2
Fietsroute 2
Dommel en Essche Stroom
Deze wat langere fietstocht laat het Brabantse land tussen de Dommel en de Essche Stroom voortdurend in een andere gedaante zien. De natuur in het centrum van Boxtel wordt gevolgd door kleinschalig boerenland en landgoederen bij SintMichielsgestel, Halder en Esch. Voorbij Esch laveert de route tussen groene weiden en boomkwekerijen. Landgoed Nemerlaer vormt daarna als het ware de overgang naar de natuurrijke Kampina. Na de kanogoot in de Boxtelse Dommel en het kruisen van de snelweg begint het fietspad in het groen langs het water. Bij Gemonde gaat de route even door het dorp en daarna weer langs akkers en weiden. Echte Brabantse boerderijen maken het decor compleet. Het uitstapje naar de unieke vistrappen van Landgoed Zegenwerp bij Sint-Michielsgestel is drie kilometer heen-en-weer, maar de moeite van het omrijden zeker waard. De Dommel en de Essche Stroom vloeien bij Halder samen. De Essche Stroom is nu nog een traag stromende, gekanaliseerde beek, die twaalf kilometer verderop bij Oisterwijk begint. Vijftig jaar geleden was de stroom twee keer zo lang! Het was toen een ondiep riviertje met hier en daar een flinke stroomversnelling. Zoals op veel plaatsen is het landschap tussen 1960 en 1965 grondig aangepakt. Meanders werden dichtgegooid en beken verbreed. Kades en stuwen moesten het water in toom houden. Het staat haaks op het huidige waterbeleid, dat juist gericht is op ruimte voor water. Het waterschap gaat de natuurlijke loop weer herstellen, zodat het water sneller zal stromen en bochten gaat uitschuren. Vooral in het bovenstroomse beekdal ten zuiden van Esch krijgt de stroom meer ruimte en worden oude rivierbeddingen opgezocht. En de water- en bodemkwaliteit verbetert hierdoor. Op Landgoed Nemerlaer zijn de oevers van de Nemer minder steil en mag de beek bij een grotere afvoer van water over deze oevers lopen.
8
Praktische informatie Start en eindpunt NS-station Boxtel. Lengte 45 km, in te korten tot 28 km vanaf Esch naar Boxtel (in de routebeschrijving van kp 67 naar station Boxtel). Parkeren Op het P+R terrein bij station Boxtel (dagtarief € 4,-). Bereikbaarheid startpunt met OV NS-station Boxtel. Fietsverhuur WSD-fietsverhuur bij station Boxtel, geopend ma-vr, tel. 0411 - 685999. Fietsroutenetwerk De Meierij, www.routebureaubrabant.nl bij Boxtel en bij Haaren wordt van dit netwerk afgeweken. Eten en drinken In Boxtel diverse horecagelegenheden. Gemonde, Café Kloosterzicht, www.kloosterzicht.com Sint-Michielsgestel, Gasterij De Zwaantjes, www.dezwaantjes.nl Haanwijk, Koffie- en theehuis ’t Haantje Esch, diverse horecagelegenheden Haaren, diverse horecagelegenheden Lennisheuvel, Fietscafé De Trol.
9
Fietsroute 2
lengte 45 of 28 km
64
65
41
43
66
42
67
68
89 88
45 47 46
87
10
= 1 km
Topografische ondergrond (c) Topografische Dienst Kadaster Emmen
Routebeschrijving Waterschapshuis
Kijkpunten A Kanogoot in centrum Boxtel Wie met de kano op de Dommel vaart, ziet een groot deel van Boxtel. Het riviertje slingert dwars door en langs het dorp. Het waterschap gaat samen met de gemeente de Dommel door Boxtel in de komende jaren flink aanpakken. Ten noorden en ten zuiden van het centrum moet de rivier in een brede, halfopen natuurzone komen te liggen. In het centrum is weinig ruimte voor de rivier. Toch wil het waterschap door samenwerking met onder andere aanwonende particulieren de oevers aantrekkelijker maken. Spectaculair is de kanogoot bij de Mgr. Wilmerstraat. Met deze goot overbrugt de kanovaarder een hoogteverschil van circa één meter. Naast de kanogoot komt nog een vistrap.
Waterschapshuis B Het hoofdkantoor van Waterschap De Dommel is een ontwerp van architectenbureau De Twee Snoeken uit ’s-Hertogenbosch. Het gebouw bestaat uit drie vleugels die als drie vingers naar de Dommel wijzen. Hier werken 250 mensen. Zegenwerp C De stuw ten zuiden van Sint-Michielsgestel was decennia een onneembare barrière voor de vissoorten die stroomopwaarts trokken naar hun paaigebieden. In 2006 heeft het waterschap daarom een vispassage in gebruikgenomen, die de stuw omzeilt. Voor vissen zoals de rivierprik, het bermpje en de kopvoorn is het nu mogelijk om in kleine sprongen tegen de stroom in te zwemmen en hun oude trektocht te vervolgen. De passage is maar liefst 980 meter lang en overbrugt een hoogteverschil van 1,90 meter door middel van vijftien drempels van natuursteen.
Station Boxtel – Dommel Op Stationsplein bordje fietsroutenetwerk kp 68 en kp 89 aanhouden. Vanuit station LA, Parallelweg Noord. Tweede weg LA, Breukelsestraat. Eerste straat RA, Baroniestraat (bordje routenetwerk negeren). Op kruising RD langs kerk en oud Klooster St.-Ursula. Dommelbrug over (kijkpunt A). Dommel – kp 43 Na brug RD, Mgr. Wilmerstraat. Bij stoplichten RD, Vic. van Alphenlaan. Op kruising met verkeersweg via stoplichten LA. Gelijk RA, Jachtrustpad. Aan het eind, vóór betonnen pilaren, LA asfaltfietsweggetje. Fietspad door woonwijk, RD aanhouden en Dommel oversteken. Vóór wijkje schuin RD, onverhard weggetje langs kassen. RD, asfaltweg. Aan het eind RA, De Ketting. Snelweg over en in haarspeldbocht LA, Heult. Kp 43 – kp 41 Bij kp 43 RA, halfverhard fietspad. Dommelbrug over en fietspad vervolgen. Grindpad, later grindweg. Op asfaltweg RD, Kriekelaar. Bij kp 42 LA, Boomstraat. Aan het eind LA, St. Lambertusweg. In bocht van weg LA, Kerkeind. Op splitsing LA ri begraafplaats. Op kruising RA, De Hogert, langs begraafplaats. Aan het eind LA, asfaltweg. Vispassage
Kp 41 – Zegenwerp Bij kp 41 LA, dood lopende weg in ri kp 83, Wielsche Hoeven, later Genenberg. In bebouwde kom SintMichielsgestel LA ri centrum, Schijndelseweg. Op Dondersplein in centrum Sint-Michielsgestel RD ri kp 65. Dommel oversteken en eerste straat LA, Zegenwerp. Vispassage (kijkpunt B) is na 1 km aan linkerhand. Zegenwerp – kp 64 Vanaf vispassage terugrijden. RA Dommel weer oversteken en naar Dondersplein fietsen. Op kruising met oude kerktoren op plein LA ri kp 64 en kp 82. Op splitsing LA, Ruwenbergstraat. LA, Kapelbergstraat. Na bocht RD, Mudakkersdijk, doodlopende weg uitgezonderd fietsers. Fietspad RD volgen. Einde pad LA, Venstraat, later Haanwijk. Kp 64 – kp 67 Bij kp 64 LA, doodlopende weg, Haanwijk. Fietspad naast halfverharde weg (kijkpunt C). Dommelbrug over. Vughterweg oversteken en LA, Halderse Akkers. Op splitsing van fietspaden RA. Bij Garage Ackermans RA. Bij kp 65 RA, Schuilenburg, later Barrierweg. Klinkerweg wordt grindweg met fietspad. Vlak vóór snelweg RA, fietspad Tolpad. Door tunnel en boven RA langs snelweg, Hal. Eerste weg RA, asfaltweg, later halfverhard. Einde weg RA, asfaltweg. Na overweg LA, Heikant.
Ven Kampina
12 12
Kasteel Nemerlaer
D Van Haanwijk naar Halder Landgoed Haanwijk ligt aan de overzijde, daar waar de Essche Stroom de Dommel instroomt. Het landgoed bestaat uit een mooi parkbos, bolle akkers en enkele beken. De route gaat langs de boerderij, die nu als theehuis dient. Halder is een oude nederzetting aan het water. In 1962 zijn bij de brug over de Essche Stroom duizenden Romeinse munten gevonden en in het gehucht zelf werd later een Romeinse pottenbakkersoven blootgelegd. Op de noordoever van de Dommel ligt Kasteel Nieuw Herlaer, dat in 2008 is gerestaureerd. De achtkantige toren van het kasteel is uit de 16e eeuw.
Nemer en Nemerlaer E Kasteel Nemerlaer ligt op een uitgestrekt landgoed van 116 hectare. Het kasteel is eeuwenlang bewoond door adellijke families. Vroeger zou het er gespookt hebben. Het spook waart - tot op de dag van vandaag - rond in de geest van een jonkvrouw, die door haar man werd vermoord. Het kasteel dankt zijn naam aan het riviertje de Nemer. ‘Laer’ betekent ‘een open plek in het bos’. Tijdens de landinrichting van de jaren ’60 uit de vorige eeuw is het riviertje in verval geraakt. Samen met het Brabants Landschap heeft het waterschap de oude situatie in ere hersteld. De Nemer is uitgebaggerd en het riviertje is weer aangesloten op de Essche Stroom. Net zoals vroeger. Ook hier is een vispassage aangelegd.
Kp 67 – Belversedijk Bij kp 67 * scherp RA fietspad op, Smaldijkje. Bij bebouwing Esch LA, Venakker. Eerste weg RA, Groenweg. Bij kerk LA, Dorpsstraat. Op Marktplein bij kp 66 LA, Leunisdijk ri kp 89. Einde bebouwde kom RD. Eerste weg RA, Nergena. Eerste weg LA, Nergena en op splitsing R, Nergena. Eerste weg RA, Dennendreef. Aan eind LA en gelijk RA, Helweg, later Uilenbroek. Op driesprong RD, Luissel. Bij voorrangsweg RA fietspad volgen.
F Natte natuurparel de Kampina De Kampina moet weer een ‘natte natuurparel’ worden, zo staat te lezen op www.dommel.nl, de site van Waterschap De Dommel. In het sterk verdroogde natuurgebied, al sinds 1929 eigendom van Natuurmonumenten, moet door het aanpassen van de waterhuishouding in de omgeving de vochtige heide nieuwe kansen krijgen. Een van de maatregelen is het uitbaggeren van vennen. De oevers worden geplagd en de bomen erlangs gekapt. Het grote Belversven aan de westrand van de Kampina is een goed voorbeeld. De wind heeft nu vrij spel over het water. Meer licht zorgt voor een andere bodemvegetatie. Daardoor leven er nu weer salamanders en is het ven in trek bij moerasvogels. Ook planten als zonnedauw, moerashertshooi, oeverkruid en veenbes gedijen er goed. Fietsen in de Kampina
Belversedijk – kp 45 Op kruising met Posthoorn routenetwerk verlaten, Belversedijk RD volgen. Bij restaurant Herberg van Boxtel LA, Kasteellaan. Voor Kasteel Nemerlaer (kijkpunt D) LA. Smal en breder riviertje oversteken en RD. Bij kp 89 RA, spoorweg over. RD, fietspad langs zandweg bijna 1 km volgen. Bij kp 88 LA, fietspad ri kp 45 en 87. Bosbeekje oversteken. Kp 45 – kp 46 Bij kp 45 RA, bosfietspad. Via veerooster begrazingsgebied in. Voorbij groot ven aan rechterhand (kijkpunt E) RA en even verder LA. Na veerooster fietspad RD volgen. Bij kp 87 LA, asfaltfietspad. Fietspad door bos en over hei steeds blijven volgen. Einde pad RA, Kempseweg. Beerze oversteken. Einde weg LA, Koevoortseweg. Kp 46 – station Boxtel Bij kp 46 RD, Lennisheuvel. RD naar kruising met Brede Heide. Bij kp 47 RD ri kp 51. Op rotonde RD. Eerste weg LA en eerste weg RA. Na bocht RA door spoortunnel. Einde Ossenpad scherp LA, ri centrum. Op Parallelweg Zuid RA naar station. * Inkorting Kp 67 – station Boxtel Bij kp 67 LA Molenwijkseweg ri kp 68. Bij kp 68 RD nog steeds Molenwijkseweg. Aan het eind volg Ronduutje met bocht naar L. Tweede straat RA, Annastraat. Baroniestraat oversteken en 13 RD, Pastoor Erasstraat. RD fietsen tot station. 13
