DC
33
Stijlfouten
1 Inleiding Dit thema gaat over stijlfouten. Stijlfouten zijn fouten tegen de goede stijl. Vaak gaat het om verhaspelde uitdrukkingen, ontspoorde zinnen, enzovoort. Iedereen maakt stijlfouten, de een wat meer dan de ander. Als je weet wat stijlfouten zijn, kun je proberen ze niet te maken. We gaan in dit thema een aantal stijlfouten bespreken. Het is maar een greep uit alle stijlfouten die er zijn. Het geeft je een idee van wat we ermee bedoelen. We geven wat voorbeelden en leggen uit wat er fout is. We besluiten het thema met een opsomming van een aantal grappige missers. De inhoud van dit thema is: 2 Betekenisherhaling 3 Woord- of constructievermenging 4 Foute beknopte bijzin 5 Congruentiefouten 6 Dubbele ontkenning 7 Leuke missers 1
OA DC 33 Stijlfouten
1
2 Betekenisherhaling Soms willen mensen iets met nadruk zeggen en ze doe dat dan door te herhalen. Ze herhalen een deel of de hele betekenis van een woord. We geven een paar voorbeelden. Daar liep een misdadige schurk. Sinterklaas heeft een witte schimmel. Ik teken ronde cirkels. Mijn medecompagnon is er morgen.
Een schurk is al misdadig, een schimmel is al wit en een cirkel altijd rond. Een compagnon is al ‘mede’. De toevoegingen zijn dus overbodig. We noemen dit verschijnsel pleonasme. Kijk ook eens naar deze voorbeelden. Ik ben verplicht dat te moeten doen. Maar ik was echter wel benieuwd. Ik heb hem gesmeekt en bezworen dat niet te doen. Ik was blij en verheugd. Je kunt bijvoorbeeld gaan tekenen, kleien, schilderen enzovoort.
‘Verplicht zijn’ en ‘iets moeten doen’ is hetzelfde. ‘Maar’ en ‘echter’ zijn hetzelfde, net als ‘gesmeekt’ en ‘bezworen’. ‘Blij’ en ‘verheugd’, je zegt het twee keer. Een ‘bijvoorbeeld’ is niet nodig als je ‘enzovoort’ gebruikt. Deze vorm van herhalingen noemen we tautologie.
2
OA Digitale Content
3 Woord- of constructievermenging Soms worden woorden of constructies met elkaar vermengd. Dat kan opzettelijk zijn, denk aan het woord ‘brunch’, een combinatie van breakfast en lunch. Maar soms gebeurt dat per ongeluk, en dan is het fout. We noemen deze woord- of constructievermenging een contaminatie. We zullen aan de hand van voorbeelden laten zien wat we ermee bedoelen. Optelefoneren. De toegang kost duur. Zich verexcuseren. Hij behoort tot een van de beste voetballers. Uitselecteren. Je kunt er zeker van op aan dat hij komt. Zoiets kan ik me best begrijpen. Hij is niet in staat mij te kunnen helpen. Eindconclusie.
Optelefoneren is een samentrekking van opbellen en telefoneren. De toegang is duur of kost veel. Hij behoort tot de beste voetballers of hij is een van de beste voetballers. Je kunt selecteren of uitkiezen. Je kunt er zeker van zijn dat hij komt of je kunt ervan op aan dat hij komt. Zoiets kan ik me voorstellen of zoiets kan ik begrijpen. Hij kan me niet helpen of hij is niet in staat mij te helpen. Dit is mijn conclusie of mijn eindoordeel. Probeer maar eens na te gaan wat je eigenlijk zegt als je de contaminaties leest. En probeer nu eens op te letten of je ze tegen komt.
OA DC 33 Stijlfouten
3
4 Een foute beknopte bijzin We leggen eerst uit wat een beknopte bijzin is. Kijk maar naar de volgende zin.
Nadat hij dit voorbeeld gelezen had, begreep hij het probleem.
De bijzin ‘nadat hij het voorbeeld gelezen had’ kan korter. Na het voorbeeld gelezen te hebben, begreep hij het probleem. Het voorbeeld gelezen hebbende, begreep hij het probleem.
Je kunt de zin korter maken, omdat het onderwerp van de bijzin ‘hij’ ook het onderwerp van de hoofdzin is. Bij een foute beknopte bijzin heeft de bijzin niet hetzelfde onderwerp als de hoofdzin. Kijk maar eens naar de voorbeelden hieronder. Luid zingend steeg de vorstin uit de gouden koets. Vrolijk pratend werd het eten klaargemaakt. Luid joelend verdween de voetbal in de tribunes.
Wie zongen er, wie praatten er, wie joelden er? Niet de vorstin, het eten en de voetbal….. In deze zinnen kun je de bijzin dus niet beknopt maken.
4
OA Digitale Content
5 Congruentiefouten Congruent betekent dat iets overeenkomt met iets anders, dat het klopt. Congruentiefouten zijn fouten waarbij het getal (enkelvoud of meervoud) van het onderwerp en de persoonsvorm niet met elkaar kloppen. De problemen die de invoering van de maximumsnelheid met zich meebrachten, waren niet te voorzien. De politie liepen naar het café. Een aantal mensen kwamen binnen.
‘Meebrachten’ hoort bij ‘de invoering van de maximumsnelheid’ (enkelvoud). Het moet dus ‘meebracht’ (enkelvoud) zijn. ‘Waren’ is wel goed, want dat gaat over de problemen, meervoud dus. ‘Liepen’ hoort bij ‘de politie’ en moet dus enkelvoud zijn. Er kunnen meerdere agenten naar het café op weg zijn geweest, maar ‘politie’ is enkelvoud. ‘Kwamen’ hoort bij ‘een aantal’ en moet dus ‘kwam’ zijn. Er kwamen wel meer mensen binnen, maar ‘aantal’ is enkelvoud.
OA DC 33 Stijlfouten
5
6 Dubbele ontkenning Twee keer negatief wordt positief. Dat heb je bij wiskunde misschien ooit geleerd. Let maar eens op de volgende voorbeelden. Hij heeft nergens geen zin in. Hij is nog nooit niet geweest. Ik verbied je dat je niet naar Amsterdam gaat.
Kijk, als je bedoelt wat er staat is het niet fout. Als je wilt zeggen dat hij ‘overal zin in heeft’ en ‘altijd geweest is’ heb je het goed gedaan. Wilde je iets anders zeggen, dan heb je per ongeluk een dubbele ontkenning gebruikt. En let ook op wat je zegt als je ‘iemand verbiedt niet te gaan’.
6
OA Digitale Content
7 Leuke missers Ook professionals maken geregeld fouten. Die fouten leiden soms tot grappige uitspraken. De missers komen uit een verzameling die het genootschap Onze Taal aanlegt. (Zie ook www.onzetaal.nl.) Als je de zinnen beter bekijkt, zie je dat het vaak misgaat omdat men iets te mooi wil zeggen. De fout is dan op te lossen door de zin of het taalgebruik eenvoudiger te maken. Wat wordt hier bedoeld en hoe is het op te lossen? De man werd van zijn telefoon gerold. Oranje Comité geeft baby´s cadeau. Opnieuw doopschandaal. Einde aan conflict: slachtplaats voor padvinder. Het conflict tussen de gemeente en de plaatselijke jeugd is eindelijk van de baan. De jeugd krijgt de beschikking over de oude slachtplaats, aan de Oude Trekweg. Jongeren nemen de uitdaging aan: de jeugd neemt de skatebaan, de bejaarden en de gedumpte fietsen onder handen. Winkeliers slikken de hondenpoep niet meer. Werklozen kunnen eenvoudige werkzaamheden zoals schoonmaken en het wassen van de betaalde medewerkers overnemen. Om de sfeer een beetje op te fleuren hing het personeel in onderling overleg Vincent van Gogh op. Kinderen eten hun broodtrommel vaak niet op, vooral niet als er iemand jarig is. Driekwart van alle moslims vast tijdens ramadan. Man blijkt na zijn dood twee vrouwen te hebben gehad.
OA DC 33 Stijlfouten
7
Er doen vijf deelnemers mee aan de zeskamp. De extra vrije dagen zijn geen recht, maar alleen op te nemen bij calamiteiten zoals huwelijk of jubileum. Het schip is met man en macht vergaan.
8
OA Digitale Content
