Handleiding 20 toets draaiorgel
4
© Hans Beijer
Balg
Dubbelwerkende Schepbalg met Magazijnbalg
Werk volgorde
• • • •
Maak raamwerkjes van latten met halfhout verbindingen. T4-1 en T4-4 Maak het afdichtblad van schepbalg, de bodem van de magazijnbalg en bovenblad T4-6 en T4-4 Teken de bevestiging schroefgaatjes af op de raamwerkjes, gelijkmatig verdeeld ca. 20/ raam. Klem de bladen op de raamwerkjes en boor de gaatjes voor met de kleinste boor voor het te gebruiken schroefje. Boor daarna de gaten in de bladen groter.
7 maart 2011
1
Handleiding 20 toets draaiorgel
© Hans Beijer
Middenblad • Stel het middenblad van de schepbalg (tek T4-2) samen uit balkjes en lijm het samen tussen twee vlakke planken. Eventueel kan de zaagsnede (detail A in T4-2 ) worden vervangen door het balkje uit laagjes dun hout samen te lijmen.
• Maak het schepbalg blok T4-1 De zaagsnede kan ook worden gemaakt door het blok uit meerdere delen te samen te lijmen.
• Lijm het scharnierleer in de zaagsnede van van het middenblad en daarna in het schepbalgblok. Zorg ervoor dat tussen blok en middenblad ca. 5mm ruimte is om te scharnieren. Neem wat langer scharnierleer en snij dat later af, zorg dat blok en middenblad netjes in • elkaars verlengde liggen. • Lijm het raamwerk op het blok zie afbeelding. • Het andere raamwerk wordt na het aanbrengen van het balgleer vastgelijmd. Dat geeft ruimte tijdens het plakken van het balgleer. Magazijnbalg • Maak het uitlaatblok en lijm dat op het magazijnbalg frame samen met de latjes. T4-6 • Stel nu het magazijn samen inclusief met scharnier en raamwerk van het bewegende blad • Stel met enkele schroeven de schepbalg samen inclusief dekblad en magazijnbalg blad. • Het steunbalkje geschroefd op het uitlaatblok moet het bewegende blad steunen, anderskrijgt het scharnier teveel krachten te verwerken en gaat anders op den duur kapot. • Controleer de luchtwegen en corrigeer waar nodig. • Controleer de beweging van de Schepbalg midden blad en van het bewegende magazijn blad.
7 maart 2011
2
Handleiding 20 toets draaiorgel
7 maart 2011
3
© Hans Beijer
Handleiding 20 toets draaiorgel
© Hans Beijer
Uitslagen Teken nu op papier de uitslagen voor het balgleer knip het uit en vouw het papier. Vuistregel: in de grootste geopende stand, is de naar binnenvallende hoek van het balgleer 90 graden. Als de hoek groter wordt bestaat de mogelijkheid dat de balg naar buiten plopt. T4-5 • Afhankelijk van het beschikbare leer zijn er diverse mogelijkheden om het patroon samen te stellen. • Leer uit één stuk rondom of 2x een halve omtrek met gelijmde overlap. • Met toepassing van “Zwickels” (stukjes leer in vorm van wiebertjes), welke de hoeken afdichten. • Riemen leer (repen) met als dragend element het verstevigings karton. Beter is dun triplex 1 mm dik. Ook met Zwickels. Bevestig nu de papieren uitslagen met plakband aan de balg-samenstelling. Het geheel moet nu vrij bewegen en de volle slag van de krukas kunnen verwerken. Denk eraan dat het gevouwen leer en het verstevigingskarton tussen middenblad en het raamwerk zit. Als daar te weinig ruimte voor is gaat het akelig wringen. Corrigeer het scharnierblok als dat nodig blijkt en eventueel het patroon • Plak nu het patroon op het leer en snij het leer inclusief plakranden van 2 cm uit. • Maak het leer met een schuine snede dunner op plaatsen waar het leer elkaar overlapt. • Snij het verstevigingskarton. Naar keuze mag dat nu op het leer geplakt worden of later als het balgleer al geplakt is. • Baken met schildersplakband de lijmzone af. • Pas het nu op de balg. Klopt het? • Gebruik contactlijm. Breng lijm aan tussen het plakband, maar niet op de plaats van het scharnier, dat komt later. • Breng lijm aan op het hout en plaats onmiddellijk het frame op het leer en druk het goed aan. Vouw het leer om het raamwerk, dat is dan tevens de afdichting voor het afdekblad. Let op : Bij het lijmen van de schepbalg is het handig als de raamwerken en middenblad wijd open staan. Dat lijmt makkelijker. Dus eerst rondom plakken, dan het raamwerk lijmen en schroeven aan het schepbalgblok. Daarna de rest van het leer plakken. • Lijm nu de stukken leer om het scharnierstuk zodat geen lucht naar buiten kan. • De afdichting van het scharnier naar de andere kamer dichten we met een klein rechthoekje leer. Het hele proces staat weergegeven op de volgende foto’s. De handelingen die getoond worden zijn voor de magazijnbalg en schepbalg praktisch gelijk.
7 maart 2011
4
Handleiding 20 toets draaiorgel
© Hans Beijer Ter kontrole Teken een deel van de magazijnbalg uitslag uitslag en knip dat uit. T4-5 Plak het met schildersplakband vast aan het balgframe. Kontroleer of het past. Zo niet corrigeeer het.
Teken nu de gehele uitslag. Teken een overlap, aan de dekselzijde, van min. 2 cm voor afdichting van het deksel. Aan de andere zijde mag dat minder zijn, evenals aan de zijde van het middenblad van de schepbalg. Laat de einden niet in een punt uitlopen maar maak een net vierkant dat voor verder omplakken dient. Knip nu het gehele patroon uit en kontroleer nog even of het past rond het frame.
Nu nog de naaisters angst overwinnen. Knippen in de stof, in ons geval snijden in het leer. Let op:De ruwe kant van het leer lijmen.
7 maart 2011
5
Handleiding 20 toets draaiorgel
© Hans Beijer
Deze lap leer is uit 2 stukken samengesteld. In het midden is de plaknaad. Het leer op de lijmnaad is afgeschuind. De haarkant ( dus waar het bont zat ) is opgeruwd voor betere hechting Lijm nu met neopreen contactlijm. Laat een zijde indrogen, maar smeer de andere zijde in en plak direct, dat geeft gelegenheid nog iets te schuiven. Druk goed aan met een plankje.
Markeer nu de lijmnaden met plakband. Werk in fasen. Van hier tot daar.
Lijm uitsmeren en verdelen, tot aan dwars plakbandjes. Dan het magazijndeel insmeren en verdelen, direct plakken door het frame op het leer te zetten. Dan is de lijm nog even zacht en het leer verschuifbaar, goed aandrukken. Verwijder plakband. Hier nog geen lijm dat komt in de laatste fase.
Nu de volgende plaknaad. zelfde procedure.
Van hier tot daar lijm, uitsmeren en verdelen.
Tot aan dwars plakbandjes Dan weer het hout van het raamwerk. Verwijder plakband Zo rondom. NOOIT twee lijmnaden tegelijk proberen te plakken. Verwijder de dwars plakbandjes
7 maart 2011
6
Handleiding 20 toets draaiorgel
Gebruik een spiegel om acher lastige hoekjes te kijken. Daarmee kan je nauwkeuriger het plakken onder controle krijgen.
Verwijder scharnierbalk en lijm de rest randen aan raamwerk. Snij hoeken uit het leer om een mooi afdicht vlak te krijgen. Maak ook een mooie overgang bij het scharnierleer. Snij het teveel aan leer weg en plak de overlap. Bedenk bij elke verbinding, ‘kan het daar gaan lekken?’
7 maart 2011
7
© Hans Beijer
Handleiding 20 toets draaiorgel
© Hans Beijer
Snij de versteviging uit stevig karton, of uit vliegtuig triplex.
1 mm
Controleer de maten nog eens in de balg.
Vouw de balg dicht en zorg dat deze zodanig valt dat de balg zo dicht mogelijk gaat. Klem een liniaal aan de buitenzijde tussen het leer en druk het leer naar binnen. Zet met viltstift een lijn op het leer om de vouw aan te geven. Merk op dat de magazijnbalg asymmetrisch is. Pas nu het verstevigingskarton en vouw de balg dicht. Druk het karton naar buiten en controleer of de vouwlijn vrij ligt +/- 2 mm aan weerszijden. Klopt dat, dan gaan we plakken. Met witte houtlijm of contactlijm. Witte houtlijm brengt veel vocht in het karton, problemen met het vlak opdrogen. Dun 1mm triplex heeft daar minder last van. Bovendien als het aan je vingers komt geeft het na weken kloven in je vingers. Dus voorzichtig. Contactlijm heeft ongezonde oplosmiddelen, stinkt en maakt je high. Ventileer dus goed.
7 maart 2011
8
Handleiding 20 toets draaiorgel
© Hans Beijer
Ventielen
Voor een goede afsluiting is op het hout papier geplakt. Papier van een kunstdruk kalender is daarvoor geschikt. Lijm het met iets verdunde houtlijm en laat het drogen, geklemd tussen gladde planken.
Het te gebruiken ventielleer is wat steviger dan b.v. kledingleer. Het moet wel een mooie zachte vleeszijde hebben.
Snij het model van het ventiel. Leg stuk karton onder het ventiel en lijm de beide uiteinden van het ventiel vast. 1cm brede lijmstrook is genoeg. Vooral niet strak lijmen dat gaat vibreren. Tip : Scherm de plaats af waar geen lijm mag komen met plakband. Het reepje leer wordt nu over het ventiel geplakt. Niet strak maar ruimte gevend ter dikte van het leer. Dat voorkomt vibreren van het ventiel. Dat kan later ook nog als er een probleem mee is. Tip : Probeer dit eerst op een stukje resthout waarin de ventielgaten zijn geboord. Test dan door blazen en zuigen of het ventiel doorlaat en afdicht.
7 maart 2011
9
Handleiding 20 toets draaiorgel
© Hans Beijer
Rest nog de werking te testen, door de open zijden op een vlakke plaat te drukken en de balg te openen en te sluiten. Werken de ventielen? Bij de magazijnbalg eerst de uitstroom gaten afdichten met plakband. Bouwt de balg druk op ? Zuigt de balg lucht aan? LET OP: Bij het middenbladscharnier, in de hoek voor alle zekerheid, een klein stukje leer plakken, zodat in dat hoekje geen perslucht naar de zuigkant kan gaan. Dan is het plakken KLAAR. Maak vier stangetjes van Aluminium, die dienen om de balgkrachten op te vangen. T4-3
Maak nu de balgpompstok verbinding. T4-7 De plaats van de balg ten op zichte van de krukas maakt bewegingsvrijheid in drie richtingen nodig. De constructie maakt bewegingen in 2 richtingen mogelijk. De derde richting wordt mogelijk gemaakt door de pompstok bij de krukas dunner te maken dan de ruimte tussen de krukas wangen. De pompstok schuift dan tijdens het draaien van links naar rechts. Maak het bevestigingsdeel en het kantelstuk uit een stevige houtsoort b.v. Esdoorn-, Kersen-, of Beukenhout. (metaal mag ook)
Bevestig nu het geheel aan het middenblad van de schepbalg. De pompstok wordt langer gemaakt en de plaats van het krukasgat wordt later bepaald ( bij de montage in de Kast).
7 maart 2011
10
Handleiding 20 toets draaiorgel
© Hans Beijer
Schepbalg en pompstok verbinding zonder balgleer
De schepbalg moet wijder opengaan dan de slag van de krukas. Meet daarom de beweging van het middenblad, licht doordrukken mag. Zwaar drukken voel je later bij het draaien. Is de beweging van de balg kleiner dan de slag van de krukas, dan is er iets fout gegaan en moet de slag van de krukas aangepast worden. Of de schepbalg opnieuw maken. Bevestig de balg pompstok verbinding aan het middenblad van de schepbalg. De magazijnbalg op de schepbalg schroeven. Let nog even op valse lucht doorvoer, afdichten met reepje leer. Schroef de onderplaat op de schepbalg. De lengte van de stangetjes en de plaats worden nu bepaald. De lengte van de pompstok wordt pas bepaald als de balg en de krukas zijn gemonteerd. Dus het gat en de zaagsnede in pompstok pasmaken zodanig dat middenblad in het midden van de schepbalg beweegt. Alternatieven voor de balg pompstok verbinding: Gebruik een deurscharnier Of de mooie oplossing van Jan van de Pol met een trillingsdemper. Google op trillingsdemper.
7 maart 2011
11
