________________________________________________________________________________________________________________________
7e nieuwsbrief, 21 maart 2014 MIJNHEER JUMBO NEDERLAND EN VLAANDEREN: MOESTUINLAND KIEMT ZAAD BIJ LICHT OF DONKER? ZAAIEN BIJ VAN TOEPASSING ZIJNDE MAANSTAND
MOESTUINIEREN IN POT EN BAK OVER SMAAK VALT WEL TE TWISTEN UITNODIGINGEN VOOR GROENMOES ZAAIAGENDA NIEUWSBRIEVEN
MIJNHEER JUMBO Mijnheer Jumbo is bedroefd omdat zijn plofkip in wakkere kringen niet wordt gewaardeerd. Mijnheer Jumbo doet toch zo zijn best om ons goedkoop voedsel aan te bieden en nu blijk ploffen ontploffen op te roepen. Het is ook nooit goed. Zijn klanten willen zo goedkoop mogelijk winkelen en wie kan er op tegen zijn als hij ze op hun wenken bedient? Wat mijnheer Jumbo vergeet te zeggen is dat ‘massaal gekocht goedkoop’ zijn boterham goed spekt. Waarschijnlijk heeft hij nog nooit elkaar plukkende en naar het leven staande kippen gezien. Hooguit een geplukte kip als die van de lopende band rolt. De hangplek in het slachthuis slaan we in deze beeldvorming maar over, die is te gruwelijk voor woorden. Het is hetzelfde verhaal als van de kledingindustrie die de andere kant opkijkt als bij het aanbieden van goedkope kleding het overvolle productiepakhuis in Bangladesh ‘ontploft’. En weer opnieuw aangeschoven bij mijnheer Jumbo: kent hij het verhaal achter de aardappels, de spruitjes, de asperges en de peultjes die, vaak verpakt als ware het diamanten, boeren en tuinders slapeloze nachten bezorgen? Vergeten groente Groente die in de supermarkt is blijven liggen
Mijnheer Jumbo is geen roepende in de woestijn. Eigenlijk wil de voltallige voedingsmiddelenindustrie niet anders dan veel geld verdienen en dat kan alleen nog maar als er kunstgrepen worden toegepast om de klant te doen geloven dat wat hij koopt eruit ziet als, aanvoelt als, ruikt als en smaakt als wat hij denkt in handen te hebben. Met kleurstoffen, smaak- en reukstoffen, zout, vet en suiker kun je wonderen verrichten. Kijk maar wekelijks naar tv-programma’s die dieper ingaan op de herkomst van ons voedsel. Supermarkten zijn slim en bieden ons ‘puur en eerlijk’ een ‘oerproduct’ aan dat ‘ambachtelijk’ en met oog voor ‘duurzaamheid’ is bereid. Wat dat betreft leren 1
________________________________________________________________________________________________________________________
ze veel van McDonalds die de kleur groen in top gaat voeren en het meest ongezonde voedsel van een groen blaadje voorziet. Supermarkten bieden inmiddels ook kant-en-klaar voedsel aan, nog een stap verder en ze worden een cateringbedrijf zodat je niet zelf nog je eten hoeft klaar te stomen. Wie de macht over het voedselaanbod heeft, bepaalt enerzijds wat de producent dient te leveren en anderzijds weet ze op zeer geraffineerde wijze de consument te bespelen die moe van zijn of haar werk komt en geen zin heeft om nog EERLIJK VOEDSEL? uren in de keuken door te brengen. En met slogans, reNIET ALLEEN DE clamespotjes, pseudo-wetenschappelijke bewijzen, erger SUIKER IS nog, met echt wetenschappelijk onderzoek dat uitkomsten GERAFFINEERD biedt waarom gevraagd wordt, worden we gehersenspoeld Hans van Eekelen en willen we het echte verhaal achter al die tabellen, procenten, logo’s en onmogelijk taalgebruik al lang niet meer weten. En laat dat nu juist de bedoeling zijn van al die Jumbo’s, Plussen en Heinen. Het is maar dat je het weet.
NEDERLAND EN VLAANDEREN: MOESTUINLAND Bevalt de groente uit de supermarkt niet meer? Gaan we voor biologisch? Wat weten kinderen nog van de herkomst van groente? Houden voedselfabrikanten ons voor de gek? Is zelf geteeld voedsel lekkerder? Is de moestuin de nieuwe speeltuin of het nieuwe buurthuis? Bewegen we te weinig? Is buitenlucht gezond? Stuurt de economische crisis ons de tuin in? Word er te veel gesjoemeld en gefraudeerd met voedsel? Tel het antwoord op al de gestelde vragen bij elkaar op en je komt vanzelf uit bij boer en tuinder in je eigen omgeving die je nog vetrtrouwt1), of bij al die braakliggende kavels waarover gemeenten, woningbouwcorporaties, architecten, vastgoedondernemingen, onderzoeksinstellingen, natuur- en milieudeskundigen en verontruste burgers zich het hoofd breken. Met andere woorden: als vraag en aanbod zo dicht bij elkaar komen dan is de nieuwe moestuin een van de uitkomsten ervan. Maar als biologisch toch niet het summum blijkt te zijn? Als de crisis wegebt? Als tijdelijk beschikbaar gestelde grond weer teruggegeven moet worden? Als de supermarkt zijn leven betert? Als de boer om de hoek zich nadrukkelijk aandient? Als de verse groenten via webwinkels thuisbezorgd worden? Als de inspanningen tegenvallen? Als de tijd ontbreekt? Als “sociale cohesie” ontaard in ordinaire ruzie? Ja, dan… Ik ben dus heel benieuwd wat er van Nederland en Vlaanderen moestuinland overblijft als we enkele jaren verder zijn. Maar voorlopig schieten de moestuininitiatieven als paddenstoelen uit de grond. Ik heb eens gekeken naar wat er in de afgelopen maanden aan ‘moestuindragers’ bij me langs kwam. Ik heb geprobeerd een en ander vanwege het overzicht in te kaderen. Hier volgen de resultaten. 1)
hierover volgt een artikel in een van de volgende nieuwsbrieven
2
________________________________________________________________________________________________________________________ soort moestuin plaats locatie participanten doel Alkmaar Muiderwaard (wijk)
stadskas
bewoners bedrijven Instellingen gemeente
zelf telen van groenten met educatieve, maatschappelijke en gezondheidsdoelen
Almere Almere Buiten
volkstuinkas
rozenkweker particulieren
samen plezier beleven aan gezonde hobby (eigenaar is tevens adviseur)
Amsterdam Rijksmuseum
museumkas
Rijksmuseum
Informatie over historische groenten, passend bij historische schilderstukken
Cruquius Cruquiushoeve
stadsboerderij
Epileptiecentrum Agnetahoeve
Een van de activiteiten voor toekomstige bewoners
Cuijk Toermalijnlaan (tuin vm. Landbouwschool)
Wereldtuin moestuin voor verschillende culturen
gemeente wijkraad kringloopbedrijf onderwijs biol. tuinbouw
Ontmoetingspunt voor alle leeftijden en culturen; aandacht voor duurzaamheid en burgervriendschap
moestuin voor minima
gemeente ev. moestuincoach
verminderen van kosten voor levensonderhoud
De Bilt Landgoed Vollenhoven, Utrechtseweg
Landgoedmoestuin
Landgoedeigenaren vrijwilligers
mix van hobby en beroep
Ede Ziekenhuis Gelderse Vallei
ziekenhuismoestuin
Ziekenhuis (bezoekers, patienten, personeel) Groenhorstcollege
Halle De Kruudhof
pluktuin
Particulier initiatief met deelnemers
deel van project dat nieuwe groene verbindingen mogelijk maakt met burgers, bedrijven en instellingen. Op basis van abonnement groenten oogsten
Hendrik-IdoAmbacht Locatie vtv De Amateurtuinder
voedselbankmoestuin
buurtbewoner, Welzijnsorganisatie, Leger des Heils, Gemeente, Volkstuinvereniging Duurzaamheidscentrum
Denekamp Lindenweg
De gemeentes Dinkelland en Tubbergen hebben een gratis stuk grond beschikbaar gesteld voor mensen met een laag inkomen, die graag een moestuin willen hebben.
3
aanbodmogelijkheden van voedselbank vergroten
________________________________________________________________________________________________________________________ Houten permacultuur(landschap)architectuur- groenten en kruiden Architectuurmoestuin centrum voor restaurant centrum PermacultuurlowbudgetPark Makeblijde ontwerpers moestuinvoorbeelden Leuvenheim Basisschool De Rietgors
schoolmoestuin
openbare basisschool Spar-ondernemer
Educatief doel: spelend leren
Moorslede (B) Werviksestraat
volkstuinkas
groentekweker particulieren
hobbyteelt onder glas voor particulieren
Oisterwijk Wijk Pannenschuur
buurtmoestuin schooltuintjes volkstuintjes
agrarier buurtbewoners gemeente scholen
tijdelijke benutting van openbaar ge-bied met sociale en educatieve doelen
Oosterschelde Jacobahaven
zeemoestuin
particulier initiatief WUR Wageningen
uitbreiding “land”bouwareaal tbv voedsel van de toekomst
Rotterdam Tuin aan de Maas Mullerpier bij Euromast
buurtmoestuin
buurtbewoners (stichting) gemeente
open tuin voor stadslandbouw, pluktuin, ontdekkingstuin
Ruddervoorde (B) De Molijk
CSA -moestuin
groenteteler deelnemers
groenteteelt met deelnemers als ‘aandelhouders’ met oogstrecht
Utrecht Hoog-Catharijne, Radboudkwartier
dakmoestuin
bedrijven bewoners
combinatie van werk en hobby met gezondheids- en sociale voordelen
Zuidbroek tuin onder glas De Akkers 10
adoptiemoestuin
eigenaar moestuinkas vso-school particulieren
particulier adopteert een moestuintje in een kas, leerlingen verzorgen tuin en klant krijgt voor dubbel bedrag aan (onbespoten) groenten terug
1)
4
________________________________________________________________________________________________________________________ 1)
CSA = Community Supported Agriculture
De lijst met initiatieven is onuitputtelijk. De meeste hiervoor en hierna getoonde initiatieven zijn recentelijk gestart of bevinden zich nog in de startfase.
Den Andel vierkantemetertuin
Heerenveen Prot.gem.voedselbankmoestuin
Klazienaveen schoolmoestuin Kampen bramenmuur
Haarlem Mobiele moestuin
Amsterdam ‘Rijks’kasmoestuin
Denekamp Moestuin voor minima Apeldoorn Stadsakkers
Hoofddorp restaurantmoestuin Den Haag eetbaar park
Nieuw-Vennep buurtmoestuin
‘s-Hertogenbosch Plantlab
De Lier volkskas
Zoetermeer generatiemoestuin
Middelburg Stadsmoestuin
Vught voedselbankmoestuin
Antwerpen dakmoestuin
Moorslede kasmoestuin
Arnhem Educatieve buurtmoestuin
Boechout Samentuin
Nijmegen belevingsmoestuin
Eindhoven De Vrije Akker
Sint-Stevens-Woluwe restaurantmoestuin
Maastricht buurtmoestuin
Heks Historische moestuin
Ben je al bekend met de mee--eetmoestuin, eetmoestuin, de tuinfabriek, de Jooptuin, de sociale moestuin, de Franciskanermoestuin,, de Levantjesmoestuin, de Overtoom-moestuin, Overtoom moestuin, de Visioen-moestuin? Visioen Googel op deze namen en je komt tot verrassende ontdekkingen. 5
________________________________________________________________________________________________________________________
Nederland en Vlaanderen bruisen van de moestuininitiatieven waar locale en provinciale overheden niet altijd het juiste antwoord op hebben: hen wordt de regie uit handen genomen en er is tijd nodig om daaraan te wennen. Ik heb al zo vaak een lans gebroken voor fruitbomen en -struiken in de openbare ruimte van dorp en stad en toen ik onlangs over dit onderwerp een column onder ogen kreeg van tuinjournalist Romke van de Kaa hield ik mijn ogen niet meer droog: gemeenten willen geen eetbaar landschap in dorp en stad: “mensen zouden ervan willen eten”!!!
KIEMT ZAAD BIJ LICHT OF DONKER? Er is me altijd geleerd dat je zaad dat je wilt laten kiemen zo ver onder de grond stopt als het lang of dik is. Dit is een vuistregel werd er dan bij verteld. Nu zullen we wel begrijpen dat we tuinbonen en pompoenzaden dieper zaaien (leggen) dan zaden van sla of spinazie. Maar de vuistregel doet vermoeden dat we te kiemen zaden altijd met grond bedekken. En dat is niet zo. We spreken van licht- en donkerkiemers en de vuistregel is van toepassing op de donkerkiemende zaden. In het hiervoor genoemde voorbeeld van sla en spinazie is automatisch aangenomen dat slazaad, omdat het heel klein is, daarom amper met aarde wordt bedekt. Werk je slazaad goed onder dan zul je merken dat het niet of slecht kiemt, er in ieder geval langer over zal doen dan de 8 dagen die er standaard voor staat. Slazaad wil namelijk het licht zien, en dan wel letterlijk te nemen, als je gaat zaaien. Het is hooguit met wat wit zand te bedekken om de grond eronder vochtig te houden en schimmels te weren, maar zaai dit zaad niet te diep. Wel goed aandrukken, zodat contact met grond wordt gemaakt, maar er dus niet ìndrukken. Spinaziezaad bedek je wel met grond want het is – zoals de meeste groentezaden - een donkerkiemer. In de ZAAIAGENDA vind je op pag. 12 bij de verklaring van de gebruikte benamingen het symbool van de lichtkiemer (O). In het agendagedeelte wordt het symbool van de lichtkiemer vermeld in de smalle kolom. Kijk eens bij de datum van 18 maart. Alleen bij de tuinmelde is het symbool (O) geplaatst, hetgeen dus de waarschuwing inhoudt van ‘pas op, bedek dit zaad niet of nauwelijks’, maar druk het stevig aan tegen de oppervlakte van de grond. Op 19 maart zie je hetzelfde bij kervel, op 23 maart bij alle soorten sla. Zo word je er gedurende alle zaaimomenten op attent gemaakt wanneer je met een lichtkiemer te maken hebt en wordt je om deze reden niet verrast vanwege slecht kiemend zaad.
ZAAIEN BIJ VAN TOEPASSING ZIJNDE MAANSTAND Wie op biologisch-dynamische wijze tuiniert houdt rekening met elk jaar wisselende maanstanden. Voor hen is de wassende maan het signaal om bijv. blad- en vruchtgroenten te zaaien of uit te planten. De afnemende maan duidt op het zaaien of poten van wortel- en knolgewassen. Wie op deze manier tuiniert kan nooit op vaste momenten zaaien en planten want men dient te weten of de maan gaat klimmen of afnemen en helaas stoort de maan zich niet aan de door mensen bedachte kalender. Wie het vreemd vindt dat Pasen vroeg of laat in de lente valt dient te bedenken dat deze datum gerelateerd is aan de eerste volle maanstand na het begin van de lente. Om er elk jaar zicht op te hebben welke maanstand bij welke datum hoort is er de Kosmosagenda uitgegeven. Nadeel ervan is dat je elk jaar een nieuw exemplaar nodig hebt. De ZAAIAGENDA is verschenen als een eenmalige uitgave. Je 6
________________________________________________________________________________________________________________________
hoeft er dus niet elk jaar kosten n voor te maken. Om de b.d.-tuiniers b.d. tuiniers onder ons tegemoet te komen is in het agenda-gedeelte gedeelte bij elke groentesoort in de smalle kolom een symbooltje van wassende of afnemende maan vermeld. Kijk eens op 21 maart naar de gebruikte symbolen. Prei zaai je bij bi wassende maan en radijs bij afnemende maan. Dat kan dus nooit samengaan op 21 maart. Raadpleeg de Kosmosagenda of kijk bij www.poollicht.be/maankalender,, kies de maand maart en zie dat de maan op 21 maartt afneemt. Zes dagen eerder, op 15 maart, is er nog sprake van een wassende maan. Het kost even zoekwerk maar het alternatief zou een jaarlijks terugkerende agenda zijn met voor 98% dezelfde gegevens en daar is dus niet voor gekozen.
MOESTUINIEREN IN POT OF BAK
Er wordt steeds meer op terras en balkon gemoestuinierd. Nadat ik begin 2010 mijn eigen ervaringen over “de minimoestuin of stoeptegeltuin” in een handzaam boekje publiceerde ontstond er een rage die vooral door Boerenbond/Welkoop werd gevoed met de introductie van de vierkantemetervierkantemeter bakken. En het moet gezegd: het bleek een schot in de roos, want klaagde ik in mijn boekje nog over gebrek aan aandacht voor deze vorm van tuinieren, dat kun je je vandaag de dag nauwelijks nog voorstellen. Er zijn bij deze manier van tuinieren enkele plussen en minnen door te geven. Wie inmiddels ervaringsdeskundige is zal zich er zeker in herkennen. n. Je kunt op een zeer beperkte opperopper vlakte niet alles telen als in een moestuin en daaraan bezondigen zich de aanbieders van bak en zak nog wel eens aan. In mijn ‘praktijkboekje voor de moestuin’ geef ik bij elke groentesoort informatie over de plantafstanden. anden. Je vindt er bij de meeste slasoorten afstanden van 30 x 25 cm vermeld. Bakaanbieders geven zonder blikken of blozen een advies om 2 tot 4 plantjes op dat stoeptegelformaat uit te planten. Tenzij je te maken hebt met snijsla of kropsla als snijsla wilt lt behandelen krijg je waarschijnlijk ongewild miniplantjes in de oogstfase. Deze constatering voert me naar de ZAAIAGENDA waar je een aantal mijn eigen ‘pottenpaal’ waar ik flesjes water7bij hing waaruit langs een wollen draad water druppelde
________________________________________________________________________________________________________________________
groenterassen vindt die geschikt zijn voor pot en bak. In principe zijn er veel groenten geschikt voor, maar in genoemde zaaiagenda informeer ik speciaal over de mini-varianten ervan door middel van het bijpassende symbool ( ). Dan vind je bij kropsla de rassen Thom Thumb en Zwart Duits vermeld. Zo bestaan er minivarianten van bloemkool (het ras Igloo), peultjes ((Zweedse Lage Vroege), stambonen (Pickwick en Hestia), tomaten (Minibel, Tiny Tim, Balkonstar). Er bestaan minipaprika’s, minipepers en zelfs een savooiekool. Ontdek ze allemaal in de zaaiagenda. Een voordeel van het telen in pot of bak is ontegenzeggelijk het feit dat je geen rekening hoeft te houden met wisselteelt. In potten al helemaal niet en in een bak wordt van nature al zoveel gewisseld dat deze voorzorgsmaatregel alleen zou gelden als je jaar in jaar uit in exact hetzelfde vakje koolsoorten zou telen, maar dat zie ik zo snel nog niet gebeuren. Een belangrijk punt van aandacht bij pot en bak is de samenstelling van de (pot)grond. Er moet nu eenmaal voorkomen worden dat deze snel gaat uitdrogen. Kies daarom voor kwaliteitsgrond en let op het watervasthoudend vermogen. Werk met kokosvezel, gebruik bentoniet of vermiculiet, materialen die je in de betere tuincentra moet kunnen vinden. Zorg ervoor dat je voldoende voedsel meegeeft in de pot en dat je met plantenextracten, vloeibare mest of korrelmest aanvullend werkt. In dit kader kan ik dit niet verder toelichten, dat zou te ver voeren. Voor veel balkonbezitters is de vakantieperiode een potten-crime. Want hoe zorg je voor een watergeefsysteem als er geen watergeefhanden ‘voorhanden’ zijn. Denk dus goed na voordat je groenten in potten gaat telen.
OVER SMAAK VALT WEL TE TWISTEN AARDBEIEN Jan Robben deed het al. Hij noemde zijn aardbeien smaakaardbeien terwijl elke aardbei eigenlijk dient te smaken. Proef de aardbei die op dit moment in de supermarkt ligt en je weet wat hij bedoelt. Maar Jan doelde daar niet eens op. De aardbeien die in het seizoen in de winkelschappen liggen hebben de ‘smaak’ van houdbaarheid. Waarschijnlijk hebben ze ook de ‘smaak’ van resistentie tegen vruchtrot, tegen de verwelkingsziekte, tegen meeldauw en hebben ze botsproeven doorstaan. Als biologische aardbeienteler teelde hij grondaardbeien, wisselde de teelt af met afrikaantjes vanwege parasiterende aaltjes en verwende hij aardbeien met een bedje stro waarbij hij koos voor de lekkerste soorten aardbeien die hij kende, Maar hij bleek een roepende in de groente- en fruitwoestijn van de supermarkt. Hij deelde zijn aardbeien uit op het Museumplein in Amsterdam, wist via twitter en facebook versadepten aan zich te binden, etaleerde zijn zomerkoninkjes als waren het pareltjes… en toch zeiden supermarktketens: we lusten jou niet. Het vechten tegen windmolens beu keerde hij de voedselpaleizen de rug toe en richtte hij zijn eigen aardbeienacademie op. Hij nodigt je uit om je eigen smaakaardbeien te telen met behulp van lessen en adviezen die de aardbeienboom hij je geeft. Hoe korter de lijn van grond naar mond, hoe smaakvoller aardbeien zullen zijn. Tot zover de ongekroonde koning van de aardbei, Jan Robben. 8
________________________________________________________________________________________________________________________
TIP Wie zelf aardbeien teelt kan kiezen tussen grootvruchtige en kleinvruchtige soorten. Laatstgenoemde soorten worden nog het minst geteeld. Waarom? We weten niet meer hoe ze smaken. Het zijn eigenlijk bosaardbeien die niets van doen hebben met de grote vruchten die in de supermarkt liggen en die in moestuinen worden geteeld. Ze zijn ook niet zo gemakkelijk in het wild te vinden. Maar je kunt ze wel zelf telen. Ze verwilderen daarbij heel gemakkelijk en zijn dan als eetbare bodembedekker het snoepje van de week. bosaardbei Let op de Latijnse benaming Fragaria Vesca, dan weet je zeker dat het onze Europese bosaardbei is. Kun je geen plantjes bemachtigen dan zijn er zaden van te koop. De rassen ‘Baron von Solemacher’ en ‘’Ali Baba’ zijn zeer smaakvol (o.a. verkrijgbaar bij Vreekens’ Zaden in Dordrecht). En als je toch een smaakvolle grootvruchtige aardbei (Fragaria Ananassa) zoekt: ik heb zelf ervaring met het ras ‘Frau Mieze Schindler’. Ga je voor gemak en volume dan moet je deze niet kiezen. De Mieze Schindler is als plant Mieze Schindler niet groot, als vrucht niet groot, ze heeft de hulp van een ander aardbeiras nodig om bestoven te worden en je kunt ze geen dag bewaren. Allemaal niet zo handig, maar… ze is overheerlijk, een framboosachtige bosaardbeiensmaak roept ze op. Als plant koop je ze bijv. bij kwekerij Duivenvoorden in Lisserbroek (webwinkel). De gebroeders Henselmans in Luttelgeest experimenteren momenteel met de Mieze Nova, een verbeterde variant van de Schindler omdat er geen kruisbestuiving bij nodig is. TOMATEN Hoe zat het ook al weer met de smaak van tomaten? Weten we nog dat Duitsland in de jaren 1980-1990 onze ‘Wasserbomben” massaal de rug toekeerde en daarmee paniek veroorzaakte in het Westland? Daar werden tomaten alleen geteeld op houdbaarheid, ze moesten tegen een stootje kunnen als ze naar Duitsland moesten, maar smaak…? Nee, moest dat dan? Toen ze van de schrik waren bekomen deden tomatentelers of ze druiven gingen telen en kwamen terug met tros- en cherrytomaten. We zijn nu Green Zebra ongeveer 30 jaar verder en de markt wordt overvoerd met steeds weer nieuwe soorten tomaten. Ik heb nergens kunnen lezen dat de oorspronkelijk waterige vrucht weer smaak kreeg, nee we kozen voor andere variëteiten en leidden potentiële klanten op deze manier van het probleem af. We zijn verrukt als kinderen als we Tommies kunnen snacken en we verbazen ons over de meer dan 10 soorten tomaten die je soms in de supermarkt aantreft. Het gekke is: je vindt bijna
9
________________________________________________________________________________________________________________________
uitsluitend ronde, rode tomaten maar ik ken oranje en groene en er qua vorm niet-uitziende-soorten die voortreffelijk smaken. Hoe ik dat weet? Ik teel ze zelf. TIP De Zebratomaat ziet eruit als… inderdaad, als een zebra. Wacht er niet op tot die groene en gele strepen naar rood gaan verkleuren want dat gaat echt niet gebeuren. Als je de eerste hap hebt gedaan proef je al dat de smaak zoeter is dan de doorsnee rode tomaat. Of neem de oranje cherrySungold tomaat (Sungold). Niets vermoedende wandelaars die ik onderweg van tuin naar huis tegenkom hoef ik niet uit te nodigen om ze te proeven: “jammer mijnheer dat u ze te vroeg hebt geplukt, ze zijn nog niet rijp”. Ze weten niet wat ze missen. Of neem de Black Russian, een soort die de meest dwaze vormen kan aannemen en een paarsachtige gloed heeft: ziet er niet uit. Snijd ze in plakken en leg ze tussen je boterham of bak ze eerst. Het is een heerlijke vleestomaat met weinig vocht. Maar het uiterlijk? Op bijgaande foto is de vorm nog vrij gaaf. Sommige kleuren nog dieper en lijken weg te rotten. Maar pas op, het is hun normale kleur als je ze oogst. Veel zaadhuizen bieden Green Zebra en Sungold aan, naar Black Russian (Black Prince, Black Krim) moet je zoeken, maar bij Vreekens’ Zaden kun je in ieder geval hiervoor Black Russian terecht. SUIKERMAÏS Ken je de smaak van suikermaïs? Teel die ook maar liever zelf, net als de aardbeien en de tomaten. Als je in de literatuur duikt over suikermaïs en ontdekt hoe snel de omzetting gaat van suikers in zetmeel nadat je de maïs hebt geoogst dan zou ik eerst moeten weten wanneer ik ze wil eten. Ik zou eerst de tafel moeten dekken, de pan op het vuur moeten zetten en dan de maïs gaan oogsten. Misschien verlies ik een half uur tussen oogsten en eten. Dan is de maïs op zijn lekkerst. Als je ze in de supermarkt koopt dan neem je dus genoegen met minder. “Maïs, kun je dat eten? Dat is toch veevoer?” Ja dat klopt, op veel zandgronden raak je in vakantietijd de weg kwijt door het enorme areaal aan voedermaïs. Dat is maïs dat suikers snel omzet in zetmeel zodat we geen moeite hoeven doen om enkele kolven mee naar huis te nemen. Bij suikermaïs vindt die omzetting pas plaats nadat je geoogst hebt. De zoete smaak is het sterkst aanwezig direct na de pluk. Helaas gaat daarna de omzetting naar zetmeel toch ook beginnen. De zoete smaak van in de winkel gekochte exemplaren is altijd minder dan van kolven die na de oogst direct gegeten worden. TIP Ja, en dan kom ik toch uit bij de opmerking ‘over smaak valt niet te twisten’ als het over de soort maïs gaat. Zelf heb ik rode en gele suikermaïs geteeld en ik geef de voorkeur aan de gele. Maar laat je daardoor niet weerhouden om zelf te experimenteren. Onlangs zag ik in een moestuinspecial van Groei & Bloei schitterende foto’s van kleurige soorten dat ik er bijna hebberig van werd. Is kleur 10
________________________________________________________________________________________________________________________
identiek aan smaak? Oh ja, wat de smaak betreft ook nog de volgende tip: waar je ook voor kiest kook de kolven nooit te lang. Heel vaak wordt een kooktijd geadviseerd die ergens ligt tussen 10-30 minuten. Maar binnen 5 minuten(!) verorber ik een zeer smaakvolle kolf die, ook niet onbelangrijk, meer vitamine C bevat dan bij een langere doorkooktijd. ASPERGES en RABARBER Wil je nog meer smaakvoorbeelden? In deze tijd van het jaar kun je asperges uit Peru kopen, ook nog eens spotgoedkoop. Je wilt niet weten wat daarmee is uitgehaald om ze spotgoedkoop op je bord te krijgen (nog los van uitbuiting van arbeiders en vliegtuigvervoer). Waarom zouden we zo lyrisch zijn over de eigen Koninklijke Dame? Misschien heeft dat wel iets met smaak te maken. En dan nog rabarber. Veel mensen griezelen ervan als ze die tot moes gekookte lange, dikke en groene stelen willen eten. Er moeten dan grote scheppen suiker bij om de ‘zuurgraad’ te verbeteren. TIP Voeg de suiker toe na het koken in plaats van tijdens het koken, dan heb je minder nodig. Wel eens rozijnen geprobeerd? Daarmee kun je ook zoeten. En als het aardbeientijd is dan meng je rabarber met aardbeien, ook dat geeft een prettiger mondgevoel. Je kunt natuurlijk kiezen voor de rode variant. Die is een stuk dunner, je oogst er minder van maar het voordeel is dat er nauwelijks of geen suiker bij hoeft. Ze zijn al zoeter van zichzelf. KOMKOMMERS En weer komt de kritiek uit Duitsland! De Wasserbomben van toen hebben we ingeruild voor een waterige komkommer van nu die massaal naar Duitsland wordt geëxporteerd. In Jena kwam onlangs een actiegroep tegen voedselverspilling bij elkaar en protesteerde o.a. heftig tegen “water in de vierde dimensie” waarmee men onze Hollandse komkommers bedoelde. Men verzamelde er allerlei groenten www.biologieplusschool.nl die niet aan schoonheidsnormen voldeden en die niet van grootschalig opererende producenten afkomstig waren. Men verving zout door kruiden en bracht er de onooglijk uitziende groenten mee op smaak, een smaak die we niet meer kennen als we bewerkte groenten in de supermarkt kopen.
UITNODIGINGEN VOOR GROENMOES Regelmatig word ik uitgenodigd voor het houden van een lezing, het deelnemen aan een beurs of markt of voor het schrijven van artikelen voor derden of voor een andere fysieke activiteit. Ik zou er blij mee zijn geweest toen Groenmoes nog op de kaart moest worden gezet. Maar die tijd ligt al weer ver achter me en op al die vragen moet ik nu ontkennend antwoorden. Voor wie het nog niet weet: 11
________________________________________________________________________________________________________________________
Groenmoes is geen stichting, geen vereniging, geen werkgroep en geen club bevlogen mensen rondom tuinieren en voedsel. Niets van dat alles: Groenmoes is het uitsluitende domein van één persoon, Hans van Eekelen, dus. Groenmoes is zijn troetelkindje. In professionele kringen niet altijd begrepen, want zo iets kan toch niet bestaan? Regelmatig wordt me gevraagd naar btw-nummer, inschrijving bij de Kamer van Koophandel zonder welke ik geen zaken kan doen. Zelfs de mij geliefde Triodosbank heeft geweigerd om Groenmoes nog langer tot haar klantenkring te rekenen. Ik werd uitgeschreven om bovengenoemde redenen. Achter Groenmoes gaat dus geen organisatie schuil en ik ben gewoon niet in staat om aan veel uitnodigingen gehoor te geven. Het geeft me wel de rust en de tijd om mijn eigen plan te trekken waarvan je de resultaten terugvindt in drie kernactiviteiten: boekpublicaties, nieuwsbrieven en Groenmoesmarkt. Ik neem die zaken heel serieus en ga daarvoor ook op ontdekkingstocht en verdiep me in literatuur en maak kennis met mensen die er toe doen. Oh ja, ik moestuinier ook nog, hoewel ik er helaas steeds minder tijd voor heb. Maar het plezier in dit alles is het uitgangspunt. Dat betekent ook dat regelmatig de accu wordt opgeladen om er plezier in te blijven houden. Oud-abonnees van het kwartaalblad Groenmoes begrijpen dit verhaal, ik ben immers na 30 nummers met het blad gestopt om uiteindelijk op een meer beheersbare manier verder te gaan. Goed, dit moest ik even kwijt voordat ik weer moet uitleggen waarom ik er naar anderen de rem op houd.
ZAAIAGENDA Tot mijn aangename verrassing zijn er 3 weken na het verschijnen van de zaaiagenda al meer dan 1.400 exemplaren verkocht. Alle energie – ik werd in de eindfase haast tureluurs van alle correcties, het was op detailniveau niet altijd naar de zin van de uitgever of ik had zelf nogal wat commentaar op de vormgeving – alle energie dus, leverde uiteindelijk een resultaat op dat door velen zeer wordt gewaardeerd. Ik zal in nieuwsbrieven er regelmatig aanvulling of toelichting op geven, zoals je in deze nieuwsbrief al hebt kunnen ontdekken.
NIEUWSBRIEVEN Deze nieuwsbrief is alweer te lang geworden zodat je informatie over Bossche Boeren en de webservice tegoed houdt. De plannen rondom stadsrandboeren zijn ook al aangekondigd. Gelukkig is de rubriek ‘agenda’ op de website weer up-to-date en ik nodig iedereen uit mij te informeren over activiteiten die hierin passen. Graag met een plaatsoverstijgend belang. Op 21 maart 2014 zijn er 815 nieuwsbriefabonnees Wil je geen nieuwsbrief meer ontvangen? Stuur een e-mail naar
[email protected] met de mededeling ‘uitschrijven’ en de berichtgeving zal worden stopgezet. Best, 21 maart 2014 Hans van Eekelen
[email protected] / www.groenmoes.nl
12
