België – Belgique P.B. 2520 Ranst 8/4708
Afgiftekantoor Ranst 1 Contactblad verschijnt 4 maal per jaar
HEEMKUNDIGE KRING
DE BRAKKEN OELEGEM
26 ste jaargang – nr 1
januari - maart 2007
Verantw. Uitg.; W. Van der Avert Berkenlaan 2 bus 3 – 2520 Ranst
1
LEVENDE MOLENS
2
www.debrakken.be De wereldwijde informatiesnelweg Internet verwelkomt De Brakken! Het nieuwe werkjaar 2007 van De Brakken wordt in stijl en volle vaart ingezet, dat bewijst de website die halverwege februari beschikbaar zal zijn. Deze vindt u heel eenvoudig op www.debrakken.be. De website werd geprogrammeerd in asp.net 2.0, de nieuwste Microsoft-technologie, ook wel “dynamische pagina’s” genoemd. De inhoud van de site komt uit een centrale gegevensbank die zeer eenvoudig kan worden aangepast dankzij het achterliggende “Content Management Systeem”, vertaald betekent dat “Inhoud Beheer Systeem”. De mensen van het bestuur met een beetje computerervaring kunnen gegevens via gebruiksvriendelijke pagina’s aanpassen, verwijderen en toevoegen. Ik hoef er dus eigenlijk niet op te wijzen dat u hier steeds de laatste nieuwigheden zal terugvinden.
Fig. Een voorbeeld van de webpagina “Kalender” in het De Brakken-gedeelte.
Het heemkundige kring-gedeelte bevat allerhande foto’s, komende activiteiten, nieuwsberichten, verwijzingen naar websites zoals het rijksarchief, interessante documenten, meulenmaal-infopagina met prijslijst en ga zo maar door. U kunt eveneens een overzicht raadplegen van alle jaarboeken die ooit werden gepubliceerd. Hebt u er ééntje niet? Geen nood, u kunt ze online bestellen. Uw bestelling wordt geplaatst in het winkelmandje dat voor u de prijs berekent. Om uw bestelling te bevestigen, vult u een formulier in waarna verdere instructies via e-mail volgen. Kortom: snel, eenvoudig en handig. Naast de informatie over de heemkundige kring is er ook een gedeelte over onze Stenen Molen. Links en downloads zijn hier ook aanwezig maar dan molen-gebonden. Het Molendagboek is een pagina waarin u verschillende artikels terugvindt i.v.m. lopende werken in en rond de molen. Voorstelling van de molenaars en een overzicht van de geschiedenis van de molen vervolledigen de informatie. Maar Internet is meer dan tekst en foto’s: wat dacht u van een virtuele rondleiding door de molen? Omdat informatie duidelijk en snel toegankelijk moet zijn, kan u een kalender raadplegen in zowel het De Brakken-gedeelte als op de Molenpagina’s. Deze kalender bevat activiteiten van De Brakken, meulenmalen, molenzondagen en andere molenevenementen. De links naar de eerstvolgende drie activiteiten en de drie laatste nieuwsberichten worden op elke pagina getoond. Oh ja en er is ook nog … ! Neen, dat moet u zelf ontdekken. Veel surfplezier op onze website. Molenaar Joël Gullentops 3
ACTUALITEIT ARCHIEF VAN DE OELEGEMSE FANFARE “VLIJT EN EENDRACHT” ZIET EINDELIJK WEER DAGLICHT
Bijna 30 jaar nadat de Oelegemse fanfare “Vlijt en Eendracht” ophield te bestaan, is een stuk archief van die vereniging (boekhouding en ledenlijsten van 1939 tot 1978) aan de heemkundige kring De Brakken overhandigd. Maria Daems, uit de Knodbaan 28, was jaren geleden in het huis van haar oom, Jozef Daems, ingetrokken en vond daar vier schriftjes met notities. Lange tijd kon zij daarvan geen afstand doen. Toen de fanfare in 1978 stopte, was Jozef Daems secretaris. De Brakken zullen de schriftjes later overdragen aan het gemeentelijk documentatiecentrum van Ranst. Nu lijkt een boekhouding op het eerste gezicht een eerder saaie zaak, maar wie de moeite doet om de details te lezen, ziet een degelijk stuk Oelegemse geschiedenis herleven. Een samenvatting van de vier schriftjes proberen we in volgende contactblad te publiceren. Indien één van de oud-leden van de fanfare nog andere of oudere informatie heeft, is dat altijd welkom bij De Brakken (adressen achteraan). Wij maken dat zonder twijfel aan het Gemeentelijke Documentatiecentrum over. (Walter Van der Avert)
ACTUALITEIT
4
GESCHIEDENIS
OELEGEM IN DE VERDEDIGING (deel III) Walter Van der Avert In de reeks Oelegemse schansen of verdedigde plaatsen starten we met DE WILLIGSMORTEL (oost van Oelegemsteenweg, tussen Albertkanaal en E34). De plaatsnaam stond al een eerste keer vermeld rond 1370 als Wilcmorter in de archieven van de Brabantse Rekenkamer in het Algemeen Rijksarchief Brussel (ARAB CC 44986, fol. 21r°). Vermoedelijk betekent het een moerassige grond met wilgen beplant. Uit de geschreven bronnen weten we dat de Willigsmortel al in het midden van 17de eeuw stond ingeschreven in onze schepenregisters als een “omwaterde schransche” of “schanse” in de Schepenregisters Broechem, Rijksarchief Antwerpen: 1648/05/06 SM. Br. 631 fol. 40v° Verkoop van ½ van een omwaterde schanse Koper: Peter van Sintruyen, secretaris van Broechem en Oelegem Verkoper: familie vander Donck, de vroegere secretarisfamilie. 1653/02/26 SR. Br. 623 fol. 52r° Verkoop van een omwaterde schransche (3 ½ b.) Koper: Arnoudt Voochts, heer van Vormesele x vrouw Verkoper: Peter van Sinttruyen; gekocht van de erfgen. Adriaen vander Donck Daarom vinden wij het raar dat graaf de Ferraris de grachten niet optekende op zijn kabinetskaarten circa 1770. Wel tekende hij in de buurt drie gebouwen omgeven met hagen. Ook de Franse kadasterkaarten van 1809-1810 brengen geen verduidelijking want daarop staan alle gebouwen met hun tuin, getekend met een blauwe rand. Pas de primitieve kadasterkaarten rond 1834 tonen dat perceel B 494 omgeven is door U-vormige grachten, echter zonder bewoning. De kadasterkaart van Popp tekent dezelfde situatie rond 1860. Indien de grachten nog hadden bestaan, dan was misschien de meest zuidelijke kant nu onder de E34 verdwenen. De huidige kadasterkaarten tonen zelfs de grenzen van het originele perceel B 494 niet meer, want een groot deel van de omliggende percelen heeft hetzelfde nummer gekregen. Hieronder ziet u de situatie rond 1834 zoals Joke Bungeneers die overtekende van het Primitief kadasterplan in haar licentiaatsthesis “Archaeologisch Inventaris Vlaanderen – Band VI – Joke Bungeneers – Oelegem”, Gent, 1986, p. 179. Nog een raar detail: 4 bunder grond van de Willigsmortel bleef tot de Franse Bezetting rechtstreeks afhankelijk van de hertog van Brabant als allodiaal goed (1760/04/30 SR. Br. 56 fol. 10r°).
Schans de Willigsmortel: plan volgens Primitief kadaster 5
Hoeve de Willigsmortel ( maart 1975)
de Willigsmortel ( oktober 1984)
ACTUALITEIT Het nieuwe boek “150 jaar vrije basisschool Sint-Lucia Oelegem” (Eric De Vos) Langs deze weg willen wij nog eens een oproep doen naar onze leden om het nieuwe boek van onze vereniging aan te kopen. Vele leden deden dit al, maar enkelen reageerden nog niet. Indien u bij dit contactblad een overschrijvingsformulier vindt, bestaat de kans dat u bij die “enkelen” bent. Mogen wij dan vragen het bedrag van 20 euro over te schrijven op rekening 979-2546063-12 van de Heemkundige Kring De Brakken Oelegem vzw, Lindedreef 74, 2980 Halle (Kempen). In die prijs is lidgeld voor twee jaar inbegrepen met acht contactbladen. Indien u ondertussen toch al betaalde, verontschuldigen wij ons voor het misverstand.
6
MOLENNIEUWS De Botermolen te Keerbergen (Luc Verachtert) De Botermolen is het museum van de Keerbergse heemkundige kring. Het is een heemmuseum om ‘u’ tegen te zeggen. De naam Botermolen verwijst naar een hondentredmolen tegen de buitengevel van een gebouw, waarmee een boterkarn wordt aangedreven. De museumcollectie is vooral bekend om de tientallen karren en wagens die allemaal rijvaardig gerestaureerd zijn. In Vlaanderen vinden we de grootste verzamelingen karren en wagens te Bokrijk (Openluchtmuseum), Beernem (Provinciaal Museum Bulskampveld), Essen (Karrenmuseum de Kiekenhoeve) en te Keerbergen (Botermolen). Naast de karrenloodsen staat er de heropgebouwde Kruishoeveschuur uit de zeventiende eeuw, met lemen wanden en rieten dak, met binnenin allerlei boerenalaam. Er is ook de verplaatste kapel en een herstellingsatelier. In het hoofdgebouw vinden we het kerkinterieur van de Sint-Michielskerk, een gelagzaal met haard uit 1769, een woonkamer, een klaslokaal, een melkafdeling en uitgebreide collecties gereedschap, opgesteld per ambacht zoals de tonnenmaker, de klompenmaker, de schrijnwerker, de smid… De oprichting van een bakhuis behoort tot de toekomstplannen. Werkzaamheden in en rond de molen. Deel XI: (Luc Verachtert) * Van Guy Dumont kregen we het smissegerief van wijlen Marcel Dumont. Op enkele zaterdagen en dinsdagen in 2006 braken Johan en de molenaars Jan, Luk en Luc de openluchtsmisse in de Halse Hoek af. Aldus recupereerden we het smissegerief, een partij Boomse pannen en een lintzaag. * Er werd ook een partij Boomse pannen opgehaald in Viersel. * De palen van de trapleuning naast de oostelijke buitentrap raakten doorgerot op maaihoogte. Daarom maakten we een nieuwe leuning waarbij we dit keer opteerden voor onbehandelde tamme kastanje. De onderkanten van de palen werden met vuur geschroeid. * We vervingen de uitgerafelde touwen aan de zeilen met een oogsplits. * In december rukte de stormwind het noordelijk raam van de luizolder los. Het kwam ongeveer acht meter lager op de molenberm terecht. Het raam zat met twee haken vast en één der bevestigingen begaf het. We verwijderden glasresten en hakten stopverf weg. Het gebroken raam dat diverse scheuren volgens vezelverloop vertoonde, lijmden we met watervaste lijm. We freesden zes beschadigingen rechthoekig weg en lijmden er stukken eikenhout in. Een ruit dienden we boogvormig uit te snijden (geen gewone klus!), we brachten het glas plus de stopverf aan en herschilderden het hout zodat alles terug op zijn plaats kon. *De haak van een kruipaal werd opnieuw gelast.
Molenaars Jan, Luk en Luc breken de openluchtsmisse in de Halse Hoek af 7
HEEMKUNDIGE SPROKKELS 26 ste jaargang - nr.1 - januari - maart 2007 Joke Bungeneers, Kerkstraat 17, Oelegem (03 383 34 24) Eric De Vos, Venusstraat 56, Oelegem (03 383 28 17) Danny Huygens, Kerkstraat 17, Oelegem (03 383 34 24) Luk Kegeleers, Kantonbaan 11, Oelegem (0479 505527) Jan Nys, Muizenheuvel 24; Oelegem (03 383 42 77) Willem Segers, Lindedreef 74, 2980 Halle-Zoersel (03 383 18 09) Walter Van der Avert, Berkenlaan 2/3, Ranst (03 475 94 26) Luc Verachtert, Roggelaan 6, Ranst (03 475 16 48) Johan Wouters, John Kennedylaan 7, Oelegem (03 383 22 76)
ACTIVITEITENKALENDER
SPECIALE ACTIVITEITEN IN 2007 zondag 18 febru.: Jaarmarkt met expo van oude foto’s vanaf 10 tot 15 uur. zondag 04 maart: Geleide uitstap naar de molen van Keerbergen en het museum De Botermolen. zondag 15 april : MEULENMAAL … omdat de 2de zondag van de maand met Pasen valt. zondag 22 april : ERFGOEDDAG met fietstocht langs veld- en voetwegen in Ranst, met speciale aandacht voor toponiemen of plaatsnamen en hun betekenis voor het verleden van de streek. Onderweg stoppen we in het Gemeentelijke Documentatiecentrum in Emblem om oude films te bewonderen. (zie bladzijde 4). zondag 10 juni : MOLENFEEST zondag 26 aug.: Provinciale Molendag zondag 09 sept.: Deelname aan de Openmonumentendag
VASTE ACTIVITEITEN IN 2007 Meulenmaal: iedere tweede zondag van de maand van 11 tot 17.30 uur met mogelijkheid tot geleid molenbezoek. Dus op 11 maart (niet met Pasen op 8 april, wel op 15 april) 13 mei. Molenzondagen: in samenwerking met Levende Molens, iedere laatste zondag van de maand van 14 tot 17 uur, met geleid molenbezoek, dus op 25 febr., 30 maart, 29 april, 27 mei, 24 juni…
KOMENDE ACTIVITEITEN Zondag 4 maart 2007: uitstap naar de windmolen en de Botermolen van Keerbergen We vertrekken stipt om 13.30 u. aan de molen van Oelegem… en spreken af om samen te rijden. We zijn terug rond 18 u. Prijs 5 euro voor het museum en de gids. Liefst inschrijven via Luc Verachtert, Walter Van der Avert of Johan Wouters Wie niet over vervoer beschikt, kan bellen naar één van de bestuursleden. Sinds vorig jaar is onze eerste Oelegemse molenaar, Luk Kegeleers, ook officieel aangesteld als molenaar in Keerbergen. Niet ieder dorp heeft de luxe om over vier molenaars te beschikken… plus nog enkele assistenten, zoals Oelegem. Luk nodigde ons daarom uit om zijn molen eens te bewonderen en te gelijk een bezoek te brengen aan het museum De Botermolen. Meer uitleg: zie bladzijde 7. 8
