Rapport
5e monitor Regeling financiering zorg onverzekerbare vreemdelingen
Op 13 april 2011 uitgebracht aan de minister van Volksgezondheid, Welzijn en Sport
Publicatienummer
Uitgave
College voor zorgverzekeringen Postbus 320 1110 AH Diemen Fax (020) 797 85 00 E-mail
[email protected] Internet www.cvz.nl
Volgnummer
2011025723
Auteur Doorkiesnummer
J. Knollema Tel. (020) 797 86 22
Bestellingen
Extra exemplaren kunt u bestellen via onze website (www.cvz.nl) of telefonisch bij de servicedesk onder nummer (020) 797 88 88.
Inhoud: pag. 1
1.
Inleiding
2
2.
Kosten 2010
2
2.a.
Zorgdatum vs. betaaldatum
3
2.b.
Kosten per zorgvorm
2.c.
Kosten vs. begroting
3 5
3.
Contractering
5
3.a.
Ziekenhuizen
5
3.b.
Achtervangziekenhuizen
5
3.c.
Apotheken
6
3.d.
AWBZ-instellingen
7
3.e.
GGZ-instellingen
7
3.f.
Overige overeenkomsten
8
4.
Kosten nader bestudeerd
8
4.a.
Inleiding
8
4.b.
Kosten 2009 en 2010
9
4.c.
Kosten verdeeld naar regio
9
4.d.
Kosten naar geslacht
10
4.e.
Kosten naar leeftijd
10
4.f.
Kosten naar nationaliteit
12
5.
Diverse onderwerpen
12
5.a.
Rol GGD
12
5.b.
Voorlichtingsactiviteiten
13
5.c.
Evaluatie
1. Inleiding Sinds 1 januari 2009 is het College voor zorgverzekeringen, op grond van artikel 122a van de Zorgverzekeringswet, verantwoordelijk voor het verstrekken van bijdragen aan zorgverleners die inkomsten derven als gevolg van het verlenen van medisch noodzakelijke zorg aan onverzekerbare vreemdelingen1. Uitgangspunt van de wet is dat de onverzekerbare vreemdeling zelf verantwoordelijk is voor de betaling van de geleverde zorg. Het CVZ kan pas een bijdrage verstrekken aan een zorgverlener als de zorgverlener de vordering niet op de onverzekerbare vreemdeling kan verhalen. Als onderdeel van zijn uitvoeringstaak monitort het CVZ de uitvoering van de regeling en rapporteert zijn bevindingen aan de minister van VWS. Voor u ligt de vijfde rapportage. Eerdere rapportages zijn uitgebracht in het voorjaar en het najaar van 2009 en 2010. In het tweede hoofdstuk besteedt het CVZ aandacht aan de kosten 2010. Hoofdstuk 3 bevat informatie over de gecontracteerde zorgverlening. In hoofdstuk 4 worden de kosten 2010 gespecificeerd naar regio, geslacht, leeftijd en nationaliteit. Tot slot wordt in hoofdstuk 5 ingegaan op diverse onderwerpen.
1 Naast illegaal in Nederland verblijvende vreemdelingen heeft de regeling ook betrekking op de, aan een IND-sticker herkenbare, vreemdelingen die op grond van artikel 8 f of h van de Vreemdelingenwet rechtmatig in Nederland verblijven.
1
2. Kosten 2010 2.a. Zorgdatum vs. betaaldatum In de financiële verslaglegging verantwoordt het CVZ de voor de Regeling financiering zorg onverzekerbare vreemdelingen gemaakte kosten op basis van de feitelijk in het betreffende kalenderjaar gedane betalingen. Daardoor is een ontkoppeling ontstaan tussen de datum waarop de zorg wordt geleverd en de verantwoording van de kosten. Een paar voorbeelden ter illustratie: Ziekenhuizen Voor ziekenhuizen is het gebruikelijk om de kosten toe te rekenen naar de datum waarop de DBC wordt geopend. Maar bij zorg aan onverzekerbare vreemdelingen is sprake van het volgende tijdpad: openen van een DBC; sluiten van een DBC; aflopen van een incassotraject; declareren van een oninbare vordering bij het CVZ; betalen door het CVZ. De betaaldatum kan daardoor bij de uitvoering van deze regeling al gauw een jaar later liggen dan de openingsdatum van de DBC. AWBZ-instellingen De gecontracteerde AWBZ-instellingen hebben in 2010 declaraties ingediend voor in 2009 geleverde zorg. De door het CVZ in 2010 aan AWBZ-instellingen gedane betalingen hebben dus betrekking op het zorgjaar 2009. Bij een langer lopende regeling valt dit effect niet op. Maar voor de Regeling financiering zorg onverzekerbare vreemdelingen is het tot nu toe moeilijk geweest om een goed kostenbeeld te schetsen. In 2009 heeft het CVZ slechts € 6 miljoen uitbetaald. Maar dat bedrag vormde een onbetrouwbare indicatie voor de structurele kosten. In de monitorrapportages van 2010 heeft het CVZ de in 2010 gedane betalingen zo goed mogelijk toegerekend naar 2009 waardoor een betrouwbare indicatie van het structurele kostenniveau kon worden gegeven. Inmiddels heeft het CVZ de jaarcijfers over 2010 opgesteld. In die cijfers is nog maar beperkt sprake van aanloopeffecten. In de nu voorliggende monitor kan het CVZ daarom voor het eerst voor een inzicht in het structurele kostenniveau uitgaan van de bedragen zoals die ook zullen worden opgenomen in het door het CVZ uit te brengen “Financieel Verslag Uitvoeringstaken CVZ” (FVU).
2
2.b. Kosten per zorgvorm Het FVU CVZ 2010 bevat voor de Regeling financiering zorg onverzekerbare vreemdelingen het volgende kostenoverzicht: Zorgvorm Ziekenhuizen Farmacie GGZ-instellingen GGD'en Huisartsenzorg Verloskundigen AWBZ-instellingen Ambulancevervoer Kraamzorg Tandheelkundige zorg Hulpmiddelen Paramedische zorg Totaal
Kosten 2010 8.626.000 3.279.000 1.098.000 450.000 226.000 228.000 159.000 124.000 118.000 52.000 30.000 24.000 14.414.000
De kosten van de GGD’en hebben betrekking op nabetalingen over 2009 als gevolg van de door de GGD’en bij het CVZ ingediende afrekening. Verder zijn voorschotten betaald aan de GGD’en te Den Haag en Friesland ten behoeve van hun betalingen in 2010 aan eerstelijnszorgverleners (zie ook paragraaf 5.a).
2.c. Kosten vs. begroting Het onderstaande overzicht bevat een vergelijking tussen de kosten 2010 en de door het CVZ op 1 oktober 2009 bij het ministerie van VWS voor 2010 ingediende begroting. Ten tijde van het indienen bestond bij het CVZ nog geen goed inzicht in de uiteindelijk door ziekenhuizen, GGZ-instellingen en AWBZ-instellingen over 2009 te declareren bedragen. De begroting 2010 is voor deze beroepsgroepen daarom nog gebaseerd geweest op de bedragen die waren opgenomen in de Memorie van Toelichting bij het wetsvoorstel tot invoeging van artikel 122a in de Zvw.
3
Zorgvorm Ziekenhuizen Farmacie GGZ-instellingen2 GGD'en Huisartsenzorg Verloskundigen AWBZ-instellingen Ambulancevervoer Kraamzorg Tandheelkundige zorg Hulpmiddelen Paramedische zorg Totaal
Begroting 2010 23.110.000 3.628.000 15.504.000 409.000 664.000 317.000 0 0 225.000 715.000 154.000 61.000 44.787.000
Kosten 2010 8.600.000 3.300.000 1.200.000 400.000 200.000 200.000 200.000 100.000 100.000 100.000 0 0 14.400.000
Uit dit overzicht blijkt dat sprake is van een forse onderschrijding ten opzichte van de aanvankelijk ingediende begroting. De kosten van de Regeling financiering zorg onverzekerde vreemdelingen bedragen ongeveer een derde van de kosten die waren opgenomen in de Memorie van Toelichting. De onderschrijding wordt vooral veroorzaakt door de ziekenhuizen, de GGZ-instellingen en de AWBZ-instellingen. Het betreft drie zorgvormen die vóór de invoering van artikel 122a Zvw geen beroep konden doen op de regeling van de stichting Koppeling. Verder betreft het drie zorgvormen waarbij het CVZ de instelling pas betaalt ver nadat de zorg feitelijk is geleverd. Daardoor is pas gedurende het jaar 2010 het inzicht ontstaan dat voor deze zorgvormen sprake was van een aanzienlijke onderschrijding van de begroting. Het CVZ heeft de begroting 2010 in de loop van 2010 twee maal neerwaarts herzien. Verder zijn periodiek liquiditeitsprognoses opgesteld. Door deze tussentijdse informatievoorziening heeft het ministerie van VWS de betalingen aan het CVZ kunnen aanpassen aan de daadwerkelijke liquiditeitsbehoefte van het CVZ.
2
De begroting 2010 bevatte één post voor AWBZ- en GGZ-zorg.
4
3. Contractering 3.a. Ziekenhuizen Sinds 1 januari 2009 heeft het CVZ 24 ziekenhuizen gecontracteerd voor het leveren van ziekenhuiszorg3 aan onverzekerbare vreemdelingen. In 2010 heeft het CVZ ook het AMC te Amsterdam en het Diaconessenhuis te Leiden gecontracteerd. Alle overeenkomsten waren aangegaan voor een periode van twee jaar met de mogelijkheid om de overeenkomst, met wederzijds goedvinden, drie maal met één jaar te verlengen. Het CVZ heeft de gecontracteerde ziekenhuizen voorgesteld om de overeenkomst voor 2011 te verlengen. Alle gecontracteerde ziekenhuizen hebben daarmee ingestemd. Van deze gelegenheid is gebruik gemaakt om de afgesloten overeenkomsten te herzien. Enkele bepalingen zijn daarbij in overeenstemming gebracht met de uitvoeringspraktijk. Zo is nu voor alle ziekenhuizen vastgelegd dat zij hun declaraties baseren op de bij de NZa aangeleverde standaardprijslijst.
3.b. Achtervangziekenhuizen De door het CVZ gecontracteerde ziekenhuizen leveren in ieder geval 95% van de DBC’s uit het A-segment. Bij de meeste gecontracteerde ziekenhuizen ontbreekt een klein gedeelte van het zorgaanbod. Om tot een dekkend zorgaanbod te komen, heeft het CVZ een aantal ziekenhuizen aanvullend gecontracteerd. Deze ziekenhuizen kunnen zorg leveren op doorverwijzing van een door het CVZ gecontracteerd ziekenhuis. De contractering van deze ‘achtervangziekenhuizen’ vindt plaats op geleide van de casuïstiek die zich voordoet. Inmiddels heeft het CVZ 16 ziekenhuizen als ‘achtervangziekenhuis’ gecontracteerd. De overeenkomsten met deze ziekenhuizen zijn voor 2011 ongewijzigd verlengd.
3.c. Apotheken Door het CVZ waren op 31 december 2010 in totaal 361 apotheken gecontracteerd voor het leveren van geneesmiddelen aan onverzekerbare vreemdelingen. Ook de overeenkomsten met de apotheken eindigden op 31 december 2010 met de mogelijkheid van verlenging. Het voorstel tot ongewijzigde verlenging van de overeenkomst is door 341 apotheken geaccepteerd. De overeenkomst met de overige 20 apotheken is niet verlengd. Voor deze gemeenten 3 Waar in deze monitor wordt gesproken over “het leveren van zorg” wordt gedoeld op medisch noodzakelijke zorg die, bij inkomstenderving, in aanmerking komt voor een bijdrage van het CVZ.
5
zal het CVZ een aanbestedingsprocedure starten. Alle apotheken in de betreffende gemeente kunnen dan een offerte uitbrengen. Er zijn 46 gemeenten waar het CVZ geen apotheek heeft gecontracteerd terwijl er wel een apotheek aanwezig is. Kennelijk bestond in 2008/2009 bij deze apotheken geen behoefte om een overeenkomst met het CVZ aan te gaan. Ook in deze gemeenten zal het CVZ in 2011 een aanbestedingsprocedure starten. Overigens betreft het hier uitsluitend gemeenten waar weinig tot geen onverzekerbare vreemdelingen verblijven. Het feit dat het CVZ in deze gemeenten op dit moment geen apotheek heeft gecontracteerd, leidt daarom in de praktijk niet tot problemen. In 2010 heeft het CVZ een zesde apotheek gecontracteerd in Amsterdam en een tweede apotheek in Leiden. De hulpverleningsorganisaties STIOM4 en OKIA5 hebben bij het CVZ aangedrongen op het contracteren van een tweede apotheek voor de gemeente Den Haag. De door deze organisaties aangedragen argumenten hebben bij het CVZ geleid tot het voornemen om met ingang van 1 januari 2012 een tweede apotheek in de gemeente Den Haag te contracteren. Het CVZ zal daarvoor dit najaar een aanbestedingsprocedure uitschrijven. Het declaratieverkeer van de apotheken verloopt naar tevredenheid via Clearing House Apothekers (CHA). Het CVZ is er echter nog niet in geslaagd om een oplossing te vinden voor de afdracht van apotheken van de door onverzekerbare vreemdelingen gedane betalingen. Het CVZ zal de gecontracteerde apotheken vragen om deze bedragen rechtstreeks naar het CVZ over te maken.
3.d. AWBZ-instellingen Het CVZ heeft 27 instellingen gecontracteerd voor de levering van AWBZ-zorg aan onverzekerbare vreemdelingen. Het CVZ heeft aan deze instellingen voorgesteld om de overeenkomst ongewijzigd met één jaar te verlengen. Hoewel deze procedure nog niet is afgerond, veronderstelt het CVZ dat alle gecontracteerde instellingen met dit voorstel zullen instemmen.
4 Stichting ter ondersteuning van de gezondheidszorg en maatschappelijke dienstverlening Den Haag 5 Ondersteuningskomitee Illegale Arbeiders Den Haag
6
3.e. GGZ-instellingen Het CVZ heeft 40 instellingen gecontracteerd voor de levering van GGZ-zorg aan onverzekerbare vreemdelingen. Als bijzonderheid geldt hierbij dat de overeenkomst zowel betrekking heeft op AWBZ-zorg als op Zvw-zorg. Aanvankelijk heeft het CVZ voor de contractering van deze instellingen een standaardovereenkomst gehanteerd die was afgeleid van de standaardovereenkomst voor AWBZinstellingen. Oók van GGZ-instellingen werd daarom verwacht dat zij uiterlijk op 1 april een aanvraag indienen voor alle in het vorig jaar gemaakte, declareerbare, zorgkosten. Deze werkwijze bleek in de praktijk te botsen met de DBCsystematiek voor GGZ-instellingen. Een DBC die op 1 juli 2010 is geopend en op 1 juli 2011 wordt gesloten zou een GGZinstelling pas op 1 april 2012 kunnen declareren. Inmiddels is aan de GGZ-instellingen een gewijzigde overeenkomst voorgelegd die meer gelijkenis vertoont met de ziekenhuis-overeenkomst. Ook GGZ-instellingen kunnen nu declaraties insturen ná het sluiten van de DBC.
3.f. Overige overeenkomsten Het CVZ heeft 26 leveranciers gecontracteerd voor de levering van hulpmiddelen aan onverzekerbare vreemdelingen. Het CVZ heeft deze leveranciers voorgesteld om de overeenkomst ongewijzigd te verlengen. De procedure is nog niet afgerond. Bij hulpmiddelen is overigens vaak één incidentele zorgvraag aanleiding voor het afsluiten van een overeenkomst. Deze leveranciers zullen de overeenkomst, zo is de verwachting, pas verlengen als zich weer een nieuwe concrete zorgvraag voordoet. Voor ambulancevervoer heeft het CVZ een overeenkomst afgesloten met Ambulancezorg Nederland. Voor ziekenvervoer heeft het CVZ een overeenkomst afgesloten met Buitengewoon Personenvervoer Nederland. Deze overeenkomsten zijn voor het jaar 2011 ongewijzigd verlengd.
7
4. Kosten nader bestudeerd 4.a. Inleiding Op grond van een ministeriële regeling vermelden zorgverleners bij hun declaratie per patiënt de volgende gegevens: initialen; geslacht; geboortejaar; nationaliteit. Het CVZ krijgt daardoor niet de beschikking over de persoonsgegevens terwijl het CVZ wel inzicht kan verschaffen in de samenstelling van de populatie onverzekerbare vreemdelingen voor wie een beroep op de regeling wordt gedaan. De declaraties van de apotheken geven daarbij de meeste informatie. Dat komt omdat apotheken maandelijks langs elektronische weg declareren. Er is daarom weinig vertraging tussen de zorgdatum en de betaaldatum. Verder is bij de apotheken, anders dan bv. bij eerstelijnszorgverleners, de declaratieroute niet gewijzigd. Voor de apotheken kan het CVZ daardoor kostenoverzichten opstellen waarbij ook een vergelijking mogelijk is tussen 2009 en 2010. Het CVZ stelt deze informatie beschikbaar aan de GGD’en. Zij hebben daardoor inzicht in het beroep dat onverzekerbare vreemdelingen in hun werkgebied op de gezondheidszorg doen. De GGD’en kunnen hun acitiviteiten op die informatie afstemmen.
4.b. Kosten 2009 en 2010 In het Financieel Verslag Uitvoeringstaken CVZ 2009 en 2010 heeft het CVZ de kosten voor farmacie vastgesteld op € 2,76 resp. € 3,30 miljoen. Geneesmiddelen die in december zijn geleverd, worden pas in januari betaald. In dit hoofdstuk zijn de kostenbedragen voor dat effect gecorrigeerd. Kosten 2009: € 3,0 miljoen. Kosten 2010: € 3,3 miljoen. Deze bedragen vormen de basis van de in dit hoofdstuk opgenomen overzichten. In de overzichten staan uitsluitend percentages vermeld.
8
4.c. Kosten verdeeld naar regio Verdeling van deze kosten naar GGD-regio geeft het volgende beeld: Regio Amsterdam Den Haag Rotterdam Rijnmond Utrecht Hart voor Brabant Hollands Midden Nijmegen Friesland Groningen Brabant Zuidoost IJsselland Twente Kennemerland Flevoland Gelderland Midden Gelre IJssel Hollands Noorden Limburg Noord Zuid-Limburg Zeeland Drenthe Zuid-Holland Zuid Zaanstreek / Waterland Gooi en Vechtstreek Zuidhollandse Eilanden Totaal
2009 48,1% 12,5% 12,3% 3,7% 3,4% 3,0% 2,6% 2,1% 1,6% 1,6% 1,5% 1,3% 1,2% 1,0% 0,9% 0,9% 0,9% 0,3% 0,3% 0,2% 0,2% 0,2% 0,1% 0,1% 0,0%
2010 44,3% 16,4% 13,6% 4,0% 2,8% 2,7% 2,4% 2,2% 2,1% 1,5% 1,5% 1,4% 0,9% 0,8% 0,8% 0,7% 0,7% 0,2% 0,2% 0,2% 0,2% 0,2% 0,1% 0,1% 0,0%
100,0%
100,0%
4.d. Kosten naar geslacht Verdeling van deze kosten naar geslacht geeft het volgende beeld: Geslacht Man Vrouw Totaal
2009 66,9% 33,1%
2010 65,0% 35,0%
100,0%
100,0%
9
4.e. Kosten naar leeftijd Verdeling van deze kosten naar leeftijd geeft het volgende beeld: Leeftijd 0 - 10 jaar 11 - 20 jaar 21 - 30 jaar 31 - 40 jaar 41 - 50 jaar ouder dan 50 Totaal
2009 1,3% 0,7% 15,1% 36,5% 29,5% 16,9%
2010 1,6% 1,0% 18,4% 34,0% 28,7% 16,4%
100,0%
100,0%
4.f. Kosten naar nationaliteit Onderstaand overzicht bevat de verdeling van de kosten naar nationaliteit. Het overzicht is beperkt tot de 10 voor 2010 belangrijkste nationaliteiten. Nationaliteit Ghana Nigeria Suriname Marokko Brazilië Turkije China Angola Somalië
2009 8,7% 6,3% 6,3% 4,5% 3,4% 3,3% 3,0% 2,1% 2,1%
2010 10,6% 9,3% 7,4% 5,4% 3,8% 3,7% 3,1% 2,4% 2,2%
Sierra Leone
2,1%
3,1%
41,7%
51,0%
Totaal
Het gezamenlijk aandeel van de Ghanezen en de Nigerianen is derhalve gestegen van 15% naar 20% van de kosten. Voor Amsterdam, Rotterdam en Den Haag was in 2010 sprake van de volgende top 5 van nationaliteiten: Amsterdam Ghana Nigeria Suriname Brazilië Marokko
17,2% 15,4% 10,4% 7,2% 2,4%
Rotterdam Suriname China Marokko Kameroen Turkije
10,2% 10,0% 8,2% 7,6% 5,9%
10
Den Haag Ghana Nigeria Turkije Marokko Egypte
11,8% 11,6% 11,4% 9,0% 5,4%
11
5. Diverse onderwerpen 5.a. Rol GGD De GGD’en verwerkten tot en met 2008 voor de Stichting Koppeling declaraties van eerstelijnszorgverleners. Het CVZ heeft de GGD’en gemandateerd om deze rol ook in 2009 namens het CVZ uit te voeren. Het CVZ heeft de GGD’en voor 2010 de keuze voorgelegd om deze declaraties zelf af te blijven handelen of door het CVZ af te laten handelen. Alleen de GGD’en in de provincie Friesland en de regio Den Haag hebben er voor gekozen om het declaratieverkeer in 2010 zelf te blijven verzorgen. De GGD Friesland heeft deze werkzaamheden per 1 januari 2011 ook overgedragen aan het CVZ. Overleg met de GGD Den Haag heeft er toe geleid dat het CVZ vanaf 1 juli 2011 ook de declaratie-afhandeling van deze GGD over zal nemen. In 2011 zal het CVZ de relatie met de GGD’en financieel afwikkelen. Daarmee eindigt in 2011 de betrokkenheid van de GGD’en bij de afhandeling van declaraties van eerstelijnszorgverleners. Het CVZ heeft plezierig samengewerkt met de GGD’en en hun betrokkenheid bij het declaratieverkeer heeft een belangrijke bijdrage geleverd aan de soepele invoering van de Regeling financiering zorg onverzekerbare vreemdelingen.
5.b. Voorlichtingsactiviteiten Op 24 november 2010 heeft het CVZ overleg gevoerd met vertegenwoordigers van de gecontracteerde ziekenhuizen. In het eerste gedeelte van de bijeenkomst heeft Dokters van de Wereld de uitkomsten gepresenteerd van een onderzoek naar de incasso-inspanningen van ziekenhuizen en de implicaties voor de toegang tot de zorg. Bij dit onderdeel is ook de voorzitter van de stuurgroep Lampion aanwezig geweest. In het tweede gedeelte van de bijeenkomst zijn diverse uitvoeringsaspecten besproken. Daarbij bleek vooral een groot verschil tussen ziekenhuizen die vaak onverzekerbare vreemdelingen verzorgen en ziekenhuizen die slechts incidenteel met deze doelgroep te maken hebben. Voor deze laatste categorie is het aanzienlijk lastiger om de voorlichting aan medewerkers en de interne bedrijfsprocessen goed te organiseren. Door het CVZ is een uitleg opgesteld over het begrip ‘illegaal verblijf’. Deze uitleg wordt bijgesteld op basis van praktijkervaring en bij gelegenheid ter kennis gebracht van zorgverleners. De uitleg is eind 2010 door de Landelijke Huisartsenvereniging op haar website geplaatst.
12
Het team onverzekerbare vreemdelingen van het CVZ beantwoordt dagelijks per mail en telefoon vragen over de regeling die gesteld worden door zorgverleners, hulpverleningsorganisaties en (kennissen van) onverzekerbare vreemdelingen. De vragen hebben betrekking op de inhoud van het basispakket van de Zvw, vreemdelingenrecht, contractering en de afhandeling van declaraties.
5.c. Evaluatie In overeenstemming met de wettekst zal het ministerie van VWS in 2011 de werking van artikel 122a Zvw evalueren. Het ministerie heeft daartoe inmiddels opdracht gegeven aan bureau Berenschot. Vanzelfsprekend zal het CVZ, waar gewenst, medewerking verlenen aan dit evaluatie-onderzoek.
College voor zorgverzekeringen Voorzitter Raad van Bestuur
dr. P.C. Hermans
13
