Persoonlijk
Fokke van Velzen beklom een berg op Antarctica om aandacht te vragen voor duurzame energie. Een interview over stukgaan, kou en mentale weerstand. ë Je hoofd wint het altijd van je lichaam.í TEKST RINEKE WISMAN FOTOGRAFIE FOKKE VAN VELZEN
“Kijk, hier zat ik écht stuk.” Fokke van Velzen toont de filmbeelden die zijn klimkompaan Wilco tijdens de klim maakte. Hij loopt rustig omhoog, staat even stil. Een druppel bevroren zweet plakt in een lange streep aan zijn gezicht. “Als je pauze houdt, bevries je, het is -25 °C. Als je doorloopt, wil je rusten, want je bent moe. Maar je mag niet stilstaan, dan is het gebeurd met je.” Ze lopen in een laag tempo door: 25 stappen lopen, 25 tellen rust. ‘Waarom doe ik dit?’, hoort hij zichzelf in beeld zeggen. ‘Ik ga straks lekker slapen.’ En: ‘Ik heb zin in koffie.’ Na een nacht in een koude tent bij daglicht, want het is 24 uur licht op de Zuidpool, lopen ze de volgende dag naar de top. “Normaal acclimatiseer je een dag, maar omdat ze slecht weer voorspelden, waagden we het erop.” Opnieuw is het zeven uur bikkelen langs steile afgronden, terwijl zijn benen verzuren en de stijgijzers vol ijs lopen in de extreme kou. “Ik was moe, duizelig, mijn hart ging
õ
38
fokke 5pag.indd 1
29-11-11 08:53
4,5 kilometer ijs met een dikke laag poedersneeuw. Dat uitzicht, dat maar een paar mensen in de wereld te zien krijgen, zit in mijn hoofd. Als ik ergens van baal, denk ik daaraan. Dat relativeert alles
fokke 5pag.indd 2
24-11-11 15:53
Fokke van Velzen woont in Lelystad, is getrouwd met José en samen hebben ze twee kinderen in de puberleeftijd: Eva en Joeri. In het dagelijks leven werkt hij bij een bedrijf dat zich bezig houdt met ventilatiesystemen.
tekeer. Het lichaam zegt: stop, maar je gaat door. Je moet. Linkerbeen naar voren, rechterbeen, ik wist niet meer wat links en rechts was. Naar adem happen. 25 meter lopen, 25 tellen rust.” Lachend: “Ik word weer moe als ik naar dat moment kijk.” Hoe blijf je bij je verstand als je niet meer wilt en stuk bent? “Mentale weerstand. Ik zat in de voorbereiding uren op een crosstrainer met uitzicht op een witte muur, zodat je leert dat je daar niet door van slag raakt. In Antarctica zie je alleen maar wit.” “We hadden gezegd dat we naar de top van Mount Vinson zouden gaan, dan moet je dat ook doen. Niet piepen; omhoog! Je staat voor paal als je het niet doet. Een mens kan veel meer dan hij denkt. Je hart kan even tekeergaan, maar het stopt niet zomaar.” En dan bereik je de top. Wat gaat er dan door je heen? “Het was loodzwaar en op de top is er dan een gevoel van ontlading. Net zoiets als bij een bevalling, stel ik mij voor. Moeilijk, moeilijk, moeilijk, maar als het kindje eruit is, gaat het weer.”
Wat moet je doen en laten om in Antarctica een berg te kunnen beklimmen? “Je moet topfit zijn. Ik ben een jaar lang in training geweest. Het begint met een bezoek aan een diëtiste, fysiotherapeut en orthopeed. De diëtiste mat mijn vocht-, veten spierpercentage. Mijn vetpercentage was 21 procent; best netjes voor een man, maar het moest naar vijftien. Dat lukte met een dieet: ’s ochtends en ’s middags een shake, ’s avonds warm eten, geen alcohol, want daardoor houd je vocht vast. De fysiotherapeut
Volgens Wilco hoeven je tenen er pas af als je voeten acht uur gevoelloos zijn geweest. Mijn voeten zijn hooguit twee, drie uur heel koud geweest en orthopeed keken of mijn gewrichten en spieren voldoende sterk waren.” “Extreme kou en hoogte is er niet in Nederland. Dat kun je dus niet trainen. Ik deed vooral aan duursport. Ik maakte bijvoorbeeld wandelingen van acht à negen uur achter elkaar, of liep tien keer achter elkaar een brug op en af.” Het is daar voortdurend tussen de -10 en -31 graden. Hoe ga je daarmee om? “Je hebt het continu koud – ondanks vijf lagen kleding. Ik had van die zakjes bij me die warm worden als je erin kneedt. Het was zo koud dat de zakjes niet warm werden. Ik sliep met binnenschoenen aan in mijn slaapzak en daar nog mijn jas omheen.
40
fokke 5pag.indd 3
24-11-11 15:53
En dan nog werd ik wakker met verkleumde voeten.” “Volgens Wilco hoeven je tenen er pas af als je voeten acht uur gevoelloos zijn geweest. Mijn voeten zijn hooguit twee, drie uur heel koud geweest.” “Als je aspirine neemt, wordt je bloed dunner en dat helpt een beetje. Maar die waren we allebei vergeten.” En dan denk je dus wel eens: wat doe ik hier? Waarom doe je het? “Klimmen is mooi.” Even is hij stil. Alsof hij in zijn hoofd het landschap van de Zuidpool herbeleeft. “Als je uithijgt en om je heen kijkt, zie je de omgeving – wit, ijs, rotsen, bergen, geen mensen. Een witte wattendeken met uitstekende punten is het massieve Antarctische poolplateau: 4,5 kilometer ijs met een dikke laag poedersneeuw. Dat uitzicht, dat maar een paar mensen in de wereld te zien krijgen, zit in mijn hoofd. Als ik ergens van baal, denk ik daaraan. Dat relativeert alles.” Enthousiast: “Moet je zien! IJs, bergen, een sneeuwwoestijn.” De werkelijke schoonheid is niet te filmen, benadrukt hij. “In het echt zie je veel meer kleuren: donkerblauw ijs, bloemen van ijs.” “Ik had in Oostenrijk of Zwitserland geboren moeten worden; ik ben van jongs af aan fan van de bergen. Ik zie een berg en wil erop. Als ik op vakantie ga en de bergen zie in de verte, dan voel ik me thuis.” Op je klimmaat moet je kunnen vertrouwen. Hoe gaat dat? “Wilco en ik hebben dezelfde instelling: ‘Als we iets willen, doen we het’. De rest is ondergeschikt. Je hoofd wint het altijd van je lichaam. Ik ben bijna een maand met hem op expeditie geweest en er is geen woord gevallen.” Lachend: “Mijn vrouw had ik al tien keer de tent uitgevochten. Je tolereert meer van elkaar, doordat je een andere band hebt. Je hebt meer afstand, waardoor je makkelijker kunt loslaten.” Had je heimwee? “Eerst wil je de top halen, dan wil je weer veilig terug naar beneden. Toen dat gelukt was,
õ 41
fokke 5pag.indd 4
24-11-11 15:54
wilde ik graag naar huis. Maar door slecht weer, stakingen en een mankement aan het vliegtuig moesten we nog tien dagen blijven. Dan moet je je dus zien te vermaken. ‘Ik wil dat je naar huis komt’, zei mijn dochter aan de telefoon. Toen schoot er wel een brok in mijn keel.” “Vervolgens kreeg ik ook nog een longontsteking. Ik lag met 39,8 °C koorts in een tent, terwijl het buiten -10 °C was. Ik nam paracetamol om de koorts laag te houden, want zweten is gevaarlijk. De koorts moest omlaag, maar dat gaf wel de bacterie meer kans. Ik heb op het randje gezeten. Als de koorts zou stijgen, zou het snel mis kunnen gaan. Maar ik heb het gered. Grotendeels op eigen kracht. De antibiotica die ik nodig had waren op.” Was je bang dat je iets zou kunnen overkomen? “Als je zo denkt, moet je niet eens de weg opgaan in Nederland. Dat is gevaarlijker.” “Je kunt wel honderd redenen bedenken om niet zo’n expeditie te doen. Het is koud, je kunt in een gletsjerspleet vallen, een lawine op je kop krijgen, met het vliegtuig door het ijs zakken, je been breken, doodvriezen. Maar je kunt ook gewoon zeggen: ‘Ik vind het mooi, ik doe het.’ Als het lukt, geeft het een kick.” “Mijn vrouw weet hoe graag ik het wil en gunt het me. ‘Je kunt beter tien dagen als een leeuw leven, dan honderd als een schaap’, dat is mijn motto.”
´
Antarctica 2.0 Fokke de Vries beklom de Mount Vinson op de Zuidpool en kondigde daar hun volgende project ë Antarctica 2.0í aan: in december 2012/ januari 2013 rijdt hij samen met ë beroepsavonturierí Wilco van Rooijen vanaf hetzelfde gebergte met een monstertruck op zonne-energie naar het hart van de Zuidpool om
duurzame energie onder de aandacht te brengen. ì Als je met een Hummer op zonne-energie kan rijden op Antarctica waar de zon laag staat, moet je niet zeggen dat het in Nederland niet kan. Dat is onze boodschap.î Antarctica 2.0 richt zich op basisschoolleerlingen en is een samenwerking van het Jeugdjournaal, Teleac en SchoolTV.
ì De kinderen van nu zullen straks met oplossingen moeten komen voor het tekort aan olie.î Meer informatie op: ŔUFBNBOUBSDUJDBOM ŔUFBNXJMDPOM
43
fokke 5pag.indd 6
24-11-11 15:54
