5.4 Preventieve oplossingen toepassen in de technische, logistieke sector en in de keuken A Lasten tillen: technische hulpmiddelen Technisch en logistiek personeel moet regelmatig lasten tillen. Hoewel de manuele tiltechnieken een grote hulp zijn om de rug te sparen, kunnen we niet genoeg benadrukken hoe belangrijk het is om zo vaak mogelijk technische hulpmiddelen te gebruiken: ✒ ✒ ✒ ✒ ✒ ✒ ✒
84
Transpalet ( gemotoriseerd) Gemotoriseerde verplaatsing van bedden Gemotoriseerde verplaatsing van etenskarren en karren: Steekwagentjes Steekwagentjes met wieltjes aangepast aan de trappen Karretjes Glijders, planken met wieltjes
85
Door stapelaars te gebruiken om de lasten op de juiste hoogte te plaatsen, hoeven personeelsleden zich niet telkens voorover te buigen. Door de lasten die op de vorken van de transpalet staan, ter hoogte van het bekken te plaatsen en niet op de grond te zetten, hoeven personeelsleden zich niet voorover te buigen om die te nemen.
Overwegen om de werkhoogte aan te passen
In bepaalde gevallen moet het bestaande materiaal vervangen worden: het verplaatsen van gebruikte vaten om de schijven van de boenmachines schoon te maken was pijnlijk voor de rug van de schoonmakers. Deze vaten waren groot en zwaar. Om de schijven schoon te maken, moesten ze voorovergebogen staan. Bij de aanpassing werden deze vaten vervangen door een licht metalen vat dat op een betere hoogte werd geplaatst en voorzien van wieltjes. Nu kunnen de vaten makkelijker gevuld en geledigd worden en de schijven makkelijker schoongemaakt.
Pijnlijke houding om de vaten op te tillen en de schijven schoon te maken
86
Nieuw metalen vat met hoogtesteun met wieltjes Nieuw metalen vat met hoogtesteun met wieltjes
De klassieke linnenkarren zijn diep. Om het wasgoed eruit te halen, moet de rug ver en vaak voorovergebogen worden. Een kar met een verstelbare bodem is beter: het wasgoed ligt altijd binnen handbereik.
Klassieke linnenkar en gebogen houding om het wasgoed te nemen
Linnenkar met verstelbare bodem: een betere houding om het wasgoed te nemen
87
B
Lasten tillen: aangepaste handelingen en houdingen De tiltechnieken zijn hier gebaseerd op principes die al belicht werden: ✒ De natuurlijke krommingen van de wervelkolom handhaven ✒ De knieën buigen (maximaal 90° met een last) ✒ De last omklemmen
Te vermijden
Aanbevolen handeling en houding
Te vermijden
88
Aanbevolen handeling en houding
Te vermijden
Aanbevolen handelingen en houdingen
Te vermijden
Aanbevolen handelingen en houdingen
89
Te vermijden
Aanbevolen handeling en houding
Aanbevolen handeling en houding
Aanbevolen handelingen en houdingen
90
Aanbevolen handelingen en houdingen
Door met het dijbeen (opstapelen) een zet te geven tegen de last, ontstaat een opwaartse kracht waardoor de last op een grotere hoogte kan worden gezet. Een last die te zwaar of te groot is om door één persoon te worden opgetild, kan met minder risico’s getild worden door twee personen. De algemene principes voor het hanteren van lasten moeten worden gevolgd, maar ook de coördinatie tussen de teamleden is belangrijk. Er moet een leider aangeduid worden die de beweging organiseert en de beweging in gang zet door een afgesproken teken te geven.
Tillen met twee personen: coördineren C Hoogte van de werkvlakken De aangepaste hoogte van de werkvlakken werd eerder al bepaald, in het hoofdstuk over de ergonomie. Er moet rekening gehouden worden met de lengte van de werknemers en het type van de uit te voeren taak. Ideaal zijn in de hoogte verstelbare werkvlakken. Zijn die er niet, dan kunnen verhogingen de situatie gedeeltelijk oplossen: een opstapje voor kleine mensen of een verhoging van het werkvlak voor langere mensen. De aanbevelingen voor de hoogte van de werkvlakken kunnen als volgt worden samengevat (voor staand werk): ✒ Precisiewerk (uien snijden) = ellebooghoogte of hoger (100 – 110 cm voor mannen en 95 – 105 cm voor vrouwen) ✒ Licht werk (een saus bereiden) = hoogte tussen de ellebogen en de heupen (85 – 95 cm voor mannen en 80 – 90 cm voor vrouwen) ✒ Zwaar werk (een grote pot op de tafel zetten) = hoogte van de heupen (75 – 90 cm voor mannen en 70 – 85 cm voor vrouwen)
Te laag werkvlak om vaatwerk Verhoging om op de juiste te sorteren hoogte te werken
91
D Bereikbaarheid werk Met een uitschuifbare steel kunnen moeilijk bereikbare oppervlakken makkelijker schoongemaakt worden. Door een plank op de douchebak te leggen, is de bovenkant van de muur makkelijker bereikbaar. Een antislipmat op deze plank vermijdt de kans op vallen. Een krukje gebruiken om bij lasten te komen die hoog opgeslagen liggen, is minder belastend voor de rug Om de roosters van de goten in de keuken op te tillen, moeten personeelsleden voorovergebogen gaan staan en kunnen de vingers klem komen te zitten als de roosters teruggelegd worden. Door een haakje te gebruiken met een aangepaste steel, wordt dit minder gevaarlijk voor de rug en de vingers.
E Opruimen Door voorwerpen op de voorziene plaatsen op te bergen, gaat geen tijd verloren om ernaar te zoeken en blijft de ruimte ook vrij voor verplaatsingen.
Muurplanken om makkelijker op te ruimen
Muurhaak om een stoel op te bergen in de gang Kist met deksel in twee delen: de kist moet niet meer volledig uit het rek getrokken worden om de inhoud eruit te nemen
92
5.5 Preventieve oplossingen toepassen in de administratieve sector 5.5.1 Risico’s voor de rug Administratieve taken worden meestal uitgevoerd in zittende houding. In het hoofdstuk over de risicoanalyse hebben we aangetoond welke impact deze zithouding kan hebben op de lendenzone van de wervelkolom. Stilzitten hindert de voedseltoevoer naar de tussenwervelschijf, de achterste gewrichtsbanden en het achterste deel van de tussenwervelschijf worden uitgerekt, terwijl het voorste gedeelte wordt samengedrukt. De halswervelkolom wordt vaak ook belast: een te hoog of te laag geplaatst scherm leidt tot een uitgerekte of gebogen halswervelkolom. De impact op de halssegmenten is vergelijkbaar met de impact van buigingen-uitrekkingen van de romp op de lendensegmenten. Bij een zijdelings geplaatst scherm wordt de wervelkolom gedraaid. We hebben gezien dat die rotatie leidt tot de afschuiving van de vezels van de tussenwervelschijf. Ook belangrijk is dat de spieren aan een kant van de wervelkolom samentrekken en aan de andere kant uitrekken. Dit onevenwicht in de spierspanning zou op termijn kunnen leiden tot een pijnlijke hals.
Gebogen nek om naar het scherm van een laptop te kijken
Bij administratief werk worden heel wat minder lasten getild, maar bij sommige activiteiten is dat toch nodig, zoals een pak fotokopieerpapier optillen, een dossier nemen in de kast … 5.5.2 Andere risico’s De problemen die opduiken bij administratief werk zijn niet beperkt tot rugklachten. Stilzitten of repetitieve taken uitvoeren, zoals gegevens invoeren, zijn belastend voor de bovenste ledematen (epicondylitis, carpaaltunnelsyndroom, …) of voor de onderste ledematen (zware benen, …). Ook oogproblemen (zware ogen, tranende ogen, …) of hoofdpijn zijn geen uitzondering. Ook problemen in verband met de fysieke werkomgeving komen voor (lawaai, warmte, …).
Gedraaide nek om naar een zijdelings geplaatst scherm te kijken
Oogklachten kunnen diverse oorzaken hebben: ✒ Een slecht aangepaste verlichting: Bij een te zwakke verlichting wordt de pupil overdreven groot (te vergelijken met de lensopening van een fototoestel). Maar de diameter van de pupil kan variëren omdat de spieren van de omringende iris samentrekken. Elke langdurige samentrekking is vermoeiend voor deze spieren en kan leiden tot een gevoel van vermoeide ogen. Bij te sterk licht wordt de pupil dan weer overdreven klein en dit leidt eveneens tot vermoeide ogen.
Naar voren gebogen houding om een dossier te nemen of een pak papier op te tillen
✒ Te grote contrasten in het gezichtsveld: Schaduwzones kunnen gevormd worden door een zwart meubel tegen een witte muur, een zwart scherm of een zwart toetsenbord op een lichte tafel. Verblinding kan veroorzaakt worden door een onafgeschermde lamp of de zon die door het raam schijnt. Een afwisseling van schaduw en licht maakt dat de pupil zich herhaaldelijk moet vernauwen en verwijden.
93
Met die problemen moeten rekening worden gehouden bij de risicoanalyse, maar ze vallen buiten het kader van deze publicatie. Om een volledig overzicht te krijgen van de problemen en oplossingen in verband met computerwerk, wordt verwezen naar de brochure uitgegeven door de FOD over werken met beeldschermen.
Indeling van de bureaus in een ruimte volgens de 5 regels
5.5.3 Tips om het bureau in de plaats in te passen Vijf tips om de bureaus en computerschermen in een ruimte te plaatsen: 1 Weerkaatsingen in schermen vermijden veroorzaakt door zonlicht, kunstlicht of de weerkaatsing van lichtbronnen. Weerkaatsingen verminderen de leesbaarheid van het scherm. Dit probleem kan opgelost worden door het scherm loodrecht op de ramen te plaatsen en lampen met lamellen die de zijdelingse lichtverspreiding voorkomen. Het scherm mag ook niet rechtstreeks onder een lamp gezet worden of te dicht bij het raam. Als de inrichting van de ruimte niet toelaat om het scherm loodrecht op de ramen te plaatsen, in zonwering vereist. 2 Te grote contrasten tussen het scherm en de omgeving vermijden. Ook hier wordt aangeraden om het scherm loodrecht op de ramen te plaatsen. De verhouding weerspiegeld licht (uitgedrukt in candela per m2) tussen de centrale, nabije en verre visuele zones moet overeenstemmen met een factor 1 – 3 – 10. Er wordt aangeraden om geen donker meubilair (toetsenbord, schermrand, bureau, kast, …) te gebruiken waardoor een te sterk contrast ontstaat met wit papier of de schermachtergrond, die zich meestal dicht bij het gezichtscentrum van de gebruiker bevinden. 3 Zorgen voor een toereikende beelddiepte. Naast of boven het scherm moet een toereikend gezichtsveld zijn. Achter het scherm moet minstens twee meter ruimte voorzien worden zodat de gebruiker zijn ogen op een punt in de verte kan richten en zo zijn oogspieren kan ontspannen. 4 Blikken van personen en deuren achter zich vermijden. Dit is een belangrijke psychologische factor waar veel mensen die in een kantoor werken gevoelig voor zijn. 5 Het territoriumgevoel respecteren. Met dit gevoel moet rekening gehouden worden bij de indeling van de kantoorruimte en de bureaus mogen niet te dicht bij elkaar gezet worden. De aanbevolen verlichtingswaarden liggen tussen 300 en 500 lux voor kantoorwerk (sommige publicaties pleiten zelfs voor waarden tot 750 lux). Belangrijk is wel dat deze waarden gelden voor personen van ongeveer 40 jaar. De vereiste lichtsterkte voor een persoon van 60 jaar is ongeveer 10 keer groter dan voor een persoon van 20 jaar en 5 keer groter dan voor een persoon van 40 jaar. Het is dus raadzaam om een individuele verlichting te voorzien die aangepast is aan zo veel mogelijk mensen. Een aanpasbare verlichting op centraal niveau is ook een mogelijkheid, als dit een uniforme verlichting mogelijk maakt (zonder schaduwzones).
94
5.5.4 Tips voor de instelling en kwaliteit van de meubels A De stoel De insteling van de stoel is cruciaal. Twee criteria zijn van belang: ✒ Zich aanpassen aan de lichaamsbouw van de persoon ✒ Zich aanpassen aan de uitgevoerde activiteit Een stoel moet dus deze instellingen hebben, makkelijk te gebruiken en eenvoudig te begrijpen: ✒ Instelling van de hoogte van de zitting: de gebruiker moet de hoogte van de zitting kunnen instellen zodat de ellebogen zich op gelijke hoogte met het werkvlak bevinden, met opgerichte romp en de voeten plat de op de grond, de knieën gebogen in een hoek van 90°. Als de tafel niet in de hoogte verstelbaar is en de gebruiker zijn voeten niet op de grond kan zetten als hij zit, moet hij een voetsteun gebruiken. ✒ Instelling van de helling van de zitting: met deze afstelling kan de gebruiker makkelijk blijven zitten afhankelijk van de uit te voeren taken. Voor “actief” werk, zoals gegevens invoeren of coderen, moet de zitting naar voren gekanteld worden, een naar achteren gekantelde zitting is dan weer ideaal voor “passief” werk, zoals een telefoongesprek. ✒ Afstelling van de hoogte en de helling van de rugleuning: de steun onderaan de rugleuning is bedoeld om de natuurlijke lendenkromming te ondersteunen. Het is dus belangrijk om, afhankelijk van de lichaamsbouw van de gebruiker en de werkpositie, de hoogte en de helling van de rugleuning in te stellen. Bepaalde stoelen hebben een instelbaar mechanisme (“dynamische stoel”) zodat de zitting en de rugleuning zich automatisch aanpassen aan de houding van de gebruiker. De gebruiker kan dit mechanisme instellen met behulp van een hendel. Dit mechanisme wordt correct ingesteld met een eenvoudige beweging naar voren of achteren, dan worden de zitting en de stoel naar voren of naar achteren geheld. Omdat de helling van de rugleuning en de zitting aangepast kunnen worden, kan ook van houding gewisseld worden en dit is ook goed voor de voeding van de tussenwervelschijf. ✒ Instelling van de diepte van de zitting: om te zorgen dat de knieholte niet tegen de stoel gedrukt wordt of de helft van het bovenbeen voor de zitting uitsteekt, moet de diepte zo ingesteld worden dat de voorkant van de zitting op 4 vingers van de knieplooi komt. ✒ Instelling van de armleuningen: als er armleuningen zijn, moeten hoogte, breedte en voor- en achterkant aangepast kunnen worden. De leuningen mogen ook niet te lang zijn zodat de gebruiker makkelijk dichterbij de tafel kan schuiven.
Afstelling van zitting voor een actieve taak
Instelling van de rugleuning Instelling van de hoogte van de rugleuning (en lendenvoor een passieve taak steun)
Instelling van de stoel voor Instelling van de stoel voor een actieve taak een passieve taak
95
B Tafel De tafel moet diep genoeg zijn om een scherm op te plaatsen en een comfortabel zicht te hebben.Voor een scherm met een kathodestraalbuis wordt een diepte van 90 tot 100 aanbevolen. Een flatscreen heeft minder ruimte nodig. De tafel moet ook langer zijn dan 160 cm om genoeg plaats te hebben voor verschillende documenten en randapparatuur. De bekleding moet mat en licht zijn om weerkaatsingen en contrasten te vermijden. Ook onder de tafel moet voldoende ruimte zijn om de benen te kruisen of makkelijk te draaien.
Hoogte van het scherm ten opzichte van de ogen: 20° onder de horizontale gezichtslijn
C Scherm De volgende criteria zijn belangrijk om een scherm op de tafel te plaatsen: ✒ Afstand tussen ogen en scherm: 40 tot 80 cm (afhankelijk van de schermgrootte en het comfort van de gebruiker). ✒ Hoogte van het scherm: het midden van het scherm staat in een hoek van 20° onder de horizontale gezichtslijn (voor een middelgroot scherm moet de bovenrand van het scherm op ooghoogte staan) zo moet de nek niet te veel gebogen of gerekt worden (behalve voor wie een dubbelfocale of progressieve glazen draagt, in dat geval moet het scherm veel lager staan) ✒ Loodrecht op de buitenvensters (om weerkaatsingen en verblinding te voorkomen) ✒ Achter het scherm minstens 2 meter ruimte voorzien (om de ogen te laten rusten door af en toe in de verte te kijken) ✒ Recht tegenover de gebruiker (om de nek niet te moeten draaien) D Toetsenbord ✒ Het toetsenbord, met een lichte kleur, moet recht tegenover de gebruiker staan. op een ruimte van minstens 10 cm van de rand van de tafel zodat de polsen op de tafel kunnen rusten als er geen gegevens ingevoerd worden ✒ Recht tegenover de gebruiker ✒ Zeer licht hellend (5°) om de polsen niet te veel te belasten E Muis ✒ Liefst in een lichte kleur ✒ Voldoende plaats voorzien om de onderarmen te laten rusten (eventueel op de armleuning) ✒ Geplaatst in de as van de schouder om de gewrichten niet te belasten ✒ Plat genoeg en aangepast aan de grootte van de hand om geen krampen te krijgen ✒ Een muis kiezen die aangepast is aan de grootte van de hand (Small tot X-Large)
96
F Voetensteun Als de tafel niet in de hoogte verstelbaar is en de gebruiker klein is, kan hij zijn voeten niet op de grond zetten. Dan moet een voetensteun gebruikt worden. Die moet de volgende kenmerken hebben: ✒ Makkelijk in de hoogte verstelbaar tot 20 cm ✒ Schuin verstelbaar ✒ Breed genoeg om beide voeten op te zetten en te bewegen G Documentenhouder Door vlakbij het scherm een documentenhouder te plaatsen, blijft de leesafstand constant en moet de gebruiker zijn hoofd niet continu heen en weer bewegen. Sommige modellen van documentenhouders kunnen tussen het toetsenbord en het scherm geplaatst worden. Daar kunnen zwaardere voorwerpen op gezet worden (boeken of mappen).
Makkelijk in te stellen en voldoende grote voetsteun
5.5.5 Laptop Lange tijd een laptop gebruiken (meer dan een uur per dag) is vermoeiend, in meer dan één opzicht: ✒ Te laag scherm ✒ Klein en compact toetsenbord ✒ Geen muis Wie regelmatig zo’n computer gebruikt, neemt dus best enkele maatregelen: ✒ een steun gebruiken voor de laptop (of een extra scherm) om dit op de aanbevolen hoogte te kunnen zetten. ✒ Een extra toetsenbord en muis vervolledigen de opstelling. 5.5.6 Kisten of mappen optillen De regels voor het tillen van lasten zijn al aan bod gekomen. Als een bepaalde taak vaak terugkomt, bijvoorbeeld papier in de fotokopieermachine steken, moeten de omstandigheden eventueel aangepast worden om zo het aantal risicovolle handelingen voor de rug te beperken. Er kan een tafel bij de fotokopieermachine gezet worden om de papieren pakken op te leggen in plaats van op de grond.
Tafel bij de fotokopieermachine geplaatst
Ergonomische inrichting bij regelmatig gebruik van een laptop
Correcte houdingen om een kist en een blok papier op te tillen
97
Bij het opbergen van de dossiers in de rekken, moeten de vermelde bedenkingen gemaakt worden: bijvoorbeeld, zware lasten op heuphoogte en vaak gebruikte opgeborgen voorwerpen op een hoogte tussen de knieën en de schouders en niet op de grond.
Correcte houdingen om een map uit de rek te nemen
5.6 Preventie thuis en in de vrije tijd
Stappen om uit bed te komen
98
A Opstaan uit bed De matrasdrager moet bestaan uit latten of andere bewegende systemen en de matras moet soepel genoeg zijn om de contactpunten in de verschillende lichaamszones gelijkmatig te verdelen, vooral van de wervelkolom.
B Tanden poetsen De lendenlordose handhaven, steun zoeken vóór zich. De hoogte van de wasbak moet aangepast zijn aan de lengte van de gebruiker(s). De kleinste van de familie kan een krukje gebruiken, zo kan de wastafel op de juiste hoogte gezet worden voor de grootste gebruiker zonder de kleinste gebruiker te benadelen.
Houding met behoud van de lordose en steun
C
Veters binden
Slechte houding
Goede houding
99
D Vegen en stofzuigen Als de steel niet aangepast is aan de lengte (even hoog als de schouder) dan moet bij deze activiteiten de romp vaak naar voren gebogen worden en daarom wordt aangeraden om altijd de juiste houding aan te nemen.
Slechte houdingen om te vegen en te stofzuigen
Goede houdingen Plaats in elke kamer een stopcontact op ongeveer een meter hoogte om niet systematisch te moeten buigen (of door de knieën te buigen) om de stekker in het stopcontact te steken.
Slechte houding om de stek- Houdingen om de stekker van de stofzuiger in het stopcontact ker van de stofzuiger in het te steken stopcontact te steken
100
E
Iets uit de koelkast nemen
Slechte houding
F
Correcte houdingen: gebogen knieën en steun vooraan
Zithouding: een map nemen in de lade of tas
Gebogen en gedraaide hou- Goede houding, niet gedraaid, en met steun ding: heel riskant voor de rug
101
G In of uit de auto stappen Om in de auto te stappen zonder in alle bochten te moeten wringen, wordt aanbevolen om eerst te gaan zitten en dan op de stoel te draaien om de benen in de auto te zetten. Om uit te stappen, omgekeerd te werk gaan.
Slechte houding om in en uit Aangepaste houding: romp, de auto te stappen bekken en benen draaien tegelijk
H
De hond aaien
Slechte houding om de hond Goede houding: gebogen kniete aaien ën Een ergonomische oplossing is de hond leren om op de stoel te springen om zich te laten strelen
102
I
Onkruid wieden
Houding die zoveel mogelijk Aanbevolen houdingen: gebogen knieën, op handen en voeten, met steun vermeden moet worden
J School: de boekentas We maken van de gelegenheid gebruik om te zeggen dat preventie jong begint. De boekentas mag niet meer wegen dan 10 tot 15 % van het gewicht van het kind. Boeken en schriften voor die dag moeten dus zeker gesorteerd worden, in samenspraak met de leerkrachten.
Een goed aangepaste en niet te zware boekentas
103
K Stimuleren op jonge leeftijd Het is interessant om kinderen al op jonge leeftijd te stimuleren om hun rug te beschermen. Spelenderwijs leren om de rug te beschermen, door mama en papa na te doen is ook een goede oplossing. Kinderen zullen hun ouders graag herinneren aan de tips om de rug te sparen als ze die zelf vergeten.
5.7 Lichaamsbeweging
Kinderen kunnen aangemoedigd worden om hun rug te beschermen bij het spelen, studeren, opruimen, schoonmaken
5.7.1 Vaak van houding veranderen Een houding – en vooral een zittende houding – die lang wordt aangehouden, is zeker niet goed voor de voeding van de tussenwervelschijven.We hebben gezien dat drukverschillen in de wervelkolom leiden tot vloeistofschommelingen, zoals bij een spons. Daarom moet zo veel mogelijk van houding veranderd worden “om de tussenwervelschijven te voeden”. 5.7.2 In vorm blijven door regelmatig aan lichaamsbeweging te doen Regelmatige lichaamsbeweging is goed voor de gezondheid in het algemeen. Dit is een klassieke aanbeveling van artsen, kinesitherapeuten … Toch is het moeilijk om met zekerheid te zeggen hoeveel keer per week aan lichaamsbeweging gedaan moet worden. Een wetenschappelijke studie wijst op een gezondheidsvoordeel vanaf drie sessies van 20 minuten per week. Door die regelmatige activiteit worden de gewrichten en spieren soepeler en verbetert de kracht en de uithouding van de spieren. Sommige mensen zien lichaamsbeweging ook als een manier om de stress te verminderen. In combinatie met goede voedingsgewoonten, kan het lichaamsgewicht onder controle gehouden worden. Als gevolg weten veel mensen die aan beweging doen te vertellen dat hun rugpijn verminderd en zelfs verdwenen is. Dit kan vooral verklaard worden door het feit dat beweging in het algemeen leidt tot een snellere genezing van de weefsels, zoals de tussenwervelschijf en ook tot een betere bloedsomloop. Voor het werk in het ziekenhuis is zeker een goede dosis beweging nodig die kan helpen om bepaalde aspecten van de lichaamsconditie te verbeteren: vaker door de knieën buigen dan gewoonlijk versterkt de spieren van de bovenbenen en de bilspieren, naar voren buigen met behoud van de lendenlordose versoepelt de achterste spieren van de bovenbenen en versterkt de rugspieren. Toch wordt aanbevolen om deze activiteit aan te vullen door regelmatig een duursport te beoefenen en oefeningen te doen, zoals hierna beschreven, die makkelijk thuis gedaan kunnen worden met een gewoon oefenmatje.
104
5.7.3 Welke sporten worden aanbevolen? Duursporten zijn activiteiten die een positieve impact hebben op de rug (wandelen, joggen, zwemmen, fietsen). Fitnessen onder toezicht van kinesitherapeuten is ook een goed hulpmiddel. Voor asymmetrische sporten (tennis bijvoorbeeld) of sporten met valrisico’s moeten specifieke voorzorgen genomen worden.
3b
5.7.4 Welke oefening kan ik makkelijk doen? A Stretchoefeningen (lenigheid) Deze oefeningen kunnen op elk moment van de dag gedaan worden. Als er niet genoeg tijd is om aan één stuk door te stretchen, kunnen de oefeningen gespreid worden over de dag. De principes van stretching moeten gevolgd worden: ✒ de spieren geleidelijk rekken ✒ stretching moet comfortabel blijven: een goede stretching doet niet noodzakelijk pijn ✒ de stretchhouding ongeveer 20 seconden aanhouden en geen schokkende bewegingen maken
4a
1
4b
5 2
6
3a
105
7
9
8a
10
8b
8c 11
106
12
13
B Spierversterkende oefeningen Deze oefeningen kunnen uitgevoerd worden in drie reeksen van 15 herhalingen en daarna kunnen, afhankelijk van de vooruitgang, de herhalingen en reeksen uitgebreid worden. A
B
A
B
Versterken van de tussenwervelspieren
Versterken van de borstspieren en de triceps
107
A
B
A
B
A
B
A
B
Versterken van de borstspieren en de triceps
Versterken van de buikspieren
Versterken van de buikspieren
Versterken van de buikspieren
108
A
Versterken van de strekspieren van de benen C Spieren om de rug los te maken Het bekken kantelen en de wervelkolom buigen en rekken zijn goede oefeningen om de verkrampte rugspieren los te maken en om de voedseltoevoer naar de tussenwervelschijven te verbeteren door drukschommelingen. Deze oefeningen kunnen liggend, zittend of rechtstaand gedaan worden.
A
B
109
110
A
B
A
B
A
B
C
A
B
111
A
C
112
B
6. Bijkomende referenties ✒ Berthelette D. et coll.: Analyse d’un programme de formation visant la prévention primaire des maux de dos chez le personnel soignant des centres hospitaliers du Québec. IRSST, Montréal, 2006 ✒ Bouhnik C., Estryn-Behar M., Kapitaniak B.: Le matériel de roulage dans les établissements de soins. INRS, DMT n° 39, 1989 ✒ Busiau, et coll.: Guide pratique de la manutention du patient. ED. Kluwer, Bruxelles, 2001 ✒ Byrns G. et coll.: Risk factors for work-related low back pain in registered nurses and poential obstacles in using mechanical lifting devices. Journal of occupational and environnemental Hygiene, 1: 13 – 23 2004 ✒ Collins J. W., Nelson A., Sublet V.: Safe lifting and movement of nursing home residents. DHHS (NIOSH) Publication N) 2006 – 117, Cincinnati, 2006 ✒ CSC: Le travail, c’est la santé – Infirmières, aide(s)-soignant-e(s), collection sur les troubles musculo-squelettiques. Bruxelles 2001 ✒ Demaret J-P., Gavray F. Willems F.: Troubles musculo-squelettiques – Prévention des maux de dos dans le secteur de construction., SPF Emploi, Travail et Concertation sociale, 2007, Bruxelles ✒ Demaret J-P., Gavray F. Willems F.: Troubles musculo-squelettiques – Prévention des maux de dos dans le secteur de l’aide à domicile. SPF Emploi, Travail et Concertation sociale, 2007, Bruxelles ✒ Demaret J-P., Gavray F. Willems F.: Troubles musculo-squelettiques – Prévention des maux de dos dans le secteur de l’agriculture et de l’horticulture. SPF Emploi, Travail et Concertation sociale, 2007, Bruxelles ✒ Demaret J-P., Gavray F.: Troubles musculo-squelettiques – Prévention des maux de dos dans le secteur de la petite enfance. SPF Emploi, Travail et Concertation sociale, 2007, Bruxelles ✒ Dohogne T., Selis K.: Ménager son dos en déplaçant le patient. IDEWE, 1995 ✒ Dotte Paul Méthode de Manutention Manuelle des Malades. Editions VIGOT MALOINE 27, rue de l’école de médecine 75006 PARIS, 2000 ✒ Doumont D., Libion F.: Prévention des lombalgies en milieu hospitalier et éducation par les pairs. Série de dossiers documentaires, UCL – RESO Unité d’éducation pour la santé, 2001 ✒ Engst C. et coll.: Effectiveness of overhead lifting devices in reducing the risk of injury to care staff in extended care facilities. Ergonomics,Vol 48, N° 2, 2005, 187 – 199 ✒ Estryn-Béhar: Ergonomie hospitalière. Editions ESTEM, Paris, 1996 ✒ Felleto M., Graze W.: A back injury prevention guide for health care providers. San Francisco, 1997, OSHA
113
✒ Health Care Health and Safety Association:A planning guide for the implementation of client mechanical lifts. HCHSA, Ontario 2004 ✒ HSE: Guidance on manual handling of loads in the health services. HSE – Health Services Advisor Committee, Sheffield, 1992 ✒ Hutchinson M., Rodgers R.: Moving and Lifting for Carers. Woodhead-Faulkner (Publishers) Limited, Cambridge 1991 ✒ INRS: Méthode d’analyse des manutentions manuelles destinée aux établissements et personnels de soins. Editions INRS, ED 862, 2001 ✒ Johnsson C. et coll.: Evaluation of training in patient handling and moving skills among hospital and home care personnel. Ergonomics, 2002, vol. 45, n° 12, 850 – 865 ✒ Kjellberg K.: Work technique in lifting and patient transfer tasks. National Institute for Working Life, Stockolm, 2003 ✒ Mairiaux P. et coll.: Manutentions manuelles. SPF Emploi, Travail et Concertation sociale, 1998, Bruxelles ✒ Malchaire J., Piette A.: Série stratégie Sobane – gestion des risques professionnels - Travail sur écran. SPF Emploi, Travail et Concertation sociale, 2006, Bruxelles ✒ Petzäll K and C.:Transportation with hospital beds. Applied ergonomics 34, 2003, 383-392 ✒ Royal College of Nursing: The guide to handling of patients - Back care, Londres, 1998 ✒ Steenstra I.: Back pain management in Dutch occupational health care.Vrije Universiteit Amsterdam , 2004
114
