60
JAARVERSLAG 2009
DUURZAAM ONDERNEMEN
63
RESPECT VOOR HET MILIEU
67
OOG VOOR DE BURGER
69
SENSIBILISERINGSACTIES
71
ZORG VOOR MEDEWERKERS
61
62
JAARVERSLAG 2009
In een zuiveringsinstallatie wordt gebruik gemaakt van actief slib om het afvalwater te behandelen. Het deel van de slibmassa dat niet kan worden hergebruikt in het zuiveringsproces, wordt elk jaar méér verwerkt tot nuttig product of tot alternatieve bron van energie. Sinds enkele jaren doet Aquafin ook op ondernemingsniveau inspanningen om energiezuinig te werken.
In een zuiveringsinstallatie wordt de vervuiling in het water afgebroken door een actief-slibmassa, waarin miljoenen bacteriën en andere micro-organismen leven. Ze gebruiken de vervuiling in het rioolwater als voedsel. Door de gunstige levensomstandigheden in het afvalwater, groeit de actiefslibmassa snel aan. Om de hoeveelheid slib op een optimaal peil te houden, wordt het teveel aan slib regelmatig verwijderd.
RESPECT VOOR HET MILIEU
DUURZAAM ONDERNEMEN
63
64
JAARVERSLAG 2009
Tijdens het waterzuiveringsproces worden grote hoeveelheden zuiveringsslib geproduceerd. Het slib dat overtollig is, wordt in aanzienlijke mate beperkt door indikking, vergisting, ontwatering en droging. Zo wordt het aantal slibtransporten over de weg zoveel mogelijk verminderd. In 2009 werd 92.329 ton slib, omgerekend naar droge stof, verder verwerkt. Daarvan werd 53% verbrand, 37% co-verbrand en 10% gebruikt in de afdeklagen van een stortplaats.
ELEKTRICITEIT EN WARMTE DOOR BIOGASPRODUCTIE Bij het vergisten van waterzuiveringsslib wordt organisch materiaal bacterieel afgebroken en omgezet in biogas. Hierdoor vermindert het volume slib dat nog verder moet behandeld worden. Dit biogas is bovendien een energiedrager.
EVOLUTIE IN DE AFZET VAN HET ONTWATERDE ZUIVERINGSSLIB 100% n Bodemverbeteraar/landbouw n Storten (eventueel na solidificatie) n Afdichting stortplaats n Verbranding n Co-verbranding na droging
80%
60%
40%
20%
0% ‘97
‘98
‘99
‘00
‘01
‘02
‘03
‘04
‘05
‘06
‘07
‘08
‘09
Op 13 jaar tijd hebben zich grote afzetwijzigingen voorgedaan. De afvoer van hoofdzakelijk vloeibaar zuiveringsslib naar de landbouw is eind 1999 volledig stopgezet, na een verbod in het Vlaamse Gewest. In het buitenland is dat vaak nog de belangrijkste en uiteraard de goedkoopste afzetroute. Ook het storten van slib werd in Vlaanderen verboden, zodat anno 1997 naar alternatieve afzetroutes moest worden gezocht voor ongeveer 70 % van het geproduceerde zuiveringsslib. Sinds 2007 wordt ook geen zuiveringsslib meer verwerkt tot meststof of bodemverbeteraar. Het ontwaterde zuiveringsslib wordt nu alleen nog verbrand, co-verbrand na droging of gebruikt in de afdeklaag van stortplaatsen.
Het bevat ongeveer 65% methaan, dat zowel in warmte als in elektriciteit kan omgezet worden. De opwekking van elektriciteit gebeurt met gasmotoren, die een elektrisch vermogen hebben van 200 tot 500 kW elektrisch. De koelingswarmte van de gasmotoren wordt bovendien gebruikt voor de verwarming van de slibgisting en in een aantal gevallen ook voor de verwarming van de dienstgebouwen. De geproduceerde groene elektriciteit wordt steeds op de zuiveringsinstallatie zelf gebruikt. Daardoor moet Aquafin minder elektriciteit aankopen en krijgt het bedrijf al sinds 2002 groenestroomcertificaten. Een groenestroomcertificaat toont aan dat 1.000 kWh elektriciteit werd opgewekt uit een hernieuwbare energiebron. In 2009 werd ongeveer 43% van al het geproduceerde slib vergist. Alle gasmotoren samen produceerden 5 miljoen kWhelektrisch; dit is 300.000 kWh of 7 % meer dan in 2008, terwijl er geen bijkomende slibgistingen in gebruik genomen werden. Op de site van RWZI Deurne wordt het biogas niet omgezet in elektriciteit, maar verbrand in een stookketel om zuiveringsslib te drogen. Het geproduceerde biogas vervangt dus aardgas in verbrandingsprocessen (in 2009 ongeveer 17,7 miljoen kWhthermisch).
SLIBPELLETS ALS BRON VAN THERMISCHE ENERGIE Om het niet-vergiste slib en het overblijvende slib na de slibgisting te drogen, heeft Aquafin vier drooginstallaties in gebruik. Ze vormen een milieutechnische eenheid met de rioolwaterzuiveringsinstallaties in Deurne, Houthalen, Leuven en Brugge. Terwijl 10 jaar geleden het slib nog gedroogd werd in installaties van derden, gebeurt dat nu in eigen installaties van Aquafin.
SLIB ALS MATERIAAL VOOR AFDICHTLAGEN OP STORTPLAATSEN Ontwaterd slib kan nuttig gebruikt worden in de afdichtlagen van stortplaatsen. Zo’n laag moet voorkomen dat water het stort zou binnendringen. Hydrostab® is een alternatief voor klassiek gebruikte afdichtingsmaterialen als zand-bentonietmengsels. In het Hydrostabprocedé worden afvalstoffen gebruikt in plaats van natuurlijke bodemmaterialen. In 2009 werd 9.001 ton slib omgerekend naar droge stof afgezet voor gebruik als afdichtlaag op de gesaneerde stortplaats Hooge Maey in Antwerpen. Ook de vliegassen van de slibverbrandingsoven van Brugge krijgen hierbij een nuttige toepassing.
VERBRANDEN VAN SLIB In 2009 werd in totaal 48.885 ton slib omgerekend naar droge stof verbrand. 49,2% daarvan werd verbrand in de SLECO verbrandingsoven te Beveren. 49,5% ging naar de slibverbrandingsinstallatie van Brugge die Aquafin in dienst heeft. Slechts 1,3% werd in Duitsland verbrand. 24,0 miljoen kWhthermisch van de slibverbrandingsoven van RWZI Brugge werd gevaloriseerd in de slibdrooginstallatie. Het resultaat is een slib dat voldoende droog is om te kunnen verbranden zonder bijstoken met een primaire brandstof zoals steenkool. 64% van de totale verbrandingswarmte van het verwerkte slib kon hierdoor hergebruikt worden in 2009.
Door ontwaterd slib verder te drogen, krijgt het een drogestofgehalte van ca. 90%. Het zuiveringsslib wordt gedroogd tot korrels, met een calorische waarde gelijk aan die van bruinkool. Hierdoor kan het gedroogde slib gebruikt worden om andere brandstoffen te vervangen in steenkool- of bruinkoolgestookte elektriciteitscentrales en in cementovens. In 2009 werd 34.259 ton gedroogd slib omgerekend naar droge stof co-verbrand. De pellets afkomstig van de slibdrogers van Aquafin, zijn een wettelijk erkende bron van hernieuwbare energie, op voorwaarde dat de pellets gedroogd werden met biogas of andere hernieuwbare energiebronnen.
DUURZAAM ONDERNEMEN
65
66
JAARVERSLAG 2009
HERGEBRUIK VAN AFVALWARMTE VAN DERDEN
PRODUCTIE VAN WINDENERGIE
In de slibdrogingsinstallatie van Houthalen wordt geen biogas of aardgas ingezet. Aquafin gebruikt er de afvalwarmte van de naastliggende huisvuilverbrandingsinstallatie van Bionerga. De warmte die ontstaat bij de verbranding van het restafval wordt in stoom omgezet, die aan Aquafin wordt verkocht. Bionerga leverde in 2009 25,9 miljoen kWhthermisch.
Aquafin stelt ruimte ter beschikking van partijen die willen investeren in windenergie. De windturbines op onze terreinen in Middelkerke en op de site van RWZI Brugge hebben een jaarproductie van ongeveer 6,5 miljoen kWhelektrisch.
ENERGIEMANAGEMENT VOOR EEN LAGERE MILIEU-IMPACT Aquafin verbruikt ongeveer 250 GWh/jaar. Het bedrijf voert al jaren een beleid om bij de afzet van overtollig zuiveringsslib zoveel mogelijk transportkosten en energiekosten te sparen. Hoewel uit externe audits gebleken is dat onze installaties qua energieverbruik efficiënt ontworpen zijn, wil het bedrijf werk maken van een nog meer doorgedreven energiebeheer. De energiekost voor de zuivering van afvalwater, bedraagt namelijk zo’n 25 miljoen euro per jaar, een vijfde van de totale operationele kosten van Aquafin. Aquafin kreeg in 2009 een tweede Energy Health Check van Siemens, waarbij een positieve evolutie ten opzichte van de scan van twee jaar geleden werd vastgesteld.
Slibkosten verlagen door centraal beheer De verwerking en afzet van resterend zuiveringsslib is niet alleen een zware kost voor Aquafin, maar ook een belasting voor het milieu door de vele duizenden transporten aan vloeibaar slib en gedroogd slib per jaar. Een nieuw ingenieus berekeningsmodel moet de logistieke keten van de slibverwerking optimaliseren. Het model vereenvoudigt het nemen van strategische beslissingen, maar biedt ook de mogelijkheid om wekelijkse fluctuaties van de slibtransporten te minimaliseren.
Infrastructuurwerken in woongebieden of langs drukke verkeersaders brengen altijd hinder met zich mee. Door een goede planning van de werken en voldoende communicatie met de handelaars en buurtbewoners, kan die hinder wel aanzienlijk beperkt worden. Als een handelaar of buurtbewoner geen aanspreekpunt vindt op de werf, staat ook de ombudsman van Aquafin klaar. Omdat Aquafin omgevingsvriendelijk werken aanmoedigt, reikt het bedrijf sinds 2007 jaarlijks een award uit aan de aannemer van rioleringswerken die het meeste oog heeft voor de buurt. Daarvoor rangschikt Aquafin de aannemers die meer dan één project voor het bedrijf hebben uitgevoerd volgens vijf criteria: de Minder Hinder-inspanningen van de aannemer, gecombineerd met de veiligheidsstatistieken, schadegevallen, noodoproepen en het aantal klachten. De bouwsector en Aquafin hebben de voorbije jaren flinke stappen vooruit gezet. De Minder Hinder-acties die nu worden uitgevoerd, zijn van een heel andere orde dan vijf jaar geleden. Toch blijven er nog duidelijke actiepunten. Het herstel van het privaat domein in de oorspronkelijke staat blijft jaar na jaar het grootste pijnpunt in de tevredenheidsenquêtes. Aquafin blijft het belang hiervan benadrukken bij de aannemers.
OOG VOOR DE BURGER
DUURZAAM ONDERNEMEN
67
68
JAARVERSLAG 2009
NIEUWE AWARD VOOR STUDIEBUREAUS
VAN EXTRA NAAR EVIDENTIE
Ook de studiebureaus kunnen zich nog meer op hinderbeperking richten bij het uittekenen van een ontwerp. Aquafin zal dus nog strenger worden op de toepassing van de Minder Hinder-posten in de bestekken. Om die actie positief te kaderen, zal het bedrijf in 2011 voor het eerst ook een award uitreiken aan het studiebureau dat in zijn ontwerpen het meeste rekening houdt met omgevingsfactoren.
Uit de meting van de Minder Hinder-acties van de voorbije jaren, valt op dat een groeiende groep aannemers de vertaalslag heeft gemaakt van Minder Hinder-maatregelen als iets extra’s naar een evidentie. De aannemers die de voorbije jaren regelmatig terugkeerden in de top-10 van award-kandidaten, hebben aandacht voor hinderbeperking ondertussen opgenomen in hun bedrijfsfilosofie.
Aannemer VBG won de derde Minder Hinder-award die Aquafin in 2009 uitreikte.
OMBUDSMAN ALS BEMIDDELAAR TUSSEN BURGER EN BEDRIJF De ombudsman van Aquafin zorgt voor correcte informatie, bemiddeling of verzoening en draagt concrete oplossingen aan bij klachten. In 2009 werd de ombudsman 337 keer rechtstreeks aangesproken. Van de klachten die hij registreerde ging 67% over de uitvoering van rioleringswerken. De meeste betroffen de herstelling van privaat en openbaar domein, de toegankelijkheid van straten en woningen, onvoldoende informatie en betwistingen over vergoedingen of uitbetalingen van geleden schade tijdens de werken. 30% van de klachten betrof de werking van de zuiveringsinstallaties met vooral geurhinder, lawaaihinder en wateroverlast. De target voor een tijdige klachtenbehandeling werd dit jaar opnieuw ruimschoots gehaald.
SENSIBILISERINGSACTIES
Om zijn activiteiten beter bekend te maken bij een breed publiek, stelt Aquafin regelmatig zijn infrastructuur open en licht het bedrijf zijn activiteiten toe aan verschillende doelgroepen. In 2009 organiseerde Aquafin zes opendeurdagen op zuiveringsinstallaties die nieuw gebouwd of pas gerenoveerd waren. Scholen en verenigingen kunnen op weekdagen op een 20-tal installaties terecht voor een geleid bezoek. Van die mogelijkheid maken jaarlijks honderden groepen gebruik.
DUURZAAM ONDERNEMEN
69
70
JAARVERSLAG 2009
Daarnaast stelt Aquafin educatief materiaal ter beschikking van scholen, verenigingen en gemeenten. RWZI Adinkerke werd uitgerust om jonge bezoekers te ontvangen, naar aanleiding van een akkoord tussen Aquafin en Plopsaland voor de bouw van de nieuwe zuiveringsinstallatie op een grond die overgekocht werd van het pretpark. Dankzij een proactieve communicatie naar de pers over de werken en activiteiten van Aquafin, neemt het aantal positieve mediaberichten nog elk jaar toe.
AQUAFIN STEUNT BIG JUMP Aquafin sponsorde in 2009 voor het eerst de Big Jump, een ludieke Europese actie, die pleit om snel werk te maken van schone waterlopen. De lokale acties in Vlaanderen worden gecoördineerd door de Bond Beter Leefmilieu. Elk jaar springen duizenden mensen op hetzelfde tijdstip in alle bekkens rivieren en beken in, om zo uitdrukking te geven aan hun hoop dat het straks weer echt mogelijk wordt om er veilig te zwemmen.
ZORG VOOR MEDEWERKERS Competente medewerkers aanwerven en behouden, is een permanent aandachtspunt in elk succesvol bedrijf. In 2009 werkte Aquafin een ontwikkelingscyclus uit, die elke medewerker de kans geeft om zijn carrière in eigen handen te nemen. Het veiligheidsbewustzijn wordt steeds meer gedragen door de basis van het bedrijf, wat te merken valt aan de veiligheidsresultaten.
OPSTART CARRIÈREMANAGEMENT Aquafin zette in 2009 nieuwe stappen in de uitwerking van zijn systeem voor competentiemanagement. Om alle medewerkers zicht te geven op hun toekomstmogelijkheden binnen het bedrijf, werd elke functie de voorbije jaren op één van de vertikale loopbaanladders geplaatst. Daarnaast werd elke individuele medewerker ingeschaald in zijn horizontale loopbaanpad. Gedragscompetenties, technische expertise en de invulling van de bedrijfswaarden bepalen of een medewerker nog starter is, of al doorgroeide naar bevestigd, ervaren, specialist of rolmodel.
DUURZAAM ONDERNEMEN
71
72
JAARVERSLAG 2009
Om alle medewerkers de kans te geven zich te ontplooien, werkte Aquafin een doorlopende ontwikkelingscyclus uit, met jaarlijks drie officiële gesprekken tussen medewerker en leidinggevende. Aan die coachingscyclus is een persoonlijk ontwikkelingsplan gekoppeld, waarin actiepunten worden opgenomen om elke medewerker zijn doelstellingen te helpen realiseren. Alle leidinggevenden doorlopen een leiderschapstraject dat hun vaardigheden op het gebied van competentiemanagement moet vergroten. Een sterke groep leidinggevenden is een noodzaak voor de uitwerking van de bedrijfsstrategie en een voorwaarde voor de motivatie van de medewerkers.
VERBETERDE AANWERVING EN SELECTIE In 2009 ging Aquafin zich sterker op de arbeidsmarkt profileren, met een nieuwe campagne rond het imago van Aquafin als werkgever. Ook de werving- en selectieprocedure is herbekeken vanuit het beoogde competentiemanagement. De snelheid en klantgerichtheid van het wervings- en selectieproces gingen er voelbaar op vooruit in 2009.
VEILIGE WERKOMSTANDIGHEDEN Veilig werken wordt steeds meer vanzelfsprekend in het bedrijf. In 2009 lagen de arbeidsongevallen voor het derde jaar op rij beneden de gestelde target. Aquafin verwacht qua ernstgraad van de ongevallen om net zoals in 2008 onder de gemiddelden van elektriciteitsproducenten en chemische bedrijven te blijven, twee vergelijkbare sectoren.
Actieve controles tijdens de uitvoering van werken en onderhoud van installaties moeten de veiligheidscultuur verder verankeren. Daarnaast worden bijna-ongevallen telkens in een open sfeer besproken, zodat alle medewerkers er lessen uit kunnen trekken en echte ongevallen kunnen worden voorkomen. Twee nieuwe ‘e-learning’ pakketten rond werfveiligheid en de inspectie van rioolputten, moeten de veiligheid van zowel eigen medewerkers als van externen verhogen. Voor aannemers en studiebureaus organiseerde Aquafin infosessies rond werken met biologische agentia, valbeveiliging en het gevaar van de vorming van zwavelsulfide in de riolering.
UITWERKING VAN EEN WELZIJNSBELEID In 2009 heeft het bedrijf een aantal ergonomische hulpmiddelen ontwikkeld, die wegens grote interesse ook werden gecommercialiseerd voor gemeenten en andere klanten.
In 2010 verruimt Aquafin zijn gezondheidspromotie op het werk. Het voorbije jaar werd het ziekteverzuim in kaart gebracht, om op basis van referentiegegevens vooruitgang te kunnen meten. In 2010 start Aquafin ook met het wettelijk verplichte alcohol-en drugsbeleid.
Aquafin is populaire werkgever In deze economisch moeilijke tijden is Aquafin voor heel veel sollicitanten een aantrekkelijk werkgever. Naast een marktconforme verloning en het imago van een stabiele werkgever, voelen sollicitanten zich vooral tot Aquafin aangetrokken door de goede balans tussen werk en vrije tijd, de kans om zich voor het milieu in te zetten, en voor de ingenieursprofielen de mogelijkheid om niet alleen in de diepte maar ook in de breedte te werken.
DUURZAAM ONDERNEMEN
73
