2016. Redactie: Mr. R.J.Q. Klomp Mr. C. Mak

Burgerlijk Wetboek 2015/2016

Redactie: Mr. R.J.Q. Klomp Mr. C. Mak

Ars Aequi Libri Nijmegen 2015

ISBN: 978-90-6916-631-5 NUR 822 © 2015 Ars Aequi Libri, Nijmegen. Alle rechten voorbehouden. Niets uit deze uitgave mag worden verveelvoudigd, opgeslagen in een geautomatiseerd gegevensbestand, of openbaar gemaakt, in enige vorm of op enige wijze, hetzij elektronisch, mechanisch, door fotokopieën, opnamen, of enige andere manier, zonder voorafgaande schriftelijke toestemming van Stichting Ars Aequi Juridische uitgeverij. Voorzover het maken van reprografische verveelvoudigingen uit deze uitgave is toegestaan op grond van artikel 16b Auteurswet 1912 j° het Besluit van 27 november 2002, Stb. 575, dient men de daarvoor wettelijk verschuldigde vergoedingen te voldoen aan de Stichting Reprorecht (Postbus 3060, 2130 KB Hoofddorp). Voor het overnemen van gedeelte(n) uit deze uitgave in bloemlezingen, readers en andere compilatiewerken (artikel 16 Auteurswet 1912) dient men zich tot de Stichting PRO (Postbus 3060, 2130 KB Hoofddorp) te wenden. Voor het overnemen van een gedeelte van deze uitgave ten behoeve van commerciële doeleinden dient men zich tot de uitgever te wenden. Hoewel aan de totstandkoming van deze uitgave de uiterste zorg is nagestreefd, kan voor de afwezigheid van eventuele (druk)fouten en onvolledigheden niet worden ingestaan en aanvaarden auteur(s), redacteur(en) en uitgever(s) deswege geen aansprakelijkheid. Omslagontwerp: Janine van Winden

Voorwoord Deze uitgave bevat de tekst van het Burgerlijk Wetboek, zoals deze op 1 juli 2015 luidt. Het Burgerlijk Wetboek is in verschillende tranches tot stand gekomen. Boek 1 is in werking getreden in 1970, Boek 2 in 1976, Boek 8 in 1991 (later op verscheidene punten aangevuld). De inwerkingtreding van het centrale deel van het nieuwe wetboek – de Boeken 3, 5 en 6, tezamen met vier titels van Boek 7 en enige bijzondere wetten, waaronder de belangrijke Kadasterwet – vond plaats op 1 januari 1992. De op dat tijdstip geldende tekst van het erfrecht en de overige bijzondere contracten werd ondergebracht in de Boeken 4 en 7A. Aan die materie werd vlijtig doorgewerkt, hetgeen ertoe heeft geleid dat op 1 januari 2003 Boek 4 geheel is vernieuwd, terwijl sinds 1992 ook het grootste deel van de bijzondere contracten in nieuwe wetsbepalingen in Boek 7 is opgenomen. Voorts is in 2012 een nieuw Boek 10, gewijd aan het internationaal privaatrecht, aan het BW toegevoegd. Aan het Burgerlijk Wetboek, het grootste wetgevingsproject in Nederland sinds de totstandkoming van de codificatie van 1838, is ruim een halve eeuw gewerkt. Zijn inhoud is vooral door drie grote juristen bepaald: E.M. Meijers, die in 1947 de opdracht kreeg een nieuw Burgerlijk Wetboek te ontwerpen, J. Drion, die het werk na Meijers’ dood in 1954 als lid van het driemanschap (verder bestaande uit F.J. de Jong en J. Eggens, die later werd opgevolgd door G. de Grooth) voortzette, en W. Snijders, die in het midden van de jaren zestig als medewerker van de regeringscommissaris G.E. Langemeijer werd ingeschakeld en vervolgens, zelf tot regeringscommissaris benoemd, zijn stempel op het werk drukte. Maar dat het project kon worden voltooid is ook aan vele anderen te danken: andere ontwerpers en hun assistenten, ambtenaren ten departemente, de bijzondere griffiers van de kamercommissies en natuurlijk de ministers en kamerleden die het werk steeds hebben willen voortzetten. De totstandkoming van het nieuwe vermogensrecht is een verheugende gebeurtenis. Het oude Burgerlijk Wetboek en het Wetboek van Koophandel, beide uit 1838, waren zo verouderd, dat de wet haar centrale plaats in het rechtsleven dreigde te verliezen, wellicht reeds verloren had, aan de rechtspraak. Weliswaar heeft de rechtspraak voortreffelijk werk verricht bij het ontwikkelen van het privaatrecht, maar enerzijds is de situatie van een door rechtspraak ondergesneeuwd, nauwelijks nog gezaghebbend wettenrecht uit een oogpunt van rechtszekerheid verre van ideaal, en anderzijds is de rechtspraak noch voldoende geëquipeerd, noch gelegitimeerd om op belangrijke en maatschappelijk gevoelige terreinen de taak van de wetgever over te nemen. De totstandkoming van het nieuwe BW heeft de wetgever gedwongen zijn verantwoordelijkheid daarvoor te aanvaarden. Dat dit een belangrijke taak voor de rechtspraak ook in de toekomst geenszins uitsluit, bewijzen de vele bepalingen, die via ‘open normen’ en via de opdracht tot analoge wetstoepassing de rechter in staat stellen enerzijds het wettelijk stelsel uit te bouwen, en anderzijds redelijke oplossingen in concrete gevallen te bereiken. Verheugend is voorts dat de totstandkoming van het nieuwe wetboek een einde heeft gemaakt aan de tweesporigheid, bestaande uit het naast elkaar functioneren van twee wetboeken: het oude, formeel nog van kracht maar afnemend in gezag, en het nieuwe, waarop de rechtspraak reeds veelvuldig anticipeerde zonder dat duidelijk was hoever de bereidheid tot en de mogelijkheid van anticipatie precies strekten. De verwachting dat het nieuwe BW de rechtstoepassing (èn het rechtenonderwijs) heeft vergemakkelijkt, is uitgekomen. De slotfase van de totstandkoming van het Burgerlijk Wetboek viel samen met het begin van het proces van harmonisering van het privaatrecht in het kader van de Europese integratie. Dat maakte het gemakkelijk om de eerste Europese richtlijnen op het gebied van het privaatrecht, in het bijzonder V

de richtlijn produktenaansprakelijkheid uit 1985, in het wetboek te implementeren. Deze aanpak is na 1992 gehandhaafd, hetgeen het grote voordeel heeft dat het wetboek een bijna volledig overzicht van het in Nederland geldende privaatrecht kan blijven bieden. Daarbij mag overigens niet uit het oog worden verloren dat deze regelingen, waartoe thans ook belangrijke stukken contractenrecht zoals algemene voorwaarden en consumentenkoop behoren, niet alleen tegen de achtergrond van het Burgerlijk Wetboek, maar ook tegen die van het Europese recht (de verdragen, de algemene beginselen van Unierecht en het richtlijn-acquis) moeten worden uitgelegd. De intensiteit van het harmoniseringsproces is na 1992 nog sterk toegenomen, zozeer dat op dit ogenblik niet alleen wordt gewerkt aan de herziening van de Europese richtlijnen op het gebied van het contractuele consumentenrecht, maar ook de basis is gelegd voor een ‘Common Frame of Reference’; in het in 2009 gepubliceerde wetenschappelijke ontwerp daarvan zijn grote delen van het contractenrecht opgenomen, alsmede onderdelen van het overige verbintenissenrecht en van het goederenrecht. In de herfst van 2011 heeft de Europese Commissie een ontwerp-verordening over het Europese kooprecht gepubliceerd, waarin ook stukken algemeen contractenrecht zijn opgenomen. Weliswaar is dit in begin 2015 ingetrokken, maar het ligt in de lijn der verwachting dat het in een wat andere vorm of met een wat ander toepassingsgebied opnieuw op de agenda zal worden geplaatst. Mede omdat het nieuwe vermogensrecht, met name het verbintenissenrecht, in sterke mate op rechtsvergelijkende studies is gebaseerd, is het gezag van de Nederlandse inbreng in het Europese harmonisatieproces vergroot. Voorts heeft deze rechtsvergelijkende oriëntatie van de wetgever haar invloed gehad op de wetenschappelijke bewerking en rechterlijke ontwikkeling van het Nederlandse recht. Een voorbeeld is de toegenomen belangstelling voor Europees privaatrecht en rechtsvergelijking in de Asser-serie. Aan alle Nederlandse universiteiten worden colleges in Europeesrechtelijke aspecten van het vermogensrecht aangeboden. De rechtspraktijk is in toenemende mate internationaal georiënteerd. Het nieuwe BW heeft eraan bijgedragen dat Nederland zich in de voorhoede van deze ontwikkelingen bevindt. Gezien de internationalisering van de beoefening van het privaatrecht – te noemen is ook het voor studenten belangrijke Erasmus-programma, nadien vervangen door het Socrates-programma – wijs ik erop dat het nieuwe vermogensrecht in het Engels en Frans is vertaald door P.P.C. Haanappel en Ejan Mackaay, in het Duits door Nieper en Westerdijk en in het Spaans door J.G. van Reigersberg Versluys. Ook zijn er vertalingen in het Russisch en Chinees. In 2009 is verschenen ‘The Civil Code of The Netherlands’, de Engelse vertaling van het gehele Burgerlijk Wetboek van de hand van Hans Warendorf, Richard Thomas en Ian Curry-Sumner. Het is hier niet de plaats om in te gaan op de wijzigingen van systematiek en inhoud die het nieuwe BW in het privaatrecht heeft aangebracht, noch op de ontwikkeling die het privaatrecht na 1992 heeft doorgemaakt. Ik verwijs daarvoor naar mijn Aard en opzet van het nieuwe vermogensrecht (deel A-l van de Monografieën BW, vierde druk, 2010) en naar een serie beschouwingen van verschillende auteurs die in de loop van 2012 in Ars Aequi is verschenen. Den Haag/Nijmegen, juli 2015 A.S. Hartkamp

VI

Ten geleide In deze editie van het Burgerlijk Wetboek 2015/2016 is zowel de actuele tekst opgenomen zoals deze op 1 juli 2015 luidt, alsook een aantal ontwerp-teksten die ofwel naar verwachting in de loop van het academisch jaar ingevoerd zullen worden, ofwel reeds in het onderwijs gebruikt worden. Laatstgenoemde teksten zijn nog niet van kracht geworden en zijn daarom cursief gezet. Tot de editie 2014/2015 namen wij een overzicht op van in het afgelopen academisch jaar in werking getreden wetten en voorgestelde wetswijzigingen. Aangezien het inmiddels mogelijk is per wetsartikel een gedetailleerd overzicht van wijzigingen op te vragen via de website van de overheid, volstaan wij in deze editie met een verwijzing naar http://wetten.overheid.nl Speciaal voor het onderwijs zijn artikel 185 Wegenverkeerswet (achter art. 6:184), het oude erfrecht (Boek 4) en de Grondwet opgenomen. Om de systematiek beter te doorgronden en om sneller de weg in de wet te vinden, zijn in de marge trefwoorden vermeld. Bovendien zijn verwijzingen naar andere relevante artikelen opgenomen in de verwijzingentabel achterin deze uitgave. Voor degenen die de invoering van het nieuwe BW in 1992 niet bewust hebben meegemaakt: in de eveneens achterin opgenomen transponeringstabel zijn de ontwerpnummers opgenomen die onontbeerlijk zijn bij de raadpleging van de parlementaire geschiedenis. Verschillende attente gebruikers danken wij voor suggesties voor verbetering. Wij houden ons wederom aanbevolen voor opmerkingen en suggesties.

Amsterdam, juli 2015, René Klomp en Chantal Mak ([email protected]; [email protected])

VII

Beknopte inhoudsopgave Voorwoord

V

Ten geleide

VII

Beknopte inhoudsopgave . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . IX Uitgebreide inhoudsopgave . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . XI Boek 1 Personen- en familierecht . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1 Boek 2 Rechtspersonen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 111 Boek 3 Vermogensrecht in het algemeen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 285 Boek 4 Erfrecht . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 341 Boek 4 Erfrecht (oud) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 385 Boek 5 Zakelijke rechten . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 413 Boek 6 Algemeen gedeelte van het verbintenissenrecht . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 439 Boek 7 Bijzondere overeenkomsten . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 505 Boek 7a Bijzondere overeenkomsten; vervolg . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 677 Boek 8 Verkeersmiddelen en vervoer . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 689 Boek 10 Internationaal privaatrecht . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 845 Overgangswet Nieuw Burgerlijk Wetboek . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 873 Grondwet . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 905 Transponeringstabel . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 909 Verwijzingentabel . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 927 Alfabetisch register . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 947

IX

Uitgebreide inhoudsopgave Voorwoord . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . V Ten geleide . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . VII Beknopte inhoudsopgave . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . IX Uitgebreide inhoudsopgave . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . XI Boek 1

Personen- en familierecht . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1

Titel 1 Algemene bepalingen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1 Titel 2 Het recht op de naam . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1 Titel 3 Woonplaats . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 4 Titel 4 Burgerlijke stand . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 5 Afd. 1 De ambtenaar van de burgerlijke stand . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 5 Afd. 2 De registers van de burgerlijke stand en de bewaring daarvan . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 6 Afd. 3 Akten van de burgerlijke stand en partijen bij deze akten . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 6 Afd. 4 De akten van geboorte, van overlijden en de akten houdende attestaties de vita . . . . . . . . . . . 8 Afd. 5 Latere vermeldingen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 11 Afd. 6 Akten van inschrijving van bepaalde rechterlijke uitspraken . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 13 Afd. 7 De bewijskracht van akten van de burgerlijke stand alsmede van afschriften en uittreksels . . . . 13 Afd. 8 De openbaarheid van de akten van de burgerlijke stand . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 14 Afd. 9 De aanvulling van de registers van de burgerlijke stand en de verbetering van de daarin voorkomende akten en latere vermeldingen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 15 Afd. 10 Inschrijving van buitenlandse akten en de rechterlijke last tot het opmaken van een vervangende akte van geboorte . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 15 Afd. 11 De verklaring voor recht omtrent de rechtsgeldigheid in Nederland van een buitenlandse akte of uitspraak . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 18 Afd. 12 Voorziening tegen de weigering tot het opmaken van een akte van de burgerlijke stand of tot een andere verrichting . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 18 Afd. 13 Wijziging van de vermelding van het geslacht in de akte van geboorte . . . . . . . . . . . . . . . 19 Afd. 14 De Commissie van advies voor de zaken betreffende de burgerlijke staat en de nationaliteit . . . . 20 Titel 5 Het huwelijk . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 20 Algemene bepaling . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 20 Afd. 1 Vereisten tot het aangaan van een huwelijk . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 20 Afd. 2 Formaliteiten die aan de voltrekking van het huwelijk moeten voorafgaan . . . . . . . . . . . . . 21 Afd. 3 Stuiting van het huwelijk . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 25 Afd. 4 De voltrekking van het huwelijk . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 26 Afd. 5 Nietigverklaring van een huwelijk . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 27 Afd. 6 Bewijs van het bestaan van het huwelijk . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 29 Titel 5A Het geregistreerd partnerschap . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 29 Titel 6 Rechten en verplichtingen van echtgenoten . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 31 Titel 7 De wettelijke gemeenschap van goederen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 34 Afd. 1 Algemene bepalingen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 34 Afd. 2 Het bestuur van de gemeenschap . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 36 Afd. 3 Ontbinding van de gemeenschap . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 36 Afd. 4 Opheffing van de gemeenschap bij beschikking . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 38 Titel 8 Huwelijkse voorwaarden . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 39 Afd. 1 Huwelijkse voorwaarden in het algemeen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 39 Afd. 2 Verrekenbedingen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 40 § 1 Algemene regels voor verrekenbedingen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 40 § 2 Periodieke verrekenbedingen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 41 § 3 Finale verrekenbedingen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 42 Titel 9 Ontbinding van het huwelijk . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 43 Afd. 1 Ontbinding van het huwelijk in het algemeen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 43 Afd. 2 Echtscheiding . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 43 XI

Titel 10 Afd. 1 Afd. 2 Titel 11 Afd. 1 Afd. 2 Afd. 2a Afd. 3 Afd. 4 Afd. 5 Afd. 6 Titel 12 Titel 13 Afd. 1 Afd. 2 Afd. 3 Afd. 4 Titel 14 Afd. 1 Afd. 2 § 1. § 1a § 2. § 2a. § 3. Afd. 3 Afd. 3A § 1 § 2 § 3 Afd. 4 Afd. 5 Afd. 6 § 1. § 2. § 3. § 4. § 5. § 6. § 7. § 8. § 9. § 10. § 11. Titel 15 Titel 16 Titel 17 Afd. 1 Afd. 2 Titel 18 Afd. 1 Afd. 2 Afd. 3 XII

Scheiding van tafel en bed en ontbinding van het huwelijk na scheiding van tafel en bed . . . . . 46 Scheiding van tafel en bed . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 46 Ontbinding van het huwelijk na scheiding van tafel en bed . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 47 Afstamming . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 48 Algemeen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 48 Ontkenning van het door huwelijk of geregistreerd partnerschap ontstane vaderschap . . . . . . . 49 Ontkenning van het door huwelijk of geregistreerd partnerschap ontstane moederschap . . . . . . 50 Erkenning . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 50 Gerechtelijke vaststelling van het ouderschap . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 51 Inroeping of betwisting van staat . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 52 De bijzondere curator . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 52 Adoptie . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 53 Minderjarigheid . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 54 Algemene bepalingen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 54 Handlichting . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 55 De raad voor de kinderbescherming . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 55 Registers betreffende het over minderjarigen uitgeoefende gezag . . . . . . . . . . . . . . . . . . 57 Het gezag over minderjarige kinderen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 57 Algemeen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 57 Ouderlijk gezag . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 58 Het gezamenlijk gezag van ouders binnen en buiten huwelijk en het gezag van één ouder na scheiding . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 58 Het gezamenlijk gezag van ouders binnen een geregistreerd partnerschap . . . . . . . . . . . . . 60 Het gezag van ouders anders dan na scheiding . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 60 Gezag na meerderjarigverklaring . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 61 Het bewind van de ouders . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 62 Gemeenschappelijke bepalingen betreffende de gezagsuitoefening door de ouders en de gezagsuitoefening door één van hen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 63 Gezamenlijk gezag van een ouder tezamen met een ander dan een ouder . . . . . . . . . . . . . . 64 Het gezamenlijk gezag van rechtswege van een ouder tezamen met een ander dan een ouder . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 64 Het gezamenlijk gezag van een ouder tezamen met een ander dan een ouder krachtens rechterlijke beslissing . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 64 Gemeenschappelijke bepalingen inzake het gezamenlijk gezag van een ouder tezamen met een ander dan een ouder . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 65 Ondertoezichtstelling van minderjarigen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 66 Beëindiging van het ouderlijk gezag . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 71 Voogdij . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 73 Voogdij in het algemeen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 73 Voogdij door een der ouders opgedragen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 74 Voogdij door de rechter opgedragen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 75 Voogdij van rechtspersonen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 76 Ontslag van de voogdij . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 77 Onbevoegdheid tot de voogdij . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 77 Ondertoezichtstelling van onder voogdij staande minderjarigen . . . . . . . . . . . . . . . . . . 77 Beëindiging van voogdij . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 77 Het toezicht van de voogd over de persoon van de minderjarige . . . . . . . . . . . . . . . . . . 78 Het bewind van de voogd . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 79 De rekening en verantwoording bij het einde van de voogdij . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 84 Omgang en informatie . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 85 Curatele . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 86 Levensonderhoud . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 91 Algemene bepalingen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 91 Voorziening in de kosten van verzorging en opvoeding van minderjarige kinderen en stiefkinderen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 93 Afwezigheid, vermissing en vaststelling van overlijden in bepaalde gevallen . . . . . . . . . . . 95 Onderbewindstelling in geval van afwezigheid . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 95 Personen wier bestaan onzeker is . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 95 Vaststelling van overlijden in bepaalde gevallen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 98

Titel 19 Titel 20

Onderbewindstelling ter bescherming van meerderjarigen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 99 Mentorschap ten behoeve van meerderjarigen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 105

Boek 2

Rechtspersonen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 111

Titel 1 Titel 2 Titel 3 Afd. 1 Afd. 2 Titel 4 Afd. 1 Afd. 2 Afd. 3 Afd. 4 Afd. 5 Afd. 6 Afd. 7 Titel 5 Afd. 1 Afd. 2 Afd. 3 Afd. 4 Afd. 5 Afd. 6 Afd. 7 Titel 6 Titel 7 Afd. 1 Afd. 2 Afd. 3 Afd. 3A Afd. 4 Afd. 5 Titel 8 Afd. 1 Afd. 2 Afd. 3 Titel 9 Afd. 1 Afd. 2 Afd. 3 § 1. § 2. § 3. Afd. 4 Afd. 5 Afd. 6 Afd. 7 Afd. 8 Afd. 9 Afd. 10 Afd. 11 Afd. 12 Afd. 13 Afd. 14

Algemene bepalingen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 111 Verenigingen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 120 Coöperaties en onderlinge waarborgmaatschappijen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 126 Algemene bepalingen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 126 De raad van commissarissen bij de grote coöperatie en bij de grote onderlinge waarborgmaatschappij . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 129 Naamloze vennootschappen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 133 Algemene bepalingen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 133 De aandelen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 136 Het vermogen van de naamloze vennootschap . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 143 De algemene vergadering . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 154 Het bestuur van de naamloze vennootschap en het toezicht op het bestuur . . . . . . . . . . . . 161 De raad van commissarissen bij de grote naamloze vennootschap . . . . . . . . . . . . . . . . 169 Evenwichtige verdeling van de zetels over vrouwen en mannen . . . . . . . . . . . . . . . . . . 174 Besloten vennootschappen met beperkte aansprakelijkheid . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 175 Algemene bepalingen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 175 De aandelen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 178 Het vermogen van de vennootschap . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 184 De algemene vergadering . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 190 Het bestuur van de vennootschap en het toezicht op het bestuur . . . . . . . . . . . . . . . . . 194 De raad van commissarissen bij de grote besloten vennootschap met beperkte aansprakelijkheid . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 200 Evenwichtige verdeling van de zetels over vrouwen en mannen . . . . . . . . . . . . . . . . . . 206 Stichtingen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 206 Fusie en splitsing . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 211 Algemene bepaling . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 211 Algemene bepalingen omtrent fusies . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 211 Bijzondere bepalingen voor fusies van naamloze en besloten vennootschappen . . . . . . . . . 216 Bijzondere bepalingen voor grensoverschrijdende fusies . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 219 Algemene bepalingen omtrent splitsingen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 222 Bijzondere bepalingen voor splitsingen waarbij een naamloze of besloten vennootschap wordt gesplitst of wordt opgericht . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 229 Geschillenregeling en het recht van enquête . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 232 Geschillenregeling . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 232 Het recht van enquête . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 237 Het openbaar bod . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 242 De jaarrekening en het jaarverslag . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 244 Algemene bepaling . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 244 Algemene bepalingen omtrent de jaarrekening . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 245 Voorschriften omtrent de balans en de toelichting daarop . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 247 Hoofdindeling van de balans . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 247 Activa . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 247 Passiva . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 248 Voorschriften omtrent de winst- en verliesrekening en de toelichting daarop . . . . . . . . . . . 250 Bijzondere voorschriften omtrent de toelichting . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 251 Voorschriften omtrent de grondslagen van waardering en van bepaling van het resultaat . . . . . 255 Jaarverslag . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 258 Overige gegevens . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 259 Deskundigenonderzoek . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 260 Openbaarmaking . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 261 Vrijstellingen op grond van de omvang van het bedrijf van de rechtspersoon . . . . . . . . . . . 262 Bepalingen omtrent rechtspersonen van onderscheiden aard . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 264 Geconsolideerde jaarrekening . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 266 Bepalingen voor banken . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 269 XIII

Afd. 15 § 1. § 2. § 3. § 2a. § 4. § 5. § 6. Afd. 16

Bepalingen voor verzekeringsmaatschappijen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 271 Algemene bepalingen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 271 Voorschriften omtrent de balans en de toelichting daarop . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 271 Voorschriften omtrent de winst- en verliesrekening en de toelichting daarop . . . . . . . . . . . 274 Het overzicht van de samenstelling van het totaalresultaat . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 276 Bijzondere voorschriften omtrent de toelichting . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 277 Bijzondere voorschriften omtrent de grondslagen van waardering en van bepaling van het resultaat . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 278 Bijzondere bepalingen voor de geconsolideerde jaarrekening . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 279 Rechtspleging . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 280

Boek 3

Vermogensrecht in het algemeen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 285

Titel 1 Afd. 1 Afd. 1A Afd. 1B Afd. 2 Titel 2 Titel 3 Titel 4 Afd. 1 Afd. 2 Afd. 3 Titel 5 Titel 6 Titel 7 Afd. 1 Afd. 2 Afd. 3 Titel 8 Titel 9 Afd. 1 Afd. 2 Afd. 3 Afd. 4 Titel 10 Afd. 1 Afd. 2 Afd. 3 Afd. 4 Titel 11

Algemene bepalingen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 285 Begripsbepalingen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 285 Elektronisch vermogensrechtelijk rechtsverkeer . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 286 Het voeren van een administratie . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 288 Inschrijvingen betreffende registergoederen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 289 Rechtshandelingen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 292 Volmacht . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 297 Verkrijging en verlies van goederen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 300 Algemene bepalingen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 300 Overdracht van goederen en afstand van beperkte rechten . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 301 Verkrijging en verlies door verjaring . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 305 Bezit en houderschap . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 306 Bewind . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 308 Gemeenschap . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 308 Algemene bepalingen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 308 Enige bijzondere gemeenschappen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 312 Nietige en vernietigbare verdelingen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 313 Vruchtgebruik . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 314 Rechten van pand en hypotheek . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 318 Algemene bepalingen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 318 Pandrecht . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 319 Pandrecht van certificaathouders . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 322 Recht van hypotheek . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 323 Verhaalsrecht op goederen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 328 Algemene bepalingen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 328 Bevoorrechte vorderingen op bepaalde goederen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 330 Bevoorrechte vorderingen op alle goederen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 331 Retentierecht . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 332 Rechtsvorderingen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 332

Boek 4

Erfrecht . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 341

Titel 1 Titel 2 Titel 3 Afd. 1 Afd. 2 Titel 4 Afd. 1 Afd. 2 Afd. 3 § 1. § 2. § 3. Afd. 4

Algemene bepalingen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 341 Erfopvolging bij versterf . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 342 Het erfrecht bij versterf van de niet van tafel en bed gescheiden echtgenoot en van de kinderen alsmede andere wettelijke rechten . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 343 Het erfrecht bij versterf van de niet van tafel en bed gescheiden echtgenoot en van de kinderen . 343 Andere wettelijke rechten . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 347 Uiterste willen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 351 Uiterste wilsbeschikkingen in het algemeen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 351 Wie uiterste wilsbeschikkingen kunnen maken en wie daaruit voordeel kunnen genieten . . . . . 353 Legitieme portie . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 354 Algemene bepalingen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 354 De omvang van de legitieme portie . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 355 Het geldend maken van de legitieme portie . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 357 Vorm van uiterste willen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 360

XIV

Afd. 5 Titel 5 Afd. 1 Afd. 2 § 1. § 2. Afd. 3 Afd. 4 Afd. 5 Afd. 6 Afd. 7 § 1. § 2. § 3. § 4. Titel 6 Afd. 1 Afd. 2 Afd. 3 Afd. 4

Herroeping van uiterste wilsbeschikkingen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 363 Onderscheiden soorten van uiterste wilsbeschikkingen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 363 Erfstellingen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 363 Legaten . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 363 Algemene bepalingen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 363 Giften en andere handelingen die worden aangemerkt als legaten . . . . . . . . . . . . . . . . . 365 Testamentaire lasten . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 366 Stichtingen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 366 Makingen onder tijdsbepaling en onder voorwaarde . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 367 Executeurs . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 368 Testamentair bewind . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 370 Algemene bepalingen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 370 De bewindvoerder . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 370 De gevolgen van het bewind . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 372 Einde van het bewind . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 374 Gevolgen van de erfopvolging . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 375 Algemene bepalingen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 375 Aanvaarding en verwerping van nalatenschappen en van legaten . . . . . . . . . . . . . . . . . 376 Vereffening van de nalatenschap . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 379 Verdeling van de nalatenschap . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 384

Boek 4

Erfrecht (oud) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 385

Titel 11 Afd. 1 Afd. 2 Titel 12 Afd. 1 Afd. 2 Afd. 3 Afd. 4 Afd. 5 Afd. 6 Afd. 7 Afd. 8 Afd. 9 Titel 13 Titel 14 Titel 15 Afd. 1 Afd. 2 Titel 16 Afd. 2 Afd. 3 Afd. 5 Titel 17

Van erfopvolging bij versterf . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 385 Algemeene bepalingen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 385 Van de orde der erfopvolging . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 387 Van uiterste willen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 388 Algemeene bepalingen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 388 Van de bekwaamheid om bij uitersten wil te beschikken of daarvan voordeel te genieten . . . . . 390 Van de legitime portie of het wettelijk erfdeel, en van de inkorting der giften, welke die portie zouden verminderen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 392 Van den vorm der uiterste willen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 394 Van de erfstellin­gen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 397 Van legaten . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 398 Van de geoorloofde erfstellingen over de hand, ten behoeve van kleinkinderen en afstammelingen van broeders en zusters . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 399 Van de erfstellingen over de hand in hetgeen de erfgenaam of legataris onvervreemd en onverteerd zal nalaten . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 401 Van het herroepen van uiterste wilsbeschikkingen en het vervallen van dezelve . . . . . . . . . 401 Van uitvoerders van uiterste wilsbeschikkingen en van bewindvoerders . . . . . . . . . . . . . . 402 Van het regt van beraad en het voorregt van boedelbe­schrijving . . . . . . . . . . . . . . . . . . 404 Van het aanvaarden en verwerpen van erfenissen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 406 Van het aanvaarden van erfenissen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 406 Van het verwerpen van erfenissen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 407 Van boedelscheiding . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 408 Van inbreng . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 408 Van de betaling der schulden . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 410 Van boedelverdeeling, door bloedverwanten in de opgaande linie tusschen hunne afkomelingen onderling of tusschen dezen en hun langstlevenden echtgenoot gemaakt . . . . . . 411 Van onbeheerde nalatenschappen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 411

Boek 5

Zakelijke rechten . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 413

Titel 1 Titel 2 Titel 3 Titel 4 Titel 5 Titel 6

Eigendom in het algemeen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 413 Eigendom van roerende zaken . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 413 Eigendom van onroerende zaken . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 415 Bevoegdheden en verplichtingen van eigenaars van naburige erven . . . . . . . . . . . . . . . . 418 Mandeligheid . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 421 Erfdienstbaarheden . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 422

XV

Titel 7 Titel 8 Titel 9 Afd. 1 Afd. 2 Afd. 3 Afd. 4

Erfpacht . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 424 Opstal . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 426 Appartementsrechten . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 427 Algemene bepalingen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 427 De vereniging van eigenaars . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 432 Rechten uit verzekeringsovereenkomsten . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 435 Wijziging van de akte van splitsing en opheffing van de splitsing . . . . . . . . . . . . . . . . . 435

Boek 6

Algemeen gedeelte van het verbintenissenrecht . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 439

Titel 1 Afd. 1 Afd. 2 Afd. 3 Afd. 4 Afd. 5 Afd. 6 Afd. 7 Afd. 8 Afd. 9 § 1. § 2. § 3. § 4. Afd. 10 Afd. 11 Afd. 12 Titel 2 Afd. 1 Afd. 2 Afd. 3 Afd. 4 Titel 3 Afd. 1 Afd. 2 Afd. 3 Afd. 3A Afd. 4 Afd. 4A Afd. 5 Titel 4 Afd. 1 Afd. 2 Afd. 3 Titel 5 Afd. 1 Afd. 2 Afd. 2a Afd. 2b § 1. § 2. § 3. § 4. § 5. § 6. Afd. 3 Afd. 4 Afd. 5

Verbintenissen in het algemeen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 439 Algemene bepalingen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 439 Pluraliteit van schuldenaren en hoofdelijke verbondenheid . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 439 Pluraliteit van schuldeisers . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 441 Alternatieve verbintenissen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 441 Voorwaardelijke verbintenissen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 442 Nakoming van verbintenissen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 442 Opschortingsrechten . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 445 Schuldeisersverzuim . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 445 De gevolgen van het niet nakomen van een verbintenis . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 447 Algemene bepalingen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 447 Verzuim van de schuldenaar . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 447 Verdere gevolgen van niet-nakoming . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 448 Boetebeding . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 449 Wettelijke verplichtingen tot schadevergoeding . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 449 Verbintenissen tot betaling van een geldsom . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 452 Verrekening . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 455 Overgang van vorderingen en schulden en afstand van vorderingen . . . . . . . . . . . . . . . 458 Gevolgen van overgang van vorderingen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 458 Subrogatie . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 459 Schuld- en contractsoverneming . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 459 Afstand en vermenging . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 460 Onrechtmatige daad . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 461 Algemene bepalingen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 461 Aansprakelijkheid voor personen en zaken . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 462 Produktenaansprakelijkheid . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 467 Oneerlijke handelspraktijken . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 468 Misleidende en vergelijkende reclame . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 473 Aansprakelijkheid bij elektronisch rechtsverkeer . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 475 Tijdelijke regeling verhaalsrechten . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 476 Verbintenissen uit andere bron dan onrechtmatige daad of overeenkomst . . . . . . . . . . . . . 476 Zaakwaarneming . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 476 Onverschuldigde betaling . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 477 Ongerechtvaardigde verrijking . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 478 Overeenkomsten in het algemeen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 478 Algemene bepalingen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 478 Het tot stand komen van overeenkomsten . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 479 Informatie over dienstverrichters en hun diensten naar aanleiding van de dienstenrichtlijn . . . . 482 Bepalingen voor overeenkomsten tussen handelaren en consumenten . . . . . . . . . . . . . . . 483 Algemene bepalingen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 483 Bepalingen voor overeenkomsten anders dan op afstand of buiten de verkoopruimte . . . . . . . 486 Bepalingen voor overeenkomsten op afstand en overeenkomsten buiten de verkoopruimte . . . . 487 Aanvullende bepalingen voor overeenkomsten buiten de verkoopruimte . . . . . . . . . . . . . 491 Aanvullende bepalingen voor overeenkomsten op afstand . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 491 Specifieke bepalingen voor overeenkomsten op afstand en buiten de verkoopruimte inzake financiële producten en financiële diensten . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 492 Algemene voorwaarden . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 494 Rechtsgevolgen van overeenkomsten . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 500 Wederkerige overeenkomsten . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 502

XVI

Boek 7

Bijzondere overeenkomsten . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 505

Titel 1 Afd. 1 Afd. 2 Afd. 3 Afd. 4 Afd. 5 Afd. 6 Afd. 7 Afd. 8 Afd. 9 Afd. 10 Afd. 12 Titel 1a Titel 2 Titel 2a. Afd. 1 Afd. 2 Afd. 3 Afd. 4 Afd. 5 Afd. 6 Titel 2d Titel 3 Titel 4 Afd. 1 Afd. 2 Afd. 3 Afd. 4 Afd. 5 § 1. § 2. § 3. Afd. 6 Titel 5 Afd. 1 Afd. 2 Afd. 3 Afd. 4 Afd. 5 Afd. 6 Afd. 7 Afd. 8 Afd. 9 Afd. 10 Afd. 11 Afd. 12 § 1. § 2. § 3. § 4. Afd. 13 Afd. 14 Titel 7 Afd. 1 Afd. 2 Afd. 3

Koop en ruil . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 505 Koop: Algemene bepalingen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 505 Verplichtingen van de verkoper . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 508 Bijzondere gevolgen van niet-nakoming van de verplichtingen van de verkoper . . . . . . . . . 510 Verplichtingen van de koper . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 512 Bijzondere gevolgen van verzuim van de koper . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 513 Bijzondere gevallen van ontbinding . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 513 Schadevergoeding . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 513 Recht van reclame . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 513 Koop op proef . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 514 Koop van vermogensrechten . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 515 Ruil . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 515 Overeenkomsten betreffende het gebruik in deeltijd, vakantieproducten van lange duur, bijstand en uitwisseling . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 515 Financiëlezekerheidsovereenkomsten . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 518 Consumentenkredietovereenkomsten . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 520 Algemene bepalingen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 520 Informatieverstrekking en handelingen voorafgaand aan het sluiten van de kredietovereenkomst . . . 523 Informatie en rechten betreffende kredietovereenkomsten . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 524 Jaarlijks kostenpercentage . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 529 Kredietgevers en kredietbemiddelaars . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 529 Slotbepalingen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 529 Overeenkomst van pandbelening . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 529 Schenking . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 531 Huur . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 533 Algemene bepalingen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 533 Verplichtingen van de verhuurder . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 534 De verplichtingen van de huurder . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 535 De overgang van de huur bij overdracht van de verhuurde zaken en het eindigen van de huur . . 537 Huur van woonruimte . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 539 Huurprijzen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 540 Andere vergoedingen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 545 Slotbepalingen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 546 Huur van bedrijfsruimte . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 553 Pacht . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 558 Algemene bepalingen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 558 Vorm van de pachtovereenkomst . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 558 Goedkeuring van de pachtovereenkomst . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 558 Duur van de pachtovereenkomst . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 560 Pachtprijs . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 561 Verplichtingen van de verpachter . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 562 Verplichtingen van de pachter . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 564 Overgang van de pacht bij overdracht van de verpachte zaken . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 566 Pachtoverneming . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 566 Het eindigen van de pachtovereenkomst . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 567 Het voorkeursrecht van de pachter . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 570 Bijzondere pachtovereenkomsten . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 572 Verpachting door openbare lichamen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 572 Verpachting binnen reservaten . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 573 Pacht van geringe oppervlakten . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 574 Teeltpacht en geliberaliseerde pacht . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 574 Dwingend recht . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 575 Slotbepalingen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 576 Opdracht . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 576 Opdracht in het algemeen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 576 Lastgeving . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 578 Bemiddelingsovereenkomst . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 580 XVII

Afd. 4 Agentuurovereenkomst . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 580 Afd. 5 De overeenkomst inzake geneeskundige behandeling . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 584 Titel 7A Reisovereenkomst . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 588 Titel 7B Betalingstransactie . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 591 Afd. 1 Algemene bepalingen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 591 Afd. 2 Instemming met de betaalopdracht . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 595 Afd. 3 Uitvoering van de betalingstransactie . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 598 § 1. Betaalopdrachten, kosten en overgemaakte bedragen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 598 § 2. Uitvoeringstermijn en valutadatum . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 599 § 3. Aansprakelijkheid . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 600 Afd. 4 Slotbepalingen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 601 Titel 9 Bewaarneming . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 602 Titel 10 Arbeidsovereenkomst . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 603 Afd. 1 Algemene bepalingen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 603 Afd. 2 Loon . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 604 Afd. 3 Vakantie en verlof . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 612 Afd. 4 Gelijke behandeling . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 615 Afd. 5 Enkele bijzondere bedingen in de arbeidsovereenkomst . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 617 Afd. 6 Enkele bijzondere verplichtingen van de werkgever . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 618 Afd. 7 Enkele bijzondere verplichtingen van de werknemer . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 621 Afd. 8 Rechten van de werknemer bij overgang van een onderneming . . . . . . . . . . . . . . . . . . 622 Afd. 9 Einde van de arbeidsovereenkomst . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 623 Afd. 10 Bijzondere bepalingen voor handelsvertegenwoordigers . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 641 Afd. 11 Bijzondere bepalingen ter zake van de uitzendovereenkomst . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 641 Afd. 12 Bijzondere bepalingen terzake van de zee-arbeidsovereenkomst . . . . . . . . . . . . . . . . . 642 Afd. 12A De zeevarende in de visserij . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 652 Titel 12 Aanneming van werk . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 653 Afd. 1 Aanneming van werk in het algemeen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 653 Afd. 2 Bijzondere bepalingen voor de bouw van een woning in opdracht van een natuurlijk persoon die niet handelt in de uitoefening van een beroep of bedrijf . . . . . . . . . . . . . . . . 656 Titel 14 Borgtocht . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 657 Afd. 1 Algemene bepalingen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 657 Afd. 2 Borgtocht, aangegaan buiten beroep of bedrijf . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 658 Afd. 3 De gevolgen van de borgtocht tussen de hoofdschuldenaar en de borg en tussen borgen en voor de verbintenis aansprakelijke niet-schuldenaren onderling . . . . . . . 659 Titel 15 Vaststellingsovereenkomst . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 659 Titel 17 Verzekering . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 663 Afd. 1 Algemene bepalingen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 663 Afd. 2 Schadeverzekering . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 667 Afd. 3 Sommenverzekering . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 671 § 1. Algemene bepalingen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 671 § 2. Levensverzekering . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 673 Titel 18 Lijfrente . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 675 Boek 7a

Bijzondere overeenkomsten; vervolg . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 677

Titel 5A Afd. 1 Afd. 2 Titel 7 Titel 9 Afd. 1 Afd. 2 Afd. 3 Afd. 4 Titel 13 Afd. 1 Afd. 2 Afd. 3

Van koop en verkoop op afbetaling . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 677 Van koop en verkoop op afbetaling in het algemeen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 677 Van huurkoop . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 678 Van huur en verhuur . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 680 Van maatschap . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 680 Algemeene bepalingen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 680 Van de verbindtenissen der vennooten onderling . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 680 Van de verbindtenissen der vennooten ten aanzien van derden . . . . . . . . . . . . . . . . . . 682 Van de verschillende wijzen waarop de maatschap eindigt . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 682 Van bruikleening . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 684 Algemeene bepalingen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 684 Van de verpligtingen van dengenen die iets ter bruikleening ontvangt . . . . . . . . . . . . . . 685 Van de verpligtingen van den uitleener . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 685

XVIII

Titel 14 Van verbruikleening . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 686 afd. 1 Algemeene bepalingen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 686 Afd. 2 Van de verpligtingen des uitleeners . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 686 Afd. 3 Van de verpligtingen des leeners . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 686 Afd. 4 Van het ter leen geven op interessen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 686 Titel 15 Van gevestigde of altijddurende renten . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 687 Titel 16 Van kans-overeenkomsten . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 687 Afd. 3. Van spel en weddingschap . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 687 Titel 17 Van lastgeving . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 688 Titel 19 Van dading . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 688 Algemene slotbepaling . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 688 Boek 8

Verkeersmiddelen en vervoer . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 689

I. Titel 1 Titel 2 Afd. 1 Afd. 2 Afd. 3 Afd. 4 Afd. 5 Afd. 6 II. Titel 3 Afd. 1 Afd. 2 Afd. 3 Afd. 4 Afd. 5 Titel 4 Afd. 2 Titel 5 Afd. 1 Afd. 2 Afd. 3 Afd. 4 Titel 6 Afd. 1 Afd. 2 Afd. 3 Afd. 4 Afd. 5 § 1. § 2. § 3. Afd. 4 Titel 7 III. Titel 8 Afd. 1 Afd. 2 Afd. 3 Afd. 4 Afd. 5 Afd. 6 Titel 9 Afd. 2 Titel 10

Algemene bepalingen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 689 Algemene bepalingen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 689 Algemene bepalingen betreffende vervoer . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 690 Overeenkomst van goederenvervoer . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 690 Overeenkomst van gecombineerd goederenvervoer . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 692 Overeenkomst tot het doen vervoeren van goederen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 694 Overeenkomst van personenvervoer . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 696 Overeenkomst tot binnenlands openbaar personenvervoer . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 698 Overeenkomst van gecombineerd vervoer van personen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 701 Zeerecht . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 701 Het zeeschip en de zaken aan boord daarvan . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 701 Rederij van het zeeschip . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 701 Rechten op zeeschepen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 704 Voorrechten op zeeschepen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 706 Voorrechten op zaken aan boord van zeeschepen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 708 Slotbepalingen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 709 Bemanning van een zeeschip . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 710 Kapitein . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 710 Exploitatie . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 710 Algemene bepalingen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 710 Overeenkomst van goederenvervoer over zee . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 712 Overeenkomst van personenvervoer over zee . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 725 Enige bijzondere overeenkomsten . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 734 Ongevallen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 735 Aanvaring . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 735 Hulpverlening . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 735 Avarij-grosse . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 741 Gevaarlijke stoffen aan boord van een zeeschip . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 741 Aansprakelijkheid voor schade door verontreiniging door bunkerolie . . . . . . . . . . . . . . . 744 Algemene bepalingen en toepassingsgebied . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 744 Aansprakelijkheid van de scheepseigenaar . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 744 Verplichte verzekering . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 745 747 Beperking van aansprakelijkheid voor maritieme vorderingen . . . . . . . . . . . . . . . . . . 748 Binnenvaartrecht . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 751 Het binnenschip en de zaken aan boord daarvan . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 751 Rederij van het binnenschip . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 751 Rechten op binnenschepen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 751 Huurkoop van teboekstaande binnenschepen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 754 Voorrechten op binnenschepen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 756 Voorrechten op zaken aan boord van binnenschepen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 758 Slotbepalingen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 759 Bemanning van een binnenschip . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 760 Schipper . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 760 Exploitatie . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 760 XIX

Afd. 1 Algemene bepaling . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 760 Afd. 2 Overeenkomst van goederenvervoer over binnenwateren . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 760 Afd. 3 Overeenkomst van personenvervoer over binnenwateren . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 775 Afd. 4 Enige bijzondere overeenkomsten . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 777 Titel 11 Ongevallen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 779 Afd. 1 Aanvaring . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 779 Afd. 2 Hulpverlening . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 780 Afd. 3 Avarij-grosse . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 780 Afd. 4 Gevaarlijke stoffen aan boord van een binnenschip . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 780 Titel 12 Beperking van aansprakelijkheid van eigenaren van binnenschepen . . . . . . . . . . . . . . . 783 IV. Wegvervoersrecht . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 785 Titel 13 Wegvervoer . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 785 Afd. 1 Algemene bepalingen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 785 Afd. 2 Overeenkomst van goederenvervoer over de weg . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 785 Afd. 3 Overeenkomst van personenvervoer over de weg . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 794 Afd. 4 Verhuisovereenkomst . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 798 Titel 14 Ongevallen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 803 Afd. 1 Gevaarlijke stoffen aan boord van een voertuig . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 803 V. Luchtrecht . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 806 Titel 15 Het luchtvaartuig . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 806 Afd. 1 Rechten op luchtvaartuigen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 806 Afd. 2 Voorrechten op luchtvaartuigen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 808 Afd. 3 Slotbepaling . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 809 Titel 16 Exploitatie . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 809 Afd. 1 Algemene bepalingen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 809 Afd. 2 Overeenkomst van goederenvervoer door de lucht . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 810 Afd. 3 Overeenkomst van personenvervoer door de lucht . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 816 Afd. 4 Opvolgend vervoer . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 819 VI. Vervoer langs spoorstaven . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 820 Titel 18 Overeenkomst van goederenvervoer over spoorwegen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 820 Afd. 1 Algemene bepalingen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 820 Afd. 2 Sluiting en uitvoering van de vervoerovereenkomst . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 820 Afd. 3 Aansprakelijkheid . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 826 Afd. 4 Uitoefening van rechten . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 830 Afd. 5 Onderlinge betrekkingen tussen de vervoerders . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 832 Titel 19 Ongevallen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 832 Afd. 1 Aansprakelijkheid voor spoorvoertuigen en spoorweginfrastructuur . . . . . . . . . . . . . . . . 832 Afd. 2 Gevaarlijke stoffen aan boord van een spoorrijtuig . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 833 VII. Slotbepalingen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 836 Titel 20 Verjaring en verval . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 836 Afd. 1 Algemene bepalingen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 836 Afd. 2 Goederenvervoer . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 836 Afd. 3 Bijzondere exploitatie-overeenkomsten . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 839 Afd. 4 Overeenkomst tot het doen vervoeren van goederen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 839 Afd. 5 Vervoer van personen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 840 Afd. 7 Rederij . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 841 Afd. 8 Rechtsvorderingen jegens kapitein of schipper . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 841 Afd. 9 Aanvaring . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 842 Afd. 10 Hulpverlening . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 842 Afd. 11 Avarij-grosse . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 843 Afd. 12 Gevaarlijke stoffen aan boord van een zeeschip, een binnenschip, een voertuig en een spoorvoertuig . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 843 Afd. 13 Luchtrecht . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 843 Algemene Slotbepaling . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 844 Boek 10

Internationaal privaatrecht . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 845

Titel 1 Titel 2

Algemene bepalingen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 845 De naam . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 847

XX

Titel 3 Afd. 1 Afd. 2 Afd. 3 Afd. 4 Titel 4 Afd. 1 Afd. 2 Afd. 3 Afd. 4 Afd. 5 Afd. 6 Afd. 7 Afd. 8 Titel 5 Afd. 1 Afd. 2 Afd. 3 Afd. 4 Afd. 5 Afd. 6 Titel 6 Afd. 1 Afd. 2 Afd. 3 Afd. 4 Titel 7 Afd. 1 Afd. 2 Afd. 4 Titel 8 Titel 9 Titel 10 Afd. 1 Afd. 2 Afd. 3 Afd. 4 Afd. 5 Titel 11 Titel 12 Titel 13 Titel 14 Titel 15 Titel 16

Het huwelijk . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 849 Voltrekking en erkenning van de geldigheid van huwelijken . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 849 Rechtsbetrekkingen tussen de echtgenoten . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 850 Het huwelijksvermogensregime . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 851 Ontbinding van het huwelijk en scheiding van tafel en bed . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 852 Het geregistreerd partnerschap . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 853 Het aangaan van een geregistreerd partnerschap in Nederland . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 853 De erkenning van een buiten Nederland aangegaan geregistreerd partnerschap . . . . . . . . . . 853 Rechtsbetrekkingen tussen de geregistreerde partners . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 854 Het partnerschapsvermogensregime . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 855 Beëindiging in Nederland van een geregistreerd partnerschap . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 856 Erkenning van een buiten Nederland tot stand gekomen beëindiging van een geregistreerd partnerschap . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 857 Levensonderhoud . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 857 Overgangsrecht . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 857 Afstamming . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 857 Familierechtelijke betrekkingen door geboorte . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 857 Familierechtelijke betrekkingen door erkenning of gerechtelijke vaststelling van het vaderschap . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 858 Familierechtelijke betrekkingen door wettiging . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 859 De inhoud van familierechtelijke betrekkingen uit hoofde van afstamming . . . . . . . . . . . . 860 Erkenning van buitenslands tot stand gekomen rechterlijke beslissingen en rechtsfeiten . . . . . 860 Overgangsrecht . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 861 Adoptie . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 861 Algemene bepalingen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 861 De in Nederland uit te spreken adoptie . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 861 Erkenning van een buitenlandse adoptie . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 861 Overgangsrecht . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 863 Overige onderwerpen van familierecht . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 863 Ouderlijke verantwoordelijkheid en bescherming van kinderen . . . . . . . . . . . . . . . . . . 863 Internationale ontvoering van kinderen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 863 Levensonderhoud . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 863 Corporaties . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 864 Vertegenwoordiging . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 865 Goederenrecht . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 865 Algemene bepalingen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 865 Het goederenrechtelijke regime met betrekking tot zaken . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 866 Het goederenrechtelijke regime met betrekking tot vorderingsrechten . . . . . . . . . . . . . . . 867 Het goederenrechtelijke regime met betrekking tot aandelen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 868 Het goederenrechtelijke regime met betrekking tot giraal overdraagbare effecten . . . . . . . . . 868 Trustrecht . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 869 Erfrecht . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 869 Verbintenissen uit overeenkomst . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 870 Verbintenissen uit andere bron dan overeenkomst . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 871 Enkele bepalingen met betrekking tot het zeerecht, het binnenvaartrecht en het luchtrecht . . . . 871 Arbitrage . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 872

Overgangswet Nieuw Burgerlijk Wetboek . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 873 Inleidende bepaling . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 873 Titel 1 Overgangsbepalingen in verband met Boek 1 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 873 Titel 2 Overgangsbepalingen in verband met Boek 2 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 877 Titel 3 Algemene overgangsbepalingen in verband met de Boeken 3-10 . . . . . . . . . . . . . . . . . 882 Titel 4 Overgangsbepalingen in verband met Boek 3 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 883 Titel 5 Overgangsbepalingen in verband met Boek 4 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 889 Titel 6 Overgangsbepalingen in verband met Boek 5 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 891 Titel 7 Overgangsbepalingen in verband met Boek 6 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 895 Titel 8 Overgangsbepalingen in verband met Boek 7 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 897 Titel 9 Overgangsbepalingen in verband met Boek 8 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 901

XXI

Titel 10 Overgangsbepaling in verband met Boek 10 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 902 Slotartikel . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 903 Grondwet . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 905 Transponeringstabel . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 909 Verwijzingentabel . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 927 Alfabetisch register . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 947

XXII