75 jaar Cultuurfonds!

cultuurbericht zomer 2015

Uitgave voor donateurs en relaties van het Prins Bernhard Cultuurfonds

75 jaar Cultuurfonds!

• Donateursexcursie naar de Biesbosch • Cultuur bij je buur in Apeldoorn • Hoogtepunten van 75 jaar Cultuurfonds

voorwoord ... op naar de 100 jaar! Een jubileumjaar is er vaak een van terugblikken en vooruitkijken. Het jaar van onze oprichting is namelijk ook het jaar dat Nederland werd binnengevallen en betrokken raakte bij de Tweede Wereldoorlog. De bewogen periode voorafgaand aan het verwoestende bombardement in Rotterdam komt tot leven in de bijzondere tentoonstelling De Aanval en is zeker een bezoek waard. Tijdens de uitreiking van de Zilveren Anjers in het Paleis op de Dam op 16 juni wordt het eerste exemplaar van ons jubileumboek Een mecenas van belang overhandigd aan Koning Willem-Alexander. Dit boek geeft een overzicht van de activiteiten van het Cultuurfonds door de jaren heen en de impact hiervan op de samenleving. Achter in deze speciale uitgave van Cultuurbericht leest u meer over dit boek en nemen wij u mee langs memorabele momenten uit de geschiedenis van het Prins Bernhard Cultuurfonds. Kijk ook eens op www.cultuurfonds.nl/tijdlijn voor mooi en bijzonder filmmateriaal uit ons archief. Het geeft u een beeld hoe wij ooit begonnen als Spitfirefonds en uiteindelijk zijn uitgegroeid tot een van de grootste particuliere fondsen in Nederland. Ook de komende jaren zullen wij ons meer dan ooit profileren als adviseur voor de moderne mecenas met als doel het ondersteunen van rijke, inspirerende en onmisbare cultuur, natuur en wetenschap. Tot slot hebben we de afgelopen maanden alle feiten en cijfers uit 2014 op een rij gezet en gepubliceerd in ons jaarverslag. Via www.cultuurfonds.nl/jaarverslag kunt u meer lezen over onze geboekte resultaten. Ik wens u een fijne culturele zomer toe!

Adriana Esmeijer directeur Prins Bernhard Cultuurfonds

p.4

Dit magazine is verrijkt met digitale content, die via Layar te bekijken is

Hoe werkt Layar? - Download de Layar app in de App Store of in de Android Market - Open de Layar app - Houd uw smartphone boven een pagina in Cultuurbericht met het Layar-icoontje - Klik op de scanknop onder in het scherm - De digitale content opent zich vanzelf

Het Prins Bernhard Cultuurfonds is beneficiant van de BankGiro Loterij en De Lotto. doelstelling en middelen Het Prins Bernhard Cultuurfonds stimuleert cultuur en natuur in Nederland - op grote en op kleine schaal. Bijzondere initiatieven, bevlogenheid en talent moedigen wij aan met financiële bijdragen, opdrachten, prijzen en beurzen. Door actieve fondsenwerving en inkomsten uit loterijen kunnen wij jaarlijks ruim 3500 projecten en personen ondersteunen. Dat maakt ons, met een landelijk fonds en twaalf provinciale afdelingen, een van de grootste particuliere cultuurfondsen van Nederland. Het Prins Bernhard Cultuurfonds geeft cultuur de kans.

inhoud zomer 2015

4 Het verhaal van de Biesbosch* 8 'Werkman 2015' * 10 Cultuur bij je buur 11 Uitdijende poëzie 14 Rotterdam hield stand* 16 Een bedreigd stuk natuur? Koop het! 18 Erfgoed: de kerkorgels 20 Chopin wordt blues* 23 Het gaat goed met de molen* 24 Over het IJ Festival* 26 Het Prins Bernhard Cultuurfonds is 75 jaar Vernieuwd MuseumEiland vertelt

Groningen eert zijn grootste kunstenaar Festival tussen de schuifdeuren

Poetry Circles grijpen om zich heen

Tentoonstelling over de vijfdaagse strijd vóór het bombardement In Boxtel laten ze zien hoe het moet

Het Harmen Coops Fledderus Fonds helpt ze te redden Hij zou het prachtig gevonden hebben en zo moet het blijven

p.26

Theater van, voor en over de stad Op naar de 100

rubrieken

p.18

12 fondsnieuws 22 donateursprofiel Peter Bakker 25 beursbericht Manoe Ruhé

* aanbiedingen exclusief voor donateurs van het Prins Bernhard Cultuurfonds

p.16 (cover: H.N. Werkman, Vrouw in het groen, 1935-1936 Sjabloon, rolkant en stempel op papier Collectie Groninger Museum)

colofon Cultuurbericht is een uitgave van het Prins Bernhard Cultuurfonds en verschijnt drie maal per jaar. ISSN 1872-1265 Hoofdredacteur Esther Cammelot Eindredactie Anneke van Huisseling Redactiecommissie Johan van Beem, Jelga Biesheuvel, Martijn Kahlman, Maaike Nillesen, Elisabeth Kuiper-Struving, Mirella van der Velden Aan dit nummer werkten mee Yvonne Jansen, Vera Ros, Ellen Segeren, Stan Verhaag, Annemarie Vestering Ontwerp & vormgeving Loes Koomen Druk Ando/Calff & Meischke bv Aanbiedingen en excursies Mirella van der Velden telefoon (020) 520 6130 email [email protected] Adres Postbus 19750 1000 GT Amsterdam telefoon (020) 520 6130 fax (020) 623 8499 e-mail [email protected] internet www.cultuurfonds.nl IBAN NL32 INGB 0000 3333 18 Copyright Gehele of gedeeltelijke vermenigvuldiging of overname van artikelen, op welke wijze dan ook, is uitsluitend toegestaan met bronvermelding na toestemming van de hoofdredactie. Uitspraken van geïnterviewden geven niet noodzakelijk het standpunt van het Prins Bernhard Cultuurfonds weer.

Poort naar de Biesbosch

Artist impression

D 'Het was niet meer dan een veredeld bezoekerscentrum met een koffieautomaat' 4 cultuurbericht zomer 2015

e Biesbosch is nog altijd geheimzinnig. Een waterdoolhof waar ooit griendwerkers, biezen- en rietsnijders in alle eenzaamheid en barre omstandigheden hun vak uitoefenden. De boeren­ gezinnen die zich er na de eerste inpolderingen vestigden, leidden een geïsoleerd bestaan; post en boodschappen kwamen per boot. Tijdens de Tweede Wereldoorlog doken er Joden, verzetsmensen en geallieerde piloten onder. De Duitsers waagden zich niet in het gevaarlijke gebied, dat een geheime verbindingsroute vormde tussen bevrijd en bezet Nederland. Maar ook werden er de grondslagen gelegd voor de

Nederlandse waterbouwexpertise. En ontstond er een paradijs voor flora en fauna, vogelaars en recreanten. Wie geluk heeft, spot een zeearend of een bever.

Ontstaan na een ramp Mooie verhalen zijn er dus te vertellen over het gebied, sinds 1994 een nationaal park. En dat gaat het vernieuwde Biesbosch MuseumEiland na de heropening eind juni doen. Vorig jaar ging het museum helemaal op de schop. 'Het was echt aan vernieuwing toe,' zegt directeur Peter van Beek. 'Het was niet meer dan een veredeld bezoekerscentrum met een koffie­ automaat. De nieuwe inrichting biedt een

versgekapt hout, opvliegende vogels en het ritme van rietsnijden

Bijdrage Cultuurfonds € 50.000

uit het Sayers Fonds

De Biesbosch is niet alleen een uniek natuurgebied met een eigen geschiedenis maar ook een belangrijke 'waterveiligheidsklep'. Het vernieuwde Biesbosch MuseumEiland vertelt er alles over.

multimediale, educatieve beleving met een chronologisch verhaal voor een brede doelgroep.' De Biesbosch, een van de weinige Europese zoetwatergetijdengebieden, ontstond na de Sint-Elisabethsvloed in 1421. Door dijkdoorbraken liep de Groote Waard tussen Dordrecht en Geertruidenberg met zestien dorpen onder en veranderde in een binnenzee met, tot 1970, een getijdenverschil van twee meter. De vloed markeerde ook de start van een eeuwenoud proces van aanslibbing, verlanding en menselijke bemoeienis. 'Je had hier eerst vissers en eendenkooikers,' vertelt Van Beek.

'Daarna leverden de riet- en biesgorzen en de wilgenakkers op de grienden het hele jaar door werk op. 's Zomers werden biezen gesneden, 's winters riet en hout geoogst.' De mannen verbleven in eenvoudige, zelfgebouwde 'schrankketen', waarvan het buitenmuseum de Pannekoek nog een exemplaar toont. Ze gingen alleen in het weekend naar huis, wat het nabijgelegen Werkendam op weekdagen de bijnaam 'vrouwenhemel' opleverde. Van de geoogste materialen maakten ze gebruiksvoorwerpen als manden, korven, matten en stoelen. Met de komst

van het plastic verdwenen deze ambachten en werden riet en hout voor­ namelijk verwerkt in de waterbouw. Van Beek: 'Er werden zinkstukken van gemaakt voor oeverbescherming. Beter materiaal is er eigenlijk niet. Die techniek bestaat nog steeds, bedrijven als Boskalis en Van Oord bouwden er een internationale reputatie mee op. Maar lang niet iedereen weet dat zij hun oorsprong hebben in de Biesbosch.' Ook het landschap veranderde in de loop der eeuwen, door bedijking, inpolderingen en de Deltawerken. De afsluiting van het Haringvliet in 1970 reduceerde het getijdenverschil tot dertig zomer 2015 cultuurbericht 5

centimeter. Sindsdien verwildert de natuur en trekt ze nieuwe plant- en diersoorten aan, waaronder de zeearend. Natuurbehoud en recreatie staan nu voorop.

Zien, horen en ruiken

April 2015

foto’s Peter van Beek

Januari 2015

Artist impression

In het museum kunnen de bezoekers deze geschiedenis met al hun zintuigen beleven. Ingrid Koops, fondsenwerver en directie-assistent: 'In het Noord-Brabants Museum hangt een panoramisch schilderij van de SintElisabethsvloed, dat we hier virtueel tot leven laten komen. Je ziet het water stijgen totdat alleen de daken van de gebouwen om je heen er nog boven uitsteken.' In een andere ruimte ga je virtueel onder water en zie je hoe molenstenen de grens tussen Holland en Brabant markeerden, lange tijd de inzet van een strijd over visrechten. Ook ruik je de geur van versgekapt hout, beluister je verhalen van vissers en griendwerkers, hoor je opvliegende vogels en het ritme van rietsnijden en de houtkap. Het museum toont alleen gebiedseigen, unieke voorwerpen die niet in andere streekmusea te zien zijn: kaarten en documenten, foto's en filmfragmenten, oude gereedschappen, protheses (als de vermoeidheid toesloeg, wilde een snijder wel eens uitschieten met zijn

riethaak) en typische Biesboschproducten als biezen stoelen en koffers. En niet te vergeten iconische diersoorten als de zeearend, de steur, de ijsvogel en de bever. Het verouderde, uit elf paviljoens bestaande gebouw is door Studio Marco Vermeulen duurzaam aangepast tot een locatie die veel meer in het landschap thuishoort. Op het 'vergroende' dak kan men genieten van het uitzicht. Bij de receptie komen een bezoekerscentrum en een VVV-servicepunt; een nieuwe aanbouw zal een vrij toegankelijk museumcafé herbergen, met terras aan het water. Er komt een aparte ruimte voor tijdelijke (kunst)exposities en buiten kun je in de Biesbosch Beleving, een maquette van dertig bij dertig meter, de werking van het tij en de invloed van het water op het landschap zelf ervaren; een leuke, leerzame waterspeeltuin voor jong en oud. Je kunt ook land art bekijken van kunstenaars die zich door natuur en water laten inspireren of een tocht maken met de fluisterboot. Volg een wandelroute en je komt vanzelf langs diverse highlights.

Opeens een eiland De aanleiding voor de vernieuwing was de ontpoldering van de Noord-

alle artist impressions Studio Marco Vermeulen

Artist impression

waard. Peter van Beek: 'Na de overstromingen van de jaren negentig is besloten om water meer ruimte te geven. Door de ontpoldering van de Noordwaard, een gebied van 4.500 hectare, kan de Nieuwe Merwede bij hoog water sneller uitstromen naar zee. Het museum kwam door die plannen op een eiland te liggen, midden in een van de twee uitstroomopeningen. Die bijzondere positie en de functie van de Biesbosch als waterveiligheidsklep willen we gebruiken voor educatie over waterbeheersing en waterveiligheid. We willen bezoekers in samenwerking met Rijkswaterstaat duidelijk maken dat droge voeten niet vanzelf spreken en dat we ons bewust moeten blijven van de dreiging van het water. ' Staatsbosbeheer en Parkschap Nationaal Park De Biesbosch gaan in hetzelfde gebouw kantoor houden, waardoor beleidsbepaling, beheer en publieksinformatie over de Biesbosch op één centrale plek komen. 'Mede dankzij de bijdrage van het Prins Bernhard Cultuurfonds kunnen we nu eindelijk eens goed op de kaart zetten wie we zijn en wat we doen. De bezoekerscentra in Dordrecht en Drimmelen richten zich op natuur

en waterrecreatie, wij vertellen het cultuurhistorische verhaal. Het MuseumEiland wordt de poort naar de Biesbosch.'

Een hele geruststelling Ingrid Koops vult aan: 'Dankzij de thematische, educatieve inrichting komt het gebouw nu pas goed tot zijn recht. En dankzij de bijdrage van het Prins Bernhard Cultuurfonds kunnen we een mooi paviljoen inrichten over de bijzondere flora en fauna van de Biesbosch, daar zijn we heel blij mee. Ook willen we meer educatieve programma's ontwikkelen voor scholen. Aardrijkskunde, geschiedenis, biologie: het verhaal van de Biesbosch biedt genoeg aanknopingspunten. In de nieuwe film- en ontvangstzaal kunnen we de buitenlandse delegaties ontvangen die meer willen weten over de Nederlandse ervaringen met waterveiligheid en duurzaamheid.' Ook de donateurs­ excursie van het Prins Bernhard Cultuurfonds start hier waarschijnlijk. 'We gaan een mooi programma samenstellen,' belooft Peter van Beek. 'Wat voor weer het ook is, er valt hier van alles te beleven. En onze boten zijn overdekt.' Vera Ros

In de Biesbosch werden de grondslagen gelegd voor de Nederlandse waterbouwexpertise

Excursie voor donateurs Op 27 augustus of 3 september wordt u vanaf 10:30 uur ontvangen met koffie/thee en iets lekkers in het vernieuwde Biesbosch MuseumEiland. U krijgt een inleiding over het project door directeur Peter van Beek. Vervolgens kunt u het museum bezoeken, waarna u een lunch aangeboden krijgt. Tot slot is er, onder leiding van een boswachter, een vaartocht in een fluisterboot, die rond 14:30 uur is afgelopen. U kunt daarna op eigen gelegenheid verder rondkijken. NB: het Biesbosch MuseumEiland is niet per openbaar vervoer te bereiken. Er is wel voldoende parkeergelegenheid. U kunt zich opgeven door vóór 20 juli € 30 (inclusief entree museum) p.p. over te maken op rekening NL77INGB0000500900 t.n.v. Prins Bernhard Cultuurfonds te Amsterdam, onder vermelding van ‘Biesbosch’, de gewenste datum (27 augustus of 3 september) en uw postcode met huisnummer. Maximaal twee personen per aanmelding.

7

Groningen eert Hendrik Werkman, drukker en bovenal beeldend kunstenaar

Porseleinen poppetje, 1935-1937 Sjabloon op papier Collectie Groninger Museum

In een documentaire uit 1963 over de door hem ‘ontdekte’ Hendrik Werkman zegt de Amsterdamse museumdirecteur Willem Sandberg: 'Ik geloof dat (...) in de toekomst Werkmans werk steeds meer om zich heen zal grijpen en steeds meer bewonderaars en adepten zal vinden.'

Hij inspireert nog steeds ‘W e hebben een stichting opgericht die een nieuw kader wilde geven aan zijn werk,' zegt Geert Lameris, Werkman-fan en eigenaar van een cultureel organisatiebureau. 'Die stichting stuurde een uitnodiging naar heel cultureel Groningen, met als strekking: doe een voorstel voor een productie waarin je laat zien hoe Werkman ook anno nu nog invloed heeft.’ De uitnodiging was niet aan dovemansoren gericht, want uit alle disciplines stroomden de ideeën binnen. Veel daarvan worden verwezenlijkt in de manifestatie 'Werkman 2015', die een half jaar duurt. Beeldend kunstenaars, theatermakers, dansers, dichters, conservatoren, kenners, nieuwe liefhebbers, vormgevers, musici, muzikanten, scholieren en studenten zijn aan de slag gegaan en de uitkomst van hun inspanningen wordt op verschillende locaties in de stad, de provincie en daarbuiten gepresenteerd. Bovendien is er een tentoonstelling in het Groninger Museum.

Eigenzinnige 'druksels'

Meer weten? Kijk op www.werkman2015.nl of scan deze pagina om een film over deze tentoonstelling te bekijken.

In het kader van 'Werkman 2015' is een boek verschenen: H.N. Werkman. Leven en Werk. Het is een initiatief van Stichting Werkman 2015 en het Groninger Museum, uitgegeven door W-BOOKS, Zwolle.

8 cultuurbericht zomer 2015

Hendrik Nicolaas Werkman (1882-1945), lid van de Groningse schildersvereniging De Ploeg, was drukker en kunstenaar. Zijn vroegste werk toont de lyriek van het leven in de noordwesthoek van Groningen, het landschap van zijn jeugd, maar hij wist zich, spelend met blokken, letters, verf en sjablonen, telkens te vernieuwen. Op 10 april 1945, kort voor de bevrijding van Groningen, werd hij in Bakkeveen geëxecuteerd door de Duitse bezetter. ‘Veel aandacht gaat uit naar Werkmans oeuvre uit de oorlogstijd,’ vertelt Lameris. 'Maar de tentoonstelling laat zien dat Werkman juist in

de jaren twintig en dertig van de vorige eeuw, de jaren van het tijdschrift The Next Call, de grootste artistieke omslag heeft gemaakt. De expositie toont zijn eigenzinnigheid, want Werkman hield zich niet aan regels die door anderen of de tijdgeest werden opgelegd.’ De kleurige prenten die Werkman maakte met zeten drukmateriaal en die hij ‘druksels’ noemde, werden wereldberoemd. Sandberg haalde het werk van de Groninger naar Amsterdam en mede door zijn tussenkomst vond het weerklank in het buitenland. Van die erkenning stond de kunstenaar zelf het meest te kijken, maar Sandberg zei het zo: ‘Men heeft begrepen dat hier iets heel bijzonders aan het woord was: niet alleen de beeldend kunstenaar, maar ook de mens die iets te zeggen had, iets te vertellen had aan zijn medemens, en dat met zijn werk wist te doen.’ In Lameris’ woonkamer hangen enkele reproducties van de Chassidische legenden, Werkmans beroemd geworden prentenreeks met joodse verhalen die een verhulde daad van verzet was. Lameris: ‘Werkman past in deze tijd van cultureel ondernemerschap, waarin het accent steeds meer komt te liggen op de maatschappelijke context en de vraag “wat is je positie als kunstenaar in de samenleving?” Dat is toch wel heel bijzonder aan deze manifestatie: dat er zoveel initiatieven uit zijn voortgekomen, met goede plannen, waarbij ook nog eens een uitstekende marketing is neergezet. Het bruist aan alle kanten!’ Yvonne Jansen www.werkman2015.nl www.groningermuseum.nl/tentoonstelling/ hn-werkman-1882-1945-leven-en-werk

Bijdrage Cultuurfonds € 15.000 van het landelijk fonds en € 10.000 van het Cultuurfonds Groningen

aanbieding voor donateurs Op vertoon van uw Cultuurpas aan de kassa van het Groninger Museum krijgt u 25 procent korting op de entree. U betaalt € 9,75 in plaats van het reguliere tarief van € 13. De aanbieding geldt voor maximaal twee personen en is niet geldig in combinatie met andere kortingen of de Museumkaart. Deze actie loopt t/m 1 november 2015. Vrouweneiland 18, 1942; Sjabloon en stempel op papier; Collectie Groninger Museum

Bijdrage Cultuurfonds Gelderland € 4.000

Tussen de schuifdeuren, in de tuin, de sportkantine of het verzorgingstehuis. Overal, behalve op reguliere podia.

foto Mari van Helvoort

Cultuur bij je buur

foto Henk Verbeek

The Hummingbirds

Singer-songwriter Maud Wilms

Meer weten? Kijk op www.cultuurbijjebuur.nl of scan deze pagina met Layar om een film over dit project te bekijken.

10 cultuurbericht zomer 2015

E

nkele jaren geleden trok Mari van Helvoort aan de bel bij het Apeldoornse Markant. Kon het centrum voor cultuureducatie en –participatie hem adviseren bij het opzetten van een groep voor singer-songwriters? Markant adopteerde het idee en stak een handje toe. Van Helvoort liet vallen dat hij ook een huiskamerfestival wel zag zitten. En hij wilde er best de handen voor uit de mouwen steken. Met behulp van het steunpunt voor amateurkunst SpektAKel kwam Cultuur bij je buur van de grond. Van Helvoort, vrijwilliger, is de drijvende kracht: ‘Het is een festival dat zich bevindt op het snijvlak van cultuur en sociale, wijkgerichte activiteiten.' De opzet is vernuftig door z’n simpelheid. Artiesten melden zich aan op een ‘marktplaats’. En wie gastheer of gastvrouw wil zijn, boekt daar een optreden. In 2014 was het project meteen een succes, met 66 optredens op 34 locaties en ongeveer 800 bezoekers. Van 2015 tot en met 2017 wordt het uitgebreid. Ook woningcorporaties, zorg- en welzijnsorganisaties en niet te vergeten de gemeente Apeldoorn (als hoofdsubsidiënt) doen mee. Want Cultuur bij je buur past helemaal in het gedach-

tegoed van de participatiesamenleving, waarin mensen dingen voor en met elkaar doen, met soms speciale aandacht voor kwetsbare inwoners en zonder financiële drempels. Want iedereen die meewerkt aan het huiskamerfestival doet dat belangeloos. Het is de bedoeling dat 900 deelnemers de komende jaren 350 voorstellingen zullen geven en minimaal 3.700 bezoekers bereiken. Cultuur bij je buur is een beetje afgekeken van Gluren bij de buren, dat inmiddels in meerdere steden wordt georganiseerd, bekent Van Helvoort. Maar wat is er tegen het (deels) kopiëren van een bewezen succesvol concept? Komt bij: de editie van 2015 draait niet alleen om muziek, maar er zit voor iedereen wel wat in het aanbod: koren, dans, theaterinitiatieven, jeugdcircus, een vertelster, een cabaretier en zelfs een buikdanseres. De charme, volgens Van Helvoort: 'Heel kleinschalig en informeel. Het brengt mensen even dicht bij elkaar.’ Yvonne Jansen www.cultuurbijjebuur.nl

In 2008 startte Poetry Circle Nowhere in Amsterdam. Inmiddels telt Nederland vijf Poetry Circles, waarin jonge woordkunstenaars zich ontwikkelen. Programmaleider Jorien Waanders heeft plannen voor meer.

Bijdrage Cultuurfonds € 25.000 waarvan € 4.250 uit het Hausta Donans Fonds

foto’s Megin Zondervan

‘Iedere stad verdient een Poetry Circle’ Optreden van Mickey van PoetryCircle 040

Meer weten? Kijk op www.poetrycircle.nl of scan deze pagina met Layar om een film over dit project te bekijken.

Kunt u uitleggen wat een Poetry Circle is?

Wat zijn de plannen voor de toekomst?

‘In een Poetry Circle komen jonge schrijvers, dichters en performers bijeen om hun kunsten te ontplooien. Ze volgen acht maanden lang wekelijks workshops, waarin ze een programma doorlopen met de onderdelen trainen, produceren en presenteren. Ze worden gecoacht door een schrijver/performer, die regelmatig inspirerende gastdocenten uitnodigt. Er zijn nu vijf Poetry Circles, elk met zo’n acht tot vijftien deelnemers, en een Circle voor toptalent. Alle honderd jonge dichters treden regelmatig op voor publiek. ’

‘Wat mij betreft verdient iedere stad een Poetry Circle. Het is heel waardevol, jonge mensen die hun stem laten horen. We vinden het belangrijk dat de Circles worden gedragen door de stad en deel worden van de culturele infrastructuur. We hebben een Teach the Trainer-traject ontwikkeld, waarmee de werkwijze van de Poetry Circle wordt overgedragen aan lokaal beheer, zodat wij weer in een nieuwe stad een Circle kunnen ontwikkelen.’

Hoe zijn de Poetry Circles ontstaan?

‘De jongeren komen uit verschillende disciplines en hebben heel verschillende opleidingen en achtergronden. Maar aan het eind van het jaar zie je ze allemaal zelfverzekerd op het podium staan met een eigen verhaal en is de kwaliteit van hun werk en hun presentatie enorm verbeterd. De Circles zijn een klankbord en een netwerk waar ze nog lang wat aan hebben.’

‘In 2008 gaf schrijver, performer en theatermaker Babs Gons een cursus Spoken Word in productiehuis Nowhere in Amsterdam. Aan het eind ervan was de groep cursisten getransformeerd tot een semiprofessioneel gezelschap, dat met prachtige verhalen de podia binnen en buiten Amsterdam beklom. Verschillende productiehuizen vroegen toen of we bij hen een soortgelijk aanbod konden verzorgen. Zo kwamen er Poetry Circles in Rotterdam, Eindhoven, Groningen en Tilburg.’

Wat betekenen de Poetry Circles voor de deelnemers?

Annemarie Vestering www.poetrycircle.nl

zomer 2015 cultuurbericht 11

fondsnieuws De Zilveren Anjers Op 16 juni is onze jaarlijkse uitreiking van de Zilveren Anjers in het Koninklijk Paleis op de Dam in Amsterdam. De Zilveren Anjer is een onderscheidings­teken voor mensen die zich geheel onverplicht en onbetaald hebben ingezet voor cultuur en natuur in het Koninkrijk der Nederlanden. De Zilveren Anjer wordt uitgereikt door Hare Koninklijke Hoogheid Prinses Beatrix. Dit jaar wordt de onderscheiding toegekend aan:

Lelyprijs De Lelyprijs 2015 is door het Prins Bernhard Cultuurfonds Flevoland uitgereikt aan Puck van der Zwan (midden) voor zijn verdiensten voor de Urker klederdracht. Hij ontving de prijs van € 2.500 op 5 maart uit handen van de Commissaris van de Koning, Leen Verbeek.

Hib Anninga (1940) voor zijn rol als moderne

Gert-Jan Joha nnes en Arno Neele

mecenas, hij transformeerde Landgoed Anningahof bij Zwolle om tot een beeldentuin waarin jaarlijks exposities te zien zijn.

Herman Lubberding (1934) voor zijn belangeloze inzet ten behoeve van de archeologie in Deventer en wijde omstreken.

Millicent Smeets-Muskus (1942) voor

Een mecenas van belang

75

haar werkzaamheden voor het behoud van de muziek en het historisch cultureel erfgoed van Curaçao.

jaar Prins Bernha rd Cultuurfond s en de impact van cultuurfinan cierin

g

Boom

Jubileumboek Cultuurfonds Tijdens de uitreiking van de Zilveren Anjers in het Paleis op de Dam op 16 juni zal het jubileumboek Een mecenas van belang. 75 jaar Prins Bernhard Cultuurfonds en de impact van cultuurfinanciering worden overhandigd aan Koning Willem-Alexander. Deze publicatie, door neerlandicus en cultuurhistoricus Gert-Jan Johannes en historicus Arno Neele, schetst de betekenis van het Cultuurfonds door de jaren heen en de geschiedenis van de cultuurfinanciering in Nederland. De studie is namens het Onderzoekinstituut voor Geschiedenis en Cultuur (OGC) van de Universiteit Utrecht gecoördineerd door dr. J.J. Dankers. 12 cultuurbericht zomer 2015

Nationaal Theaterweekend

foto Michel Fenderwoods

Albert Verlinde (Het Nationaal Theaterfonds) en Adriana Esmeijer (directeur Prins Bernhard Cultuurfonds) met de cheque van de BGL

TheaterTekstTalent stipendium

Anna van der Kruis

Het Prins Bernhard Cultuurfonds heeft het stipendium voor theaterauteurs – TheaterTekstTalent – toegekend aan Anna van der Kruis. Deze beginnende toneelschrijver ontvangt een bedrag van € 12.500 voor het schrijven van een nieuwe theatertekst en € 22.500 voor de uitvoering ervan. Het eerstgenoemde bedrag komt uit fonds De Versterking, een CultuurFonds op Naam dat in 2013 werd ingesteld door een anonieme mecenas.

Het Prins Bernhard Cultuurfonds ontving € 821.000 van de BankGiro Loterij voor het Nationaal Theaterweekend. Dit is een nieuw initiatief van het Cultuurfonds, in samenwerking met het Nationaal Theaterfonds van Albert Verlinde, met als doel het publiek sterker te betrekken bij podia in de directe omgeving. Volgend jaar op 15, 16 en 17 januari bieden tientallen theaters verspreid over het hele land een bijzondere programmering aan, voor een speciale prijs van € 10 per persoon. Het Cultuurfonds krijgt dit jaar van de Bank­ Giro Loterij ruim € 13,6 miljoen uit de loterijgelden om daarmee cultuur, natuur en wetenschap te ondersteunen. Voor het televisieprogramma Maestro van AVROTROS, is € 500.000 ter beschikking gesteld.

Prins Bernhard Cultuurfonds Young Talent Awards Op 2 juli reikt het Cultuurfonds de Charlotte Köhler Prijzen en de Cultuurfondsbeurzen uit. Sinds vorig jaar gaan de Charlotte Köhler Prijzen van € 30.000 jaarlijks naar twee talenten tot 35 jaar, van wie de een zich manifesteert op het gebied van theater en de ander op het gebied van beeldende kunst. Jan Martens en Jan Hoek zijn de winnaars van dit jaar. De uitreiking vindt plaats in de Beurs van Berlage in Amsterdam, tegelijk met de uitreiking van de Cultuurfondsbeurzen.

BankGiro Loterij Museumprijs Van 31 mei t/m 6 juni 2015 liepen weer duizenden vrijwilligers met de collectebus door heel Nederland om een bijdrage te vragen voor cultuur en natuur. In 2014 was de opbrengst van de Anjeractie € 885.000. We hopen voor dit jaar natuurlijk weer op zo’n mooie opbrengst. Alle coördinatoren en collectanten danken we hartelijk voor hun inzet.

foto Roy Beusker

Anjeractie 2015

Het Fries Museum is de winnaar van de BankGiro Loterij Museumprijs 2015 en wint daarmee een bedrag van € 100.000. Het museum liet met 40,1% van de stemmen de andere genomineerden, het Zeeuws Museum (32,3%) en het Amsterdam Museum (27,6%), na een nek-aan-nekrace achter zich. Dit jaar werd een recordaantal van 71.469 stemmen uitgebracht op de drie genomineerde musea. De BankGiro Loterij Museumprijs is een initiatief van het Prins Bernhard Cultuurfonds en de BankGiro Loterij, in samenwerking met de Museumvereniging. Dit jaar gaat de BankGiro Loterij Museumprijs naar het streek- of stadshistorisch museum dat er het best in slaagt de streek- of stadsgeschiedenis op een aantrekkelijke manier te presenteren aan een breed publiek. zomer 2015 cultuurbericht 13

Rotterdam onder vuur

H

et is vrijdag 10 mei, kwart over vier als ik wakker word… een schot… nog een zwaar schot… Ik vlieg het bed uit. Het geluid van de knallen wordt sterker. Cor springt nu ook zijn bed uit. We zien drie vliegtuigen…’ Zo beschrijft Henk Korsman, bewoner van het Rotterdamse Noordereiland, het moment waarop zijn stad betrokken raakt bij de Tweede Wereldoorlog. Het dagboekfragment maakt deel uit van de tentoonstelling De Aanval - mei 1940, vijf dagen strijd om Rotterdam, nu te zien in Onderzeebootloods RDM Rotterdam. ‘Bijna iedereen

Luchtlandingen In de vroege ochtend van 10 mei 1940 werd Rotterdam overrompeld door een

Fotomontage Museum Rotterdam

Boordschutter Heinkel He 111 boven Rotterdam

weet van het verwoestende bombardement van 14 mei 1940, waarna Nederland capituleerde,’ zegt tentoonstellingsmaker Joop de Jong. ‘Maar wat er gebeurde in de dagen daarvóór is relatief onbekend.’ Om die reden besloot Museum Rotterdam daarover een tentoonstelling te maken in samenwerking met het Stadsarchief Rotterdam en het Militärhistorisches Museum der Bundeswehr Flugplatz Berlin-Gatow.

‘

De vijfdaagse strijd vóór het bombardement in 1940 Dit jaar is het 75 jaar geleden dat Duitsland Nederland binnenviel. Vanaf het allereerste begin werd in Rotterdam zwaar gevochten. Tentoonstelling De Aanval brengt de onderbelichte periode vóór het bombardement tot leven.

14 cultuurbericht zomer

Duitse invasie vanuit de lucht. Bij de Moerdijkbruggen, het Eiland van Dor­ drecht en het Feijenoordstadion werden Duitse parachutisten gedropt. Op de Nieuwe Maas streken twaalf Heinkel He-59 watervliegtuigen neer. Daaruit kwamen ruim honderd militairen in rubberboten, die de Maasbruggen bezetten. Vliegveld Waalhaven werd gebombardeerd en ook daar landden parachutisten, die al snel het Noordereiland bereikten. ‘De eerste dag was het heftigst, al ging het er in de vier daaropvolgende dagen ook ruig aan toe,’ zegt Joop de Jong. ‘Over en weer werd geschoten en er was artillerievuur vanuit Nederlandse zijde. Er waren luchtbombardementen en in de stad woedden hevige branden. Maar de Nederlandse troepen hielden stand. Die patstelling eindigde met het dramatische bombardement.’

bron: Stadsarchief Rotterdam

Bijdrage Cultuurfonds € 47.000

14 mei 1940, Rotterdammers vluchten voor bombardement 10 mei 1940, een fietser haast zich over het Bolwerk nabij het Witte Huis, naast de lantaarnpaal een gesneuvelde Duitse Soldaat

Het beeld van die dagen dat overheerst, is er een van verassing en verwarring. Nederland had zich weliswaar opgemaakt om zijn neutraliteit te bewaken door onder andere het leger uit te breiden, bunkers te bouwen en luchtafweergeschut op te stellen. Maar het gebruik van luchtlandingstroepen was vrij nieuw en Nederland had zich onvoldoende voorbereid op een invasie achter de linies. ‘Van paniek was echter geen sprake. De bevolking van Rotterdam kwam massaal kijken naar de landing van de watervliegtuigen en moest worden weggestuurd door de Duitse soldaten. Het oorlogsgevaar drong niet tot hen door.’ Voor de tentoonstelling week Museum Rotterdam uit naar de voormalige Onderzeebootloods van de RDM, waar tot in de jaren negentig onderzeeboten werden gebouwd. In deze enorme industriële ruimte kon een grote, dreigende Heinkel HE-111 worden opgesteld; het type vliegtuig dat het bombardement op Rotterdam uitvoerde. Het vliegtuig is net zo uitgerust als de bommenwerpers destijds. Op vijf plekken zijn enorme projecties te zien van films, foto’s en dagboekfragmenten. Ook zijn er enkele vitrines met bijzondere voorwerpen, zoals de complete uitrusting van een Duitse parachutist

bron: Stadsarchief Rotterdam

Heinkel HE-111

en de witte vlag waaronder Nederlandse militairen onderhandelden over de overgave van Rotterdam. ‘Wat me het meest trof zijn de dagboekfragmenten,' zegt Joop de Jong. 'De persoonlijke verhalen van de Duitse militairen zijn nooit eerder vertoond. Het is heel bijzonder om te kunnen lezen hoe de Duitsers en de Nederlanders de vijf dagen hebben ervaren. Er zijn bijvoorbeeld fragmenten over de Levensverzekering Bank, die werd ingenomen door de Duitsers. De conciërge van het gebouw had zich met zijn gezin in de kelder verstopt, maar werd ontdekt. De situatie is beschreven door een Duitse militair en door de conciërge zelf. Als je de fragmenten leest, is het bijna of je erbij bent.’ Annemarie Vestering http://museumrotterdam.nl/ tentoonstellingen/de-aanval De tentoonstelling De Aanval is t/m 25 oktober 2015 te bezoeken.

'De bevolking van Rotterdam kwam massaal kijken naar de landing van de watervliegtuigen en moest worden weggestuurd door de Duitse soldaten'

Aanbieding voor donateurs Op vertoon van uw Cultuurpas aan de kassa krijgt u 50 procent korting op de entree van Onderzeebootloods RDM Rotterdam. U betaalt € 5 in plaats van het reguliere tarief van € 10 (vanaf 18 jaar). Niet geldig in combinatie met andere kortingen of aanbiedingen. Deze actie geldt gedurende de looptijd van de tentoonstelling De Aanval.

15

© Stichting Dommelbimd

Vrijwilligers van de natuurwerkgroep aan het werk in de Dommelbimd

Zelf natuur kopen? Ja, het kan

Open Dag Dommelbimd 2013

foto Arjen Kerkhoven

Wat doe je als je wilt voorkomen dat een prachtig stuk natuur in verkeerde handen valt? In Boxtel namen drie buurtgenoten het initiatief om zelf een gebied te kopen. Een nieuw middel daarbij was crowdfunding.

H

et is zaterdagochtend 9 maart 2013. Toine Cooijmans leest het Brabants Dagblad. Zijn oog valt op een advertentie: 'Landbouwgrond te koop', en hij schrikt als hij het bericht leest. De betreffende grond begint zo'n beetje in zijn achtertuin. Het gaat om de Dommelbimd, een prachtig gebied ter grootte van dertien voetbalvelden in het Dommeldal. Er lopen alleen wat koeien, de natuur heeft vrij spel. Stel dat het in handen valt van een projectontwikkelaar... Dat mag niet gebeuren, vinden Toine Cooijmans en zijn buurtgenoten Sylvia van Gulik en Joost van Liebergen. Ze bedenken een gewaagd plan: ze gaan het gebied zelf kopen. Ze vinden Brabants Landschap bereid het bedrag van bijna drie ton voor te schieten. Tot 1 januari 2015 krijgen ze de tijd om het geld in te zamelen.

Fondsen werven: het recept Hoe doe je dat? De drie richten een stichting op. Ze kloppen bij allerlei fondsen aan 16

Bijdrage Cultuurfonds € 35.000

foto Arjen Kerkhoven

uit het Röpcke-Wynia Fonds, Schwebsange Fonds en het ScheltemaBreet Natuurfonds

Open Dag Dommelbimd 2013

'Het gaat niet vanzelf. Je hebt er veel werk aan' en benaderen particulieren en bedrijven door certificaten van € 1.000 te verkopen. Maar hoe maak je de mensen warm voor jouw project? ‘Allereerst moet het tot de verbeelding spreken’, zegt Toine Cooijmans. 'Stel, je wilt geld inzamelen voor een natuurgebied ergens achteraf op de Veluwe, bij dat ene zandpad links en dan achter die boerderij. Daar win je niemand mee. De Dommelbimd ligt tegen de bebouwde kom van Boxtel aan én bevat waardevolle natuur.'

Alles op alles zetten Natuurlijk is ook een website onontbeerlijk. Die maken de drie vrijwel helemaal zelf, met teksten en foto's. Alleen voor een filmpje waarin ze zelf aan het woord komen, helpt een in de buurt wonende studente van de fotovakschool. Ook belangrijk: slim de publiciteit zoeken. 'Mensen kennen je pas als je tien keer achter elkaar in de krant staat.' Van lokaal krantje tot regionaal dagblad: Dommelbimd levert zeer regelmatig een persbericht aan. Het project krijgt zelfs landelijke bekendheid doordat dagblad Trouw en het radioprogramma Vroege Vogels er aandacht aan besteden.

Wat ook helpt, is dat Cooijmans en Van Gulik al jaren actief zijn in de 'groene wereld'. Ze weten hoe de hazen lopen en maken gebruik van hun contacten. Al het werk werpt zijn vruchten af: de certificaten worden goed verkocht, streekfonds Het Groene Woud en Natuurmonumenten komen over de brug en de provincie draagt de grootste steen bij. Maar dan zijn ze er nog niet. Ze moeten er hard aan trekken om nog vele tienduizenden euro's bij elkaar te krijgen. Ze zoeken bijvoorbeeld aansluiting bij 'Crowdfunding voor natuur', een website met natuurprojecten waaraan particulieren een bijdrage kunnen leveren vanaf € 5. Crowdfunding houdt in dat veel mensen een klein bedrag investeren om een groot bedrag bij elkaar te brengen. Dankzij alle publiciteit halen ze maar liefst € 8.200 binnen en wordt Dommelbimd uitgeroepen tot 'Meest spraakmakende Crowdfunding voor natuur'-project 2014. Nog een verrassing wordt de bijdrage van het Prins Bernhard Cultuurfonds: 'Die was veel hoger dan we hadden aangevraagd. Dat zegt wel iets!' Intussen loopt, met het naderen van de

deadline van 1 januari 2015, de spanning tergend hoog op. Gaan ze het halen? Het lukt, op het laatste nippertje. Wat is nu de belangrijkste factor, het werkelijke geheim achter het succes? Cooijmans: 'Wat we overal horen, is dat we aanstekelijk enthousiasme uitstralen. Je moet oprecht zijn. En mensen moeten het gevoel krijgen dat hun centen goed besteed worden. Enthousiasme en authenticiteit, daar gaat het om.' Maar hij voegt er een waarschuwing aan toe: 'Het gaat niet vanzelf. Je hebt er veel werk aan.' Hoe ziet de toekomst van de Dommelbimd eruit onder de nieuwe eigenaren? 'Wij gaan behoud combineren met beperkte toegankelijkheid. Er zijn al veertig vrijwilligers aan de slag met achterstallig beheer en onderhoud. Straks kunnen mensen nog meer genieten van dit gebied. Zo hoort het.' Stan Verhaag

Meer weten? Kijk op www.dommelbimd.nl of scan deze pagina met Layar om een film over dit project te bekijken.

zomer 2015 cultuurbericht 17

Op de bres voor het kerkorgel Harmen Coops Fledderus Fonds Nederland telt nogal wat bijzondere kerkorgels. Alard Fledderus uit Leusden is er dol op. Zozeer dat hij een CultuurFonds op Naam instelde voor het orgel. Om zijn enthousiasme te delen én om te redden wat er te redden valt nu veel kerken hun deuren sluiten.

Eer aan een voorvader Toen hij begreep dat hij bij het Cultuurfonds een fonds voor het orgel kon instellen, hoefde hij niet lang na te denken. In 2014 was het Harmen Coops Fledderus Fonds een feit. ‘Ik ben alleenstaand en heb geen erfgenamen. Als ik niets regel, zou 18 cultuurbericht zomer 2015

mijn geld na mijn dood naar de staat gaan. Dan besteed ik het liever aan dit belangrijke culturele erfgoed, want daarvoor moeten we als samenleving bijspringen. En hoewel het zaliger is om te geven dan te ontvangen, heb ik er zelf bij leven nog plezier van ook!’ Het fonds naar zichzelf noemen vond hij een tikkeltje onbescheiden, maar hij heeft besloten een voorvader te eren. ‘In 1714 werd Harmen Coops Fledderus geboren. Tussen hem en mij zitten zes geslachten. Hij was een markante figuur, want hij nam het voortouw in het escalerende oproer van de inwoners van Steenwijk tegen het corrupte stadsbestuur, dat zichzelf verrijkte. Harmen Coops zocht hulp bij prins Willem IV in Den Haag, die hem niet serieus nam. Het stadsbestuur nam hem gevangen en hij werd in 1749 op het galgenveld in Steenwijk opgehangen. Toen de prins de ernst van de zaak doorkreeg, heeft hij Harmen gerehabiliteerd. Die werd met ere herbegraven in de kerk. Het leek me een mooie gedachte om het fonds naar hem te noemen.’

Verhuisd en gered Een van zijn drijfveren met het fonds is waardevolle historische orgels voor het voetlicht brengen die mede door de secularisatie achter gesloten kerkdeuren verdwijnen. Met educatieve projecten bijvoorbeeld. ‘Mensen moet je letterlijk mee naar binnen nemen en het orgel laten zien en horen. Kinderen ook. Dan haal ik een pijp uit het

foto Emilie Hudig

‘E

lf was ik toen ik orgel ging spelen. Popmuziek is aan mij voorbijgegaan: Feike Asma was mijn idool. Máchtig om die man te horen spelen. Wat een vonken in zijn spel!’ Alard Fledderus is volledig in de ban van het kerkorgel. Professioneel musicus is hij niet geworden, maar kerkorganist wel. En om zich thuis te kunnen uitleven, heeft hij daar een Johannus elektronisch orgel staan waaruit hij met verve uiteenlopende muziekstukken tovert. Mét kerkakoestiek. ‘Al die registers, die klankkleuren van het orgel, prachtig,’ vervolgt hij, ‘maar het kerkorgel is méér dan een muziekinstrument. Er is een enorme historie aan verbonden. Neem het orgel van de St. Bavokerk in Haarlem, een walhalla voor de organist. Daar heeft Mozart nog op gespeeld. Daarnaast is het orgel bouwkundig-technisch belangrijk. Vanwege de fronten natuurlijk, maar ook om het gegeven dat je een toets tien millimeter indrukt en er op zo’n 25 meter hoogte een ventiel opengaat. Hoe dát voelt! Dat konden ze in de zeventiende eeuw al bouwen. En het principe is tot op heden hetzelfde gebleven.’

'Als ik niets regel, zou mijn geld na mijn dood naar de staat gaan. Dan besteed ik het liever aan dit belangrijke culturele erfgoed, want daarvoor moeten we als samenleving bijspringen. ' orgel en laat ze erop blazen. Dat vinden ze prachtig.’ Bovendien wil hij festivals, masterclasses, opleidingen en concertreeksen ondersteunen en de restauratie van monumentale orgels mogelijk maken. De eerste besteding uit het fonds verheugt hem dan ook enorm. ‘De gereformeerde kerk in Vreeland beschikte over een uniek orgel uit ongeveer 1750. In 1893 heeft Michaël Maarschalkerweerd, die eveneens het orgel in het Concertgebouw heeft gebouwd, het binnenwerk hersteld en vernieuwd naar het klankbeeld van midden achttiende eeuw. Het is de oudst bekende reconstructie van een achttiende-eeuws orgel, een juweeltje. De kerk in Vreeland werd gesloten vanwege de samenvoeging van twee kerken. Bij toeval lagen er contacten met de Gasthuiskapel in Zaltbommel, een intieme, gerestaureerde kapel die eminent is voor kamermuziek. Het orgel uit Vreeland past daar uitstekend. Mede door een besteding uit mijn fonds staat het nu in Zaltbommel, gerestaureerd en wel. Gered van de vergetelheid.’

Voor meer informatie over CultuurFondsen op Naam voor particulieren, stichtingen en bedrijven kunt u contact opnemen met Maartien Delprat of Menno Tummers, (020) 520 61 30. Of kijk op: www.cultuurfonds.nl

Hij kan zich volledig vinden in deze keuze van het Cultuurfonds. ‘Het zou te gecompliceerd worden als iedereen zich met de bestedingen ging bemoeien. Ik vertrouw dat de adviescommissie volledig toe. Deze bijdrage kon niet beter besteed zijn. Het is een schitterend voorbeeld van hoe cultureel erfgoed niet alleen bewaard wordt maar ook kan blijven klinken. Ik vond het prachtig dat er een bus met gemeenteleden uit Vreeland naartoe is gegaan. Ze zeiden: kijk, ons orgel! De organist die jarenlang kerkdiensten had begeleid, was zeer geroerd. Het zou geweldig zijn als meer overbodig geworden orgels een nieuwe bestemming kunnen krijgen.’ Ellen Segeren

zomer 2015 cultuurbericht 19

Chopin kreeg de blues in New Orleans ‘Zijn muziek moet van de daken worden geschreeuwd!’ Eén toonsoort, een duidelijke melodie, losstaande basnoten en blue notes: allemaal ingrediënten die de pianomuziek van Chopin uitermate geschikt maken voor jazzimprovisaties. Pianist Peter Beets onderzoekt met Chopin meets the Blues al een poosje de jazzy kleuren van de preludes, walsen en meer. En vanaf deze zomer samen met een bigband. Peter Beets

O

veral waar hij speelt hangt het publiek aan zijn soepele vingers. Jazzpianist Peter Beets treedt op met de groten der aarde en heeft tal van cd’s volgespeeld. En als je hem hoort improviseren op Chopin zou je zeggen dat deze een jazzcomponist was. Zo natuurlijk klinkt het. Dat ligt niet alleen aan de pianist, zo blijkt. Beets: ‘Chopin heeft invloed gehad op de ontstaansgeschiedenis van de jazz. Creolen in New Orleans luisterden naar Europese salonmuziek die door hun blanke voorouders was meegenomen, en ze kregen pianoles. Nadat ze door een rassenwet uit 1894 tot zwart waren bestempeld, moesten ze verhuizen naar de arme zwarte wijken waar de blues thuishoorde. Zo raakten de muziekstijlen vermengd.’ De muziek verspreidde zich en uiteindelijk drong de invloed door in New York, zegt Beets. ‘Daar ontstond rond 1940 de bebop, de taal van alle jazz, een mengeling van klassieke muziek en Afrikaanse blues en ritmes.’

Een soort hoempa met de linkerhand

foto GovertDriessen

Wat zijn nou de sterke jazzy kenmerken van Chopins muziek? Beets: ‘De stukken blijven in één toonsoort en hebben meezingbare melodieën. De linkerhand speelt een soort hoempa, met een basnoot die losgetrokken is van het akkoord. Chopin heeft ook bijgedragen aan de ontwikkeling van de bluestoonladder door zijn chromatische versieringen, waarmee hij appelleerde aan de blue notes. Bovendien verrijkte hij akkoorden met kleurnoten, zoals de negende en de elfde noot in de toonladder, die je later bij Debussy terughoort. Die elementen maken zijn muziek ontzettend geschikt om op te improviseren.’ 20 cultuurbericht zomer 2015

Bijdrage Cultuurfonds € 12.500

Northern European Jazz Orchestra

Ook met zijn trio speelde Beets Chopin, zoals te horen is op de kersverse cd Chopin meets the Blues Live, een verbeterde versie van die uit 2010. Nu gaat hij zijn kleurenpalet uitbreiden met een bigband, het Northern European Jazz Orchestra, aangevoerd door Kurt Weiss. Tijdens het Grachtenfestival in augustus in Amsterdam vindt de première plaats van Chopin meets the Blues goes BIG!, waarna een tournee volgt in negentien Nederlandse zalen.

De ritmesectie kneden Als pianist is Beets bepalend voor het geheel. ‘De ritmesectie kan ik kneden. Hier en daar jaag ik, op andere momenten ga ik eraan hangen. De bigband speelt een uitvloeisel van mijn navigatie. Soms neem ik ruimte tussen de noten en dan komen de trompetten er mooi tussendoor. Dat heeft een enorme zeggingskracht.’ Hij moet zijn muzikanten wel opvoeden, merkt hij: ‘Drummers zijn bijvoorbeeld niet gewend om aanpassingen in het tempo te maken. Het is aftellen en gaan, maar dan walsen ze over nuances

heen. Deze muziek vraagt juist om kleine tempoverschillen.’ Chopin verdient een bigband, vindt Beets: ‘Zijn muziek is zo sterk, die moet van de daken worden geschreeuwd! Ik denk dat mensen gegrepen worden door de power die de muziek meekrijgt, volumineus met een groot orkest.’ Beets wil er niet té veel jazz van maken. ‘Zeker bij de melodieuze stukken houden we Chopin in ere. Ik heb dit programma vaak gespeeld in klassieke series, en op een enkeling na die vindt dat je niet aan Chopin mag komen, is iedereen dolenthousiast. We improviseren al jaren op Ellington en Gershwin, waarom niet op Chopin? Die man heeft gewoon standards geschreven. Chopin was zelf ook een groot improvisator, hij speelde steeds andere versies.’ Voor de bigband-arrangementen heeft hij alle vertrouwen in Rob Horsting. ‘Als arrangeur heeft hij capaciteiten die ik niet heb. We kunnen heel fijn samenwerken, maar ik ga me wél met iedere noot bemoeien. En ik verheug me er enorm op!’ Ellen Segeren

Meer weten? Kijk op www.peterbeets.com of scan deze pagina met Layar om Chopin meets the Blues te beluisteren.

aanbieding voor donateurs U ontvangt bij diverse podia, waaronder Gouda, Arnhem, Rotterdam, Enschede, Heerlen, Emmen, Kampen, Venlo, Dordrecht en Bergen op Zoom, € 5 korting op het concert Chopin meets the Blues goes BIG!. U betaalt slechts € 17 tot € 20. Voor informatie over de deelne­ mende podia en reserveringen kunt u mailen naar: [email protected] Vermeld hierbij dat u gebruik wilt maken van de aanbieding in Cultuurbericht.

21

donateursprofiel Peter Bakker: 'Het prettige aan het Cultuurfonds vind ik het versnipperde werkterrein. Van grote namen tot jong talent of gewoon het opknappen van een molen'

C

ultuurbericht vermeldt nooit de leeftijd van donateurs maar dit jubileumnummer maakt een uitzondering: ook Peter Bakker uit Den Haag wordt deze zomer 75. Hoe voelt dat? 'Ach, ouder worden is niet zo erg, oud zijn is het probleem,' lacht hij. 'Maar ik vond het een grappig idee van

het Prins Bernhard Cultuurfonds om mij voor deze rubriek te vragen.' Donateur is Bakker al een jaar of vijftien, samen met zijn vrouw. 'Ik steun meer goede doelen maar het prettige aan het Cultuurfonds vind ik het versnipperde werkterrein. Van grote namen tot jong talent of gewoon het opknap-

pen van een molen. Zulke dingen moeten ook gebeuren. Ik kan zelf natuurlijk musea of kunstenaars steunen maar bij het fonds heb ik iemand die voor mij beslist wat er met het geld gebeurt.' Ook heeft hij gebruikgemaakt van de Geefwet door het fonds gedurende vijf jaar een vast bedrag te schenken. 'Een mooie, fiscaal aantrekkelijke manier om het fonds structureel te steunen.' Zijn culturele belangstelling kreeg Bakker met de paplepel ingegoten. Dankzij zijn buurman, de veelzijdige kunstenaar Kees Andrea (1914-2006). 'Hij schilderde, tekende, maakte etsen, textielontwerpen, mozaïeken en litho's. Mijn broer en ik kwamen veel in zijn atelier, waar hij ons liet tekenen en kunstboeken bekijken. We gingen ook wel met het gezin Andrea op vakantie naar Frankrijk. We bezochten musea, een Romeins theater. Altijd zat hij te schetsen. Het leuke is dat ik die schetsen later in schilderijen heb teruggezien.'

Foto: Emilie Hudig

Kreeg hij door die leerschool zelf geen artistieke ambities? 'Nee, ik kon absoluut niet tekenen. Ik ben vrij snel in het uitgeversvak beland; wetenschappelijke boeken op allerlei terreinen maar ook Russische literatuur en jeugdboeken. En de eerste prentenboeken van illustrator Max Velthuijs, een vriend van me. Ik had altijd al interesse in zijn werk en vond het vreemd dat zijn boeken wel in het buitenland maar niet in Nederland werden uitgegeven.'

22 cultuurbericht zomer 2015

Sinds zijn pensionering zes jaar geleden is er meer tijd voor donateursexcursies en museumbezoeken in Nederland en de rest van Europa. 'Door te kijken naar kunst en erover te praten, ontwikkel je je eigen smaak. Zo heb ik dat van Andrea geleerd en zo hebben we dat aan onze kinderen meegegeven.' Vera Ros

Bijdragen Cultuurfonds

Onderzoek en publicaties her- en nevenbestemming € 7.500, Onderzoek molenvrijwilligers € 6000, - uit het Fonds Vrijwilligers Erfgoed in Nederland

Ze bestaan door de wind ... maar niet erván

foto Wim Giebels

De zomer is hét jaargetijde om te genieten van de 1200 Nederlandse molens. Vereniging De Hollandsche Molen zet zich in voor hun gezonde toekomst. Molenaar Bart Hoofsbij de molen De Doornboomin Hilvarenbeek

Aanbieding voor donateurs U krijgt € 4 korting op een mooie set van zes molenansichtkaarten. U betaalt € 5,95 in plaats van € 9,95. U kunt de kaarten bestellen via http://winkel.molens.nl/molen­ ansichtkaarten. In de winkelwagen voert u bij de voucher code ‘Cultuurbericht’ in. Deze actie geldt tot 1 oktober 2015.

‘I

edereen weet wat een molen is. Molens zijn een vanzelfsprekendheid in ons landschap. Maar dat ze er niet zómaar staan, wordt nog wel eens vergeten. Dat blijven wij als vereniging steeds onder de aandacht brengen.' Aldus Leo Endedijk, directeur van Vereniging De Hollandsche Molen. De vereniging beheert en bezit elf molens, telt vierduizend leden en dertig vrijwillige molenaars en zet zich in voor het behoud van 'onze' 1200 molens. Anno 2015 staat de Nederlandse molen er behoorlijk goed voor, vertelt Endedijk. Zo zijn de afgelopen tien jaar ruim 250 molens gerestaureerd en overstijgt de aanwas van nieuwe molenaars de uitstroom. Alle reden om achterover te leunen? 'Integendeel!' De vereniging heeft twee onderzoeken laten doen naar de toekomst van de molen. Beide zijn mede mogelijk gemaakt door het Prins Bernhard Cultuurfonds: 'Onze relatie met het Cultuurfonds is al decennia uitstekend. Toen ik dertig jaar geleden

bij de vereniging begon, steunde het Cultuurfonds ons al, bijvoorbeeld via bijdragen aan restauraties. Zulke steun is onmisbaar, want molens hebben nauwelijks nog een economische functie.' Het eerste onderzoek van de Vereniging Hollandsche Molen gaat over mogelijke her- en nevenbestemmingen; het tweede over het werven van voldoende gekwalificeerde vrijwilligers. 'Vooral bestuursleden zijn steeds lastiger te vinden. Mensen willen zich vaak niet voor langere tijd binden.' Zelf vormt Endedijk daarop een uitzondering. 'Ik begon ooit als medewerker communicatie en ben sindsdien in de ban van de molen. Nog steeds valt mijn mond open van verbazing als ik zie hoe alle onderdelen in elkaar grijpen, hoe een molen met eenvoudige materialen optimaal gebruikmaakt van wind of water. De molen is een prachtig werktuig en een symbool van de Nederlandse identiteit. Hij verdient een mooie toekomst.' Stan Verhaag

zomer 2015 cultuurbericht 23

foto Saris & Den Engelsman

Over het IJ Festival ontving regelmatig bijdragen voor bijzondere locatieproducties. Nu ontvangt het festival een bijdrage voor de programmalijn Urban Playground. Hierbij werken jonge theatermakers aan een van hun eerste professionele voorstellingen. De verbinding met de stads­ locatie is het uitgangspunt.

Over méér dan het IJ Over het IJ Festival heeft naam gemaakt met eigenzinnige voorstellingen op de NDSM-werf. Nu is het tijd om de vleugels verder uit te slaan.

Aanbieding voor donateurs

24

Op vertoon van uw Cultuurpas bij de centrale kassa van Over het IJ Festival op de NDSM-werf krijgt u € 3 korting op de voorstelling Stad der blinden van Theater Utrecht/Thibaud Delpeut (reguliere prijs € 24) en € 5 korting op het festivalbandje voor het Zeecontainerprogramma, het Jonge Makers programma en diverse andere activiteiten (reguliere prijs € 15,-). Houd rekening met eventuele reistijd naar een bepaalde locatie.

I

n 1993 nam een wethouder van stadsdeel Amsterdam-Noord het initiatief tot een theaterfestival op verschillende pleintjes. Vlak daarna kwam het terrein van de NDSMwerf leeg, een perfecte plek voor grote, geëngageerde voorstellingen. De roem van Over het IJ Festival was een feit, vertelt algemeen directeur Esther Lagendijk. ‘Veel mensen zagen er voor het eerst grote en vernieuwende locatievoorstellingen, zoals Noordwesterwals van Dogtroep.’ Later groeide het aantal kleine voorstellingen eromheen. ‘We gingen bijvoorbeeld ook naar randje Zaanstad en station Amsterdam Centraal. En er kwamen korte voorstellingen van pas afgestudeerden in zeecontainers.’ De IJ-oevers en de stad vragen nu om een andere blik, zegt Lagendijk. ‘We laten theatermakers reflecteren op de stad. Op de NDSM-werf creëren we samen met 22 partijen uit het gebied, van ondernemers tot kunstenaars, een nieuwe festivalstad. Er komt bijvoorbeeld een duurzaamheidspaviljoen van

Greenpeace en de TU Delft, en het paviljoen Sketch van Nieuwe Helden over stadsontwikkeling. Ook gaan we verder stadsdeel Noord in: we vragen jonge theatermakers zich daar voor langere tijd te verbinden aan een wijk en te onderzoeken wat kunst er kan betekenen. De resultaten willen we stadsbreed bespreken in het verdiepende programma De Stad van Morgen, ook met de politiek.’ Daarnaast komen er meer raakvlakken met specifieke plekken. ‘Makers gaan hun onderwerp inhoudelijk aan de locatie verbinden. Iets op een scheepswerf moet over de scheepswerf gaan. Letterlijk, of omdat het gebied misschien een andere bestemming krijgt.’ Bewoners, ondernemers en kunstenaars brengen zelf van alles in. ‘Daarmee wordt het festival behalve voor de trouwe bezoekers tevens een platform voor nieuw publiek.’ Ellen Segeren www.overhetij.nl

beursbericht V

anuit een van de favela's in Rio de Janeiro vertelt Manoe Ruhé via Skype over haar onderzoek naar deze wijken, dat ze startte na haar master Stedenbouw aan de TU Eindhoven. ‘Favela’s zijn van oorsprong illegaal opgetrokken armenwijken. Ze zijn hutjemutje volgebouwd: er is geen groen, alles is beton, dus water kan er niet weg. Openbare ruimte is er nauwelijks. Toen ik hoorde dat hier een stedenbouwkundige werd gezocht, sloot dat perfect aan bij mijn wens om onderontwikkelde wijken verder te helpen. Ook wil ik kennis opdoen om uiteindelijk te gaan werken voor UN Habitat, een organisatie die duurzame en sociale stedenbouw nastreeft. Ik was best huiverig om naar een favela te gaan, want ik hoorde allerlei verhalen over hoe gevaarlijk het zou zijn, maar ik voel me hier volledig opgenomen. Als je hier woont, ben je deel van de gemeenschap en doet niemand je iets aan. In toeristische wijken zoals Copacabana ben je veel eerder doelwit voor berovingen.

Manoe Ruhé: 'Ik was best huiverig om naar een favela te gaan, maar ik voel me hier volledig opgenomen.' Bijdrage Cultuurfonds € 7.500

uit het De Breed Kreiken Fonds

‘De overheid vraagt bewoners ook amper waar ze behoefte aan hebben. Reden voor mij om samen met een student die hier verbleef workshops op te zetten voor bewoners. Ze willen bijvoorbeeld graag een school. Zóveel inwoners, en geen school! Daar kunnen wij ons dan sterk voor maken. Ook hebben we een expositie gemaakt met een maquette van de wijk. Veel mensen waren nog nooit naar een tentoonstelling geweest en wisten niet wat architectuur was. Op die maquette vonden ze hun eigen huis terug. Ze waren razend enthousiast en kwamen zelf met allerlei ideeën, ook de kinderen. Nu de drugsbendes grotendeels uit de favela verdreven zijn, liggen er kansen voor verbetering. Ik vind het geweldig dat het Cultuurfonds mij de mogelijkheid heeft gegeven om een halfjaar écht in deze wijk te wonen en werken en dat ik hier iets kan bijdragen.’

© Manoe Ruhe

‘Mijn favela, Complexo do Alemão, bestaat uit vijftien communidades op een aantal heuvels waar in totaal 60.000 mensen wonen. Een sloppenwijk is de favela allang niet meer. De huizen zijn qua structuur en inrichting hetzelfde als in andere wijken en de mensen hebben grote koelkasten, airco en tv. De mobiliteit is enorm verbeterd door de komst van een kabelbaan met op vijf heuveltoppen een station. Dat zijn publieke ruimten waar nauwelijks iets mee gebeurt. De lokale overheid zet er een schaaktafel neer, dat is alles.

Jaarlijks krijgen zo’n 175 jonge afgestudeerden uit alle disci­plines aan universiteit of hogeschool een Cultuurfondsbeurs voor een vervolgopleiding of -onderzoek in het buitenland. In elk Cultuurbericht een verslag van een bursaal. Kijk ook op onze Facebook-pagina Bernhard Fellow.

Scan deze pagina met Layar om op onze Facebook-pagina ervaringen te lezen van andere bursalen.

Ellen Segeren

zomer 2015 cultuurbericht 25

Van Spitfire tot Prins Bernhard Cultuurfonds Een historisch overzicht In augustus 1940 bedenken enkele naar Londen uitgeweken Nederlanders een plan om geld in te zamelen voor de bevrijding van Nederland. Ze beginnen een Spitfire Fund, het latere Prins Bernhard Fonds, met de prins als regent. Tijdens de oorlog wordt, onder andere op Curaçao, meer dan 20 miljoen gulden opgehaald voor de aanschaf van vliegtuigen en schepen. Na de oorlog krijgt het fonds een nieuwe doelstelling: de bevordering van de geestelijke weerbaarheid door middel van culturele zelfwerkzaamheid. Het resterende vermogen wordt ingezet als startkapitaal voor de culturele wederopbouw van Nederland.

75 jaar Bijdragen van het Cultuurfonds Hoe zou Nederland eruitzien zonder het Prins Bernhard Cultuurfonds? In de vijfenzeventig jaar van zijn bestaan heeft het Cultuurfonds voor een bedrag van € 679 miljoen 163.000 activiteiten ondersteund die anders vermoedelijk niet tot stand waren gekomen. Van de schippers, de paddestoelen tot Rietveld. Op de volgende pagina’s ziet u enkele voorbeelden.

G

t i r er

26 cultuurbericht zomer 2015

1974: Stichting Rietveld Schröder Huis, Utrecht. Bijdrage in de restauratiekosten van het Rietveld Schröder Huis (f 20.000) *** 1983: Uitgeverij Bert Bakker, Amsterdam. Uitgave ‘Rietveld’ door Frits Bless (f 23.427) *** 1986: Stichting Rietveld Schröder Huis, Utrecht. Het ordenen, het wetenschappelijk bewerken en het voor publiek toegankelijk maken van het archief van de stichting (f 50.000) *** 1988: Stichting Rietveld Schröder Huis, Leusden. Film over de restauratie van het Rietveld Schröder Huis (f 18.000) *** 1989: Stichting Rietveld Schröder Huis, Utrecht. Ordening en inventarisatie van het archief (f 25.000) *** 1991: Amersfoortse Culturele Raad. Expositie ‘3x Rietveld’ (f 3.000) *** 2002: Stichting Rietveld Schröder Huis, Utrecht. Documentering en digitalisering archief (€ 15.000) *** 2005: Stichting Nederlands Openluchtmuseum, Arnhem. Overplaatsing en restauratie Rietveld vakantiehuisje (€ 20.000) *** 2007: Stichting Theatergroep Koper, Utrecht. Productie ‘Gerrit Rietveld’ (€ 3.000) *** 2010: Centraal Museum Utrecht. Tentoonstelling ‘Rietvelds Universum’ (€ 30.000) *** 2010: NAi Uitgevers/Publishers, Publicatie ‘Rietvelds Universum’ door o.a. R. Dettingmeijer, I. Jager en M.Th. van Toor (red.) (€ 20.000) *** 2010: NAi Uitgevers/Publishers, Rotterdam. Publicatie ‘De stoel van Rietveld’ door M. Kuper (€ 2.000) *** 2010: Stichting Rietveld en Ruys, Bergeijk. Tentoonstelling ‘De Ploeg’(€ 10.000) *** 2013: Fundashon Verriet, Willemstad (Curaçao). Restauratie paviljoen Mgr. Verriet Instituut van Gerrit Rietveld (€ 26.000)

t e Ri

d l ve

10 augustus 1940

1946

1946

27 juni 1950

7 augustus 1953

Oprichting Prins Bernhard Fonds

Prins Bernhard Fonds krijgt een nieuwe rol

Start van de Anjerfondsen en Anjeractie

Eerste uitreiking Zilveren Anjer

Oprichting Prins Bernhard Fonds Nederlandse Antillen

Oprichting in Londen

Nieuwe na-oorlogse doelstelling

De Anjerfondsen worden opgericht voor de contacten met het plaatselijke en regionale culturele leven en de organisatie van de Anjeractie.

De Zilveren Anjer, gefinancierd uit de nalatenschap van verzetsstrijder Thijs Taconis, wordt de jaarlijkse onderscheiding voor belangeloze inzet voor cultuur, natuur en wetenschap.

Op Curaçao, waar ooit de eerste inzameling voor het Cultuurfonds in 1940 begon, tekent Prins Bernhard de oprichtingsakte.

n e el

o t ns

e d d a P

1963: Zilveren Anjer voor H.G.P. Kleijn en G.D. Swanenburg de Veye, Alkmaar. Auteurs van het boek ‘Paddestoelen, hun vorm en kleur’ ** 1987: Zilveren Anjer voor G.J.G. Tjallingii-Beukers. Zij heeft ‘velen de ogen geopend voor de grotendeels verborgen wereld van de paddestoelen’ *** 1987: Nederlandse Mycologische Vereniging, Beilen. Onderzoek aan de mycoflora in bosreservaten (f 138.000) *** 1988: Zilveren Anjer voor E. Kits van Waveren. Naast zijn medische praktijk vond hij ‘de energie om vele soorten paddestoelen en zwammen diepgaand te onderzoeken’ *** 1988: Bezoekerscentrum Slabroek, Oss. Project ‘Zure regen en paddestoelen’ (f 3.540) *** 1989: Nederlandse Mycologische Vereniging, Beilen. Informatiebrochure over paddestoelen (f 5.500) *** 1995: Nederlandse Mycologische Vereniging, Wijster. Publikatie ‘Verspreidingsatlas van Nederlandse paddestoelen’ door M.M. Nauta en E.C. Vellinga (f 6.000) *** 1996: W.D.J. Kuijs, Goes. Publicatie ‘De paddestoelen van Walcheren’ (f 2.500) *** 2000: Vereniging voor Veldbiologie KNNV, Drachten. Paddenstoelendag (f 2.000) *** 2000: Stichting SOM onderwijs- en milieuprojecten, Nijmegen. Inrichting kweekruimte paddenstoelenmuseum Het Rondeel (f 5.000) *** 2002: Stichting SOM onderwijs- en milieuprojecten, Nijmegen. Tentoonstelling ‘De wonderlijke wereld van de paddestoel’ (€ 4.000) *** 2007: Nederlandse Mycologische Vereniging, Etten-Leur. Manifestatie ‘Eens in de honderd jaar...’ (€ 10.000) *** 2013: Stichting Paddestoelen Werkgroep Drenthe, Hoogeveen. Publicatie van een Ecologische Atlas van paddestoelen in Drenthe (€ 5.000)

zomer 2015 cultuurbericht 27

1955

1958

1961

1974

1987

Eerste Martinus Nijhoff Vertaalprijs

Eerste uitreiking Prins Bernhard Fonds Televisieprijs

Oprichting Giro­ loterij, vanaf 1977 BankGiro Loterij

Oprichting Lotto

Prins Bernhard Fonds introduceert het Fonds op Naam in Nederland

Er wordt een literaire vertaalprijs ingesteld ter nagedachtenis van Martinus Nijhoff (dichter, vertaler en bestuurslid van het Cultuurfonds).

Annie M.G. Schmidt ontvangt de Televisieprijs voor haar creatie 'Pension Hommeles'.

Het Prins Bernhard Fonds staat met een aantal goede doelen aan de basis van de BankGiro Loterij.

Het Prins Bernhard Fonds staat met een aantal goede doelen aan de basis van de Lotto.

Een specifiek cultureel doel ondersteunen wordt mogelijk met een eigen Fonds op Naam, beheerd door het Prins Bernhard Fonds.

75 jaar Bijdragen van het Cultuurfonds

s d ou

G e

G 28 cultuurbericht zomer 2015

n e z a l

1960: Stichting Fonds Goudse Glazen, Gouda. Vernieuwing van de berging der cartons van de Goudse Glazen in de St. Janskerk te Gouda (f 7.500) *** 1964: Stichting Fonds Goudse Glazen, Gouda. Een bijdrage ten einde het verschijnen van een van kleurenreproducties voorziene goedkope uitgave over de ‘Goudse Glazen’ mogelijk te maken (f 6.000) *** 1967: Zilveren Anjer voor A.A.J. Rijksen voor ‘zijn vrijwillig aanvaarde taak dit nationaal monument met zijn historische documenten voor het vaderland te behouden en het in het centrum der belangstelling te plaatsen’ *** 1981: NH-Gemeente Gouda, Gouda. Proefproject ter bescherming van de Goudse Glazen (f 100.000) *** 1995: Zilveren Anjer voor N. Metselaar voor ‘zijn inzet voor het behoud van de Goudse Glazen van de Sint-Janskerk en zijn kennis dienaangaande’ *** 1995: Kerkvoogdij der Hervormde Gemeente te Gouda. Restauratie cartons/ werktekeningen glazen (f 25.000) *** 1997: Kerkvoogdij der Hervormde Gemeente te Gouda; restauratie cartons (f 26.000) *** 2001: Museum Het Catharina Gasthuis, Gouda. Tentoonstelling ‘Het geheim van Gouda’ (f 80.000) *** 2004: Kerkbeheer van de Nederlands Hervormde Gemeente te Gouda. Restauratie cartons (€ 100.000) *** 2005: Kerkbeheer van de Nederlands Hervormde Gemeente te Gouda. Restauratie cartons van de Goudse Glazen (€ 150.000) *** 2006: Stichting Stedelijke Musea Gouda. Educatief project rondom restauratie Cartons (€ 8.000) *** 2010: Stichting Fonds Goudse Glazen. Onderzoek en schrijven ‘De 48 cartons van de Goudse Sint-Janskerk’ door A. van Oosterwijk (€ 5.700) ***

1987

1990

1999

2001

2004

Eerste uitreiking Charlotte Köhlerprijs

Eerste uitreiking Museumprijs

Nieuwe naam: Prins Bernhard Cultuurfonds

Start beurzenprogramma voor jong talent

Overlijden van Prins Bernhard

De prijs, bij legaat ingesteld door de actrice Charlotte Köhler, wordt voor het eerst door het fonds uitgereikt.

Deze publieksprijs is de eerste museumprijs in Nederland. Sinds 2007 werkt het Cultuurfonds daarin samen met de BankGiro Loterij en de Museumvereniging.

Het Prins Bernhard Fonds en de Anjerfondsen gaan verder onder één naam: het Prins Bernhard Cultuurfonds.

Na de ontvangst van het Carolus Magnus Fonds en andere schenkingen start het Cultuurfonds met een beurzenprogramma voor cultuur en wetenschappen.

Op 1 december 2004 overlijdt Prins Bernhard, oprichter en regent van het Prins Bernhard Cultuurfonds.

1952: Internaat voor Schipperskinderen, Vreeswijk. Orgel (f 650) *** 1955: Internaat voor Schipperskinderen, Vreeswijk. Culturele besteding in het nieuwe gebouw’ (f 500) *** 1958: Nationaal Comité voor Christelijk Onderwijs aan Schipperskinderen, Vreeswijk. Geluidsfilmprojector (f 1.500) *** 1958: Raad voor de Varende Gemeente, Rotterdam. Boeken t.b.v. de Centrale Schippersbibliotheek (f 5.000) *** 1962: Stichting Schoolfonds voor Schipperskinderen vanwege de Ned. Hervormde Kerk. Bijdrage in de aankoop van bandrecorders, boeken en handenarbeidgereedschap (f 2.849,61) *** 1965: Centrale Schippersbibliotheek van de Raad voor de Varende Gemeente vanwege de Nederlands Hervormde Kerk. Uitbreiding van het boekenbezit van twee uitleendepots in het buitenland (f 3.000) *** 1966: Stichting Hervormde Internaten voor Schipperskinderen. Aankoop van televisietoestellen ter plaatsing in zeven internaten voor schipperskinderen (f 5.000) *** 1966: Stichting Katholieke Centrale Schippers Bibliotheek. Startsubsidie voor de aanschaf van boeken t.b.v. de lectuurvoorziening onder opvarenden op de Rijn- en binnenvaart (f 14.000) *** 1967: Protestants Christelijk Internaat voor Schipperskinderen, Dordrecht. Aanschaffing van o.m. hobby-materiaal (f 2.500) *** 1968: Stichting Hervormde Internaten voor Schippersjeugd, Zwolle. Spelmateriaal (bedrag onbekend) *** 1983 Stichting Algemeen Internaat voor Schipperskinderen Robbenoord. Geluidsapparatuur (f 1.500)

i h sc

n e s n r e e r p e p i d h n i c k S ers pp

zomer 2015 cultuurbericht 29

2010

2011

2012/13

2013

2015

Eerste uitreiking Prins Bernhard Cultuurfonds Prijs

Eerste Cultuurfonds Modestipendium dankzij anonieme mecenas

Cultuurfonds start mecenaat op maat

De konings­ biografieën

Cultuurfonds viert 75-jarig bestaan

De Prins Bernhard Cultuurfonds Prijs wordt jaarlijks door Koningin Máxima uitgereikt aan personen of instellingen die zich op uitzonderlijke wijze verdienstelijk hebben gemaakt op het gebied van muziek, theater, dans, beeldende kunst, geschiedenis, letteren, monumentenzorg, cultuureducatie of natuurbehoud.

Een anonieme mecenas stelt een jaarlijks stipendium in van € 50.000 voor getalenteerde Nederlandse modeontwerpers die uitmunten in artistieke kwaliteit.

Het Cultuurfonds verbreedt de doelstelling en voegt geefvormen op maat toe aan de bestaande mogelijkheden.

Op 30 november 2013 worden biografieën van de koningen Willem I, II en III overhandigd aan de in hetzelfde jaar ingehuldigde Koning Willem-Alexander. De biografieën waren een initiatief van het Cultuurfonds.

In de 75 jaar van zijn bestaan is het Prins Bernhard Cultuurfonds uitgegroeid tot het grootste particuliere cultuurfonds van Nederland en een bevlogen adviseur over vele vormen van mecenaat en filantropie. Jaarlijks verstrekt het Cultuurfonds ruim 3.500 grote en kleine projectbijdragen, een onderscheiding – de Zilveren Anjer – en diverse prijzen. Mede dankzij de twaalf provinciale afdelingen is het Cultuurfonds diep geworteld in de Nederlandse samenleving.

Kijk op www.cultuurfonds.nl/tijdlijn of scan deze pagina met Layar voor een uitgebreide tijdlijn vol mooi en oud filmmateriaal uit het archief van het Cultuurfonds.

75 jaar Bijdragen van het Cultuurfonds

i l u t a t l

u M

30 cultuurbericht zomer 2015

1950: G. Stuiveling. Samenstelling van Multatuli’s Volledig Werk, omdat dit ‘anders practisch gratis door Dr. G. Stuiveling en zijn medewerkers zou moeten worden verricht’ (f 1.000) *** 1951: G. Stuiveling. Samenstelling Multatuli’s Volledig Werk (f 2.000) *** 1951: G. Stuiveling. Inventarisatie van Multatuli’s brieven (f 500) *** 1966 Multatuli Genootschap, Amsterdam. Inrichting van het Multatuli Museum (f 2.000) *** 1970: L. Roelandt krijgt de Martinus Nijhoff Prijs voor vertalingen in het Frans, in het bijzonder voor zijn vertaling van Multatuli’s Max Havelaar *** 1972: H.B. Jassin ontvangt de Martinus Nijhoff Prijs voor vertalingen in het Indonesisch, in het bijzonder voor zijn vertaling van Max Havelaar *** 1979: Multatuli Genootschap. Aanschaf van een kopieerapparaat (f 7.000) *** 1983: Multatuli Genootschap, Amsterdam. Verwerken tot een Multatuliencyclopedie van een bestand van fiches (f 54.000) *** 1987: Stichting Veenkoloniaal Museum, Meeden. Multatuli-tentoonstelling *** 1991: Multatuli Genootschap, Amsterdam. Printer en kopieerapparaat (f 5.000) *** 1995: J. Koch krijgt de Martinus Nijhoff Prijs voor vertalingen in het Pools, in het bijzonder voor zijn vertaling van Max Havelaar *** 1996: In de Griffioenreeks verschijnt Ik ben zwanger van denkbeelden, een bloemlezing uit Multatuli’s werk *** 1998: Stichting Multatulilezing, Breda. Lezing (f 2.800) *** 1999: Multatuli Genootschap, Amsterdam. Aankoop Multatuli-brief (f 6.000) *** 1999: T.A. Phijffer, Amsterdam. Publicatie Met hart en ziel. Het handelen van Eduard Douwes Dekker in rechtshistorisch perspectief (f 6.000) *** 2007: Stichting Nomade, Amsterdam. Kunst- en educatieproject ‘Max Havelaar’ met bijbehorend boek (€ 12.000) *** 2010: Stichting Vi-taal, ’s-Gravenhage. Multatuliproject (€ 750) *** 2010: Stichting Multatulilezing, Breda. Manifestatie (€ 5.000)

U kunt onderstaande bon in een ongefrankeerde envelop sturen aan:

U kunt onderstaande bon in een ongefrankeerde envelop sturen aan:

Prins Bernhard Cultuurfonds

Prins Bernhard Cultuurfonds

Antwoordnummer 10512

Antwoordnummer 10512

1000 RA Amsterdam

1000 RA Amsterdam

# Ja, ik geef cultuur de kans en word donateur

Geef het Cultuurfonds cadeau! Kent u iemand die cultuur, natuur en wetenschap ook belangrijk vindt? Geef hem/haar eens een jaar Cultuurfonds cadeau*!

Graag wil ik met mijn bijdrage steun verlenen aan het volgende culturele doel van het Prins Bernhard Cultuurfonds:

Mijn gegevens: Beeldende kunst Theater en Muziek

M/V

Naam en voorletters: Adres:

Natuur Monumentenzorg Beurzen Geschiedenis en Letteren Algemeen (kruis svp één hokje aan)

Ik machtig hierbij het Prins Bernhard Cultuurfonds om van mijn hieronder genoemde bank/girorekening een donatie af te schrijven van

Postcode en woonplaats:

Per maand

Telefoon:

€5

€ 7,50

€ 10

Ander bedrag €

Email:

Per jaar

€ 35

Naam en voorletters

Ik machtig het Prins Bernhard Cultuurfonds om eenmalig € 35 van mijn rekening af te schrijven ten bate van een donateurschap voor:

Adres

M/V

Adres:

€ 100

per maand / kwartaal / jaar

Bankrekening:

Naam en voorletters:

€ 50

M/V

Postcode en plaats Telefoon

Postcode en woonplaats: E-mail

Telefoon: Email:

Geboortedatum:

Datum:

Geboortedatum:

Ik ontvang graag het digitale CultuurNieuws

Handtekening: zomer 2015

Bank- of girorekening



Welkomstcadeau:

DVD 'de Drie Koningen van Oranje'



Het Plint notitieblok/muismatje



Fotoboek ‘Hein Wertheimer: Amateurfotograaf ’



Publicatie ‘De staat van het mecenaat’ Stuur het cadeau direct naar de ontvanger Stuur het cadeau naar mij, ik wil het zelf overhandigen **

* De ontvanger krijgt de Cultuurpas, een jaar lang Cultuurbericht en een welkomstcadeau ** We proberen dit zo snel mogelijk af te handelen, maar hou rekening met een verzendtijd van 1 à 2 weken.

Handtekening Ik ontvang graag als welkomstcadeau:

DVD 'de Drie Koningen van Oranje'



Het Plint notitieblok/muismatje



Fotoboek ‘Hein Wertheimer: Amateurfotograaf ’



Publicatie ‘De staat van het mecenaat’

zomer 2015

Gert-Jan Johannes en Arno Neele

elang Een mecenas van b

75

jaar Prins Bernhard Cultuurfonds en de impact van g cultuurfinancierin

€25 voor donateurs

Boom

Speciaal voor onze trouwe donateurs In Een mecenas van belang geven Gert-Jan Johannes en Arno Neele een historisch overzicht van cultuurfinanciering door het Prins Bernhard Cultuurfonds. Daarnaast besteden de auteurs veel aandacht aan een vraag die in de recente periode van bezuinigingen steeds urgenter werd, niet alleen voor het Cultuurfonds maar voor de hele filantropische en culturele sector: wat is het belang (de impact) van onze activiteiten?

Speciaal voor donateurs van het Prins Bernhard Cultuurfonds is er een gereduceerde prijs! In plaats van € 39,90 betaalt u slechts € 25,- (inclusief verzendkosten binnen Nederland). U kunt het boek bestellen op www.eenmecenasvanbelang.nl met gebruik van de kortingscode ‘Cultuurbericht’.