Geloof, hoop & tieners
Over tieners van 10 tot 16 jaar
Stel ik kerkgang verplicht of laat ik mijn tiener vrij? Hoe kun je bidden voor je kinderen? Moet je grenzen stellen rond seksualiteit? Dit boek over geloofsopvoeding geeft je antwoord op deze en andere lastige vragen.
27 toptips voor
geloofsopvoeding
Met dit boek willen we jou, als ouder, inspireren om je geloof door te geven aan tieners. Want bij Youth for Christ ervaren we hoe belangrijk de rol van ouders is. Daarom geven diverse schrijvers je 27 praktische toptips.
www.geloofhooptieners.nl
eren? • Hoe kun je bidden voor je kind laat ik vrij? • Stel ik kerkgang verplicht of mijn gezin? • Wat is de rol van rituelen in d seksualiteit? • Moet ik grenzen stellen ron Haggada? • Wat leren we van de joodse ISBN 978-94-6190-974-9
9 789461 909749
Youth for Christ
Daarnaast delen verschillende ouders hun persoonlijke ervaringen. Je leest over de opvoeding van Nynke Dijkstra en ook het aangrijpende verhaal van Glen Leeuwin. Daarnaast krijg je een kijkje in het leven van Edward de Kam. Als directeur van Youth for Christ zal hij thuis toch wel raad weten met geloofsopvoeding?
ard de Kam Met o.a. Nynke Dijkstra & Edw
Inhoudsopgave Voorwoord: Schouder aan schouder
4
Hersens en hormonen
6
Gebed als fundament
14
Ruimte geven om te leven Wilma de Jong
21
Social media mores
26
Seks hebben, intiem worden en geliefd zijn
34
Leer ze uitvliegen Edward de Kam
41
Jouw tiener en de kerk
46
Als je kinderen niet meer geloven
54
Geld en gerechtigheid
62
Geborgenheid en uitdaging Nynke Dijkstra Symbolen en rituelen in je gezin
in deze preview
In gesprek over je eigen geloof
69 74 82
Generatiepatronen doorbreken Glen Leeuwin
89
Afsluiter: Hoe nu verder?
94
Aanbevolen boeken en websites
96
In gesprek over je eigen geloof door: Cor jan Matsinger Straatbijbel
Eindelijk is het dan zover. Het volk Israël staat voor het water van de Jordaan. Het is de tiende Nissan, dezelfde datum als veertig jaar terug. Toen begon de reis. De Rode Zee week uiteen zodat de slaven van Egypte konden vertrekken naar het Beloofde Land. Het wonder herhaalt zich voor de ogen van een nieuwe generatie. De rivier valt droog en het volk kan droogvoets naar de overkant. Dit is een heilig moment. God geeft Jozua de opdracht om twaalf stenen uit de bedding van de Jordaan te halen en deze aan de waterkant op te stapelen. Er wordt een monument opgericht, dit moment mag niet worden vergeten. Zoals een film of popster zijn naam gebeiteld wil zien in de straatstenen van de ‘Walk of Fame’ zo laat God zijn ‘handtekening’ zichtbaar achter in de hoop stenen naast de Jordaan. Deze stenen zijn meer dan een handtekening. De stenen zijn een ‘uitnodiging’ aan de Israëlieten om het verhaal van de uittocht en de intocht door te geven aan de nieuwe generatie. De stenen bij de Jordaan moesten de vaders en moeders allereerst zelf herinneren aan het splijten van de wateren. De stenen vormen een uitnodiging voor de jongeren en de volwassenen om met elkaar in gesprek te gaan. Het kind mag de vraag stellen, en er mag van de volwassen gelovige een antwoord worden verlangd.
Mijn opgestapelde stenen Geloofsopvoeding begint dicht bij huis. Ik moet zelf ook op zoek naar de opgestapelde stenen in mijn leven. Waar zie ik Gods aanwezigheid terug in mijn leven? Waar is Gods handtekening in mijn leven terug te vinden? Terug naar de waterkant van de Jordaan. Het verhaal wat verteld is door de vorige generatie over de uittocht, wordt nu realiteit in het leven van de nieuwe generatie. Het wonder is niet alleen iets van vroeger. Het geloof moet in elke nieuwe generatie present en actueel zijn. Is het niet zo dat onze jongeren verlangen naar een herhaling van de wonderen uit het verleden? Ik bedoel maar, het is leuk dat God vroeger werkte, maar is Hij vandaag nog steeds actief? Wat doet God in het hier en nu van ons bestaan? De stenen zijn een aanleiding voor de kinderen om vragen te gaan stellen. In de oude NBG Bijbelvertaling stelt het kind de volgende vraag: “Wat hebben deze stenen voor u te betekenen? (Jozua 4:6). Als je deze versie van de tekst leest, dan wordt het duidelijk dat het kind niet meer vraagt naar de letterlijke betekenis van het ritueel of het symbool. Het kind vraagt hier naar de betekenis die het monument heeft voor de ouder zelf. De gebeurtenissen uit het verleden vragen om betekenis in het hier en nu. Het kind vraagt: “Pa, wat heb jij hier dan aan in I n g es prek over je ei gen gel oof
83
je leven? Welk verschil maakt het verhaal van de uittocht en de intocht in jouw bestaan?” Opgroeiende kinderen en tieners dwingen ons om na te denken over de aanwezigheid en relevantie van God in ons eigen leven!
“Mama, vertel nog eens van toen jij zwanger was. Ik bleef toen toch nog veel te klein? Maar ik was wel gezond toen ik werd geboren. Hoe kon het dat ik toch zo veel gegroeid was? Wat voor bijzonders had God toen ook alweer gedaan?”
Haggada We blijven dicht bij onze joodse wortels. Wij zijn namelijk niet de eersten die nadenken over geloofsopvoeding. Een joods boekwerk wat al vanaf de Middeleeuwen in gebruik is, gaf mij nieuwe inzichten voor het praten met tieners over het geloof. Ik heb het hier over de Haggada (letterlijk – ‘verhaal of vertelling’). Het is een boekje wat het verhaal van de uittocht van Israël uit Egypte vertelt. Daarnaast geeft het boekje de Joodse ouders instructies voor de viering van de sedermaaltijd. Tijdens de sedermaaltijd stelt een kind dé belangrijke vraag aan de ouder: “Pap, wat maakt deze avond anders dan alle anderen?” De manier of de intentie waarmee het kind deze vraag stelt kan enorm verschillen. De Haggada hield hier eeuwen terug al rekening mee. Het joodse boekje voor de ouders brengt daarom vier verschillende ‘zonen’ in beeld. (Dit mogen uiteraard ook vier dochters zijn.) Elke ‘zoon’ krijgt een tekst uit de Tora mee die symbool staat voor de manier waarop het kind bezig is met het geloof. De waaromvraag van kinderen kan in veel verschillende ‘toonsoorten’ worden gesteld. Het kan behulpzaam zijn om deze vier ‘zonen’ voor ogen te houden als je het geloofsgesprek voert met een jongere. We laten de vier zonen hieronder het podium betreden en zetten spotlights op de geloofshouding van deze tieners.
Het wijze kind En als uw kinderen dan vragen: Wat betekent dit gebruik? Antwoord dan: Wij brengen de Heer een Pesach offer omdat… (Exodus 12:26-27) Het wijze kind ervaart zichzelf als deel van de gemeenschap en vraagt dan ook: “Waarom doen wij deze dingen?” Het kind ziet zichzelf als deel van de gemeenschap en wil uitgedaagd worden om te discussiëren over de Straatbijbel
verschillende interpretaties van een Bijbeltekst of een gegeven antwoord. Nieuwsgierig vraagt het kind door. Wat is de diepere betekenis van iets? Veel ouders en tienerwerkers zullen erg blij zijn met deze jongeren. Maar een joodse rabbijn waarschuwt ons, want: “Wie zegt dat er in het hart van dit kind een oprecht verlangen naar de Eeuwige is?” Hoeveel tieners geven ons niet de gewenste antwoorden? Functioneren de kennisvragen soms niet als bliksemafleider waardoor het gesprek van hart tot hart buiten bereik blijft?
Het rebelse kind Wanneer later uw zoon u vraagt: Wat zijn dat voor getuigenissen, inzettingen, en verordeningen, die de Heer, onze God, u opgelegd heeft? Dan zult gij tot uw zoon zeggen: Wij waren slaven in Egypte… (Deuteronomium 6:20-21) Het rebelse kind zet zichzelf tegenover de volwassenen. Het vraagt aan de volwassenen om de relevantie te tonen van het geloof en de way of life die hieruit voortkomt. Ik denk dat dit terechte vragen zijn die gesteld moeten kunnen worden in het geloofsgesprek. Het opstandige kind neemt duidelijk geen genoegen met goedkope of filosofische antwoorden. Voor het rebelse kind moet het geloof in het hier en nu een positief verschil maken. Zolang deze relevantie niet duidelijk wordt, positioneert het kind zich buiten de geloofsgemeenschap. Het kind vraagt rechtstreeks aan de volwassene: wat betekenen deze dingen voor jou? Waarom zouden we elke zondag uit ons bed komen voor de kerk? Is onze buurman die niet naar de kerk gaat niet christelijker dan wij? Want hij is veel meer vredelievend dan jij, pa! Probeer te achterhalen wat de oorsprong is van de reactie van je rebelse tiener. Ik heb als tiener veel gehad aan popmuziek waarin bijvoorbeeld de ‘waarom’ vragen hardop naar de hemel werden geschreeuwd. De muziek van een band als U2 was en is voor mij een uitlaatklep waardoor ik mijn vragen een plaats kon geven. Geef ruimte voor de kritische vragen en proef de onderliggende emotie bij je tiener. Is het protest, scepticisme, uitdagen of teleurstelling? In hoeverre kan de kritische houding van de rebelse zoon voortkomen uit betrokkenheid?
Het gevoelskind of de naïeve zoon En als één van uw kinderen u later vraagt: Waarom doen wij dit? Dan moet u dit antwoord geven: Met krachtige hand heeft de Heer ons bevrijd uit Egypte, uit de slavernij. (Exodus 13:14)
I n g es prek over je ei gen gel oof
85
Het derde kind in de serie zonen krijgt verschillende titels opgeplakt. Het is blijkbaar niet makkelijk om dit type kind te plaatsen. Ik kies in dit schrijven voor de benaming de ‘naïeve zoon’. Dit kind bewandelt de weg van de verwondering. Het kind kijkt met grote ogen de wereld in en vraagt naar het ‘waarom’ van de dingen. “Hé jongens, wat is dit allemaal?” Het kan zijn dat je tiener vooral geniet van de veiligheid die bijvoorbeeld het gezin als christelijke gemeenschap met zich meebrengt. Het kan ook zijn dat de weg naar het hart van jouw tiener het best bereikbaar is via het gevoel. Veel tieners willen God ervaren. Probeer samen te zoeken naar vormen en instrumenten waardoor jij met je tiener via de ervaring kan communiceren over het geloof. Wie weet helpt het om symbolen te gebruiken als het aansteken van kaarsen of het luisteren naar muziek. Vind je dochter het leuk om briefjes naar elkaar te schrijven? Moet je met je zoon samen naar de EO-jongerendag?
Het kind dat geen vraag stelt En vertel uw kinderen die dag: Zo gedenk ik wat de Heer voor mij heeft gedaan toen ik wegtrok uit Egypte. (Exodus 13:8) We hebben het hier over het kind wat (nog) niet in staat is om vragen te stellen. Het initiatief tot het gesprek ligt hier bij de opvoeder. Als je in sommige gevallen blijft wachten op de vragen van je tiener dan gebeurt er niets. Het kan zijn dat je een gesloten kind hebt, wat uit zichzelf geen vragen stelt. De tienertijd kan überhaupt een tijd zijn waarin je kind weinig open lijkt te staan voor een gesprek met de ouders. Alle tijd lijkt te gaan zitten in het contact met vrienden of vriendinnen. Dit hoeft niet erg te zijn, waarschijnlijk verandert dit in de loop van de tijd weer. Zorg ervoor dat je beschikbaar bent op de momenten dat deze vragen wel komen. Weet ook dat jouw leven ‘gelezen’ wordt door je tiener. Hun Bijbel ligt misschien onder het stof, maar jij bent de Bijbel die de tiener elke dag leest! Maar het kan zijn dat je nog verder moet kijken. Heeft je tiener echt geen interesse? Of is het onvermogen door andere stoorzenders? Of is de jongere soms zo onder de indruk van iets dat er ruimte gegeven moet worden om dingen te verwerken? Probeer te kijken welke geloofsvragen je tiener prikkelen of uitnodigen tot het gesprek. Onderneem samen dingen of probeer tijdens een autorit in het donker eens door te vragen op een bepaald thema.
Straatbijbel
Heilige spiegels Eén van de rabbijnen maakt het in zijn behandeling van de vier zonen nog een stuk persoonlijker. Hij stelt dat alle vier van de hierboven behandelde zonen of dochters ook in onszelf vertegenwoordigd zijn. Zijn niet alle vier van de bovenstaande kinderen deels in onszelf aanwezig? Daar heeft hij best een punt. Als ik bijvoorbeeld nadenk over de vragen van mijn eigen kinderen dan word ik soms best wel even stil. Mijn oudste zoon kan soms echt kritische vragen stellen. In hoeverre reflecteert hij mijn eigen sceptische houding rond veel geloofsvragen? Heb ik eigenlijk zelf wel iets door te geven? De vragen rondom geloofsopvoeding of het delen van het Evangelie met tieners dwingen mij na te denken over de status quo van mijn eigen geloof. De Haggada prikkelt ons om verder te kijken dan deze indeling van de kinderen. Klopt het wel? Wie zegt dat het wijze kind ook echt verstandig is en niet eigenwijs? Is het rebelse kind opstandig of juist betrokken en uitdagend? Is het gevoelskind via de weg van verwondering niet dichter bij het mysterie dan de ‘mister ik-wil-alles-verstandelijk-begrijpen’? Kortom, we worden door de rabbijnen uitgedaagd om verder te kijken dan dat wat voor ogen is. We zullen moeten luisteren naar de toon en de intentie van de vraag naar het waarom die de volgende generatie stelt. We zullen moeten antwoorden vanuit ons hart in aansluiting op de leefwereld en de emotie die het kind heeft. Soms bevestigend, soms confronterend, maar altijd vanuit een kloppend hart en met het oog op het geestelijk welzijn van onze tieners.
I n g es prek over je ei gen gel oof
87
Praktische tips Tip 25 Denk na over de momenten waarop jij concreet iets van God hebt
ervaren. Welke ‘stenen’ richt jij vervolgens op in je leven? Op welke manier zou je hierover in gesprek kunnen gaan met je tiener?
Tip 26 Blijf zoeken naar een verdieping van je geloofsleven. Je kunt namelijk alleen maar ‘uitdelen’ aan je tiener van dat wat je zelf hebt ‘ontvangen’. Je tiener voelt haarfijn aan waar je hart ‘vol’ van is, dus neem de tijd om je te laten ‘vullen’ met zijn Woord & Geest.
Tip 27 Probeer eens te bedenken op welk van de kinderen uit de Haggada
jouw tiener lijkt? Op welke manier kunnen deze vier kids jou helpen in het geloofsgesprek met jouw kind?
Corjan Matsinger Corjan Matsinger is teamleider Kerk bij Youth for Christ en schrijver. Dit hoofdstuk is een bewerking van zijn in 2013 te verschijnen boek Heilig Vuur, de geloofsreis van jongeren in een postchristelijk land. Corjan schreef eerder ook Heilige Grond, de plek van jongeren in de kerk. Corjan is getrouwd en heeft 4 kinderen.
Straatbijbel
Geloof, hoop & tieners
Over tieners van 10 tot 16 jaar
Stel ik kerkgang verplicht of laat ik mijn tiener vrij? Hoe kun je bidden voor je kinderen? Moet je grenzen stellen rond seksualiteit? Dit boek over geloofsopvoeding geeft je antwoord op deze en andere lastige vragen.
27 toptips voor
geloofsopvoeding
Met dit boek willen we jou, als ouder, inspireren om je geloof door te geven aan tieners. Want bij Youth for Christ ervaren we hoe belangrijk de rol van ouders is. Daarom geven diverse schrijvers je 27 praktische toptips.
www.geloofhooptieners.nl
eren? • Hoe kun je bidden voor je kind laat ik vrij? • Stel ik kerkgang verplicht of mijn gezin? • Wat is de rol van rituelen in d seksualiteit? • Moet ik grenzen stellen ron Haggada? • Wat leren we van de joodse ISBN 978-94-6190-974-9
9 789461 909749
Youth for Christ
Daarnaast delen verschillende ouders hun persoonlijke ervaringen. Je leest over de opvoeding van Nynke Dijkstra en ook het aangrijpende verhaal van Glen Leeuwin. Daarnaast krijg je een kijkje in het leven van Edward de Kam. Als directeur van Youth for Christ zal hij thuis toch wel raad weten met geloofsopvoeding?
ard de Kam Met o.a. Nynke Dijkstra & Edw
