5 Ontwikkelings visie

Regionale RegionaleStructuurvisie Structuurvisie2020 2020Holland HollandRijnland Rijnland

5 Ontwikkelingsvisie

32

Leiden en de stad Alphen aan den Rijn met de Oude Rijn als verbindend element), de Kustzone, de Bollenstreek en het Groene Hart. Op het eerste gezicht is dit een geografische verdeling (met overlappingen), maar ruimtelijk gezien is het landschappelijke karakter bepalend voor wat er ter plekke gebeurd is, moet of staat te gebeuren. Het landschap verklaart immers hoe en waar men woont en kan wonen en wat de economische ontwikkelingsmogelijkheden van een gebied zijn. Dit hoofdstuk omvat de visie van Holland Rijnland voor de vier verschillende landschappen in de regio. Aan het begin van elke paragraaf staan een korte schets van het doel, de dilemma’s en de keuzes. In de daaropvolgende tekst volgt een verdere toelichting.


de Aaneengesloten Stedelijke Agglomeratie (van Katwijk tot en met

Regionale Structuurvisie 2020 Holland Rijnland

Holland Rijnland kent in grote lijnen vier karakteristieke landschappen:

33

5.1 Aaneengesloten Stedelijke Agglomeratie Doel: Verstedelijking in de Aaneengesloten Stedelijke

• Station Leiden verder ontwikkelen als regionaal en landelijk ov-knooppunt. • Ontwikkeling van de Knoop Leiden-West conform de samenwerkingsovereenkomst.

Agglomeratie tussen Katwijk en Leiden, de zone

• Ontwikkeling van de Knoop Leiden-Oost.

langs de Oude Rijn tussen Leiden en Alphen aan

• Versterking van de verbinding met Alphen

den Rijn conform de Transformatievisie Oude Rijnzonde en in Alphen aan den Rijn. Versterking van de centrumfunctie van Leiden.

aan den Rijn. • Faciliteren van stedelijke recreatie in de groengebieden grenzend aan het stedelijk gebied. • Aanleg van nieuwe bedrijventerreinen zo

Dilemma:

veel mogelijk concentreren in de Aaneenge-

De Aaneengesloten Stedelijke Agglomeratie en

sloten Stedelijke Agglomeratie, Alphen aan

Alphen aan den Rijn zijn al zeer dicht verstede-

den Rijn en de Oude Rijnzone tussen Leiden

lijkte gebieden. Herstructureren en concentreren

en Alphen aan den Rijn conform de Trans-

zijn bijzonder dure en ingewikkelde oplossingen.

formatievisie Oude Rijnzone.

De kwaliteit van het huidige voorzieningenni-

• Uitbreiding van 17 hectare Bio Science.

veau sluit niet aan op de regionale behoefte.

• Realisatie van 375.000 vierkante meter kantorenoppervlak binnen de Aaneengeslo-

De keuzes van Holland Rijnland zijn: • De Oude Rijn is een structurerend element in het verstedelijkte gebied in de Aaneengesloten Stedelijke Agglomeratie tussen Katwijk en Leiden, de zone langs de Oude Rijn tussen Leiden en Alphen aan den Rijn conform de Transformatievisie Oude Rijnzone en in Alphen aan den Rijn. Tot 2020 worden hier circa 29.000 woningen gebouwd. Dit is ruim 70 procent van de regionale opgave. • Het merendeel van de nieuw te bouwen woningen realiseren binnen de Aaneengesloten Stedelijke Agglomeratie tussen Katwijk en Leiden, de zone langs de Oude Rijn tussen Leiden en Alphen aan den Rijn conform de Transformatievisie Oude Rijnzone en in Alphen aan den Rijn. • Een (internationaal) topmilieu realiseren in Valkenburg en de binnenstad van Leiden. • Differentiëren in de woonmilieus. • Concentreren van voorzieningen voor het Regionale Structuurvisie 2020 Holland Rijnland

vergroten van draagvlak.

34

• Versterking van de centrumfunctie van Leiden in de regio. • Versterking van de centrumfunctie van Alphen aan den Rijn in het Groene Hart. • Betere inrichting van de openbare ruimte in het kernwinkelgebied. • Benutten en versterken van de kwaliteit van de historische binnenstad Leiden. • Stimuleren van culturele voorzieningen.

ten Stedelijke Agglomeratie.

Het verstedelijkt gebied van Holland Rijnland

tronen ontstaan.

concentreert zich in het zuiden van de regio. De

De bebouwing langs de rivier vertoont een even

rivier de Oude Rijn is het verbindende element.

grote diversiteit: een stad in het Groene Hart,

Het verstedelijkt gebied bestaat uit de zoge-

een historische stad, van oorsprong agrarische

noemde Aaneengesloten Stedelijke Agglomeratie

dorpen en kustplaatsen gelegen langs de oevers

en Alphen aan den Rijn. De Aaneengesloten Ste-

van de Oude Rijn.

delijke Agglomeratie bestaat uit de gemeenten

Leiderdorp, Oegstgeest en Voorschoten zijn pri-

Leiderdorp, Leiden, Voorschoten, Oegstgeest en

mair woongemeenten die zich kenmerken door

Katwijk. Het verstedelijkt gebied telt 324.000

een prettig, gewild en groen woonmilieu en

inwoners (peildatum 1 januari 2010), wat gelijk

dicht bij uitstekende recreatiemogelijkheden

staat aan 62 procent van de totale bevolking van

liggen. Voorschoten fungeert als groene buffer-

Holland Rijnland (523.000 inwoners). Het ver-

zone en kan beschouwd worden als uitloper van

stedelijkt gebied van Holland Rijnland is een

het Groene Hart. Centrumstad Leiden staat

bijzonder gebied met buitengewone kwaliteiten.

bekend als de oudste universiteitsstad in Neder-

De strandwallen lopen van noord naar zuid. De

land en heeft ook een grote naam op het gebeid

Oude Rijn doorbreekt de strandvlakte met zijn

van Bio Science en medische wetenschap (Leids

van oost naar west gericht benedenloop. In de

Universitair Medisch Centrum). Alphen aan den

loop der eeuwen is op dit kruispunt een afwisse-

Rijn vervult een belangrijke centrumfunctie in


lend palet van landschapstypen en gebruikspa-


Het landschap

35

het Groene Hart. Katwijk is een badplaats met

worden onvoldoende benut. Leiden moet zich

een belangrijke recreatieve functie. De veiling

positioneren en doorontwikkelen. In de histori-

FloraHolland in Rijnsburg is gekoppeld aan de

sche binnenstad valt genoeg te ontdekken. Hier

Greenport Duin- en Bollenstreek. Hierdoor ver-

komen functies als wonen, werken, winkelen,

vult Katwijk een belangrijke functie als motor

uitgaan en cultuur samen. De gemeente zet zich

van werkgelegenheid in handel en distributie.

met verschillende partners in om de binnenstad

Het centrum voor ruimteonderzoek en technolo-

zo op te knappen dat Leiden in de toekomst

gie (ESTEC) is gevestigd in Noordwijk.

meer bezoekers trekt, meer bestedingen gene-


reert en daarmee zijn betekenis als centrum van

36

Doel en uitdaging stedelijke agglomeratie

de regio behoudt. De gemeente Leiden heeft

De aard van het gebied als grotendeels stedelijke

daarvoor een speciaal programma opgesteld. Een

agglomeratie zorgt ervoor dat de uitdagingen

meerjarig plan met veel concrete deelprojecten,

anders liggen dan in de meer open landschap-

waarmee geïnvesteerd wordt in de Leidse bin-

pen. Het gebied is al behoorlijk vol en dus moet

nenstad. Doel is een evenwichtige ontwikkeling

een groot deel van de woningbouwopgave door

tussen de historische binnenstad en de innove-

herstructurering en inbreiding plaatsvinden. De

rende mogelijkheden aan de noordoostkant,

geconcentreerde verstedelijking moet een gedif-

waar een groot deel van de aanzienlijke en groei-

ferentieerd woonmilieu opleveren, dat aansluit

ende creatieve sector zich bevindt. De haven als

op het type woningen in dat gebied. Daarnaast

aantrekkelijke poort naar een bruisend en veel-

komt een groot potentieel aan woningen (vijf-

zijdig cultureel centrum met talrijke musea,

duizend) op de voormalige vliegbasis Valken-

podia en instellingen, en daarnaast de histori-

burg. Hiervan zijn zo’n vijfhonderd woningen

sche binnenstad met de Haarlemmerstraat-Don-

gepland in het internationale topmilieu. Een

kersteeg en Aalmarkt als centrum van het kern-

groot deel van de woningbouwopgave en de

winkelgebied. Om de schoonheid en het histori-

overige voorzieningen maken deel uit van het

sche beeld van de binnenstad te bewaken, zijn er

Zuidvleugelproject As Leiden-Katwijk. In de

acht ambitielijnen binnen het programma Bin-

Transformatievisie Oude Rijnzone is de verstede-

nenstad opgesteld, waaronder een betere kwali-

lijkingsopgave voor het gebied langs de Oude

teit en beheer van de openbare ruimte, een

Rijn tussen Leiden en Bodegraven vastgesteld.

betere bereikbaarheid van de binnenstad, ruime

De gemeente Alphen aan den Rijn vervult een

en comfortabele parkeergelegenheden, en verbe-

centrumfunctie voor het Groene Hart en is met

tering van de winkelen horecavoorzieningen.

ruim zeventigduizend inwoners de tweede stad

De gemeente Leiden kan en wil dit programma

van de regio. Na de voorgenomen fusie tussen

niet alleen uitvoeren. Zowel bij het maken van

Rijnwoude, Alphen aan den Rijn en Boskoop in

de plannen voor de binnenstad als bij de uitvoe-

2014 groeit de gemeente Alphen aan den Rijn

ring ervan wordt dan ook nadrukkelijk samen-

naar meer dan honderdduizend inwoners. De

werking gezocht met partners in de stad en

gemeente Katwijk groeit van zestigduizend naar

andere commerciële marktpartijen. Met deze

ruim tachtigduizend inwoners door de opgave

ontwikkelingen zet Leiden zich als centrumstad

om meer dan tienduizend woningen te realise-

op de kaart. De stad toont aan het diensten-

ren. Daarmee ontstaat naast Leiden en Alphen

knooppunt voor de regio te zijn, het centrum

aan den Rijn een derde regionaal zwaartepunt.

van kunst en cultuur, kennis en innovatie, onderwijs, sport, zorg, recreatie, leisure en

Doel en uitdaging Leiden

onderscheidende detailhandel. Het concentreren

De centrumstad Leiden is een stad met een grote

van regionale voorzieningen in en rondom Lei-

historie en is dan ook een internationale toeristi-

den vergroot het draagvlak.

sche trekpleister. De nabijheid van luchthaven

Universiteit Leiden is de oudste universiteit van

Schiphol maakt Leiden tot een aantrekkelijke

Nederland en heeft internationale faam door

vestigingsplaats voor internationale bedrijven

haar onderwijs- en researchinstituten, traditio-

met bijbehorend topmilieu. Maar de kwaliteiten

nele faculteiten en de wetenschappelijke Facul-

wikkeling, bedrijvigheid, kantoorontwikkeling

waarbij een bijzondere plaats wordt ingenomen

en woningbouw. Ook de provinciale weg N207

door de Faculteit der Geesteswetenschappen.

tussen Boskoop en Leimuiden slibt langzaam

Deze faculteit is rijk aan expertise op het terrein

dicht. Dagelijks staan er lange files van en naar

van onder meer de filosofie, godsdienstweten-

Alphen aan den Rijn. De provincie Zuid-Hol-

schappen, geschiedenis, kunstgeschiedenis, let-

land werkt samen met de gemeenten aan het

terkunde, taalkunde en area studies van vrijwel

verbeteren van de doorstroming en inrichting

de gehele wereld. Ze bedient bijna 4.300 studen-

van de corridor N207.

ten en heeft ruim 1.700 medewerkers. Het Leids

Het station van Leiden is een regionaal en lan-

Universitair Medisch Centrum (LUMC) is, naast

delijk ov-knooppunt. Leiden CS is gemeten in

ziekenhuis, een van de belangrijkste medische

reizigersaantallen het vijfde station in Neder-

onderwijsinstituten.

land. Dat komt onder andere door het grote

Het Bio Science Park in stadsdeel Leeuwenhoek

aantal overstappers van bus op trein en

is hét toonaangevende Life Science-cluster in

andersom. Het station van Alphen aan den

Nederland en behoort tot de top 5 van meest

Rijn krijgt de komende jaren een opknapbeurt.

succesvolle scienceparken in Europa. Ook naar

Centraal in de plannen staat de aanleg van de

de toekomst toe wil Leiden ruimte bieden aan

inmiddels gerealiseerde brede fiets- en voetgan-

toekomstgerichte wetenschappelijke instituten.

gerstunnel onder het spoor bij het station. Er

Voor Leeuwenhoek is een uitbreiding voorzien

komt ook een nieuw busstation.

van 10 hectare, voor Nieuw Rhijngeest in Oegstgeest een uitbreiding van 17 hectare. Zo nodig kan Holland Rijnland ook een beroep doen op de aangrenzende, voorziene bedrijfsterreinlocatie bij Valkenburg. De aanwezigheid van dit soort bedrijvigheid, instituten en organisaties onderscheiden de regio zowel nationaal als internationaal.

Bereikbaarheid


teit der Wiskunde en Natuurwetenschappen,

De bereikbaarheid van de stedelijke agglomeratie is matig. Zeker in de spits zijn de toe- en afvoerwegen en doorgaande wegen in dit gebied verstopt. De bereikbaarheid van de huidige woonen werkbestemmingen in Leiden is zeer slecht. Op dit moment is Leiden niet voorzien van een binnenring die voorkomt dat het verkeer onnodig door woonwijken gaat. Rijkswaterstaat heeft plannen voor het verbreden van de A4 (van 2x2 naar 2x3 rijstroken) ter Rijkswaterstaat laat de weg verdiept aanleggen aan weerszijden van de Oude Rijn, omdat omliggende wijken en bedrijven overlast ervaren van de huidige A4 en de weg een barrière vormt. Bij de uitbreiding is rekening gehouden met een mogelijke verbreding van de A4 naar 2x4 rijstroken in de toekomst. De directe omgeving van de weg krijgt een duurzame kwaliteitsimpuls. Langs de randen van de A4 is ruimte voor groenont-


hoogte van Leiden, Zoeterwoude en Leiderdorp.

37

5.2 De Kustzone Doel:

Het landschap

Behoud en versterking van de landschappelijke

over de gehele lengte van de regio. Strand en dui-

en ecologische waarde van het kustgebied en

nen kenmerken en vormen het landschap. De

versterking van recreatieve mogelijkheden.

kustzone heeft een grote landschappelijke en eco-

De kustzone van Holland Rijnland strekt zich uit

logische waarde (zie hoofdstuk 6.1). Staatsbos

Dilemma:

beheer en watercyclusbedrijf Waternet beheren het

Veiligheid voor het achterland in relatie tot zeespie-

gebied. De duinen vervullen, naast veiligheid van

gelstijging. Veiligheidsingrepen kunnen resulteren

het achterland, een belangrijke rol voor de regio-

in een minder attractieve kust. De vraag is hoe om

nale recreatie en voor de natuur- en rustliefhebber.

te gaan met een toename van recreatieve druk in

Ten slotte zijn het belangrijke drinkwaterwinnings-

relatie tot behoud van kwaliteit van de kustzone.

gebieden. De twee grote kernen Katwijk en Noordwijk, oor-

De keuzes van Holland Rijnland zijn:

spronkelijke vissersdorpen, zijn inmiddels bad-

• Versterking van de kustwering bij Katwijk

plaatsen van niveau. Ten opzichte van elkaar zijn

parallel aan de kust, met behoud van kwaliteit

zij eerder complementair dan concurrerend. Ze

van het kustgebied en de leefomgeving.

onderscheiden zich van bijvoorbeeld Schevenin-

• Verbetering van de bereikbaarheid van de kust. • Katwijk positioneren als familiebadplaats en Noordwijk als mondaine badplaats. • Bevordering congrestoerisme in Noordwijk. • Versterking van recreatieve routes naar en door de kustgebieden. • De binnenduinrand zo inrichten dat de recreatieve druk in de duinen wordt ontlast (zoals Mientkooltuin en Middengebied Noordwijk). • Realisatie van groene en recreatieve verbindingen tussen de kust en het Groene Hart. • Realisatie van een zeejachthaven bij Katwijk met zo mogelijk een open verbinding met het


achterland.

38

gen en Zandvoort.

toestemming om te bouwen in de primaire zee-

De ligging aan zee is niet zonder uitdagingen.

wering, echter niet ondergronds. Met een dijk

Door de klimaatverandering stijgt de zeespiegel

langs de kust, in de vorm van een duin, is de

en ontstaan hogere golven die tegen de Neder-

kust van Noordwijk inmiddels versterkt. Deze

landse kust slaan. Bij een aantal badplaatsen is

methode, een oplossing parallel aan de kust,

de zeewering te zwak om hieraan op de lange

zou ook een optie zijn voor de kustversterking

termijn (circa vijftig jaar) het hoofd te kunnen

van Katwijk. Want versterking van de zeewe-

bieden. Zowel Katwijk als Noordwijk behoort tot

ring direct langs en parallel aan de kust biedt

de zwakke schakels. In Noordwijk is de verster-

de beste beschermingsmogelijkheden. Ook ont-

king in 2008 afgerond en Katwijk is in 2011

staan dan ruimtelijke verbeteringsmogelijk-

gestart met de aanleg van een sterkere zeewering.

heden achter de zeewering. De besluitvorming

In beide plaatsen lag de kustverdediging, die het

is nog niet afgerond, maar deze oplossing ver-

achterland beschermt – de zogenoemde primaire

dient wel de voorkeur.

kering – niet parallel aan de kust, maar liep dwars door de dorpen. Veel woningen en

Doel en uitdaging kustrecreatie

(horeca)bedrijven bevonden zich buitendijks en

De kustzone van Holland Rijnland kenmerkt

verdere bebouwing werd niet toegestaan. Het

zich door een aantrekkelijk woonklimaat,

hoogheemraadschap van Rijnland verleende

zowel aan zee als in het achterland (Katwijk aan den Rijn, Noordwijk-Binnen, Noordwijkerhout, Rijnsburg, Valkenburg en de omgeving). Dit zorgt voor druk op het woningareaal en de authenticiteit van het gebied. Zowel Katwijk als Noordwijk heeft een woningbouwprogramma om aan de vraag van bestaande inwoners en potentiële nieuwe inwoners te kunnen voldoen. De in het oog springende economische pijlers in de kustzone zijn kustrecreatie en (congres) toerisme. Katwijk is bij uitstek een badplaats


Doel en uitdaging kustzone

voor de hele familie. Kustzeilen en surfen zijn hier bloeiende activiteiten. Er bestaat een mogelijkheid om ook voor het zeezeilen voorzieningen aan te leggen bij de monding van het Uitwateringskanaal, zoals een zeejachthaven. De aanwezigheid van dergelijke voorzieningen kan leiden tot zeeregatta’s (met als basis Katwijk) en spin-offs voor de dag- en verblijfsrecreatie en de detailhandel. Daarnaast heeft Katwijk een binnenjachthaven aan ding tussen de recreatieve zeevaart en binnenvaart kan een belangrijke meerwaarde bieden. Noordwijk is het hele jaar door, ook buiten het hoogseizoen, een stijlvolle badplaats. Het congrestoerisme neemt hier steeds meer toe, waardoor Noordwijk een van de belangrijkste spelers op dit terrein is en zich zal blijven ontwikkelen. Ook bekijkt Noordwijk de mogelijkheid voor een zeejachthaven. Voor de hele


de binnenwaterrecreatieroutes. Een verbin-

39

kustzone geldt dat het kusttoerisme gebaat is bij meerdere slechtweervoorzieningen. Daar dient de komende jaren gericht aandacht aan te worden besteed.

Bereikbaarheid De bereikbaarheid van de kustzone voor zowel inwoners, recreanten als toeristen is niet optimaal. In de zomer staan soms lange files richting het strand. Ook de kwaliteit en frequentie van het openbaar vervoer en ontsluiting via fiets- en wandelpaden is ontoereikend. Hoofdstuk 6.4 (Mobiliteit) behandelt enkele projecten die de bereikbaarheid van de kustzone moeten verbeteren. Daarnaast staan de duinen onder druk door toename van het aantal recreanten en toeristen. Aanpassingen aan de binnenduinrand als aantrekkelijk verblijfsklimaat voor recreanten en toeristen ontzien de kwetsbare duinen.

5.3 De Bollenstreek Doel: Herstructureren en versterken van een vitaal bol-

• Glastuinbouw in concentratiegebieden (Trap-

lencomplex en de landschappelijke kwaliteit,

penberg/Kloosterschuur in Rijnsburg, Zijl-

inclusief glastuinbouw. Het in stand houden van

hoek/De Woerd in Valkenburg en Rovers-

het dorpskarakter en de sociale structuur.

broekpolder in Lisse). • Ruimte bieden aan het herstel van de cultuur-

Dilemma:

historische landschappelijk waarde (dorpska-

Druk van woningbouw en overige ruimteclaims,

rakter).

zoals bedrijventerreinen, veeteelt en detailhan-

• Investeren in het open landschap met nadruk

del op het open gebied vormen een bedreiging

op de open vensters en tegengaan van de ver-

voor de bollenteelt en kunnen de bereikbaarheid

rommeling.

negatief beïnvloeden.

• Maximaal 2.900 woningen tot 2030 buiten de


• Bereikbaarheid van de Bollenstreek verbete-

rode contouren geclusterd. • Oprichting van de Greenport Ontwikkelings-


maatschappij door de gemeenten in de

40

ren. • Graslanden met grote natuurwaarden behou-

Greenport Duin- en Bollenstreek: Hillegom,

den (Polder Elsgeest en Polder Hogeweg).

Katwijk, Lisse, Noordwijk, Noordwijkerhout

• Betere profilering van recreatieve en toeristi-

en Teylingen.

sche mogelijkheden in de Bollenstreek (bij-

• Bevestiging van de afspraak gebiedsuitwer-

voorbeeld congrescentrum Leeuwenhorst).

king Haarlemmermeer-Bollenstreek: 2.625

• Investeren in onder andere de ecologische

hectare bollengrond. • Ontwikkeling van de Greenport Duin- en Bollenstreek heeft de voorkeur bij de afweging van de ruimtelijke ontwikkeling. • Ruimte voor de Greenport-gerelateerde bedrijvigheid.

verbindingszone Kaag-kust.

het gebied. Daarnaast is er een zelfstandig glas-

De Bollenstreek kent een aantrekkelijk en waar-

cluster, dat verbonden is met de bloemenveiling

devol woonmilieu met kleinschalige kernen, een

Rijnsburg, een van de vestigingen van de grootste

bloeiend verenigingsleven en brede maatschap-

bloemenveiling van de wereld: FloraHolland.

pelijke voorzieningen in grote kernen. Economie

Nationaal en internationaal gezien is de keten

en landschap zijn in deze streek van oudsher

van het bollen- en bloemencomplex dan ook van

nauw verbonden. Het bollencomplex bepaalt

bijzonder groot belang. Denk aan teelt van bij-

het cultuurlandschap, de zandgrond is bepalend

zondere bolgewassen, vaste planten en bloemen,

voor de bollenteelt en occupatiepatronen.

kennisontwikkeling en innovatie op het vakge-

Behoud en herstel van cultuurhistorische land-

bied, de handel en export, de Keukenhof en het

schappen is belangrijk, zowel voor de kwaliteit

bollentoerisme en de spin-off daarvan. Dit alles

van de grond als vanuit economisch oogpunt.

heeft veel potentie en draagt bij aan de ontwikke-


Het landschap

De Bollenstreek is in de Nota Ruimte van het

de groei en ontwikkeling van de teelt, handel en

voormalige Ministerie van Verkeer en Waterstaat

export die nodig zijn om de centrale positie te

aangewezen als een van de vier Greenports. Een

behouden, kunnen ook leiden tot verdere aantas-

Greenport is een tuinbouwgebied met een econo-

ting van de openheid van het gebied. Op het

mische dynamiek en is voor de internationale

kwetsbare landschap rusten veel claims: ruimte

concurrentiepositie belangrijk voor Nederland.

voor bijvoorbeeld woningbouw, bollen-, handels-

De Bollenstreek vervult binnen de Greenports een

en exportbedrijven en bedrijven die gespeciali-

bijzondere positie. Naast de centrale rol die de

seerd zijn in glas en infrastructuur. Om de kwali-

streek heeft voor handel en export, kennisontwik-

teit van het landschap te behouden, is een even-

keling en teelt van bijzondere bolgewassen, speelt

wichtige inpassing van deze claims nodig. Een

in deze Greenport ook toerisme een belangrijke

eventuele uitbreiding en doorontwikkeling van

rol. De Keukenhof en de kleurige bollenvelden

Schiphol mag de kwaliteit van het wonen en wer-

zijn de belangrijkste toeristische trekpleisters in

ken in de Bollenstreek niet aantasten.


ling van grote (inter)nationale netwerken. Echter,

41

Doel en uitdaging van de Greenport Duin- en Bollenstreek

5.4 Groene Hart Doel:

De Greenportgemeenten stellen afzonderlijk

Behouden, versterken en ontwikkelen van de land-

een verdere uitwerking van deze structuurvisie

schappelijke kwaliteiten van het Groene Hart.

vast als intergemeentelijk structuurplan voor de Greenport Duin- en Bollenstreek. Deze

Dilemma:

uitwerking voorziet in een gebied waar land-

Sluipende verstedelijking zet het open landschap en

schapsherstel centraal staat en een gebied waar-

de agrarische bedrijfsvoering onder druk. Ook is er

in uitdrukkelijk extra mogelijkheden bestaan

spanning tussen agrarische functies, natuurbeheer

voor bedrijven in de sector.

en stedelijke recreatie in het gebied.

De ontwikkeling van de Greenport is leidend. De realisatie van de woningbouwopgave staat


vast in de Gebiedsuitwerking Haarlemmer-

• Kernkwaliteiten behouden en versterken en

meer-Bollenstreek. Er is gekozen voor een balans tussen het minimaal benodigde bollenareaal van 2.625 hectare met behoud en versterking van het karakteristieke landschap en het voldoen aan de wateropgave. Dit vraagt om maatwerk en een goede landschappelijke inpassing. De woningbouwopgave 2010-2030 omvat

open landschap. • Planologische zekerheid bieden aan de grondgebonden landbouw, die de drager is van het open landschap. • Mogelijkheden bieden voor herstructurering, schaalvergroting en/of verbreding van grondgebonden

de kernen in de Bollenstreek. Daarnaast zijn er

agrarische bedrijven, waarbij de openheid en het

tot 2030 2.900 woningen voorzien in het bui-

karakter van het Groene Hart gewaarborgd blijven.

tengebied. Mogelijk kan een deel hiervan toch

• Ontwikkelen kwalitatief aantrekkelijk en samen-

ingepast worden binnen de rode contour.

hangend buitengebied als leefomgeving, met een

Onderdeel van deze 2.900 woningen zijn 500

betere inrichting van de overgangszone tussen

goederen en 600 woningen die zijn vastgelegd

dorp en buitengebied. • Ontwikkelen van recreatieve voorzieningen en

voor de locatie Bronsgeest, te realiseren in de

verbindingen in samenhang met de agrarische en

periode vanaf 2010. Clustering van de 2.900

natuurfunctie.

woningen is belangrijk om de aantasting van het landschap tegen te gaan. Hierop van toepassing zijn de afspraken met betrekking tot de woonmilieudifferentiatie, inclusief de 500 Greenportwoningen die in de dure sector komen. Wellicht zullen 100 landgoedwoningen (of een deel ervan) toegevoegd kunnen worden aan de 500 Greenportwoningen. Dit als blijkt


• Grondgebonden landbouw is de drager van het

6.700 woningen binnen de rode contour van

Greenportwoningen, 100 woningen op land-

42

hierop nieuwe ontwikkelingen afstemmen.

• Behouden en versterken van een duurzame ecologische en waterstructuur. • Vergroten van de aandacht voor de Hollandse en Utrechtse Plassen. • Waterberging daar waar nodig in de polder van de gemeente Nieuwkoop. • Het landelijk gebied bereikbaar maken via langzaamverkeersroutes en openbaar vervoer.

dat de realisatie van landgoedwoningen niet

• De Grote Polder blijft open.

mogelijk is. Uiteraard kent de woningbouwop-

• Investeren in de ecologische verbindingszones bin-

gave een aantal voorwaarden: het areaal bol-

nen het gebied Duin, Horst en Weide (van de zee, via

lengrond (2.625 hectare) moet behouden blij-

de horsten naar het veenweidegebied en Bentwoud).

ven en verloren bollengrond moet gecompenseerd worden.

• Realisatie van de recreatieve verbindingen vanuit de stad naar en binnen de gebieden Duin, Horst en Weide en Leidse Ommelanden.

Bereikbaarheid

• Kleinschalige toevoeging van woningbouw.

Aanpassing van de infrastructuur is noodzaak.

• Concentratie van woningbouw in Braassemerland

Niet alleen binnen het gebied, maar ook in

door transformatie van (een deel van het) glas

aansluiting op de aangrenzende regio’s.

naar woningen.

In Holland Rijnland strekt het Groene Hart zich

Landschapsbeleidsplan van de Leidse regio aan-

uit van Warmond in het westen tot en met de

gewezen als landschapsmonumenten, ook wel

Nieuwkoopse Plassen in het oosten. En van Lei-

‘de parels’. Het plan gaat voornamelijk in op de

muiden in het noorden tot en met Bentwoud in

ontwikkelingen van de Veenweide en Plassen en

het zuiden. In Holland Rijnland liggen het Land

schetst deze gebieden cultuurhistorisch en ecolo-

van Wijk en Wouden, Veenweide en Plassenge-

gisch gezien als het meest waardevol. Het Land-

bied en de Rijn- en Veenstreek in het Groene

schapsontwikkelingsplan Rijn- en Veenstreek

Hart. Aan de zuidwestkant is de groene verbin-

benadrukt de herkenbare ruimtelijke opbouw

ding door Duin, Horst en Weide van groot

van het gebied, zoals de verschillende land-

belang, van de duinen via de landgoederenzone

schapstypen. Behoud van deze landschapsver-

en Vlietlandzone tot in het veenweidegebied. Dit

schillen is een belangrijk uitgangspunt van het

gebied vormt de groene rijksbufferzone tussen

landschapsontwikkelingsplan.

Den Haag, Leiden en Zoetermeer. In het gebied is sprake van een unieke gradiëntsituatie: haaks op

Elk landschapstype heeft zich op een eigen ma-

de kust is sprake van een zeldzaam gave land-

nier ontwikkeld. Enerzijds dankzij de kwaliteiten

schappelijke en ecologische opeenvolging van

van de bodem en bijbehorende waterhuishou-

landschapstypen. Met zijn landgoederenzone en

ding, anderzijds dankzij de maatschappelijke

molens heeft dit gebied ook cultuurhistorisch

vraag naar agrarische productiegronden, de

grote waarde. Een groot deel van het gebied is

behoefte aan wonen, werken en recreëren en

beschermd dorpsgezicht en Belvedèregebied. De

de spontane en gestuurde ontwikkelingen in

Kagerplassen, de veenweidegebieden en de land-

de natuur. Sommige landschappen, zoals de


goederenzone ten zuiden van Leiden zijn in het


Het landschap

43

veenweidelandschappen, zijn al ontstaan in de

Het kwekerijenlandschap in Hazerswoude-Dorp

twaalfde eeuw. Andere ontwikkelingen, zoals

neemt binnen het Groene Hart een geheel eigen

de verstedelijking van de stroomruggen, is pas

plek in. In dit landschap is elke meter benut.

ingezet in de twintigste eeuw. De oeverwallen

Een aandachtspunt is de beeldkwaliteit van de

en stroomruggen van de Oude Rijn kenmerken

bebouwingslinten in dit gebied, zoals het aange-

zich door de stedelijke ontwikkeling die al en-

zicht van de kwekerijen die onderdeel zijn van

kele eeuwen plaatsvindt op deze draagkrachtige

de Greenport regio Boskoop.

bodem. Langs de Aar en het Aarkanaal zien

De natuurlijke plassen van de Kaag en het Braas-

we de laatste decennia een verandering van

semermeer en de verveningsplassen van Lange-

functies: naast de parkachtige groene functies

raar en Nieuwkoop, onderdeel van de Hollandse

vindt ook een ontwikkeling van rode functies

en Utrechtse Plassen, vormen een prachtige

en glas plaats. Op het knooppunt van deze twee

tegenhanger van het rationeel ontgonnen land-

stroomruggen heeft Alphen aan den Rijn zich

schap. Zoals weidevogelkwaliteiten gekoppeld

als de grote regionale kern ontwikkeld. Deze ge-

zijn aan de agrarische gronden, zijn de natuur-

meente vormt tegelijkertijd het economische en

waarden voor moeras en water gekoppeld aan

sociale scharnierpunt binnen het Groene Hart.

deze plassen. Het is belangrijk om deze natuur-

Aan weerszijden van de stroomrug van de Oude

waarden te verstreken, uit te breiden en te ver-

Rijn strekken de veengronden zich uit. Ze lopen

binden. Onder andere door meer natuurlijke oe-

als een grote groene band van west naar oost

vers en struwelen te ontwikkelen en een netwerk

door het plangebied. Richting de Kagerplassen

van ecologische verbindingszones aan te leggen.

is een meer grillig verkaveld veenweideland-

De Meije, de Kromme Mijdrecht, de Drecht, de

schap ontstaan, met vele prachtige molens en

Does en de Oude Ade vormen prachtige waterlo-

dorpssilhouetten. Langs de Oude Rijn liggen

pen met een eigen gevarieerde bebouwings- en

de bebouwing en de ontginningsassen op de

beplantingskarakter. Zowel de plassen als de na-

stroomruggen. Sloten en weteringen ontwateren

tuurlijke en gegraven waterlopen bieden volop

de veengronden. Hoewel de veengronden van

ruimte aan de watersporter. In dit watersportge-

grote betekenis zijn voor de weidevogels, loopt

bied is optimalisatie mogelijk door betere ver-

de kwaliteit van deze gronden terug. Op lange

bindingen aan te brengen. De toegankelijkheid

termijn bepaalt de bodemdaling in deze veen-

van de oevers voor fietsers en wandelaars is vaak

gebieden de mogelijkheden voor productieve

beperkt. Verbetering is mogelijk door nieuwe

landbouw.

paden, verbindingen (bruggen) en uitkijkpunten


aan te leggen. De Nieuwkoopse Plassen en na-

44

Via markante hoogteverschillen gaan de veen-

tuurgebied De Haeck zijn een beschermd Natura

weidegronden in het noordoosten en zuiden van

2000-gebied en vormen een kroonjuweel voor

het gebied over in de laaggelegen droogmakerij-

de natuur. Deze plassen worden uitgebreid met

en. Dit zijn robuuste landbouwgebieden met een

een nieuwe robuuste structuur richting de Ronde

grote omvang en een rationele verkaveling. De

Venen. Rond de Nieuwkoopse Plassen streeft

boerderijen liggen hier aan de rand of als groene

Holland Rijnland naar een afgewogen zonering

eilanden in de polder. Verrassend genoeg zijn

voor een evenwichtige ontwikkeling van de na-

soms ook nog kleinere landschapselementen

tuur en de recreatie. De weidse open ruimten, de

aanwezig. De provinciale en lokale wegen vor-

koeien in de weilanden, de glimmende klei van

men een duidelijk ontsluitingsraamwerk in deze

de polders, de waterrijke omgeving en de prach-

polders en kunnen op enkele trajecten visueel

tige molens en dorpssilhouetten zijn grote ruim-

versterkt worden. De hooggelegen veendorpen,

telijke kwaliteiten die mooi contrasteren met

zoals Aarlanderveen, Ter Aar en Nieuwkoop, vor-

de omliggende stedelijke gebieden van onder

men prachtige linten door het gebied. De veen-

andere Leiden, Zoetermeer en Amsterdam.

dorpen hebben een rijke variatie aan rode en groene elementen, die in harmonie met elkaar ontwikkeld zijn.

4 Een nieuwe toekomst voor de droogmakerijen

Het Groene Hart is een van de twintig Natio-

(de bemalen polders): ruimtelijke strategieën

nale Landschappen van Nederland. Een Natio-

ontwikkelen die recht doen aan de positie

naal Landschap is een echt Nederlands land-

van de droogmakerijen in het aan te passen

schap dat zich kenmerkt door een specifieke

watersysteem en hun kansen in het stedelijk

samenhang tussen verschillende landschapson-

netwerk.

derdelen, zoals natuur, reliëf, grondgebruik en

De kernkwaliteiten van het Groene Hart zijn

bebouwing. Een Nationaal Landschap is geen

onder meer openheid met weidse vergezichten,

museum, maar een gebied waar mensen

verkavelingpatronen, open veenplassen, dijken,

wonen, werken, ondernemen en recreëren.

molens, kleine (lint)dorpen, historische kernen

Door de status van het Groene Hart als Natio-

en koeien in de wei. Water speelt daarbij een

naal Landschap schenkt het Rijk veel aandacht

dominante en bindende rol. Kortom: een Hol-

aan deze streek. Het Rijk en de provincie zetten

landse landschap in optima forma. Het gebied

extra financiële middelen in om de kernkwali-

ten oosten van de A4 bij Zoeterwoude heeft de

teiten van het gebied te behouden en te ver-

status van Nationaal Snelwegpanorama, Belvedè-

sterken. De provincies Zuid-Holland, Utrecht

regebied en provinciaal Topgebied Cultuurhisto-

en Noord-Holland werken aan het ontwikkelen

rie. Het is belangrijk om de kernkwaliteiten in

van het Groene Hart tot een Nationaal Land-

stand te houden en te versterken, want dat zijn

schap in de Randstad. Zij doen dat in opdracht

de dragers van het landschap. Bovendien is dit

van het Rijk; vertrekpunt is de Nota Ruimte.

zuidwestelijke deel van het Groene Hart een

Het motto is: ‘Samen met andere partijen een

groene tegenhanger van het naastgelegen stede-

landschappelijk mooi, ecologisch waardevol en

lijk gebied. De komende jaren wordt hier fors

economisch vitaal Groene Hart ontwikkelen.

geïnvesteerd in infrastructuur en nieuwe woon-

In dit Nationaal Landschap in de Randstad is

en werkmilieus. Ook op het gebied van land-

het voor inwoners en recreanten goed vertoe-

bouw, waterbeheer, natuurontwikkeling en

ven.’

recreatie staat nog heel wat te gebeuren. Afstemming van deze nieuwe ontwikkelingen op de

Er zijn vier uitvoeringsaccenten:

kwaliteiten van het landschap en op de eisen

1 Het Groene Hart nationaal en internationaal

van duurzaam waterbeheer is van belang. Alleen

op de kaart zetten: de bekendheid met de

zo wordt aangesloten bij de benadering van de

kwaliteiten van het landschap verbeteren,

Rijksbufferzone als metropolitaan parklandschap

onder meer door de bereikbaarheid en toe-

met een belangrijke agrarische betekenis.


Doel en uitdaging Groene Hart

gankelijkheid te vergroten en de toeristische en recreatieve mogelijkheden beter in de

Doel en uitdaging recreatie

markt te zetten.

De cultuurhistorie, het fraaie open landschap en de uitgebreide waterstructuur bieden volop kan-

Groene Hart: nieuwe woonen werkfuncties

sen voor een interessant en gevarieerd recreatief

zodanig vormgeven en inpassen dat deze bij-

aanbod aan voorzieningen en routes. Er liggen

dragen aan de landschappelijke kwaliteit, de

mogelijkheden in het verder verbinden van

betekenis voor het stedelijk netwerk van de

recreatieve routes over land en water. Denk hier-

Randstad en de sociaaleconomische vitaliteit

bij aan het fietsknooppuntensysteem en wandel-

van het Groene Hart zelf.

rondjes vanuit de kernen of voor verblijfsrecre-

3 Transitie van de veenweidegebieden: alle

anten, en aan het beter bevaarbaar maken van

opgaven die bijdragen aan de karakteristiek

watergangen en sluizen. Een opwaardering van

en de vitaliteit van deze landschappen in

jaagpaden en kleine watergangen binnen de pol-

samenhang benaderen, met daarbij in ieder

ders is mogelijk. Om recreatie op het water te

geval aandacht voor de waterhuishouding,

bevorderen is het van belang om de Hollandse

landbouw, natuur, leefbaarheid, cultuurhisto-

en Utrechtse Plassen binnen het Groene Hart

rie en de toeristisch-recreatieve structuur.

nadrukkelijk als geheel te positioneren.


2 Wonen en werken met de kwaliteit van het

45

De traditionele veehouderij is van oudsher ken-

harmonie van bebouwing en beplanting. Inwo-

merkend voor het landschap. Velen genieten

ners van het gebied waarderen de openheid en

van dit karakteristieke landschap met vergezich-

de historie ervan. Dit is ook aantrekkelijk voor

ten en grazende koeien in de wei. Behoud en

de ‘nieuwe inwoners’. Juist zij kunnen de leef-

eventueel herstel van het landschap is daarom

baarheid van de kleinere kernen en het gebied

een belangrijk uitgangspunt. Bovendien is de

als geheel versterken in termen van voorzienin-

melkveehouderij in het veenweidegebied op veel

genniveau en bereikbaarheid. Om dit te berei-

plekken sterk en vitaal. Mits de productieom-

ken moet Holland Rijnland woningbouw bin-

standigheden dat toelaten blijft dat ook in de

nen het bestaande bebouwde gebied stimuleren,

toekomst zo. Daarvoor is het belangrijk dat het

op kleinschalig niveau en variërend in woonmi-

ruimtelijke beleid schaalvergroting toelaat en

lieus, prijzen en woontypes.

ontwikkeling van nevenactiviteiten een kans van het Groene Hart gewaarborgd blijven.

Doel en uitdaging Greenports Aalsmeer en regio Boskoop

Bij alle voorzieningen is een goede landschappe-

Holland Rijnland onderkent dat de tuinbouw

lijke inpassing gewenst vanaf het water en het

economisch belangrijk is voor het gebied.

land, zoals het gebruik van beplanting en sober

Nieuwe bedrijfsgebouwen en kassen vallen door

kleurgebruik van harde materialen.

hun omvang en lichte kleurgebruik vaak erg op.

krijgt. Wel moeten de openheid en het karakter

Een concentratie van kassen of van bedrijfsgeGroei van de recreatieve voorzieningen is denk-

bouwen is in de regel efficiënter in te passen dan

baar, omdat hieraan behoefte is en dit bijdraagt

verspreidliggende bedrijven. Om die reden

aan de economische functie van het gebied.

maakt de glastuinbouw in de komende jaren een

Landschappelijke criteria voor recreatieve ont-

grote ontwikkeling door.

wikkelingen zijn onder andere: • Aansluiten bij de bestaande schaal en maat

In Holland Rijnland ligt de Greenport Aalsmeer

van het landschap en bij bestaande bebou-

in de gemeenten Nieuwkoop en Kaag en Braas-

wings- en beplantingsstructuren.

sem. In de gemeente Nieuwkoop is een grote

• Rekening houden met zichtlijnen op dorpssilhouetten en het zicht op de ringdijken. • Rekening houden met de ruimtelijke afwisse-

transformatie van het kassengebied aan de gang. In de Noordse Buurt wordt 135 hectare kassengebied omgevormd tot natuurgebied. Andersom

ling langs de oevers van waterlopen en plas-

wordt in het agrarisch gebied Nieuw Amstel

sen. Soms ook zicht vanaf het water op het

Oost juist 200 hectare aan nieuw kassengebied-

land behouden en andersom.

ontwikkeld. Momenteel kent Kaag en Braassem

• Molenbiotopen open houden.

vier kassengebieden. De Greenport Aalsmeer

• Rekening houden met weidevogelgebieden.

heeft het noordelijk kassengebied in Roelo-

• Goede landschappelijke inpassing van de

farendsveen aangewezen als gebied waar kassen

recreatieve ontwikkeling. • Landbouw blijft de hoofdfunctie.

worden gecombineerd met kennisontwikkeling, opleidingsmogelijkheden en recreatie. De overige kassengebieden ontwikkelen zich door als


Dat is dan ook, samen en in samenhang met de

46

duurzaam kassengebied.

recreatieve ontwikkeling, de richting die deze structuurvisie kiest.

De Greenport regio Boskoop ligt in het Groene Hart op de grens van stad en land en heeft een

Doel en uitdaging wonen

verdicht karakter. Het is een uniek landschap

Vanwege het unieke karakter van het Groene

van sierteelt en boomteeltbedrijven en maakt

Hart zou er meer aandacht moeten komen voor

deel uit van het topgebied cultureel erfgoed Bos-

bebouwing. Door het open landschap valt

koop/Reeuwijk Dorp. Het oorspronkelijke land-

bebouwing van verre op. De oudere bebou-

schap van de veenontginningen wordt hier vol-

wingslinten laten zich typeren door een fraaie

ledig bepaald door de boom- en heesterkweke-

wingen vormen een integraal onderdeel van het sier- en boomteeltgebied. Momenteel ontwikkelt de Greenport regio Boskoop zich richting de poten containerteelt. Ook de handelsfunctie van de Greenport regio Boskoop wordt uitgebreid. Dit heeft een nog betere ontsluiting tot gevolg.

Bereikbaarheid De N11, N207 en N231 zijn de grootste ontsluitingswegen van het Groene Hart in Holland Rijnland. Deze wegen spelen een grote rol voor de Greenports regio Boskoop en Aalsmeer. Om de bereikbaarheid, verkeersveiligheid en leefbaarheid in de toekomst te garanderen, is aanpassing van deze infrastructuur nodig. Daarnaast zijn ook de lokale verbindingen tussen de kernen belangrijk. Goede openbaarvervoerverbindingen dragen bij aan de toegankelijkheid van het gebied en komen tegemoet aan de wensen van de inwoners. Het verbeteren van de langzaamverkeerroutes van en naar het stedelijk gebied zorgen voor een betere bereikbaarheid van het Groene Hart voor onder andere recreanten.


tief veel sloten (veenontginning). De lintbebou-


rijen. Het teeltgebied kent smalle kavels en rela-

47

5 Ontwikkelings visie

Recommend Documents