Openbaar vervoer
Inleiding Het Stadsgewest Haaglanden is als opdrachtgever openbaar vervoer verantwoordelijk voor: c een kwalitatief goed voorzieningenniveau van het OV in Haaglanden; c een kosteneffectieve en kwalitatief verantwoorde exploitatie van het regionaal openbaar vervoer in Haaglanden; c het voorbereiden, realiseren en financieren van openbaar vervoer infrastructuur. In dit hoofdstuk geven we aan hoe we het regionaal openbaar vervoer extra versterken om de ambitie voor 2030 te kunnen waarmaken.
Afgeronde beleidsacties en projecten 2005- 2007 De volgende nieuwe trace’s zijn in exploitatie: c RandstadRail is sinds oktober 2007 operationeel; c lijn 19: eind 2008 is volgens planning het traject Leidschendam - Delft CS in bedrijf; het tracé door Leidschenveen en Ypenburg is gereed; c lijn 16: Wateringseveld is oktober 2007 in gebruik genomen; c buslijn 37: het Haagse traject is sinds december 2007 in gebruik; de route door de Harnaschpolder wacht op grondverwerving. De volgende projecten zijn gestart c.q. (bijna) afgerond: c station Ypenburg (NS) is in gebruik genomen; c in 2009 start de bouw van de spoortunnel in Delft - ruwbouw in viersporen; c de lopende versnellingsprojecten Den Haag zijn in de afrondende fase. De volgende beleidsprojecten zijn afgerond: c de beleidslijn gratis openbaar vervoer is in juli 2007 door het DB Haaglanden vastgesteld; c de beleidslijn schone (aardgas)bussen is geaccordeerd; c de beleidslijn toegankelijkheid haltes is vastgesteld; c het meerjarenplan sociale veiligheid 2007 e.v. is vastgesteld in het voorjaar 2007; c mei 2007 is het financieel kader voor de invoering van de OV-chipkaart vastgesteld; de nota inzake de distributie van de OV-chipkaart is in oktober 2007 vastgesteld.
5.1 Doelstelling 2030: 50% meer instappers in het openbaar vervoer - zo mogelijk (nog) meer en klanttevredenheid verbeteren Haaglanden streeft naar 50% meer instappers ten opzichte van 2005. Dit is een forse extra opgave ten opzichte van de doelstelling RNM: 40% meer instappers in 2020. Om deze extra reizigers in het openbaar vervoer te krijgen, stellen we maatregelen voor die ervoor zorgen dat we een belangrijk deel van de totale mobiliteitsgroei opvangen in het openbaar vervoer. Haaglanden scoort in de klanttevredenheidstoets (KPVV) gemiddeld een 7,0 in 2007. Inzet is om dit verder te verbeteren tot 7,3 in 2010 en vervolgens tot 7,5 in 2015. Alle in planning zijnde projecten en beleidsacties onderbouwen dit streefcijfer. Om de ambitie en de doelstellingen 2020 en 2030 te kunnen halen en de ruimtelijke opgave voor de korte en de langere termijn te kunnen accommoderen is een tweetal projecten absoluut noodzakelijk: c Netwerk RandstadRail; c Stedenbaan, inclusief de vier sporen tunnel Delft. Deze projecten, die aansluiten bij de afspraken die op 29 oktober 2007 zijn gemaakt met het Rijk in het kader van het programma Randstad Urgent (RU), nemen we op in de voorzet investeringsstrategie RSP.
30
5.1.1 Kwaliteitssprong: Landelijke Markt en Capaciteitsanalyse (LMCA) en Netwerk RandstadRail Uit berekeningen die door het Rijk in het kader van de LMCA regionaal openbaar vervoer zijn gedaan, blijkt dat in de grootstedelijke gebieden een groei van minimaal 2,1% per jaar haalbaar moet zijn. Met extra inspanningen is een groei van 3 tot 4% per jaar haalbaar. Verbeteringen moeten zich richten op investeringen in de kwaliteit van het aanbod, zodat dit beter aansluit bij de vraag van de reiziger. Concreet betekent dit investeren in: c sneller openbaar vervoer: frequentieverhoging in de spits, maar ook in de daluren; snelheidsverhoging, sneldiensten, stopdiensten en meer OV op tangentiële verbindingen; c vraaggestuurd regionaal openbaar vervoer, bijvoorbeeld bedrijvenvervoer naar specifieke locaties; c ketenmobiliteit, zodat het voor- en natransport vlot en comfortabel kan gebeuren; c reizigersbeleving, b.v. reisinformatie en marketing bij haltes, op knooppunten en in het voertuig, zodanig dat het aansluit bij de individuele reiziger; c tariefbeleid: gedifferentieerde tarifering naar tijd, plaats en doelgroep is steeds meer mogelijk met de invoering van de OV-chipkaart. Integrale aanpak van parkeerbeleid kan de concurrentiepositie van het regionaal OV ten opzichte van de auto verbeteren. Het Stadsgewest Haaglanden wil op basis van de uitkomsten van deze LMCA invulling geven aan de noodzakelijke kwaliteitssprong en daarmee de groei van minimaal 2,1% zo mogelijk 3 tot 4% per jaar en als het lukt (nog) meer te realiseren. Het reeds in 2006 uitgewerkte integraal maatregelenpakket Netwerk RandstadRail is hiervoor de basis. De LMCA biedt extra aanknopingspunten om het maatregelenpakket Netwerk RandstadRail verder te optimaliseren. Daarmee scheppen we de voorwaarden voor een forse maar - in het licht van de aanzienlijke stedelijke verdichtingsopgave, de invoering van het kilometer beprijzen voor het autoverkeer en vooral de lokale afspraken over parkeren - absoluut noodzakelijke kwaliteitssprong en een aanzienlijke reizigersgroei van het OV in Haaglanden. Onder de voorwaarde dat we het project Netwerk RandstadRail kunnen realiseren, gaat Haaglanden ervan uit dat een nog hogere groei tot circa 5% per jaar mogelijk moet zijn vanaf 2020. In de periode tot 2020 wordt Netwerk RandstadRail gerealiseerd. Netwerk RandstadRail omvat op dit moment: c het op RandstadRail-niveau brengen van drie tramlijnen in de Centrale Zone van Den Haag d.m.v. nieuw materieel, ongelijkvloerse kruisingen met de hoofdroutes van het autoverkeer, aanleg van tophaltes en hogere basisfrequenties; c het opwaarderen van de overige tramlijnen d.m.v. frequentieverhoging en vervanging van de trams; c het verbeteren van regionale busverbindingen door betere doorstroming, busbanen en frequentieverhoging. Vooralsnog wordt prioriteit gegeven aan het opwaarderen van lijn 1 in samenhang met het onderliggend openbaar vervoer en de ontwikkeling van de locaties Binckhorst en Centrale Zone Den Haag. Daarna zijn respectievelijk lijn 9 en lijn 11 aan de beurt. Parallel aan de aanpak van de tramlijnen wordt gewerkt aan een nieuwe visies op: c het gehele OV-lijnennet als gevolg van de wijzigingen die doorwerken als de Binckhorst ontsloten wordt; c vervanging huidig trammaterieel vanaf 2012. Daarnaast worden verbeteringen in de HOV-busverbindingen en ketenvoorzieningen uitgewerkt. De uitwerking van tophaltes volgt mogelijk in een later stadium. In de studie naar de HOV-busbaan Den Haag - Westland wordt medegebruik voor vrachtverkeer onderzocht. Netwerk RandstadRail is opgenomen in de Samenwerkingsagenda Zuidvleugel. Tweemaal per jaar wordt de voortgang besproken in het bestuurlijk overleg met de minister. Het Stadsgewest zal ten behoeve van het MIRT-overleg 2008
31
Naar een toekomstbestendige bereikbaarheid Supplement bij de Regionale Nota Mobiliteit Haaglanden
Openbaar vervoer
in samenspraak met het ministerie het integraal maatregelenpakket Netwerk RandstadRail optimaliseren in lijn met de uitkomsten van de LMCA regionaal openbaar vervoer en passend binnen de doelstellingen en de randvoorwaarden van het Actieprogramma regionaal openbaar vervoer. Het huidige maatregelenpakket netwerk RandstadRail is daarmee een werkpakket dat werkendeweg steeds verder geoptimaliseerd moet worden. Haaglanden wil het totale pakket aan maatregelen gefaseerd - uiterlijk in 2020 realiseren. De totale investeringskosten zijn voorshands geraamd op circa € 1 miljard. Hiervoor is wel rijkssubsidie nodig.
5.1.2 Stedenbaan, inclusief de viersporen-tunnel Delft Een tweede integraal pakket aan maatregelen dat eveneens noodzakelijk is om de ambitie en de doelstellingen te kunnen halen is Stedenbaan. Voor de spoorlijn Rotterdam - Delft - Den Haag - Leiden gaat het in ieder geval om frequentieverhogingen van 6 sprinters per uur op alle stations en 6 intercitystops op de IC-stations in beide richtingen. Rond 2014 moet dit gerealiseerd worden in samenhang met de ruimtelijke ontwikkelingen bij de stations. Hiervoor is meer capaciteit nodig, die bereikt wordt met ondermeer de viersporen-tunnel Delft. In het kader van het programma RU is op 29 oktober 2007 een contract afgesloten tussen Rijk en regio om deze tunnel gezamenlijk de nodige stappen verder te brengen. Op basis van de uitkomsten van de LMCA Spoor is najaar 2007 besloten tot het starten van de planstudie voor het realiseren van vier sporen op het traject Den Haag Rotterdam met de mogelijkheid dit traject uit te breiden tot aan Dordrecht. Deze planstudie is volgens planning in 2010 afgerond. Andere Stedenbaan-projecten in Haaglanden waaraan momenteel wordt gewerkt, zijn: c het verleggen of verlengen van het Stedenbaan-station Voorburg - Binckhorst; c een nieuw station BleiZo en c het opwaarderen van bestaande stations: Delft-Zuid en Moerwijk. In een werkgroep van Den Haag en Leidschendam-Voorburg wordt voor wat betreft het station Voorburg-Binckhorst zowel een verlegging als een verlenging als optie uitgewerkt. Dit wordt ook betrokken bij de uitwerking van het masterplan Nieuw Binckhorst. In 2008 (uiterlijk gereed 1 januari 2009) wordt door Den Haag en het Stadsgewest Haaglanden in samenwerking met Leidschendam-Voorburg en Rijswijk nadere studie gedaan naar een hoogwaardige OV-ontsluiting van de Binckhorst, waarbij een aantal nader vast te stellen varianten wordt uitgewerkt. Het Stadsgewest Haaglanden werkt samen met de regiogemeenten en in Zuidvleugelverband actief aan deze Stedenbaanprojecten. Deze projecten maken ook onderdeel uit van de LMCA Spoor. Het definitieve station BleiZo (aan de Goudselijn) wordt opgenomen in de planstudietabel MIRT 2008. Op termijn is op de Goudselijn capaciteitsvergroting noodzakelijk. Leidschendam-Voorburg stelt hiervoor de randvoorwaarde van zorgvuldige inpassing in de historische omgeving van Voorburg (Huygensmuseum Hofwijck). OV-marktpartijen, waaronder NS zetten zich in het kader van Stedenbaan in voor hogere frequenties en investeren reeds in verbetering van de kwaliteit en gebruikersvriendelijkheid van het OV door betere ketenvoorzieningen en reisinformatie.
32
Kaart 2
Realisatie- en uitwerkingsprojecten openbaar vervoer (met financiële reservering)
Wassenaar
14
13 6 Den Haag
Leidschendam-Voorburg 1
8 Zoetermeer
5 14
12
4 1
7 Rijswijk
11
9
2 Westland 10
3
9 Pijnacker-Nootdorp
Delft
10 Midden-Delfland
nr Realisatie projecten
nr Uitvoeringsprojecten
1 Raillijn 19 Leidschendam - Delft Technopolis
6 Doorstroming lijn 24
2 Doorstroming bus 37
7 Doorstroming lijn 23
3 OV-Knoop spoortunnel Delft, busstation
8 Doorstroming lijn 14
4 Doortrekken Oosterheemlijn naar Goudse lijn
9 Doorstroming lijn 121
en station Bleizo
10 Doorstroming bus 128
5 OV-knoop Voorburg
11 Doorstroming Westlandse lijnen 12 Aanpassen lijn 2 13 Aanpassen lijn 9 14 Doorstroming bus Den Haag CS - Leiden CS
33
Naar een toekomstbestendige bereikbaarheid Supplement bij de Regionale Nota Mobiliteit Haaglanden
Openbaar vervoer
5.2 Doorlopende en nieuwe beleidsacties Naast de genoemde twee belangrijkste projecten: Netwerk RandstadRail en Stedenbaan zet Haaglanden de komende jaren in op reizigersgerichte acties, tarievenbeleid, exploitatiebeleid, schone bussen en het verbeteren van de OV-bereikbaarheid over de grenzen van Haaglanden.
5.2.1 Reizigersgerichte acties Realisatie dynamische reisinformatiesystemen (DRI’s) op de OV-haltes De informatievoorziening op de haltes wordt in de periode tot 2010 sterk verbeterd met de grootschalige invoering van Dynamische Reisinformatie-systemen (DRI’s) in Haaglanden en in de rest van de Zuidvleugel.
Inzet op marketing openbaar vervoer; start publiekscampagne Haaglanden is voornemens om samen met de vervoerders aanvullende marketingen promotieacties uit te voeren en te financieren, vooral gericht op het bereiken van meer reizigers in het OV door middel van het promoten van reisinformatie, te werken aan imagoverbetering en aan een betere uitstraling van het openbaar vervoer. In 2008 start de promotiecampagne OV-Haaglanden (zie paragraaf 4.3.1). Mede op basis van de resultaten van deze 3 jaar durende campagne worden in de periode tot 2010 verdere acties en beleid ontwikkeld. Ook in Zuidvleugelverband wordt OV-marketingbeleid ontwikkeld.
Implementatie toegankelijkheid openbaar vervoer Tenminste 53% (920 haltes) van alle bushaltes in Haaglanden wordt in de periode tot 2015 rolstoeltoegankelijk gemaakt en uitgerust met geleidelijnen voor visueel gehandicapten. Voor de wegbeheerders, die voor de uitvoering zorgen, zijn subsidies beschikbaar. Haaglanden houdt zich aan de afspraak om in 2010 de busvloot volledig toegankelijk te hebben. Het Rijk streeft naar een toegankelijk systeem voor het railvervoer uiterlijk in 2030. De voertuigen van RandstadRail en de haltes voldoen al aan alle criteria. Haaglanden streeft ernaar om het tramsysteem uiterlijk in 2025 toegankelijk te hebben. Voor de railvoertuigen wordt naar een nieuw, toegankelijk type trams gezocht. De haltes van de stadstram moeten al vóór 2025 zijn aangepast.
5.2.2 Tarievenbeleid Invoering OV-chipkaart met meer mogelijkheden tariefbeleid In de loop van 2009 wordt de chipkaart geleidelijk ingevoerd in Haaglanden. Dit betekent - binnen marges - meer mogelijkheden voor tariefdifferentiatie b.v. naar plaats, tijd en doelgroep. Beleidsontwikkeling deels in samenhang met de tarieven die gaan gelden voor het autoverkeer in het kader van kilometerbeprijzen rond 2012 is gewenst. In samenspraak met de gemeenten en de aangrenzende OV-autoriteiten (provincie en stadsregio Rotterdam) zal Haaglanden hiervoor in de periode tot 2010 nadere voorstellen ontwikkelen.
Gratis/Goedkoop Openbaar Vervoer (GOV) coördineren In lijn met het vastgestelde beleid inzake gratis en goedkoop openbaar vervoer voor de reiziger wil het Stadsgewest Haaglanden actief meedenken met initiatiefnemers van GOV (goedkoop OV), knowhow opbouwen voor gemeenten en derden en hierin een coördinerende rol vervullen. GOV is een middel om maatschappelijke en bereikbaarheidsdoelen te realiseren. Ook kortingsregelingen voorzien soms in een juiste aanpak.
5.2.3 Exploitatiebeleid RandstadRail halte Ruimtebaan Zoetermeer De halte Ruimtebaan (zie kaart 3) maakte destijds integraal onderdeel uit van het Planstudieproject RandstadRail. In het kader van het Eindadvies Projectdefinitie
34
RandstadRail is op 9 mei 2001 door het dagelijks bestuur van het Stadsgewest Haaglanden besloten dat de vervoerwaarde van deze halte te lage verwachtingen heeft en de aanleg van deze halte wordt uitgesteld. Dit besluit is destijds genomen in het licht van de bezuinigingstaakstelling. Inmiddels zijn nieuwe ruimtelijke ontwikkelingen aan de orde, die een nieuwe afweging op basis van de actuele stand van zaken rechtvaardigen. In de opmaat naar het IPVV 2009 (vast te stellen in het AB van juni 2008) zullen Haaglanden en Zoetermeer gezamenlijk hiervoor zorg dragen. De uitkomsten van deze actualisatieslag worden verwerkt in het IPVV 2009.
Vervolg aanbesteding busconcessie Het kabinet heeft begin september 2007 besloten de verplichte aanbesteding in de drie grote steden uit de Wet personenvervoer 2000 te halen. Daarmee hebben de drie betrokken stadsregio’s (Amsterdam, Rotterdam, Haaglanden) een uitzonderingsmogelijkheid op de verplichting tot aanbesteding. Doelstelling van Haaglanden voor de aanbesteding van het busvervoer is beter openbaar vervoer tegen een marktconforme prijs. Haaglanden kan op grond van de uitzonderingsmogelijkheid zelf kiezen voor een openbare of een onderhandse aanbesteding. Het dagelijks bestuur heeft december 2007 besloten onderhandelingen te starten met de HTM voor een onderhandse gunning van het stadsbusvervoer in Den Haag. Voorwaarde is dat de HTM een markconforme aanbieding zou doen vóór 1 april 2008. Het bod zou moeten passen binnen alle overige eisen uit het oorspronkelijke bestek, zoals invoering van aardgasbussen, behoud van het huidige niveau van de dienstregeling, toegankelijkheid en reizigersinformatie. Inmiddels is in principe besloten om de stadskavel bus voorlopig onderhands te gunnen aan HTM voor 3 jaar (tot 2012). De openbare aanbesteding van het overige busvervoer in Haaglanden (dus exclusief het stadsbusnet Den Haag) werd medio februari 2008 voortgezet.
Onderzoek haalbaarheid punctualiteitstoets Haaglanden onderzoekt ondermeer in samenhang met de grootschalige implementatie van DRI’s de mogelijkheid van invoering van een punctualiteitstoets voor het regionale OV en het maken van afspraken daarover met vervoerders.
Onderzoek busroutes in 30-km gebieden Haaglanden zal samen met de gemeenten en overige betrokkenen nader onderzoek doen naar de mogelijkheden van een goede ontsluiting van 30-km gebieden voor de bus. Bezien moet worden welke integrale oplossingen mogelijk zijn, waarbij de verkeersveiligheid, de doorstroming voor de bus en het gebruik van de bus voor de reiziger op loopafstand in evenwicht kunnen worden gebracht. Het beleid van de gemeente Westland is er op gericht om zo min mogelijk verkeersremmende maatregelen toe te passen op routes voor hulpdiensten en openbaar vervoer. In het kader van de Westlandse kerngebonden verkeersplannen worden de ervaringen van omwonenden en gebruikers geëvalueerd om tot slimme en optimale oplossingen te komen. De ervaringen van de gemeente Westland zullen wij graag betrekken bij het onderzoek.
RU-project: Onderzoek naar OV autoriteit Randstad In het kader van het programma RU is op 29 oktober 2007 besloten dat binnen één jaar een verkenning wordt gedaan naar de noodzaak, de wenselijkheid en de mogelijkheden voor één OV-autoriteit in de Randstad die zorgt voor meer samenhang tussen vervoersmodaliteiten onderling en in de aanpak van het OV in de verschillende regio’s van de Randstad. De verkenning richt zich op alle vormen van het openbaar vervoer (bus, tram, metro, trein) en wordt zonodig uitgebreid voor de totale (keten)reis. Duidelijk moet worden voor welke problemen één OV autoriteit in de Randstad een oplossing kan zijn. Voor Haaglanden is belangrijk dat duidelijk wordt op welk schaalniveau welke gezamenlijk gesignaleerde problemen het best kunnen worden opgelost. Maatwerk moet hierin het uitgangspunt zijn. Per probleem moet worden gezocht naar het juiste schaalniveau voor de oplossing. Haaglanden zal actief meewerken aan dit onderzoek dat november 2008 gereed moet zijn.
35
Naar een toekomstbestendige bereikbaarheid Supplement bij de Regionale Nota Mobiliteit Haaglanden
Openbaar vervoer
5.2.4 Schone bussen Implementatie aardgasbussen regelen In het kader van de aanbesteding bus heeft Haaglanden gekozen voor de inzet van milieuvriendelijke aardgasbussen. De keuze voor aardgas kan een opstap zijn naar een motorbrandstof die ook CO2-neutraal is door bijmenging met waterstof of biogas. Ook zonder aanbesteding van de stadsbussen houdt Haaglanden zich aan de afspraak om eveneens binnen maximaal twee jaar uitsluitend aardgasbussen te laten rijden in de regio. Haaglanden beschikt daarmee vanaf 2009/2010 over de grootste aardgas busvloot van Nederland.
5.2.5 OV-bereikbaarheid over de grenzen van Haaglanden OV-bereikbaarheid Rotterdam Airport verbeteren De bereikbaarheid per openbaar vervoer van Rotterdam Airport vanuit Haaglanden moet snel aanzienlijk verbeteren, vooral voor het zakelijke verkeer. In samenwerking met Stadsregio Rotterdam werken we aan voorstellen, die begin 2008 klaar zijn. Naast een shuttle-aansluiting op RandstadRail (Melanchtonweg) werkt Haaglanden met SRR aan een plan voor de verbinding vanuit Delft.
Verbetermogelijkheden corridors Den Haag - Delft - Rotterdam en Den Haag - Zoetermeer - Leiden onderzoeken Haaglanden zal - voortbouwend op het rapport naar de OV-ontsluiting Science Port Holland, 2007 - in 2008 samen met de gemeenten verdergaande verbetermogelijkheden op netwerkniveau bezien in de corridor Den Haag - Delft - Rotterdam. Hierbij wordt ook de relatie Delft (TU/Technopolis) - Rotterdam Noordrand - Lansingerland betrokken. Eenzelfde aanpak staat gepland in 2008 voor de corridor Den Haag - Zoetermeer - Leiden.
Ontwikkelen visie verbeteren (inter)nationale bereikbaarheid per spoor Den Haag - Haaglanden De (inter)nationale bereikbaarheid per openbaar vervoer en de bereikbaarheid van de mainports Schiphol en Rotterdam Haven wordt sterk verbeterd met de rechtstreekse aantak op de HSL Zuid en via de HSL-shuttle naar Rotterdam. Frequente en snelle verbindingen vanuit Den Haag/Haaglanden naar de regio’s in de Randstad en belangrijke gebieden nationaal en internationaal - zo mogelijk via de HSL of HSLachtige verbindingen - zijn noodzakelijk, in het bijzonder voor het zakelijke verkeer. Haaglanden zal in (structureel) overleg treden met betrokken partijen om de (inter) nationale bereikbaarheid te verbeteren. Gerelateerd aan de NS-dienstregeling vanaf het moment dat de HSL in bedrijf is, zal Haaglanden samen met Den Haag, NS en overige betrokken partijen nader invulling geven aan een nieuwe visie, doelstelling en maatregelen voor de verbetering van de nationale en internationale bereikbaarheid van de regio per spoor. De eerste voorstellen volgen in 2008.
5.3 Langere termijn beleidsacties Voor de periode 2015 tot 2020 e.v. zijn de volgende verkenningenprojecten aan de orde. Voor alle projecten geldt dat nut, noodzaak, haalbaarheid en oplossend vermogen in samenhang met de ruimtelijke opgaven moet worden aangetoond. Financiën zijn vooralsnog niet beschikbaar.
Verkenningen project: OV-ontsluiting Vlietzone Voor een duurzame ruimtelijke ontwikkeling van de Vlietzone verkennen we de mogelijkheid van een hoogwaardige OV-ontsluiting. De wijze waarop de OV-ontsluiting moet gebeuren, wordt meegenomen in het masterplan Vliet/A12zone, dat Den Haag in samenwerking met de gemeenten Rijswijk en LeidschendamVoorburg opstelt.
36
Kaart 3
Planstudie en verkenningenprojecten openbaar vervoer (zonder financiële reservering)(8)
19
Wassenaar 22 7
4
10
19 3 Den Haag
Leidschendam-Voorburg
5 22
2 5 20
16
12
4
24
Zoetermeer
23 8 6
18 Rijswijk
21
9
16
3 25
13
17
9 8
Westland
Pijnacker-Nootdorp
26
Delft 11 3
1
Midden-Delfland
21
14
15
20 15
nr Planstudie projecten
nr Verkenningen projecten
21 Uitbouw Netwerk RandstadRail:
Lijn 1
1 Stedenbaan pilot Delft-Zuid
12 Stedenbaan pilot Moerwijk
Zoetermeer - Rotterdam (ZORO)
Lijn 9
2 Stedenbaan pilot Voorburg/Binckhorst
13 Stedenbaan pilot Sion’t Haantje
3 Netwerk RandstadRail lijn 1
14 Verbinding Delft-Rotterdam Airport
4 Netwerk RandstadRail lijn 9 5 Netwerk RandstadRail lijn 11 6 Netwerk RandstadRail HOV bus Westland
(aantak Stedenbaan) 15 Verbinding Den Haag - Rotterdam Airport
Zoetermeer - Leiden/Alphen
Lijn 11 Verkenning lange termijn opties rail
23 Uitbouw spoorcapacitteit
HOV-bus Valkenburg, Leiden, Den Haag,
Den Haag - Gouda
Delft, Westland, Zoetermeer, Rotterdam
24 RandstadRail Ruimtebaan Zoetermeer
Stedenbaan
7 Netwerk RandstadRail HOV bus Valkenburg
16 Aantak HSL Oost
25 OV Sion ‘t Haantje
RandstadRail
8 Netwerk RandstadRail HOV bus Leijenburg-
17 HOV Vlietzone
26 Rotterdam Alexander - Zoetermeer
Tram
Delft 9 Netwerk RandstadRail HOV bus DelftZoetermeer 10 Doorstoming bus Zoetermeer-Leiden 11 Rotterdam Alexander - Delft
(aantak RandstadRail)
22 Uitbouw Netwerk RandstadRail:
18 Uitbouw Netwerk RandstadRail:
Uitbouw Netwerk RandstadRail
Den Haag - Delft - Zoetermeer (tram) 19 Uitbouw Netwerk RandstadRail: Den Haag - Leiden 20 Uitbouw Netwerk RandstadRail: Den Haag - Westland - Maassluis
(8) Op deze kaart is een aantal indicatieve relaties aangegeven als te verkennen uitbouwmogelijkheden van het OVnetwerk. De stippellijnen zeggen niets over mogelijke tracékeuzes.
37
Naar een toekomstbestendige bereikbaarheid Supplement bij de Regionale Nota Mobiliteit Haaglanden
Openbaar vervoer
Verkenningenproject: OV-ontsluiting Sion - ’t Haantje - Harnaschpolder; railverbinding Den Haag - Delft - Pijnacker - Zoetermeer Eveneens in samenhang met de ruimtelijke opgaven voor het gebied Sion ’t Haantje - Harnaschpolder zal het Stadsgewest de mogelijkheden verkennen van het vertrammen van HOV-buslijn 37 en een nieuw Stedenbaan station Rijswijk-Zuid. Daarbij moet ook duidelijkheid komen over de noodzaak van de huidige ruimtelijke reservering voor deze mogelijke verbinding op het traject Delft - Emerald. De vertramming van lijn 37 zal naar verwachting niet eerder dan 2015 aan de orde zijn. Binnenkort start al wel overleg met Rijswijk over het verbeteren van de huidige openbaar vervoerontsluiting van en naar de nieuwe woonwijk Rijswijk-Zuid.
Verkenningenproject: Uitbouw lightrail in samenhang met lange termijn (nieuwe) ruimtelijke ontwikkelingen Dit verkenningproject naar verdere uitbouw van het lightrail netwerk richting Westland/Maassluis/Rotterdam, Zoetermeer/Leiden, Zoetermeer/Rotterdam en Den Haag/Leiden e.o. zal Haaglanden starten in samenhang met de uitwerking van ruimtelijke opgaven in dit gebied. We verwachten dat ontwikkelingen niet eerder dan na 2020 aan de orde zijn. Uitbouw van het lightrailnetwerk is alleen mogelijk in samenhang met voldoende vervoersvraag.
Aantak HSL-Oost De OV-ontsluiting van de regio Haaglanden richting Utrecht - Arnhem en het Ruhrgebied moet vanwege de versterking van de internationale concurrentiepositie van Haaglanden worden verbeterd. Haaglanden is voorstander van een rechtstreekse aantak van de regio op de HSL Oost. Studies lopen op rijksniveau en worden naar verwachting in 2008 afgerond. Afhankelijk van de uitkomsten zal Haaglanden zonodig nadere voorstellen doen in samenhang met de bovengenoemde ontwikkeling van een visie op het verbeteren van de (inter)nationale bereikbaarheid van de regio per spoor.
5.4 Financiën De exploitatie van het openbaar vervoer kost jaarlijks momenteel ca. € 150 miljoen BDU-budget. Verwacht wordt dat de exploitatielasten de komende jaren aanzienlijk zullen stijgen in het kader van extra spitsvervoer en (gefaseerde) implementatie van Netwerk RandstadRail, milieueisen busvervoer, beheer en onderhoud en terrorismebestrijding. Ruwweg schatten we per jaar € 50 miljoen meer exploitatiegelden nodig te hebben vanaf 2011/2012 (niet gereserveerd). Uit het vrij besteedbare BDU budget voor 2012 tot en met 2015 is in het IPVV 2008 voor OV-infrastructuurprojecten € 125 miljoen gereserveerd voor uitwerkingsprojecten.
38
Fietsverkeer
Inleiding Circa eenderde van de verplaatsingen tot 7,5 km gebeurt in Haaglanden met de auto. We verwachten dat de fiets voor het merendeel van deze verplaatsingen een serieus alternatief kan zijn. Het oplossend vermogen is groot en de kosten zijn relatief laag - aldus onderzoek van Twijnstra Gudde, sept. 2007. De fiets versterkt de concurrentiepositie van het OV en is met name kansrijk op de verplaatsingen waar de auto vertragingen ondervindt. De kern van het fietsbeleid van Haaglanden is dan ook de voorwaarden scheppen om fietsen vooral op korte ritten (tot 7,5 km) in het woon-werk en woonschoolverkeer en in het voor- en natransport openbaar vervoer, maar ook naar de winkel, sport, zorg en recreatieve bestemmingen te stimuleren. Daarnaast is bekend dat met een combinatie van goede infrastructuur en voorzieningen op de werkplek (o.a. douches) mensen bereid zijn om ook grotere woon-werkafstanden (10-15 km) te fietsen. Het regionaal fietsroutenet wil ook voor de grotere afstanden voorzien in kwalitatief goede fietsverbindingen. Het Stadsgewest Haaglanden zet daarom samen met de wegbeheerders, Fietsersbond en overige betrokkenen actief in op: c kwalitatief goed en knelpuntenvrij regionaal fietsroutenet; c diefstalbestendig en sociaal veilig fietsparkeren: samen met alle betrokken partijen zorgen voor goede fietsenstallingen, zowel bij de woningen als bij (overstap) bestemmingen; c gedragsbeïnvloeding: fietsen stimuleren d.m.v. informatie/communicatie, campagnes en acties.
Afgeronde beleidsacties en projecten 2005-2007 c 35 projecten uit het vijfjarenprogramma 2003-2007 zijn gerealiseerd; c 1e actualisatie regionaal fietsroutenetwerk is in 2007 afgerond. Het fietsroutenetwerk is bezien op verbeteringen als gevolg van: c ontsluiting van nieuwe ruimtelijke ontwikkellocaties; c aansluiting van Stedenbaan-, trein-, RandstadRail-stations en relevante busstations; c verbetervoorstellen van gemeenten. Deze actualisatie heeft geleid tot circa 60 uitbreidingen van het bestaande fietsroutenetwerk, die in totaal ruwweg H 100 miljoen kosten om de knelpunten op deze trajecten aan te pakken. c Uit de in 2007 gehouden schouw blijkt dat regionale fietsbewegwijzering op diverse plaatsen verbeterd kan worden, maar niet los gezien moet worden van locale bewegwijzering. Afspraken over verbeteringen zijn gemaakt met de wegbeheerders. c Najaar 2007 heeft het Recreatieschap Midden-Delfland met medewerking van Haaglanden een fietsknooppuntensysteem aangelegd in Midden-Delfland en Westland; c Haaglanden heeft samen met een groot aantal partijen in het kader van het project ‘Met de fiets minder file’ de intentieverklaring FileProof van het Ministerie van VenW ondertekend. Partijen spannen zich gezamenlijk in voor het verbeteren van twee fietsroutes in Haaglanden: c A12 Den Haag - Zoetermeer; c A13 Delft - Rotterdam (met name westzijde). Beide routes maken deel uit van het regionaal fietsroutenet.
6.1 Doelstelling 2030: 50% meer verplaatsingen op de fiets Haaglanden streeft naar 50% meer verplaatsingen op de fiets in 2030 ten opzichte van 2005. Fietsen en lopen zijn de meest duurzame wijzen van verplaatsen. De fiets neemt ook in het voor- en natransport van het openbaar vervoer een steeds belangrijker plaats in. Met de volgende beleidsacties geven we aan met welke projecten we deze doelstelling waar willen maken. De nadruk ligt op het zo snel mogelijk uitvoeren van fietsprojecten. (Technologische) innovaties bieden
40
Kaart 4
Geactualiseerd regionaal fietsroutenet Haaglanden met circa 60 uitbreidingstrajecten
N0 3
1
N0
Wassenaar
N02
I0 4
I0
I01 6 1 I02 D0 01 E0 Leidschendam-Voorburg D 08 D F0 2 I02 I07 I05 1 D0D 10 1 0 I F02 P0 3 P02 Zoetermeer P02 F0 I06 2 F03 3
O02
D0 4
6a
6b P0
8
P07
P0
D0
5
Pijnacker-Nootdorp
A02 A01 A05
B01
Delft
8
P0
P01
D0 5
1
J01
K01
O07
A03
A04
O0
3
L0
P0
A06
C01
5 O0
K0
1
L0
P05
L05
Westland
F0 3 2
M0
C01
O04
3 O0
2
L0
7
M
03
1
L04
O01
F04
1 G0
7
F0
D0
3 D0
H0
O04 O06
O01 O02
M01 Rijswijk
1
1 K0
4
3
2 E0
F04
1
H0
O0
I0
H0 1
F04
2 E0
Den Haag
Midden-Delfland
RandstadRailhaltes
D04
Nieuweveensepad - Kostverlorenweg
I05
Oosteinde
NS/Stedenbaan-stations
D05
Hofweegenstraat - Klaverveld
I06
Prinses Mariannelaan - Westeinde
Geplande stations
D06
Waalsdorperlaan - Koningskade
I07
Damhouderstraat - Vlietweg
O03
Busstations/Park&Ride
D07
Rijswijkselandingslaan- Yp. Stationsstr
J01
Tramkade - Sportpark Keenenburg
O04
Vervalt t.z.t.
D08
Laan van Nieuw Oostindië - Spui
K01
Schelppad - Potterpad
Uitbreidingstrajecten
D09
Regulusweg - Binckhorstlaan
L01
Noordweg - Virulypad
O05
Verdilaan - Molenlaan
Indicatieve uitbreidingsvoorstellen
D10
Wegastraat - Binckhorstlaan
L02
Hogeveenseweg - Ln van Floris de Vijfde
O06
Beukenlaan - Kustfietspad nabij De Bank
Regionaal fietsroutenet
E01
Boekweitkamp - Zijdepad
L03
Katwijkerlaan - Noordweg
O07
Hoge Noordweg - Kasteelweg
A01
Kruithuisweg - Rotterdamseweg
E02
Juliana van Stolbergln - Prins Bernhardln
L04
Katwijkerlaan - Oostlaan
O08
Kruisbroekweg - Tiendweg
A02
Kruithuisweg - station Delft Zuid
F01
Rijswijkselandingslaan- Grote Marktstr
L05
Oostlaan - Duikersloot
P01
Voorweg - Bomanshove
A03
Westvest - Stationsplein
F02
Rijswijkseweg - Hoornbrug
M01
Kesslerpark - Sir Winston Churchilllaan
P02
Panamapad - Leidschendamseweg
A04
W. Dreeslaan - Marcellus Emantspad
F03
Waldorpstraat - Haantje
M02a Molenwetering - Bosgang
P03
Achterweg - Wilsveen
A05
Hoogspanningspad - Rotterdamseweg
F04
Duivelandsestraat - Noordhoornseweg
M02b Bosgang - Jaagpad
P04
Fietsbrug A12-Westergo - Amerikaweg
A06
Vrijenbanselaan - Oostsingel
G01
Oosteinde - Heulweg
M03
Burg. Elsenlaan - Laan van Hoornwijck
P05
B01
Karitaatweg - Rijksstraatweg
H01
Oosteinde - Poeldijkseweg
N01
Storm van ‘s-Gravesandeweg -
C01
Hoornseweg - Sionsweg
I01
Kniplaan - Wijkerlaan
Valkenburg
P06a Oostkadestroom - Verleng. Australiëweg
D01
Lijnbaan - Laan van Nieuw Oostindië
I02
Laan van Nieuw Oostindië - Burg.
N02
Stoeplaan - Vallei Meijendel
P06b Verlengde Australiëweg - Lansingpad
D02
Laan van Nieuw Oostindië - Schenkkade
Banninglaan
N03
Tuinderspad - Katwijkseweg
P07
Fietsbrug A12-Westergo - Katwijkerlaan
D03
Escamplaan - Florence Nightingaleweg
Wilsveen - Zijdesingel
O01
Monsterseweg - Holle Watering
P08
Nathaliegang - Quirinegang
I03
41
O02
Koningin Julianaweg Noordlierweg Zanddijk - Nieuweweg Karel Doormanweg - Fietspad Poelwatering
Fietsbrug A12-Westergo - 2e/3e Stationsstraat
Naar een toekomstbestendige bereikbaarheid Supplement bij de Regionale Nota Mobiliteit Haaglanden
Fietsverkeer
kansen voor onder meer fietsdiefstalpreventie en informatievoorziening. De fietspromotiecampagne maakt mensen bewust van de voordelen van fietsen. Een goed, geactualiseerd knelpuntenvrij regionaal fietsroutenetwerk is absoluut noodzakelijk om voor de korte en de langere termijn de ambitie en de doelstellingen te kunnen halen en de ruimtelijke opgaven te kunnen accommoderen. Dit project nemen we op in de voorzet investeringsstrategie RSP.
6.1.1
Regionaal fietsroutenet: Voortschrijdend vierjarenprogramma Fiets De eerste actualisatie van het fietsroutenet heeft geleid tot circa 60 uitbreidingen. Deze zijn op kaart 4 verwerkt. In 2006 is het Voortschrijdend vierjarenprogramma Fiets vastgesteld. De projecten worden jaarlijks in het kader van het IPVV geactualiseerd. Het programma omvat circa 100 geprogrammeerde projecten waarvoor de volledige financiering rond is en die de verschillende wegbeheerders volgens planning in de periode tot 2015 uitvoeren. Circa 80 knelpunten zijn nog niet geprogrammeerd; deze projecten zijn in uitwerking. Nieuwe knelpuntprojecten die zijn uitgewerkt en waarvan de aanvullende financiering rond is, voegen we jaarlijks toe aan het Voortschrijdend programma en kunnen vervolgens uitgevoerd worden. Het programma Fiets loopt door tot en met 2015.
6.2 Doorlopende en nieuwe beleidsacties Om de ambitieuze doelstelling voor het fietsverkeer tot 2030 te kunnen halen, is naast het optimaliseren van het fietsroutenetwerk een forse inspanning nodig. Hierna gaan we in op de activiteiten die we in dit kader gaan doen.
Meer en betere fietsenstallingen bij herkomst en bestemming Haaglanden is samen met onder andere de vier grote steden voorstander van aanpassing van het Bouwbesluit door het Rijk: bij nieuwbouw en herstructurering moet voldoende ruimte bij de woning zijn om fietsen te stallen. Haaglanden bevordert waar mogelijk deze aanpassing. Ook bij bestemmingslocaties: zoals bedrijven, winkelvoorzieningen, sportvoorzieningen, scholen en zorginstellingen en recreatieve bestemmingen moeten voldoende diefstalbestendige fietsparkeervoorzieningen zijn. Haaglanden zal in het kader van de herijking van het subsidieregime fiets in 2008 (zie onderstaand) bezien of subsidiemogelijkheden hiervoor aan gemeenten kunnen worden uitgebreid.
Uitwerking FileProof-projecten: fietsroutes A12 en A13 De uitwerking van deze projecten in knelpunten en oplossingen voor beide fietsroutes is gestart en in 2008 gereed. Vanaf dat moment start de uitvoering. Haaglanden zal uit het programma Fiets financieel bijdragen aan de uitvoering van deze projecten.
Uitwerken en uitvoeren integraal korte-ritten-experiment verbeteren fietsroutes, fietsparkeervoorzieningen en reis/route-informatie De korte ritten naar werk, school, winkel, sportvoorziening, station of bushalte worden veelal sneller, comfortabeler, gezonder en milieuvriendelijker met de fiets afgelegd. Haaglanden wil met een samenhangend maatregelenpakket - verkeersveiligheid, sociale veiligheid (in tunnels, routes, parkeervoorzieningen) en optimaal gebruik van technologische innovaties voor kansrijke fietsrelaties - een experiment uitwerken en dit zo mogelijk met ondersteuning van het Rijk in de vorm van een pilot uitvoeren. In het algemeen is bekend dat goede fietsparkeermogelijkheden bij winkelcentra omzetverhogend werken. Een eerste analyse naar kansrijke relaties loopt. Verdere uitwerking volgt in 2008/2009.
42
Zorgeloos, Onbelemmerd, Eenvoudigweg Fietsen (Zoef) van De Lier via Delft naar Pijnacker via een veilige, snelle, comfortabele fietsverbinding met goede verlichting, servicepunten en fietsenstallingen langs de route: een voorbeeldfietsroute, die in 2010 klaar is. De bewaakte stalling Vesteplein in Delft is al geopend. Buggy’s, boodschappen trolley’s en rollators zijn er te huur en een lekke band wordt tegen betaling geplakt. We werken ook samen met andere betrokken partijen aan een Zoef-route van Den Haag via Wassenaar naar Leiden.
Fietsvriendelijke inpassing voorzieningen In overleg met de wegbeheerders in Haaglanden (en zonodig in samenwerking met stedebouwkundigen en landschapsarchitecten) maken we in 2008/2009 de volgende afspraken: c fietsinfrastructuur vanwege herkenbaarheid en uniformiteit in rood asfalt uitvoeren. Afwijkingen blijven mogelijk, bijvoorbeeld om landschappelijke of stedebouwkundige redenen. De meerkosten voor het omzetten van tegels naar rood asfalt bij onderhoud van regionale fietsroutes zijn subsidiabel (maximaal 50%); dit leidt tot kwaliteitsverbetering. Hierbij zullen we ook bevorderen dat wegbeheerders en nutsbedrijven komen tot zodanige afspraken dat kabels en leidingen niet onder fietsvoorzieningen worden gelegd, zodat asfalteren geen probleem is; c betere doorstroming voor fietsers bij VRI’s op regionale fietsroutes en bij belangrijke oversteekvoorzieningen voor voetgangers; c veilige, rechtstreekse en comfortabele inpassing van fietsinfrastructuur bij aanleg van auto- en OV-infrastructuur met als primair uitgangspunt: de fiets veilig op maaiveld. In de netwerkorganisatie BEREIK! is veel aandacht voor het verbeteren van beheer en onderhoud van fietsvoorzieningen. Hoewel de primaire verantwoordelijkheid hiervoor ligt bij de wegbeheerders, is het Stadsgewest Haaglanden bereid om kwaliteitsverbetering van regionale fietsinfrastructuur mede te subsidiëren (zoals aangegeven bij het eerste ondeel van deze afspraken).
Uitrollen van het fietsknooppuntensysteem in de overige zeven gemeenten Haaglanden wil meewerken aan een verdere uitrol en optimalisatie van het knooppuntensysteem voor de recreatieve fietser. De ANWB wil graag de relatie Groene Hart - Den Haag in het knooppuntensysteem opnemen. De reguliere fietsbewegwijzering blijft in stand. Samenhang in het ontsluiten van groengebieden, stad-landrelaties en recreatieve voorzieningen is nodig (zie ook 6.3.)
6.3 Langere termijn beleidsacties Voor de langere termijn zijn de volgende verkenningenprojecten in beeld.
Verkenningenproject: Eerstvolgende actualisatie regionaal fietsroutenet Het voorlopig ontwerp RSP geeft aan dat groengebieden en stad-landrelaties beter voor fietsers en voetgangers ontsloten moeten worden, voor vooral de recreatieve fietser. Dit biedt een kans om mensen te verleiden om in de dagelijkse activiteiten de fiets meer te gebruiken. Samen met de gemeenten, provincie en betrokken maatschappelijke organisaties starten we in 2008 met een inventarisatie van verbeterprojecten op deze relaties. Hierin zullen we, evenals bij het opstellen van de eerdere actualisaties, ook aandacht besteden aan de samenhang met het fietspadenplan van de provincie Zuid-Holland.
Verkenningenproject: Kwaliteitsimpuls regionale en lokale fietsvoorzieningen Forse ruimtelijke inzet op binnenstedelijk verdichten en de invoering van kilometerbeprijzing vanaf 2011 vereisen kwalitatief heel goede fietsvoorzieningen zodat we zoveel mogelijk binnenstedelijke (korte) ritten naar werk, school, winkels, zorg- en sportvoorzieningen e.a. op de fiets faciliteren. In 2008 starten we met de uitwerking van dit project, waarbij we ondermeer ook de samenhang tussen de locale en de regionale fietsroutenetten in beeld willen krijgen.
43
Naar een toekomstbestendige bereikbaarheid Supplement bij de Regionale Nota Mobiliteit Haaglanden
Fietsverkeer
6.4 Financiën De totale programmakosten voor het Voortschrijdend vierjarenprogramma zijn begroot op € 220 miljoen. Het gereserveerde budget van Haaglanden voor fietsprojecten bedraagt € 130 miljoen. Het Stadsgewest Haaglanden draagt in principe 50% bij aan regionale fietsprojecten. Aan zeven grote fietsprojecten, zoals bruggen, viaducten, tunnels (zie RNM/IPVV) die ook onderdeel uitmaken van het programma Fiets, draagt Haaglanden 75% bij in de kosten. De overige kosten zijn voor rekening van de verschillende wegbeheerders.
Heroriëntatie op subsidieregime Fiets Binnen de huidige beschikbare budgetten en afspraken is enige heroriëntatie op het subsidieregime gewenst, waarbij onder meer de volgende aanpassingen in overweging worden genomen: c om snel in te kunnen springen op nieuwe initiatieven is het gewenst om jaarlijks een (klein) budget af te zonderen van het totale programmabudget Fiets voor bijdragen aan (de uitwerking van) innovatieve ideeën of experimenten van Haaglanden, gemeenten of van derden; c medesubsidiëren van verdergaande kwaliteitsverbeteringen van regionale fietsroutes, bijvoorbeeld wachttijdvoorspellers bij VRI’s; c medesubsidiëren van fietsenstallingen bij herkomst (woonkant) en bestemming; c medesubsidiëren van belangrijke locale fietsroutes, zoals schoolroutes; c extra gelden voor nieuwe grote fietsprojecten (tunnels, viaducten) op het regionaal fietsroutenetwerk; c mogelijkheden van vereenvoudiging van subsidieprocedures voor programmaprojecten. Voorstellen in het kader van deze heroriëntatie volgen eerste helft 2008.
44
