5 Jaar deeltijdprogramma

Verwijzersnieuwsbrief van de

Praktijk voor Persoonlijkheidsstoornissen

INHOUDSOPGAVE • P1 Veranderingen • P2/3 Werklocatie Nijmegen • P4/5 Jaar deeltijdprogramma Praktijk voor Persoonlijkheidsstoornissen • P5/6 Klinische behandeling bij mensen met (borderline) persoonlijkheidsstoornissen

Voorjaar

07

Veranderingen Voor de laatste keer ligt onze nieuwsbrief Ter Inzage in dit bekende jasje bij uw post. Volgende keer (najaar 2007) presenteren wij ons met onze nieuwe huisstijl.

Sinds januari 2007 maken wij met de Praktijk voor Persoonlijkheidsstoornissen (PPS) deel uit van GGNet. Onze moederorganisatie Spatie is vanaf die datum gefuseerd met GGNet uit Warnsveld en de twee organisaties gaan verder onder de naam GGNet. Dit heeft ook voor de PPS allerlei veranderingen tot gevolg.

Management

Gerard de Roos, voorheen manager van de PPS, is voortaan directeur van de regio Apeldoorn Behandeling van GGNet, waar de PPS een onderdeel van is. Hierdoor komt hij wat verderaf te staan van de dagelijkse gang van zaken binnen de PPS. Er komt dan ook een grotere verantwoordelijkheid voor de leiding over de PPS te liggen bij de teammanagers Yolanda Huijsmans en Erik Rekers. Vindbaarheid PPS

De PPS blijft gevestigd in Apeldoorn; wel is het postadres gewijzigd. De PPS breidt bovendien haar hulpverlening uit naar Zutphen (waar GGNet al gevestigd was) en naar Nijmegen (zie verderop in deze uitgave). Op internet zijn wij vooralsnog op de website van GGNet te vinden (www.ggnet.nl onder Zorgaanbod/PPS). Wij zijn echter een eigen website aan het opzetten die rechtstreeks te bereiken zal zijn. In het volgende nummer van Ter Inzage zullen we hier meer over kunnen melden.

Contact Onze adresgegevens zijn tegenwoordig als volgt. Bezoekadres:

Deventerstraat 459, 7323 PT Apeldoorn Postadres:

GGNet Praktijk voor Persoonlijkheidsstoornissen Postbus 2003 7230 GC Warnsveld Telefoon: (055) 368 6380 Fax: (055) 368 6271 E-mail: [email protected] Internet: www.ggnet.nl (zie: Zorgaanbod/PPS)

032.132 GGNet ter Inzage.indd 3

Vormgeving en naam

Binnen GGNet wordt gewerkt aan een aanpassing van de huisstijl, passend bij de nieuwe fusie-organisatie. Daarmee raken wij ook ons vertrouwde ‘panta rei’ (alles stroomt) in de vorm van keien in het stromende water kwijt. Dit beeldmerk was terug te vinden op ons informatieboekje, in onze folders en nieuwsbrief. Binnen de nieuwe huisstijl van GGNet zal de PPS wel opnieuw een eigen herkenbare uitstraling krijgen. In al deze ontwikkelingen die deels voortvloeien uit de fusie zien wij aanleiding om een nieuwe naam aan te nemen. Met die nieuwe naam kunnen wij de nieuwe lading dekken van het werk dat wij verrichten. In het najaar van 2007 zullen wij deze nieuwe naam, nieuwe huisstijl en ons nieuwe webadres bekend maken. Gerard de Roos Directeur Apeldoorn Behandeling

29-05-2007 14:32:51

Werklocatie Nijmegen De PPS biedt een breed spectrum aan evidence based behandelmogelijkheden voor mensen met persoonlijkheidsproblematiek. Al vanaf 1978 hebben wij ons gespecialiseerd in de behandeling van deze doelgroep. Destijds onder de naam ‘De Venne’, sinds 2001 als PPS, Praktijk voor Persoonlijkheidsstoornissen. Behandeling wordt zowel ambulant, klinisch als dagklinisch aangeboden. Lange tijd was dit alleen in Apeldoorn het geval; nu breiden we uit naar andere locaties.

Sinds 1 januari van dit jaar is onze moederorganisatie Spatie gefuseerd met GGNet. Al voor deze fusie, eind 2005, is Silvia Pol (klinisch psycholoog/ psychotherapeut) vanuit de PPS het ambulante programma persoonlijkheidsstoornissen van GGNet in Zutphen gaan aansturen. Deze stap, om de behandeling voor mensen met een persoonlijkheidsstoornis op meerdere plaatsen aan te gaan bieden, past in het profiel van de PPS als regio-overstijgend expertise centrum op het gebied van persoonlijkheidsproblematiek en geeft ons de mogelijkheid om de ketenzorg voor cliënten uit de regio Zutphen efficiënter vorm te geven.

we besloten om ook in regio Nijmegen een werklocatie te starten. Dit betekent vooral kortere reistijden voor onze cliënten uit deze regio omdat indicatie-onderzoek, second opinion, kortdurende behandelingen, trainingen en advies (KBTA) ter plaatse zullen worden aangeboden. Daarnaast betekent dit ook kortere lijnen met verwijzers, zodat nog beter kan worden ingespeeld op de behoeften van cliënten, verwijzers en de GGZ-aanbieders in Nijmegen e.o. Een goede samenwerking met de huidige partners in de regio is hierbij van groot belang. Uitgangspunt is dat de activiteiten die de PPS in Nijmegen op gaat zetten, aanvullend zijn op het daar reeds bestaande aanbod.

Nijmegen

Locatie

Van oudsher worden vanuit de regio Nijmegen veel cliënten verwezen naar de PPS voor behandeling binnen onze klinische en dagklinische behandelprogramma’s, voor training en voor indicatie-onderzoek en -advies. Door de positieve ervaringen in de regio Zutphen, hebben

We hebben een pand aan de Oranjesingel gevonden, op loopafstand van het station en dicht bij het centrum. De PPS zal samen met Amarum (de kliniek voor eetstoornissen van GGNet) en Ziezo (de zelfhulpgroep voor mensen met eetproblematiek) dit pand in juni betrekken.

Zutphen

2

032.132 GGNet ter Inzage.indd 4

29-05-2007 14:33:09

Deze doelen kunnen naast het klachtenpatroon dus ook de sociale (leef- en woon)situatie betreffen. Dit programma zal op de maandag plaats gaan vinden in Nijmegen, één dag in de week gedurende twaalf weken. Het dagklinisch programma wordt aangevuld met een modulair aanbod van evidence based gespecialiseerde kortdurende ambulante behandeltrajecten en trainingsmodulen gericht op bijvoorbeeld emotieregulatie (VERS), omgaan met vermijding en schematherapie in groepen. Net zoals in Apeldoorn zullen deze modulen ook toegankelijk zijn voor cliënten die elders in behandeling zijn.

Aanbod

Op werklocatie Nijmegen zullen verschillende programma’s worden aangeboden. Het programma Indicatiestelling betreft gespecialiseerd indicatiestellingsonderzoek, psychodiagnostisch onderzoek en second opinion voor cliënten bij wie persoonlijkheidsproblematiek vermoed wordt. In het bijzonder wordt onderzocht of bij Yolanda Huijsmans een specifieke cliënt naast As II ook As I een bepalende rol speelt en waar behandeling zich in deze fase van het behandelproces op zou moeten richten. Het effect van eerdere pogingen van de cliënt en eerdere behandelingen wordt geëvalueerd teneinde zowel de cliënt als verwijzer een overwogen behandeladvies te kunnen geven. Hierbij wordt speciaal aandacht besteed aan een analyse van therapeutische behandelmogelijkheden, maar ook aan de vraag in hoeverre actieve beïnvloeding van de sociale context (o.a. arbeids-reïntegratie) het primaat in de behandeThom van den Heuvel ling dient te hebben. Vaak kan de gewenste behandeling plaatsvinden bij de verwijzer of elders in de woonomgeving van de cliënt. Soms is een van de behandelprogramma’s van de PPS geïndiceerd. In de toekomst kan je dan denken aan een vervolg in Nijmegen of aan een van (klinische) programma’s in Apeldoorn.

Voorts onderzoeken we in samenspraak met de regionale partners de mogelijkheden om ook in Nijmegen het tweedaags resocialiserend deeltijdprogramma aan te bieden. Zoals elders in dit blad beschreven betreft dit een tweedaags dagklinisch programma gericht op het verhogen van de kwaliteit van Suzanne Haeyen leven en maatschappelijke reïntegratie, speciaal ontwikkeld voor mensen met (ernstige) persoonlijkheidsproblematiek. Medewerkers Nijmegen

De volgende medewerkers zullen in Nijmegen werkzaam zijn: • Yolanda Huijsmans: teammanager • Thom van den Heuvel: psycholoog/ psychotherapeut, programmaverantwoordelijke • Renate Hulshof: psychiater/ psychotherapeut • Annicka Cornelissen: GZ-psycholoog/ Klinisch psycholoog-psychotherapeut i.o. • Suzanne Haeyen: beeldend therapeut • Eddie Reusken: sociotherapeut • Judith Post: psycholoog/ sociotherapeut

Het programma KBTA staat voor Kortdurende Behandeling, Training en Advies. Dit programma behelst een eendaags dagklinisch programma gericht op verheldering van diagnostiek en de vraag welke benaderingsRenate Hulshof wijzen wel en welke niet aansluiten bij de specifieke problematiek van een individuele client. Op een gestructureerde manier wordt binnen een groepssetting gewerkt aan het verder verhelderen van de problematiek en wordt onderzocht welke benaderingswijze het beste bij deze problematiek aansluit. Hierbij wordt multidisciplinair gewerkt met behulp van een breed spectrum aan met name cognitief-gedragstherapeutische technieken, aan de hand van concreet opgestelde behandeldoelen gericht op sociaal functioneren, gedragsverandeAnnicka Cornelissen ring en maatschappelijk functioneren.

Eddie Reusken

Informatie en verwijzingen

Voor meer informatie of overleg kunt u contact op nemen met Thom van den Heuvel of Yolanda Huijsmans (nu nog) via het secretariaat van PPS Apeldoorn (055-3686380) of kijken op de internetsite van GGNet onder Zorgaanbod/ Judith Post PPS. Voor verwijzingen naar de werklocatie Nijmegen kunt u gewoon gebruik blijven maken van het reguliere aanmeldloket van de PPS, Postbus 2003, 7230 GC te Warnsveld, ter attentie van J. Voorhoeve. Yolanda Huijsmans, Teammanager PPS (incl. werklocatie Nijmegen) Thom van den Heuvel, psycholoog/ psychotherapeut, programmaverantwoordelijke

3

032.132 GGNet ter Inzage.indd 5

29-05-2007 14:33:21

5 Jaar deeltijdprogramma Praktijk voor Persoonlijkheidsstoornissen Dit jaar bestaat de Deeltijd van de Praktijk voor Persoonlijkheidsstoornissen 5 jaar. Op 21 maart 2007 werd er een reünie georganiseerd voor oud-clienten van de PPS. Het thema van de middag was ‘Transfer’. Voor verwijzers wordt eveneens een bijeenkomst georganiseerd.

De Deeltijd van de Praktijk voor Persoonlijkheidsstoornissen (PPS) behandelt cliënten met persoonlijkheidsstoornissen, waarbij de borderline persoonlijkheidsproblematiek het meeste voorkomt. Veel instellingen voor geestelijke gezondheidszorg hebben een programma voor mensen met dergelijke problematiek. Bijzonder aan het deeltijdprogramma van de PPS zijn echter de sterke onderlinge verbindingen tussen de programma-onderdelen. De dialectische gedragsherapie van Marsha Linehan en de schemagerichte therapie van Jeffrey Young leggen de theoretische grondslagen die in alle behandelvormen terugkomen. Het programma biedt structuur en veiligheid en zorgt ervoor dat de programmaonderdelen elkaar versterken. Meerdere leerstijlen komen aan bod door de combinatie van verbale en nonverbale therapieen. Theorie en het daarmee concreet aan het werk

kunst heb bereikt. Ik zou er nu ook heel anders in staan. In die tijd was ik vooral bezig met strijden, vechten. Terugkijkend heb ik vooral veel gehad aan psychomotore therapie en muziektherapie. Daar heb ik geleerd wat meer ruimte in te nemen. Bij cognitief bijvoorbeeld ben ik vooral bezig geweest met omgaan met mensen in de groep, de spanningen die daarbij kwamen kijken. Afwachten wie er iets wil vertellen,

luisteren naar het verhaal van een ander. Maar natuurlijk ook accepteren dat mensen iets over jou zeggen. Ik heb uiteindelijk een beetje wantrouwen afgeleerd naar andere mensen.”

gaan, lopen op deze manier vloeiend in elkaar over. De drie behandellijnen, sociaal functioneren, gedragsverandering en maatschappelijk functioneren, die als een rode draad door de behandelingen van de PPS lopen, komen ook op de deeltijd in de therapievormen naar voren. Reünie cliënten

Cliënten leren veel bij hun behandeling, maar het is natuurlijk vooral belangrijk dat ze het geleerde ook in hun privé-situatie en de buitenwereld gebruiken. Om eens van (oud-) clienten terug te horen in hoeverre dit lukt, werden er bij een reünie workshops gegeven met als thema ‘transfer’: de vraag hoe het de cliënten lukt om het in de therapie geleerde over te dragen naar hun eigen leven.

Sociotherapeut Eddie Reusken: “Het was leuk, inspirerend. Ik heb weer even gevoeld dat mensen iets aan onze behandeling hebben, dat geeft energie en hoop. Dat is toch anders dan cijfers en onderzoeken. Mensen konden met afstand hun verhaal doen over wat ze heeft aangesproken destijds, waar ze wel en niet wat aan gehad hebben. Ik denk alleen niet dat de mensen waar het slecht mee gaat, zijn gekomen. Terwijl ik persoonlijk net zo nieuwsgierig ben naar hun verhaal. Dat was wel de beperking van de middag. Er waren veel positieve geluiden, soms ook relativerend. Dat het hier dan wel werkt, maar dat de belangrijkste omwenteling is geweest dat iemand die studie is gaan doen die ze altijd al wou. Dat was goed om te horen.”

Oud-client Miranda kijkt terug op de middag: “Voor mij was het al 5 jaar geleden dat ik de behandeling afgerond had. De mensen die net klaar waren waren heel enthousiast. Ik dacht wel: ‘Wat heb ik eigenlijk bereikt. Ik heb geen opleiding of baan gekregen. Maar ik ben wel trots op wat ik met mijn

4

032.132 GGNet ter Inzage.indd 6

29-05-2007 14:33:39

Verwijzersbijeenkomst

Op dinsdag 19 juni, van 15.30 tot 20.00 uur wordt er een bijeenkomst voor verwijzers georganiseerd. Thema van de middag is ‘Transfer, van de deeltijd naar het leven van alledag’. Naast een inleiding over persoonlijkheidsstoornissen en behandeling in deeltijd zullen er workshops sociotherapie, psychotherapie en vaktherapie plaatsvinden. Aan deze bijeenkomst zijn geen kosten verbonden.

Plaats van handeling is GGNet Apeldoorn, Deventerstraat 459, Inn den Cloosterman. Voor deze bijeenkomst zijn uitnodigingen verzonden. Mocht u deze niet hebben gehad en toch willen komen dan bent u van harte welkom. U kunt zich aanmelden door een mail te sturen naar [email protected] Manon Bruinsma, muziektherapeut.

Klinische behandeling bij mensen met (borderline) persoonlijkheidsstoornissen In maart werd het vierde symposium in de serie ‘Zo goed en zo kwaad als het gaat’ gehouden, met als titel ‘De persoonlijkheidsstoornis voorbij...’. Vanuit de PPS werd hier een workshop verzorgd, waarin de toegevoegde waarde van klinische behandeling voor persoonlijkheidsproblematiek werd geïllustreerd. Dit werd gedaan aan de hand van een beschrijving van het klinisch behandelprogramma dat op Programma 2 van de PPS is ontwikkeld op basis van de schematherapie van Jeffrey Young, speciaal voor borderline, narcistische en cluster C persoonlijkheidsproblematiek. Het idee dat persoonlijkheidsstoornissen (in het bijzonder de borderline persoonlijkheidsstoornis) behandelbaar zijn, heeft zich pas de laatste 20 jaar gevestigd. Daarmee nam de belangstelling voor deze stoornissen toe en werden methoden en strategieën ontwikkeld. Het adagium daarbij is om de verantwoordelijkheid voor de eigen emotionele zelfzorg zoveel mogelijk terug te leggen bij de cliënt en zoveel als mogelijk te voorkomen dat een cliënt regredieert. Immers, hoe meer de zorg wordt overgenomen van de cliënt, hoe meer deze gaat geloven niet voor zichzelf te kunnen zorgen en het leven dus echt niet zelf aan te kunnen zonder de hulp van anderen of zonder zich steeds opnieuw te buiten te gaan aan inadequaat symptoomgedrag. Dit leidde tot het inzicht dat behandeling zoveel mogelijk ambulant zou moeten plaatshebben en bij voorkeur niet klinisch. Bij hoog oplopende crises wordt bij voorkeur gewerkt met BedOp-Recept regelingen in plaats van klinische opnames. Klinische behandeling blijft gewenst

Nu het aanbod van ambulante behandelmethodieken voor persoonlijkheidsstoornissen (o.a. Linehan, Young, Fonagy & Bateman) tot betere en aantoonbare resultaten is gaan leiden en wij therapeuten beter hebben geleerd hoe we de doorgaans stormachtige werkrelatie met de cliënt meer onder controle kunnen krijgen, blijkt klinische behandeling steeds minder vaak geïndiceerd te worden. Hiermee zou je verwachten dat de behoefte aan klinische behandeling afneemt. Niets is echter minder waar. Vanwege terugkerende crises of onvoldoende therapievoortgang, blijkt een dergelijk intensief aanbod soms nog steeds nodig. De risco’s bij klinische behandeling van mensen met borderline per-

soonlijkheidsstoornissen blijven echter zeer zeker aanwezig en als je kiest voor zo’n soort behandeling moet er op zeer zorgvuldige en vakkundige wijze mee omgegaan worden. De rol van klinische behandeling voor deze patiëntengroep is door deze ontwikkelingen echter wel veranderd. Inmiddels moet klinische behandeling meer gezien worden als een onderdeel van een traject waarin naast ambulante en/of deeltijdfases gekozen kan worden voor een klinische fase. Klinische behandeling krijgt steeds minder de rol van laatste alternatief wanneer niets anders meer helpt, maar dient als katalysator van het behandelproces om met name de eerste fase van het behandelproces van de patiënt, de ‘fase van binding en regulering van emoties’ (Young, 2005) stevig vorm te geven. Dit geldt vooral bij cliënten die veel moeite hebben om dit in een ambulante setting voor elkaar te krijgen omdat ze te vermijdend zijn, te angstig zijn om hun kwetsbare kanten te laten zien of bij wie de behandelrelatie te veel wordt ondermijnd door steeds terugkerende (verlatings)crises. Sommigen doorlopen ook de volgende fasen in de kliniek, de meesten doen dit in vervolgbehandeling in deeltijd of ambulant. Voordelen klinische behandeling

Voordelen van klinische behandeling kunnen dan zijn dat cliënten in een klinische setting (a) consequent worden geconfronteerd met de realiteit in het contact met medecliënten (peers) en de staf binnen een zorgvuldig ingesteld therapeutisch milieu; (b) holding ervaren van niet alleen de individueel therapeut maar van de hele therapiegroep, het hele

5

032.132 GGNet ter Inzage.indd 1

29-05-2007 14:31:51

(c)

(d)

(e)

(f)

team of eigenlijk de gehele setting waardoor een client minder kwetsbaar is voor subjectief ervaren instabiliteit of onbetrouwbaarheid van degenen die beschikbaar zijn voor steun en verbondenheid; minder uit beeld kunnen verdwijnen, minder de schijn kunnen ophouden en ook meer in beeld komen met problemen in het normaal dagelijks functioneren (waarover ze mogelijk wel heel adequaat kunnen praten); binnen een relatief korte periode op een multimethodische systematische wijze therapeutisch kunnen werken aan hun problematiek; in crisis kunnen zijn maar toch in contact kunnen blijven op een realistisch begrensde manier waardoor ‘normaal’ functioneren en ‘overstuur zijn’ minder irreëel van elkaar gescheiden worden; kunnen oefenen met nieuw gedrag en kunnen leren ervaren dat zij meer invloed kunnen hebben op hoe er met ze wordt omgegaan dan ze denken, o.a. door de vele mogelijkheden voor correctieve ervaringen en ‘limited reparenting’ in een klinische setting.

Thom van den Heuvel

Een zeer belangrijk voordeel is bovendien dat uit STEP onderzoek (Trijsburg e.a., 2006) en monitoringonderzoek blijkt dat klinische behandeling van persoonlijkheidsstoornissen werkt en leidt tot significante daling van klachten en verbetering van sociale- en copingvaardigheden en kwaliteit van leven. Judith Post

Thom van den Heuvel, Judith Post en Henk Groot Koerkamp. Thom van den Heuvel is psycholoog/psychotherapeut op Programma 2 van de PPS; daarnaast doet hij onderzoek en doceert hij over persoonlijkheidsstoornissen op de Radboud Universiteit in Nijmegen. Judith Post is psycholoog en sociotherapeut bij Programma 2 van de PPS. Henk Groot Koerkamp is sociotherapeut en supervisor op Programma 2 van de PPS.

Henk Groot Koerkamp

Colofon

Ter Inzage is de nieuwsbrief voor de verwijzers van de Praktijk voor Persoonlijkheidsstoornissen van GGNet. De nieuwsbrief verschijnt 2 keer per jaar (voor- en najaar) in een oplage van 850 exemplaren.

Redactie

Redactie-adres:

Vormgeving en opmaak:

Hoofdredacteur: Gerard de Roos Eindredacteur: Marjolein Rohde Redacteur: Manon Bruinsma Thom van den Heuvel

GGNet Praktijk voor Persoonlijkheidsstoornissen T.a.v. Redactie Ter Inzage Postbus 2003, 7230 CG Warnsveld tel: 055-368 63 80 email: [email protected] internet: www.ggnet.nl

BRP Communicatie te Apeldoorn

032.132 GGNet ter Inzage.indd 2

29-05-2007 14:32:11