wel met de arbeid geen aanvang heeft gemaakt’. Met uitzondering van EHBO gevallen ‘zonder verzuim’ en verzuimongevallen met maximaal drie dagen verzuim verplicht de Arbo-wet de werkgever alle ongevallen in een register op te nemen. 3.16

Melding van ongevallen en beroepsziekten

Bij arbeidsongevallen met ernstig lichamelijk en/of geestelijk letsel, die binnen 24 uur na het tijdstip van de gebeurtenis leiden tot opname in het ziekenhuis ter observatie of behandeling, of die de dood tot gevolg hebben, moet de werkgever meteen de arbeidsinspectie (AI) informeren. Ziekten of aandoeningen die voornamelijk door het werk of de werkomstandigheden worden veroorzaakt, de zogenaamde beroepsziekten, dienen door de Arbo-dienst aan het Nederlands Centrum voor Beroepsziekten te worden gemeld. 3.17

Nachtdienst

Een nachtdienst is een dienst waarin de periode van 0.00 uur tot 6.00 uur geheel of gedeeltelijk is inbegrepen. Voor iedere nachtdienst moet aan de regels voor arbeid in de nachtdienst worden voldaan. De regels zijn vastgelegd in de Arbeidstijdenwet. Werken in nachtdienst kan leiden tot verstoring van het lichamelijke ritme. Voorbeelden van nadelige gevolgen zijn slaapstoornissen, vermoeidheidsklachten, concentratieproblemen en een verhoogde kans op het optreden van ongevallen. Een goed arbeidstijdenmanagement in een bedrijf is van belang voor het welzijn van de medewerkers en voor de gevolgen die het werken in nachtdiensten voor hen (en de organisatie) kan hebben.

blad 12 van 31


3.18

Fysieke belasting

Fysieke overbelasting is één van de belangrijkste oorzaken van ziekteverzuim en arbeidsongeschiktheid in de vleessector. ‘De Werkcheck’ is een meetinstrument fysieke belasting in de vleessector. Het gaat daarbij om tillen, werkhoudingen en repeterende handelingen. Het instrument evenals praktische oplossingen die de kans op fysieke overbelasting kunnen voorkomen zijn gratis te downloaden via www.arboconvenantvlees.nl/. . 3.18.1 Werkhoudingen In principe bestaat er geen ideale werkhouding. Sommige houdingen zoals voorovergebogen staan, ver reiken of met een gedraaid bovenlichaam werken zijn echter erg belastend, zodat deze niet al te vaak of niet al te lang achter elkaar aangenomen moeten worden. Het gaat daarbij om zowel statische houdingen (houdingen waarbij het lichaam niet beweegt) als om houdingen waarbij het lichaam in beweging is. De duur en / of mate is bepalend voor de belasting. Verkeerde werkhoudingen kunnen leiden tot klachten van de rug, nek of schouder. Vooral het afwisselen van houdingen is van belang: eenzijdige houdingen kunnen worden voorkomen door staan, zitten en lopen voortdurend af te wisselen. 3.18.2 Tillen en dragen Tillen is een van de meest voorkomende vormen van fysieke belasting. De belasting bij tillen is niet alleen afhankelijk van het gewicht van de last. Bij ongunstige tilhoudingen of een grote afstand tussen lichaam en last kan het gewicht van de lichaamsdelen (romp/armen) van grotere invloed zijn dan het te tillen gewicht. Dat wil zeggen dat het tillen van een zeer licht voorwerp in en slechte houding (ver voor het lichaam) meer belastend is dan het tillen van een zware last in een goede houding. 3.18.3 Repeterende handelingen Verschillende functies in de vleessector voeren tijdens hun taken duizenden malen per dag steeds weer dezelfde bewegingspatronen uit. Dit kan leiden tot RSI-achtige klachten: klachten aan de vingers, pols, hand, arm, schouder en nek. Een verkeerde werkhouding, te weinig beweging, te weinig afwisseling en te weinig rustmomenten zijn factoren die tevens een rol lijken te spelen bij het ontstaan van klachten. Volgens de beroepsgroepen heeft RSI een negatieve lading en geven sommige behandelaars er de voorkeur aan de nieuwe term CANS (Complaints for Arm, Neck and Shoulder) te gebruiken. 3.18.4 Kracht zetten Kracht kan worden gezet met het gehele lichaam, zoals bij duwen of trekken van een kar, of kracht kan worden gezet waarbij een gedeelte van het lichaam wordt ingezet, zoals bij uitbenen. Bij ongunstige houdingen of een slechte werktechniek (wegtrekken met een ruk) kan de uit te oefenen kracht onnodig groot zijn. 3.19

Werkdruk

Het begrip ‘Werkdruk’ is lastig te definiëren. Dat komt in het bijzonder doordat de beleefde werkdruk afhankelijk is van verschillende factoren, die bovendien van persoon tot persoon kunnen verschillen. Werkdruk kan ontstaan door: Een hoog werktempo; Tijdsdruk; Te weinig kennis en vaardigheden; Te weinig invloed op de arbeids- en rusttijden. Wanneer medewerkers structureel te hard moet werken, de perceptie ervaren te hard te moeten werken, overwerken of bijspringen zonder dat er voldoende herstelmogelijkheden zijn, kunnen er problemen ontstaan. De gevolgen voor werknemers zijn onder andere een

blad 13 van 31


verminderd welbevinden, oververmoeidheid, een verminderde motivatie, onverschilligheid ten opzichte van het werk en een vergrote kans op stress. Dit alles kan leiden tot gezondheidsklachten, zowel op mentaal, emotioneel als lichamelijk niveau. 3.20

Mesvaardigheid

Een grote mesvaardigheid is bij vele taken een vereiste. Het (kunnen) beschikken over een goed scherp mes is niet alleen van belang voor de kwaliteit van het product maar zorgt ook dat de medewerker minder kracht hoeft te gebruiken. Het werken met een vlijmscherp mes is ook risicovol en kan leiden tot snij- en steekwonden, zowel bij de medewerker zelf als ook bij derden. De volgende punten verdienen de aandacht: Veiligheid De werkplek dient zo te zijn ingericht dat veilig kan worden gewerkt: voldoende ruim van afmetingen, middelen zoals aanzetstaal moeten gemakkelijk bereikbaar zijn. De mesvaardigheid van de medewerker is van belang in verband met voorkomen van snij- en steekwonden. De medewerker is verplicht te werken met beschermingsmiddelen zoals antisnijhandschoenen en veiligheidsschort. Ergonomie Een ergonomisch goed ontwerp van het handgereedschap voorkomt in hoge mate ongunstige standen van handen, polsen en armen. De vorm van het mes bepaalt de stand der gewrichten. Kwalitatief hoogwaardig staal is wenselijk; Het trainen van medewerkers in het slijpen van het mes. Een scherp mes voorkomt dat kracht moet worden uitgevoerd en zorgt voor minder kans op RSI-klachten. Een optimale werktechniek zorgt dat de medewerker minder kracht hoeft te zetten en bijvoorbeeld minder ongunstige bewegingspatronen met pols en onderarmen maakt; Het mes dient te beschikken over de juiste hefhoek ten opzichte van het blad (afhankelijk de manier van snijden); Het mes moet eenvoudig te onderhouden, te scherpen en te reinigen zijn; Middelen zoals messensterilisator moeten op de werkplek gemakkelijk bereikbaar zijn; Het dagelijks (laten) onderhouden van luchtmessen is wenselijk: controleren, smeren, onderhouden, reparaties; De inzet van luchtmessen kan betekenen dat het werk met minder kracht kan worden uitgevoerd. Bij gebruik van een vleestrimmer is deze bij voorkeur uitgevoerd met een pistoolgreep om de polsstand te verbeteren; Een goede handschoen zorgt voor veilig, comfortabel en optimaal grijpen en beperkt de benodigde knijpkracht; Beoordeel of het mogelijk is onderdelen pneumatisch te knippen in plaats van los te snijden.

4

ALGEMENE INRICHTING VAN BEDRIJFSRUIMTEN

4.1

Algemeen

Bij de bouw en inrichting van bedrijfsruimten spelen bouwvoorschriften een rol. Deze zijn vastgelegd in het Bouwbesluit en hebben onder meer betrekking op constructie eisen, de afmetingen van ruimten, ventilatie, elektrische installaties, sanitaire voorzieningen en vluchtmogelijkheden.

blad 14 van 31


4.2

Kwaliteit gebouwen en voorzieningen

Gebouwen moeten uit deugdelijk materiaal bestaan, van deugdelijke constructie zijn en in goede staat verkeren. Dit geldt ook voor vloeren, trappen, bordessen en dergelijke, waar zich personen op moeten begeven. Gevaar voor uitglijden, struikelen of misstappen moet worden voorkomen. Schuif- of roldeuren en kanteldeuren moeten tegen uitlichten, aflopen of vallen geborgd zijn. 4.3

Deuren en bewegende hekken

Deuren en beweegbare hekken moeten zijn beveiligd door een vasthoudbediening voor het openen en sluiten, tenzij een doelmatige beveiliging aanwezig is ter voorkoming van het knelgevaar zoals contactlijsten, contactmatten, een lichtstraalbeveiliging of een impulsbeveiliging. Bij deze laatste wordt de neergaande beweging van de deur bij lichte tegendruk omgezet in een opgaande beweging. Andere benodigde veiligheidsmaatregelen zijn: Een beveiliging tegen neerstorten van de deur door middel van een vanginrichting (veerbreukbeveiliging). Een beveiliging tegen uitlopen van kabels en aflopen van geleiderollen. Een beveiliging van trekveren tegen wegvliegen bij veerbreuk. Tegengewichten moeten in valkokers zijn opgesloten. Een loopdeur in een beweegbare deur moet bij openen en sluiten van de beweegbare deur zijn vergrendeld. Koel- en vriesceldeuren moeten eenvoudig van binnenuit geopend kunnen worden. Knelplaatsen dienen afgeschermd te worden. 4.4

Doorgangen

Doorgangen langs werktuigen en tussen werktuigen en vaste delen zoals muren en kolommen alsmede de standplaats van de bedienende arbeider moeten voldoende breed zijn. Doorgangen en standplaatsen moeten zijn vrijgehouden van alles wat voor het verkeer en bij de bediening van het werktuig gevaar kan veroorzaken. Doorgangen moeten zo worden gesitueerd en ingericht dat aanrijden en knelgevaren worden voorkomen. Doorgangen zijn: Bij éénrichtingverkeer ten minste 60 cm breder zijn dan het breedst beladen voertuig, of Bij tweerichtingsverkeer ten minste 90 cm breder zijn dan tweemaal de breedte van het breedst beladen voertuig (Beleidsregel artikel 3.13.2). 4.5

Hekken, leuningen en trappen

Bij valgevaar moeten hekken en leuningen aangebracht worden. Deze hekken en leuningen zijn in elk geval doelmatig als ze een minimale hoogte van één meter en op circa een halve meter een tussenregel hebben. Trappen dienen ten minste aan één zijde van een leuning te zijn voorzien, trappen breder dan 1,2 m. aan beide zijden. De diepte en breedte van de treden zijn afhankelijk van de hellingshoek. Bij een hellingshoek van 45° hoort een treediepte van 22 cm en een treehoogte van 22 cm. Verder dienen de treden te zijn voorzien van een antisliplaag. 4.6 Vloer- en wandopeningen Valgevaar door openingen in wanden en vloeren dient te worden voorkomen door het dichtleggen met voldoende sterk materiaal of het aanbrengen van hekwerken c.q. leuningen met een knieregel en schoprand.

blad 15 van 31


Plaatsen waar goederen of voorwerpen worden opgehesen of neergelaten dienen ook beveiligd te zijn tegen het gevaar bekneld te raken, getroffen te worden en/of te vallen. 4.7

Ladders

De ladders dienen een op juiste wijze gebruikt te worden; hierbij dient aan het volgende voldaan te worden: Ze moeten voldoende sterk zijn, voldoende stijfheid bezitten en in goede staat van onderhoud verkeren; Zodanig kunnen worden vastgezet, dat ze niet kunnen uitglijden of omvallen, ofwel te sterk doorbuigen, dan wel anderszins gevaar kunnen opleveren; Tenminste 1 m. uitsteken boven de plaats waartoe deze toegang geven. Periodiek gekeurd te worden. 4.8

Vluchtwegen en uitgangen

In het werklokaal moet naast de voor gewoon gebruik bedoelde toegang of uitgang nog een uitgang aanwezig zijn die gelegenheid moet bieden tot vluchten in noodsituaties. Deze laatste dient liefst zoveel mogelijk aan de andere zijde van de werkruimte gelegen te zijn. Men moet veilig de begane grond buiten kunnen bereiken. Uitgangen en vluchtwegen moeten eenvoudig van binnenuit te openen zijn en mogen niet geblokkeerd zijn door machines en/of goederen. Schuif- en draaideuren mogen niet als nooduitgang gebruikt worden. De vluchtwegen, deuren en poorten dienen conform het Arbo-besluit gemarkeerd te worden. Boven de nooduitgangen moet een installatie voor noodverlichting zijn aangebracht. 4.9

Brandblusmiddelen

Brandblusmiddelen moeten in voldoende mate aanwezig en goed bereikbaar zijn. In een gebouw met 200 m2 vloeroppervlak dient ten minste 1 draagbaar blustoestel aanwezig te zijn. Het minimum aantal per verdiepingsvloer is 2 stuks. Blusmiddelen moeten goed zichtbaar staan opgesteld en te allen tijde goed bereikbaar zijn. Blustoestellen moeten minstens één keer per jaar door een deskundige worden gecontroleerd op de goede werking. 4.10

Inrichting van werkplekken

4.10.1 Algemene aandachtspunten In de Arbo-wet is opgenomen dat de inrichting van de arbeidsplaatsen, de werkmethoden en de bij de arbeid gebruikte arbeidsmiddelen evenals de arbeidsinhoud, zoveel als redelijkerwijs kan worden gevergd, moeten zijn aangepast aan de persoonlijke eigenschappen van werknemers (Arbo-wet, artikel 3.1). Een verantwoorde werkplek is niet alleen van belang voor het bereiken van een optimaal productieproces maar ook om te zorgen dat medewerkers fysiek en mentaal goed kunnen functioneren. Ontwerp is afhankelijk van kenmerken van de uit te voeren taak Het ontwerp van een werkplek dient op basis van de uit te voeren taken plaats te vinden. Handelingen moeten zoveel mogelijk in een logische en vloeiende volgorde kunnen plaatsvinden. Rekening moet worden gehouden met de aan- en afvoer van producten (bijvoorbeeld tillen voorkomen) en de daarvoor noodzakelijke hulpmiddelen. Tijdens het ontwerp moet zeker gekeken worden naar aspecten als fysieke en mentale belasting voor de medewerkers, de veiligheid en factoren als geluid, klimaat en verlichting.

blad 16 van 31


Ontwerp is afhankelijk van kenmerken van de medewerkers De lichaamsafmetingen van mensen zijn belangrijke gegevens voor het ontwerpen van werkplekken. Een tafelhoogte die geschikt is voor een persoon van gemiddelde lengte kan voor een korte of lange medewerker ongunstig zijn. Het is logisch dat een lange persoon aan een hogere tafel moet werken dan een korte medewerker. Als verschillende medewerkers van de zelfde werkplek gebruik moeten maken betekent dit dat in de praktijk vaak verstel- of instelmogelijkheden aangebracht zullen moeten worden. Overigens is hoogteverstelling ook noodzakelijk als de te bewerken producten op de werkplek steeds in afmetingen (hoogte, dikte) verschillen. 4.10.2 Werkhoogte Naast de taak die de medewerker uitvoert is de lichaamsafmeting van de medewerker(s) dus de belangrijkste factor voor het bepalen van de meest geschikte werkhoogte. Op werkplekken waar veel kracht wordt gezet (bijvoorbeeld tijdens uitbenen) verschilt de werkhoogte met een werkplek waarbij weinig kracht wordt gezet en de handelingen die nauwkeurig moeten worden uitgevoerd (bijvoorbeeld een keuringstaak). De volgende richtlijnen worden gehanteerd voor in te stellen werkhoogte: Soort taak Werkhoogte circa Gebruik ogen: Gebruik handen / armen: Gebruik ogen: Gebruik handen / armen: Gebruik ogen: Gebruik handen / armen:

Veel Weinig Veel Veel Weinig Veel

20-30 cm onder ooghoogte 0-10 cm boven ellebooghoogte 0-20 cm onder ellebooghoogte

4.10.3 Reikafstanden / indeling van het werkvlak De reikafstanden voor de plaatsing van producten en hulpmiddelen (zoals aanzetstaal of transportbaan) moeten zodanig zijn dat de kleinste vrouw en kleinste man er nog bij kunnen. De frequentie van de handelingen bepaalt de plaats waar deze verricht moeten worden. Daarbij gelden de volgende maximale waarden voor de reikafstand: Continue handelingen: 30 cm (gebogen arm). Frequente handelingen: 45 cm (min of meer gestrekte arm). Incidentele handelingen: 60 cm (lichaam licht gebruiken / buigen). 4.10.4 Zitwerkplek Een zitwerkplek dient zodanig te zijn ingericht dat de natuurlijke krommingen in de rug behouden blijven. Vanwege de verschillen in lichaamslengtes en verschillen in productkenmerken is het wenselijk dat het werkvlak in hoogte instelbaar is. Wanneer het werkvlak niet verstelbaar is kunnen aanpassingen noodzakelijk zijn door gebruik van een voetenplank voor kortere werknemers en het gebruik van verlengstukken voor langere werknemers. Er dient voldoende beenruimte voor de medewerker aanwezig te zijn. 4.10.5 Stawerkplek Staande werken dient zoveel mogelijk te worden vermeden omdat de beenspieren aanhoudend aangespannen worden en als men wat voorovergebogen werkt neemt de belasting van de rugspieren aanzienlijk toe. Het met een gebogen of gedraaide rug werken moet zoveel mogelijk worden voorkomen. Staande werken gaat wel gepaard met een vrije mobiliteit en kan gemakkelijk afgewisseld worden met lopen. Het werkvlak moet een verstelbereik van minimaal 20 cm hebben om de werkplek geschikt te maken voor zowel korte en lange werknemers. Indien daarnaast ook nog de hoogte waarop de taken uitgevoerd worden varieert (bijvoorbeeld bij afwisselend uitbenen van stompen en schouderstukken) is een groter instelbereik wenselijk. Bij staand werk is er onder het werkvlak ruimte nodig voor de voeten en knieën van de medewerker.

blad 17 van 31


4.10.6 Gecombineerde werkplek voor zitten en staan De gecombineerde zit-/stawerkplek kan toegepast worden op plaatsen waarbij langdurig staan noodzakelijk en zelfs onvermijdelijk is. Het gevolg van staand werken aan een lage tafel is een sterk gebogen rug. Dit dient zoveel mogelijk voorkomen te worden. De hoogte van een werktafel voor gecombineerd zittend en staand werk is de hoogte van een tafel voor staand werk. De stoelhoogte en het voetensteunvlak moeten daarom verhoogd worden. Vuistregel is een zittingshoogte die tenminste tot een hoogte van ca. 20 cm onder het werkvlak ingesteld kan worden. 4.10.7 Gebruik van een stasteun Een stasteun heeft zin wanneer zittend werk niet mogelijk is vanwege: Ontbreken van mogelijkheden om voldoende been- en voetruimte te creëren. Het hanteren van zware voorwerpen. De noodzaak voor een groot zicht en reikbereik. 4.10.8 Beweegbare/verstelbare bordessen Het werken op instelbare bordessen komt vaak voor in de vuile slachtlijn. Een verstelbaar bordes is een bordes dat hydraulisch of pneumatisch open neer bewogen kan worden, meestal door middel van voetbediening. Het bordes wordt ingezet bij taken waarbij het regelmatig aanpassen van de werkhoogte noodzakelijk is, zoals bij het onthuiden, uitnemen van organen, splijten en zagen. Naast voordelen zijn er ook risico’s verbonden aan bordessen zoals valgevaar en bekneld raken onder het bordes. Aandachtspunten zijn: Veiligheid Daar waar noodzakelijk dient doelmatig leuningen hekwerk aangebracht te zijn; Indien het bordes zich meer dan 1,50 meter boven de vloer bevindt dient een valbeveiliging in de vorm van een leuning aanwezig te zijn (zijkanten en achterzijde); Aan de baanzijde dient het bordes te zijn uitgerust met een zogenaamde schoprand van 15 cm hoogte (tegen vallende voorwerpen); Er dient een stopknop aanwezig te zijn als in de directe omgeving beknellinggevaar aanwezig is; Indien het bordes beweegbaar/verstelbaar is, mag dit geen knelgevaar opleveren en mag de versnelling maximaal 0,75 m/sec² zijn; Er dient een beveiliging aanwezig te zijn om werken onder het in gebruik zijnde bordes te voorkomen; Er vindt geen handmatige voortbeweging van karkassen/organen plaats; Het bordes dient direct, zonder obstakels, bereikbaar te zijn; Struikelgevaar op en rondom het bordes dient uitgesloten te zijn; Het bordes dient een opstelling te hebben los van belendende machines/apparatuur; Voorschriften en instructies over veilig werken op/rondom het bordes dienen aanwezig en bekend te zijn door o.a. ‘verbod onder in gebruik zijnde werkbordes te lopen of zich te bevinden’; De werkruimte op het bordes dient rondom vrij te zijn van hinderlijke obstakels; Het bordes dient geen contact te maken met het karkas; Opstapjes en dergelijke dienen te zijn voorzien van een antislipvoorziening, bijvoorbeeld een tranenplaat; De vloer dient vlak, stabiel en stroef te zijn; Er mag geen oneigenlijk gebruik gemaakt worden van het keurbordes; Alle elektrische aansluitingen dienen geaard te zijn.

blad 18 van 31


Ergonomie Iedere medewerker moet beschikken over voldoende werkruimte. De lengte van het bordes is afhankelijk van de taakkenmerken en het aantal medewerkers op het bordes. De breedte dient minimaal 0,70 meter te zijn met daarboven een vrije ruimte achter de persoon van minimaal 0,80 meter; Iedere medewerker moet op het bordes functionele werkposities en optimale werkhoudingen kunnen aannemen: werken met rechte rug, binnen acceptabele reikwijdtes, voldoende vrije loopruimte; De bedieningsmiddelen (voet- of kniebediening) voor het verstellen moeten gemakkelijk bereikbaar zijn; Gereedschappen zoals zaag- en luchtmessen moeten gemakkelijk bereikbaar en veilig te hanteren zijn. Zware gereedschappen worden gewichtsloos gemaakt door ze aan een balancer te hangen; Middelen zoals voet- of kniebediende handenwasgelegenheid, douche, zeepdispensor, disposals, messensterilisator en afvalbak moeten gemakkelijk bereikbaar zijn; Langdurig staan op het bordes kan worden voorkomen door taken tussen de medewerkers regelmatig te rouleren (taakroulatie); Statische en/of ongunstige werkhoudingen zijn te voorkomen door zo mogelijk met het karkas mee te lopen in plaats van mee te draaien; Indien meerdere medewerkers op hetzelfde werkbordes werken is het wenselijk dat deze van eenzelfde lichaamslengte zijn; De bordesvloer is uitgevoerd met een rooster evenals drup- en lekwateropvang met afvoer; Boven de werkplek mag geen sprake zijn van condens/vallende druppels. Overig De trap moet voldoen aan de eisen conform NEN 14 122-3:2001; Het bordes moet voldoen aan NEN –eisen te weten: NEN-EN-ISO 14122-1:2001 nl Veiligheid van machines - Permanente toegangsmiddelen tot machines - Deel 1: Keuze van vaste toegangsmiddelen tussen twee niveaus; NEN-EN-ISO 14122-2:2001 nl Veiligheid van machines - Permanente toegangsmiddelen tot machines - Deel 2: Werkbordessen en looppaden; NEN-EN-ISO 14122-3:2001 nl Veiligheid van machines - Permanente toegangsmiddelen tot machines - Deel 3: Trappen, trapladders en leuningen. 4.11

Arbeidsmiddelen: machines, installaties, gereedschappen

Onder arbeidsmiddelen wordt verstaan: 'alle op de arbeidsplaats gebruikte machines, installaties, apparaten, transportmiddelen en gereedschappen die bij het werk worden gebruikt'. Dus van schroevendraaier, handcirkelzaag en afzwoerdmachine tot hogedrukspuit en heftruck; het zijn allemaal voorbeelden van arbeidsmiddelen. Het gebruik van arbeidsmiddelen maakt het werk vaak lichter en makkelijker. Maar in een aantal gevallen veroorzaakt het gebruik van een arbeidsmiddel ook nieuwe risico's. Om veilig te kunnen werken met deze arbeidsmiddelen is regelmatig onderhoud en een periodieke keuring noodzakelijk aangegeven in onderhoudsboekje/logboek 4.11.1 Keuringen van arbeidsmiddelen Voorschriften voor de keuring van arbeidsmiddelen zijn opgenomen in het Arbo-besluit. De bepalingen in dit besluit, vertalingen van de Europese richtlijn arbeidsmiddelen Keuringen, stellen eisen aan het veilig gebruik van machines, gereedschappen en installaties (door werknemers op de werkplek). Het op juiste wijze en tijdstippen inspecteren en keuren is daarbij een wezenlijk onderdeel. Elektrische apparatuur en -handgereedschap dienen conform de inspectienorm voor laagspanningapparatuur NEN 3140 te worden gecontroleerd. Dit houdt periodieke inspecties in.

blad 19 van 31


4.11.2 Keuringsfrequentie In principe dienen alle arbeidsmiddelen die gebruikt worden periodiek gekeurd te worden. De frequentie van de keuringen hangt samen met de mate van het gebruik en de omstandigheden (vocht, slijtage, onderhoud, en dergelijke). Een en ander wordt vaak ook in onderhoudschema’s aangegeven. De minimale keuringsfrequentie, ook voor elektrische werktuigen, is één keer per jaar. De keuringsdatum kan worden genoteerd in het onderhoudslogboek, in een keuringsdossier of op het arbeidsmiddel door middel van een sticker. 4.12

Machineveiligheid

4.12.1 Algemeen De risico’s hangen af van het arbeidsmiddel zelf en de manier waarop het wordt gebruikt. De voornaamste risico’s zijn: Vallen of struikelen; Knellen of pletten; Snijden; Meegetrokken of gegrepen worden; Getroffen worden door vallende of wegschietende voorwerpen; Vallen van hoogte; Doorboord of gestoken worden; Schaven of schuren; Geraakt worden door een vloeistofstraal onder hoge druk; Geraakt worden door slingerende delen; Aanrijding of botsing; Verbranding; Elektrocutie; Blootgesteld worden aan hoge geluidsniveaus. Als een arbeidsmiddel een machine is en deze machine is voorzien van een CE-markering (Conformité Européenne) èn een verklaring van overeenstemming van een fabrikant, dan bestaat een redelijk vermoeden dat het arbeidsmiddel voldoet aan het Arbo-besluit. Een werkgever hoeft dan bij aanschaf niet na te gaan of de machine voldoet aan fundamentele veiligheids- en gezondheidseisen van de Europese richtlijn. Een niet CE-gemarkeerd arbeidsmiddel moet wel worden onderworpen aan een volledige risicoanalyse conform NEN-EN 1050 Veiligheid van machines. De gebruikers handleiding is van belang omdat deze informatie bevat over veilig gebruik en onderhoud van de machine onder andere over de benodigde instructie en opleiding en over het gebruik van PBM. De werkgever doet er verstandig aan om per arbeidsmiddel twee documenten te laten opstellen: Een controlelijst (inclusief omgevingsaspecten); Een inspectie of keuringsdossier. 4.12.2 Opstelling Arbeidsmiddelen zelf moeten zodanig zijn geplaatst of ingericht dat gevaren zijn voorkomen. Voorbeelden van gevaren door een verkeerde opstelling zijn omvallen, kantelen, oververhitting, brand, ontploffen, elektrocutie of getroffen worden door voorwerpen, vloeistoffen en gassen. Naast veiligheidsaspecten dient aandacht besteed te worden aan ergonomische aspecten. Denk daarbij aan aspecten als optimale werkhoogte, de reikwijdte, voeten beenruimte, bedieningsgemak en bereikbaarheid bedieningsmiddelen en voldoende vrije werkruimte rondom een machine. De wijze van aan- en afvoer van producten kan betekenen dat de inzet van bijvoorbeeld een rollenbaan of een tilhulpmiddel wenselijk is.

blad 20 van 31


Een opstelling, waarbij alle handelingen logisch en vloeiend kunnen worden uitgevoerd, vermindert zeker de kans op fysieke overbelasting. 4.12.3 Noodstopschakelaar Aandrijvingen van werktuigen of machines dienen op of nabij de bedieningsplaats onmiddellijk te kunnen worden stilgezet met behulp van een noodstopschakelaar. Een noodstopschakelaar dient aan de volgende eisen te voldoen: De bediening dient door één handeling, een klap bijvoorbeeld, plaats te vinden; Na bediening dient de noodstopschakelaar in de uitgeschakelde stand te blijven staan; Het opheffen van de uitschakeling mag niet in één handeling worden verricht. Eerst dient de nooduitschakeling opgeheven te worden, daarna mag pas de installatie opnieuw worden ingeschakeld; De noodstopschakelaar dient in rood tegen een gele achtergrond te zijn uitgevoerd. De noodstopschakelaar dient zo te worden geplaatst, dat toevallige bediening wordt voorkomen. De noodstopschakelaar mag niet gebruikt worden als aan- / uitschakelaar. 4.12.4 Beveiliging machine onderdelen Alle bewegende machine onderdelen die gevaar opleveren voor snijden, knellen en pletten dienen volledig te worden afgeschermd of van een zodanige beveiliging te worden voorzien dat gevaar voor snijden, knellen en pletten wordt voorkomen. Draaiende delen waarmee men toch in aanraking kan komen, dienen afgeschermd en beveiligd te zijn. Uitstekende delen, scherpe hoeken en randen moeten zoveel mogelijk worden voorkomen. Iedere machine dient te zijn voorzien van een werkschakelaar die d.m.v. een slot te vergrendelen is zodat bij reparatie, schoonmaak en/of onderhoud de machine niet door derden in te schakelen is. Het terugplaatsen van afschermingen bij machines na reparatie, schoonmaak en/of onderhoud is in de vleessector een extra punt van aandacht. 4.12.5 Afscherming spanningvoerende delen Spanningvoerende delen dienen te zijn voorzien van deugdelijke, doelmatige afscherming of omhulling. Deze afscherming of omhulling dient in goede staat te verkeren. 4.12.6 Afscherming aandrijvingen Alle onbeschermde aandrijfdelen moeten doelmatig en stevig zijn beschut met een omkasting, die de bewegende onderdelen geheel afschermt. Na het schoonmaken, onderhouden, ombouwen of afstellen van machines worden afschermingen altijd teruggeplaatst. 4.12.7 Onderhoud elektrische installatie De elektrische installatie dient in goede staat te verkeren. Het werken met elektriciteit is aan strikte regels gebonden welke globaal zijn omschreven in het Arbo-besluit en uitgewerkt in NEN-bladen. De benodigde veiligheidsmaatregelen zijn afhankelijk van de gebruikte spanning. Bij laagspanningsinstallaties dient gewerkt te worden conform de voorschriften NEN 3140 ‘Veilig werken aan of in de omgeving van laagspanningsinstallaties’. Bij hoogspanningsinstallaties zijn de regels stringenter. De noodzakelijk uit te voeren handelingen moeten schriftelijk worden vastgelegd in een schakelbrief. Op het gebied van personen en bevoegdheden gelden in het hoogspanningsgebied aparte normen. 4.12.8 Schakel en verdeelinrichtingen Aan de bedieningszijde van schakelen verdeelinrichtingen voor laagspanning dient over de gehele lengte een vrije ruimte van minimaal 2 meter hoog en 0,75 meter breed beschikbaar te zijn.

blad 21 van 31


In deze vrije ruimte mogen geen goederen worden opgeslagen of obstakels aanwezig zijn. Deuren of deksels van schakelen verdeelinrichtingen die direct aanraakbare spanningvoerende delen bevatten, dienen altijd afgesloten te zijn. Deze mogen slechts geopend worden door middel van een sleutel of speciaal gereedschap. 4.12.9 Werkschakelaars Voor het verrichten van niet-elektronische werkzaamheden dient de elektrische machine of het toestel te zijn voorzien van een werkschakelaar. De werkschakelaar dient in de onmiddellijke nabijheid van de machine of het toestel te zijn gesitueerd. De werkschakelaar moet kunnen worden vergrendeld indien er vanaf de machine of het toestel geen zicht is op de werkschakelaar. Dat geldt ook ingeval er bij onverwacht in werking treden van de machine/toestel gevaar bestaat voor ernstig lichamelijk letsel. 4.12.10 Kabels en leidingen Voor kabels en leidingen geldt het volgende: Kabels en leidingen dienen deugdelijk te zijn bevestigd en/of ondersteund. De bevestigings- en ondersteuningsmiddelen dienen zodanig gekozen en gemonteerd te zijn, dat de kabels of leidingen niet hierdoor kunnen beschadigen. Kabels en leidingen dienen deugdelijk te worden ingevoerd, bijvoorbeeld door middel van een pakkingbus. De wijze van invoer of doorvoer dient beschadiging van de kabel of leiding te voorkomen. De isolatie van de kabels en leidingen dient in goede staat te verkeren zodat aanraking met spanningvoerende delen niet mogelijk is. De kabels en leidingen dienen zodanig te worden bevestigd en aangesloten dat zij deugdelijk zijn ontlast van krachten die door trekken of wringen kunnen ontstaan. Om overmatig gebruik van verlengleidingen te voorkomen, dienen voldoende doeltreffend geplaatste wandcontactdozen aanwezig te zijn. Dit geldt ook voor met een veilig gebruik van verplaatsbare elektrische toestellen en verplaatsbaar elektrisch materieel. 4.12.11 Verplaatsbaar elektrisch handgereedschap Voor elektrisch handgereedschap geldt het volgende: Verplaatsbaar elektrisch handgereedschap dient dubbelgeïsoleerd te zijn uitgevoerd. Tenzij dit gereedschap is geconstrueerd voor een wisselspanning lager dan 50 volt. Verplaatsbaar elektrisch handgereedschap dat niet in dubbelgeïsoleerde uitvoering verkrijgbaar is, dient te zijn aangesloten op een beschermingstransformator of op een eindgroep die is beveiligd met een 30 mA aardlekschakelaar. 4.13

Intern transport en opslag

Meestal leggen producten een bepaalde weg af binnen het bedrijf voordat ze kunnen worden opgeslagen en geleverd. Aan transport en opslag kleven risico’s. Een aantal aandachtspunten: Magazijnstellingen moeten stabiel zijn opgesteld en niet worden overbelast (de vloer moet ook sterk genoeg zijn). Stellingen moeten goed bereikbaar zijn, de gangpaden ten minste 0,75 m breed. Transportroutes moeten horizontaal, stroef en vlak, gemarkeerd of afgebakend, vrij van obstakels, overzichtelijk of voorzien van spiegels te zijn. Transportroutes zijn zonodig voorzien van verkeersborden, uitwijkplaatsen en looppaden voor voetgangers. Stellingen moeten periodiek gekeurd worden.

blad 22 van 31


4.13.1 Transportbanen Bij transportbanen kunnen vele soorten gevaren optreden, in het bijzonder knelgevaar. Naast technische oplossingen zijn ook organisatorische maatregelen geboden. Als de transportbanen in bedrijf zijn, kan knel- en aanrakingsgevaar voorkomen worden door het aanbrengen van afschermingen. Indien het transport plaatsvindt over werkplekken heen, kunnen mensen getroffen worden door vallende voorwerpen. Om dit te voorkomen moeten voorzieningen worden getroffen, bijvoorbeeld opvangroosters. Om ongewilde terugloop bij een onderbreking van het transport te voorkomen moeten terugloop-stops aangebracht worden. Bij de transportbaan dienen voldoende noodstopvoorzieningen aanwezig te zijn. Werkplekken, bedieningsplaatsen en onderhoudspunten moeten veilig bereikbaar zijn. De vloeren moeten voldoende stroef zijn. De fysieke belasting kan bij handmatig duwen van de karkassen (te) hoog zijn. 4.13.2 Heftrucks Een heftruck dient aan een aantal voorwaarden te voldoen: Een deugdelijke veiligheidskooi. Het uitzicht op de geheven last moet zo min mogelijk beperkt zijn. Vorkstanden van heftrucks dienen deugdelijk te zijn geborgd tegen ongewild verschuiven of loslaten. Bij heftrucks moet het vorkenbord aan weerszijden zijn voorzien van een eindaanslag om te voorkomen dat de vorken ongewild van het vorkenbord kunnen schuiven. Een heftruck dient te zijn voorzien van een goed werkende claxon en een stroomverbreker. De snelheid van de heftruck moet afgestemd zijn op de omgeving. Bij massieve banden is de maximumsnelheid 6 km per/uur, bij luchtbanden is deze 16 km per uur, bij achteruitrijden is de maximumsnelheid stapvoetsgewijs. De zitplaats van de heftruck dient voorzien te zijn van een veiligheidsgordel; Er dient een schriftelijk onderhoudsplan te zijn voor de heftruck. De chauffeur moet opgeleid zijn voor het besturen van een heftruck (in de praktijk betekent dit dat de chauffeur in het bezit moet zijn van het heftruckdiploma). 4.13.3 Hijswerktuigen Hijs- en hefwerktuigen dienen volgens de wettelijke voorschriften te worden uitgerust en gebruikt. Om overbelasting te voorkomen dient op het hijswerktuig de veilige werkbelasting duidelijk zichtbaar en onuitwisbaar te worden aangegeven. Voorbeelden van hijswerktuigen zijn hijskranen, heftrucks en autolaadkranen. 4.13.4 Hijsmiddelen Hijsmiddelen moeten zodanig zijn uitgerust dat geen gevaar voor vallen, losschieten en/of bekneld raken bestaat. Aandachtspunten zijn: Kabels, hijskettingen en stroppen mogen niet zwaarder worden belast dan een veilig gebruik toelaat. Om een veilig gebruik te waarborgen, dienen kettingen regelmatig onderzocht en periodiek beproefd te worden. Kettingwerk, stroppen, hijsbanden die slijtage, vervorming, breuk en insnijding, slechte splitsen en dergelijke vertonen, mogen niet worden gebruikt. De maximum werklast dient duidelijk en onuitwisbaar bij hijsgereedschappen zoals kettingen en kettingwerk, staaldraad, stroppen, hijsbanden, jukken, grijpers en dergelijke te worden aangebracht. Kettingwerk moet zo dikwijls als nodig voor de waarborg van een veilig gebruik worden onderzocht en met een voldoende trekkracht worden beproefd door een deskundige. Hiervan moet een certificaat worden overlegd. Kennis over het juiste gebruik door een daartoe bevoegde medewerker.

blad 23 van 31


4.14 Gevaarlijke stoffen De gevaren van stoffen en producten variëren van brandbaarheid, explosiviteit en reactiviteit tot agressiviteit en giftigheid. Naast deze acute effecten kunnen stoffen ook op langere effecten uitoefenen op de gezondheid. Om de risico’s van gevaarlijke stoffen te beperken moeten maatregelen worden genomen. De wetgeving eist ook hier weer dat maatregelen zo dicht mogelijk bij de bron worden genomen. 4.14.1 Opslag van gevaarlijke stoffen Bij de toepassing van stoffen en producten verdient de opslag van zowel kleinschalige als grootschalige opslag zeker de aandacht. Voor verpakte gevaarlijke stoffen gelden bij verschillende soorten van opslag maximaal toegestane hoeveelheden. Zo is de limiet voor: Een bouwkundige kast maximaal 250 kilogram of liter. Een losse kast maximaal 150 kilogram of liter. Kluis, inpandig in gebouw met verdieping maximaal 500 kilogram of liter. Speciaal gebouw, opslaggebouw of vatenpark: geen limiet. Er zijn combinaties van stoffen die dusdanig met elkaar kunnen reageren dat gevaarlijke gassen of dampen vrijkomen of gevaarlijke situaties kunnen ontstaan (explosies e.d.) dat zij gecompartimenteerd moeten worden opgeslagen. Compartimentering kan worden bereikt door het aanbrengen van scheidingswanden (in een kluis, opslaggebouw of vatenpark) of door het aanbrengen van een opslagvrije strook van minstens twee meter (in een opslaggebouw of vatenpark). Aan iedere opslagwijze worden specifieke veiligheids en milieueisen gesteld. Borden of gevaarssymbolen en gevaarsbenamingen worden bij de opslagruimte of op de toegangsdeur tot de opslagruimte geplaatst (Arbo-regeling, artikel 8.15.2). 4.14.2 Nooddouche en oogdouche In of nabij de opslagruimte moeten zowel een nooddouche als een oogdouche faanwezig zijn, die is aangesloten op het waterleidingnet. Zowel de nooddouche als de oogdouche moeten altijd goed bereikbaar zijn en duidelijk gemarkeerd door middel van een pictogram volgens DIN 4844. De werking van nooddouches moet ook bij extreme weersomstandigheden zijn gegarandeerd. Om de kans op Legionella besmetting te voorkomen kunnen maatregelen worden genomen zoals: De temperatuur van het water in de leidingen (vóór de mengkraan van de oogdouche) wordt beneden 20°C of boven 65°C gehouden. Koud- en warmwaterleidingen liggen niet direct naast elkaar.(Kan dit duidelijker, ze mogen elkaar in temperatuur niet beïnvloeden) Op alle leidingen ontstaat doorstroming door middel van het aanbrengen van tappunten. Voorkomen wordt dat ‘dode’ stukken leiding ontstaan. 4.14.3 Register gevaarlijke stoffen Van de aanwezigheid van gevaarlijke stoffen moet in een register aantekeningen worden bijgehouden. Dit register moet actueel zijn. In het register van gevaarlijke stoffen moet worden vermeld: Met betrekking tot de identiteit van een stof: o ingeval van een enkelvoudige stof: de chemische naam of namen en, zo mogelijk, het nummer waaronder de stof is opgenomen in de lijst van stoffen (vastgelegd in bijlage I van de Richtlijn van de Raad van de Europese Gemeenschappen van 27 juni 1967, 67/548/EEG, PbEG L 196). o ingeval van een meervoudige stof: de handelsnaam of -namen, alsmede de chemische naam of namen en de gewichtspercentages van de component of componenten, die aanleiding geeft of geven tot de indeling in één of meer van de categorieën zoals bedoeld in artikel 34, 2de lid van de Wet Milieugevaarlijke stof.

blad 24 van 31


De benaming van het gevaar of de gevaren van de stof. De afdeling of afdelingen in het bedrijf waar de stof pleegt voor te komen.

Voor kankerverwekkende stoffen geldt naast de algemene registratieverplichting ook een aanvullende registratieverplichting. De volgende aanvullende gegevens moeten worden opgenomen: De hoeveelheden van de stof die jaarlijks wordt geproduceerd, gebruikt of aanwezig is. Het aantal werknemers dat met de kankerverwekkende stof in aanraking komt; Het soort werk dat met de stof wordt verricht. De mogelijke wijze waarop werknemers aan de stof blootgesteld kunnen zijn. De maatregelen die zijn genomen om blootstelling te voorkomen. 4.14.4 Etikettering gevaarlijke stoffen Op de verpakking van een gevaarlijke stof moet een etiket zijn aangebracht. Op dit etiket moet in de Nederlandse taal of voor de gebruiker begrijpelijke taal zijn vermeld: De samenstelling van het product. De naam en het adres van de fabrikant. Een aanduiding van het gevaar met bijbehorende symbolen. Waarschuwingszinnen voor eventuele bijzondere gevaren. Veiligheidsaanbevelingen. Bij het ontbreken van bovenvermelde gegevens kan men zich wenden tot de leverancier. Stoffen die over gepakt zijn, moeten ook op dezelfde manier geëtiketteerd zijn. Het is van belang dat reservoirs, leidingen, vul- en tappunten eveneens zijn voorzien van een gevarensymbool en een productnaam. 4.14.5 Ventilatie gevaarlijke stoffen Verontreinigde lucht moet op een doeltreffende wijze worden afgevoerd. Gelijktijdig moet voldoende toevoer van niet verontreinigde lucht gewaarborgd zijn. In de praktijk betekent dit het volgende: De ventilatie moet zo dicht mogelijk aan de bron plaatsvinden. Dit betekent dat zoveel mogelijk plaatselijke ventilatie moet worden toegepast. Plaatselijke ventilatie alleen is echter zelden voldoende. In het algemeen moet tevens ruimteventilatie worden toegepast. Dat wil zeggen dat de luchttoevoer zodanig moet worden gerealiseerd en uitgevoerd, dat er geen tocht wordt veroorzaakt. Bij een lage buitentemperatuur moet de toegevoerde lucht worden verwarmd. Indien gewerkt wordt met kankerverwekkende/teratogene/sterk toxische stoffen mag recirculatie van lucht niet worden toegepast. Afgezogen lucht moet via een doeltreffend filtersysteem naar buiten worden afgevoerd. 4.14.6 Gevaarlijke stoffen en persoonlijke beschermingsmiddelen Indien het redelijkerwijs niet mogelijk is om door bronmaatregelen, ventilatie of door technische en/of organisatorische maatregelen blootstelling aan gevaarlijke stoffen op een doeltreffende wijze te voorkomen, dienen persoonlijke beschermingsmiddelen (ademhalingsbeschermingsmiddelen, beschermende kleding, handschoenen, een veiligheidsbril en/of een gelaatsscherm) ter beschikking van de betrokken werknemers te worden gesteld. De werkgever dient erop toe te worden gezien dat deze middelen in voldoende aantal beschikbaar zijn, in goede staat verkeren, zindelijk worden gehouden en door de werknemers op de juiste wijze worden gebruikt.

blad 25 van 31


4.14.7 Opslag gasflessen Voor opslag van gasflessen geldt het volgende: Reserve acetyleen- en zuurstofflessen dienen gescheiden van elkaar te zijn opgesteld (minimaal 1 meter afstand) hetzij in een uitsluitend daarvoor bestemde besloten ruimte, waarboven zich geen andere besloten ruimte mag bevinden, hetzij in de open lucht onder een afdak van onbrandbaar materiaal, hetzij met een deugdelijk stalen scherm tussen de flessen. De flessen dienen te zijn opgesteld achter een gemakkelijk los te maken ketting, die aan een vast voorwerp (brandvrije muur of kolom) is bevestigd. De ketting moet de flessen met zo min mogelijk speling omsluiten. De opslag moet gemakkelijk toegankelijk zijn. De opslag mag niet voor andere doeleinden worden gebruikt. Op de toegangsdeur of in de nabijheid van een opslag waarin zich brandbare gassen bevinden moet zijn aangegeven: o Niet roken; o Geen open vuur (deze aanduiding mag vervangen worden door het genormaliseerde ronde verbodsbord volgens NEN 3011). 4.14.8 Opslag, gebruik en onderhoud van gasflessen en -leidingen Voor gebruik en onderhoud van gasflessen betekent dit: Gasflessen voor direct gebruik moeten in werkruimtes deugdelijk zijn vastgezet; Slangen, meters, reduceerventielen en hun bevestigingen dienen regelmatig op hun goede staat te worden gecontroleerd. In slechte staat verkerende slangen, meters, reduceerventielen en/of bevestigingen dienen te worden vervangen. Slangen moeten worden vastgezet door middel van deugdelijke slangklemmen. De acetyleen- en zuurstofflessen op een laswagen moeten afzonderlijk zijn vastgezet. Een brandscherm moet tussen en achter de koppen van deze gasflessen reiken. Bij een geopende afsluiter moet de sleutel zich op de afsluiter bevinden en met een ketting aan de bout van de klembeugel zijn bevestigd. Er moet een vlamdover op de acetyleenfles tussen brander en reduceertoestel zijn aangebracht om te voorkomen dat bij een explosie in de branderslang een terugslaande vlam via het reduceertoestel in de gasfles binnenkomt. 4.15 Technische dienst Medewerkers van een technische dienst dienen voldoende opgeleid te zijn en bevoegd tot het uitvoeren van technische werkzaamheden volgens NEN 3140. 4.16

Omgevingsfactoren

4.16.1 Daglicht en verlichting Ramen zijn van invloed op daglichttoetreding en uitzicht en op het comfort en welbevinden van medewerkers. Medewerkers hebben behoefte aan uitzicht. In de Arbo-wetgeving worden geen eisen gesteld aan het uitzicht maar wel aan daglichttoetreding. Een werklokaal waarin werknemers langer dan 2 uur aaneengesloten werken moet zijn voorzien van lichtopeningen waardoor het daglicht kan toetreden. Het gezamenlijke oppervlak van de lichtopeningen moet minstens 1/20 van het vloeroppervlak bedragen. Daglicht mag ook binnenvallen via een glazen wand van een aangrenzende werkruimte. Direct invallend zonlicht mag echter de taakuitvoering niet hinderen. Werkruimten die van elkaar gescheiden worden door wanden, bestaand uit helder, doorzichtig materiaal, worden als één werkruimte beschouwd. Dit maakt het mogelijk binnenruimten als werkruimte in te richten, zolang de aangrenzende ruimten aan de gevel zijn gelegen en de tussenwanden in de aangegeven mate voorzien zijn van bijvoorbeeld glas.

blad 26 van 31


Verlichting is voor een adequate taakuitvoering belangrijk. Werkplekken en gangen moeten gedurende de aanwezigheid van de werknemers voldoende en doelmatig verlicht zijn door daglicht, door kunstlicht of door een combinatie van beiden. Wanneer er te weinig licht op het werk valt, moeten de ogen zich meer inspannen, waardoor (oog)vermoeidheid en/of hoofdpijn kan ontstaan. Een werkruimte, waarin het lichtniveau kleiner is dan 200 lux, wordt meestal als somber verlicht ervaren. Een nauwkeurige kleurbeoordeling en kleurvergelijking zijn in deze sector vaak van belang. De kleur van het kunstlicht mag de waarneming niet negatief beïnvloeden. Het licht moet goed verdeeld zijn en mag niet flikkeren. 4.16.2 Geluid Geluid en akoestiek hebben invloed op het functioneren van medewerkers. Geluidshinder kan leiden tot concentratie- en communicatiestoornissen. Schadelijke geluidsniveaus kunnen leiden tot onherstelbare gehoorschade. Geluid hoger dan 80 dB(A) wordt als gehoorschadelijk beschouwd. De aandoening gehoorschade ten gevolge van schadelijk geluid op werkplek staat in Nederland op de tweede plaats van beroepsgebonden aandoeningen. Als vuistregel kan men aannemen dat indien op één meter afstand van elkaar men al met stemverheffing moet spreken om voor de ander verstaanbaar te zijn er sprake is van een geluidsniveau hoger dan 80 dB(A). Werkplekken met geluidsniveaus hoger dan 80 dB(A) dienen nader geïnventariseerd te worden. Geluidsbronnen mogen, gemeten over een werkdag van 8 uur, geen geluidsniveau van meer dan 85 dB(A) veroorzaken. Een aandachtspunt is hier in veel bedrijven het volume van de radio. Bedenk wel dat men het volume van de radio echter juist hoger zet om het omgevingsgeluid te overklassen. Schadelijk geluid (Leq >85dB(A)) en een lawaaibestrijdingsprogramma Voor arbeidssituaties waar het geluidsniveau hoger is dan 85 dB(A) moeten maatregelen worden genomen om het geluidsniveau tot onder deze grens terug te brengen. In een schriftelijk plan moet zijn aangegeven: Welke situaties op welke termijn worden aangepakt; Welke maatregelen daarvoor zullen genomen; Wat het beoogde resultaat van de maatregelen is. Als algemene leidraad geldt dat het schadelijke geluid zo veel mogelijk door maatregelen aan de bron moet worden aangepakt. Wanneer echter secundaire maatregelen, zoals geluidsisolerende omkastingen, een vergelijkbaar effect hebben is dat uiteraard eveneens aanvaardbaar. Gehoorbeschermingsmiddelen Indien een adequate aanpak niet mogelijk is moet het gebruik van doelmatige gehoorbeschermingsmiddelen verplicht gesteld worden. De werkgever dient te zorgen voor verstrekking en op het gebruik ervan toezien. Vanaf de schadegrens van 80 dB(A) moet de werkgever passende gehoorbeschermers met voorgeschreven demping beschikbaar stellen. Op plaatsen waar het geluidsniveau tijdens de werkzaamheden hoger is dan 85 dB(A), is het dragen van passende gehoorbeschermers verplicht. De werkgever moet hierop toezicht houden. Criteria bij de aanschaf van gehoorbeschermingsmiddelen zijn: Effectieve demping van geluid tot < 80 db(A). Aanpassen aan werkomstandigheden. Passen bij individuele gebruiker. Er zijn twee hoofdgroepen gehoorbeschermingsmiddelen te onderscheiden, namelijk middelen die in de gehoorgang worden gedragen en middelen die over de oren worden gedragen.

blad 27 van 31


In gehoorgang: Voorgevormde oordopjes Otoplastieken Wasproppen Glansdonswatten Schuimplastic rolletjes. Over de oren: Oorkappen Asymetrische oorkappen Oorkappen met communicatiesysteem (of radio); Opvouwbare oorkappen. Schadelijk geluid en zonering Plaatsen waar het geluidsniveau de draagplichtgrens van 85 dB(A) overschrijdt, moeten zijn afgebakend en/of met bijvoorbeeld waarschuwingsborden gemarkeerd. Deze zogenaamde gehoorbeschermingszones zijn alleen toegankelijk voor werknemers die daar beroepshalve of vanwege hun functie moeten verblijven. Machines die tijdens bedrijf de bediener ervan blootstellen aan niveaus boven 85 dB(A) moeten eveneens duidelijk zijn gemarkeerd. Schadelijk geluid en audiometrisch onderzoek Werknemers die gedurende de hele werkdag blootstaan aan geluidsdosis-niveaus van meer dan 80 dB(A) moeten door hun werkgever in de gelegenheid worden gesteld op gezette tijden een audiometrisch onderzoek te ondergaan. Dit verlangt van de werkgever een actieve inzet: hij moet een daartoe bevoegde instantie opdracht geven voor het uitvoeren van audiometrisch onderzoek van zijn werknemers, hij moet zijn werknemers gelegenheid geven een gehoortest te ondergaan, en hij moet daarvoor de benodigde tijd beschikbaar stellen. Het audiometrisch onderzoek dient te worden uitgevoerd door bv. een Arbo-dienst of deskundigen. Werknemers die een gehooronderzoek hebben ondergaan, moeten van het resultaat daarvan in kennis worden gesteld. Verder dienen de resultaten van de gehooronderzoeken tenminste tien jaar in passende vorm te worden bewaard. Zolang de blootstelling aan schadelijk geluid voortduurt, moet het gehooronderzoek minstens eenmaal in de vier jaar worden herhaald. De herhalingsfrequentie dient hoger te liggen indien de Arbo-dienst dit noodzakelijk acht. 4.16.3 Klimaat en ventilatie Vereist wordt dat de temperatuur en de luchtverversing van de werkruimte gedurende de werktijd is afgestemd op de werknemers en dat er rekening is gehouden met de werkmethoden en de lichamelijke belasting. Tijdens het slachten, uitbenen/uitsnijden en de vleeswarenbereiding wordt ook geëist dat de lucht voldoende wordt ververst en de vrijkomende dampen worden afgevoerd. Natuurlijke ventilatie Een werkruimte moet op natuurlijke of kunstmatige wijze worden geventileerd om de verontreinigde lucht af te voeren. Tocht op de werkplek moet worden vermeden. Een luchtstroom met een snelheid van 0,2m/sec of minder wordt niet als hinderlijk ervaren. De aangebrachte toe- en afvoeropeningen, zoals ventilatieramen, luchtroosters en dergelijke, geschikt voor natuurlijke ventilatie, moeten zo goed mogelijk over de werkruimten zijn verdeeld. Hierbij geldt dat hoe groter het temperatuurverschil tussen binnen- en buitenlucht is, des te beter de ventilatie is.

blad 28 van 31


Kunstmatige ventilatie Een mechanisch ventilatiesysteem voor een werkruimte waar niet met hinderlijke of gevaarlijke stoffen wordt gewerkt, dient een luchtverversing (toevoer en afvoer) van tenminste 25 kubieke meter per uur per werknemer te hebben. Als vuistregel voor een onschadelijke werkruimte geldt een ventilatieveelvoud van 2 tot 3. Dit betekent dat lucht in de ruimte 2 tot 3 keer per uur wordt ververst. Recirculatiesystemen Een recirculatiesysteem is slechts toegestaan indien de ontstane schadelijke stoffen bij het werk afdoende worden afgevoerd met behulp van filtratie. Luchtverversing met buitenlucht blijft noodzakelijk. Het is verboden lucht opnieuw in circulatie te brengen als deze kankerverwekkende of mutagene stoffen bevat, evenals stoffen die overgevoeligheid kunnen veroorzaken (aangeduid als R zin). Kortom, meestal is een recirculatiesysteem niet aan te raden. Werken in koel en vriesruimten Voor koelen vriesruimten gelden aanvullende regels ten aanzien van arbeidsomstandigheden. Belangrijke aandachtspunten/maatregelen zijn: Contact tussen de huid en zeer koude voorwerpen vermijden. Beschermende kleding ter beschikking stellen. Eisen ten aanzien van het dragen van beschermende kleding schriftelijk vastleggen. Transportmiddelen moeten geschikt zijn voor de ruimte (CO² vergiftiging). Binnenverlichting mag niet aan de buitenzijde uitgeschakeld kunnen worden. Binnenverlichting moet een goede oriëntatie bieden. Noodverlichting. Vluchtwegen. Maatregelen tegen insluiting: koelen vriesceldeuren moeten eenvoudig van binnenuit geopend kunnen worden. Communicatie naar buiten moet mogelijk zijn. Regelmatige pauzes inlassen indien werknemers onderkoeld kunnen raken. De temperatuur in de pauze-, kleed-, toilet- en wasruimte dient iets boven kamertemperatuur te liggen. Als ammoniak als koelmiddel wordt gebruikt, moeten op strategische plaatsen ammoniakdetectoren zijn aangebracht. Voor arbeid in koelen vriescellen worden strengere eisen aan de gezondheid van de werknemers gesteld; overleg met de Arbo-arts is noodzakelijk. Periodiek medisch onderzoek van medewerkers, die regelmatig werken in koelen vriesruimten, is gewenst.

5 -

-

HANDIGE ADRESSEN EN WEBSITES Arbeidsinspectie AI regio NW Postbus 58366 1040 HJ Amsterdam tel. 020-5812612 FNV Bondgenoten Postbus 9208 3506 GE Utrecht www.bondgenoten.fnv.nl

blad 29 van 31


-

Ministerie van Sociale Zaken en Werkgelegenheid Postbus 90801 2509 LV Den Haag tel. 0800-9051 www.szw.nl

-

Nederlands Centrum voor Beroepsziekten Postbus 22660 1100 DD Amsterdam tel. 020-5665387 www.beroepsziekten.nl/

-

Productschappen Vee, Vlees en Eieren Postbus 460 2700 AL ZOETERMEER tel: 079-368 71 00 www.pve.nl/

-

SDU uitgeverij (AI-bladen, Arbo-besluit, Arbo-wet, Arbobeleidsregels) tel. 070-3789880 fax. 070-5789783 www.sdu.nl/

-

Stichtingen Kwaliteit van de Arbeid voor de Vlees- en Vleeswarenindustrie Postbus 13012 3507 LA Utrecht tel. 030-2723177 fax. 030-2758160

-

VNV/VNB Postbus 64 2700 AB Zoetemeer tel. 079 363 49 20 www.veevleeseierwereld.nl/

www.arboconvenantvlees.nl/ http://ergonomie.startpagina.nl/ http://www.fitoffice.nl/start.shtml www.vhp-ergonomie.nl/ www.arbobondgenoten.nl/arbothem/lichblst/rsi.htm http://rsi.startpagina.nl/

blad 30 van 31


6

LITERATUUR

-

Beune,H.A.Th., e.a., RSI in de vleessector, Ministerie SZW, Den Haag 2002.

-

Jongenelen, J.A.M., Putman, J.H., Arbothemacahier ‘Opzetten van een Beleid Persoonlijke beschermingsmiddelen’, SDU uitgevers. Den Haag 2004.

-

Peereboom, K.J,.; Jansen, J.P., Handboek Fysieke belasting, SDU uitgevers. Den Haag 2004.

-

Stichting Kwaliteit van de Arbeid voor de vleessector, Arbopraktijk in de vleessector 2000, September 2000

-

Sienot, R., Bal, J., Beroepsprofielen en opleidingsbehoefte in de roodvleessector, Leiden , maart 2000.

-

Voskamp,P., e.a. Handboek Ergonomie 2004, Kluwer, Alphen aan den Rijn, 2004.

blad 31 van 31

9.1 ARBEIDSOMSTANDIGHEDEN IN DE VLEESWARENSECTOR. Auteurs : John Jongenelen Eur.Erg. & Drs. Peter van Scheijndel Eur.Erg. vhp ergonomie Den Haag

Recommend Documents