2014 N 120. Michel Galant GAL

3/2014 N° 120

Michel Galant GAL

OVERZICHT SEMPER LABORA 3/2014 1.

Het woord van de voorzitter

2.

In Memoriam

3.

Grijp naar uw agendas : het volgende banket van de Oudgedienden

4.

Remembrance Day 2014

5.

Nieuws van 1 Wing : Joint Umbrella

6.

Veranderingen bij het Commando van 1 Wing

7.

De culturele uitstap van 03 october 2014

8.

Internet Site

9.

Oproep aan de oudgedienden

10. De zomer in het LtAvn museum in Bevekom 11. De « Sherpa » van Sagita, een zeer origineel Belgisch ontwerp van ULM helikopter (Alphonse Dumoulin) 12. Lijst van de leden 2014 in orde van lidgeld op 15 augustus 2014 13. Identificatie van de voornaamste verantwoordelijken

Het woord van de Voorzitter Beste vrienden, De zomer trekt op zijn einde: voor velen onder ons was het zeker een bijzondere tijd van weerzien, van ontdekkingen en van ontmoetingen. Intussen blijven drama's dagelijkse kost: vliegtuigrampen in Oekraïne, Mali en in Iran en islamitische druk in het Midden-Oosten en in Afrika. Allemaal evenementen die ons met onze beperkingen confronteren en ons er aan herinneren dat onverdraagzaamheid steeds naar misbruiken leidt. Deze zomerweken lieten ons eveneens toe het wat rustiger aan te doen. Maar wij gingen weer moedig en met geestdrift aan het werk om U de derde uitgave 2014 van onze Semper Labora aan te bieden. De tweede helft van dit jaar wordt overigens rijk aan evenementen. Naast het banket der Oudgedienden dat dit jaar op 19 september plaats grijpt in de gebouwen van 1 Wing, zal onze culturele herfstbezoek ons kennis laten maken met de mijn van Blégny en de Technospace Aéro. Zoals reeds in SL 2/2014 aangekondigd zien wij met vreugde de peterschap over de promotie “piloten 2014” die zonet de academische vorming in de KMS aanvatte, door Generaal-Majoor Vlieger Robert Desmet, oud-Commandant van de 6e Escadrille nemen. Een prachtige erkenning en een oorzaak van trots voor zijn familie en voor onze vereniging.

Hopende dat de zomer U gunstig was, verheug ik mij op een weerzien bij onze volgende activiteiten en, in het bijzonder bij ons traditioneel banket der Oudgedienden. Lang leve de Belgian Defence Rotary Wing, LtAvn and Air O.P.Association ! Raymond COLLARD, Ir Voorzitter

In memoriam Sinds het verschijnen van de laatste uitgave van Semper Labora werd het overlijden van volgende kameraden ons medegedeeld: 

op 14 mei 2014, Commandant Vlieger op rust Omer Robberecht



op 13 juni 2014, Luitenant-kolonel Vlieger op rust Louis Janssens, oud korpsoverste van het 16 Escadrille LtAvn, steeds actief in de wereld van de luchtvaart en van de helikopters

 Eerste Sergent Lucien Moreau, een oudgediende van het 16 Escadrille LtAvn;  Eerste Korporaal-chef Richard Devos, een oudgediende van de Heli Wing. Wij bieden de treurende families onze innigste deelneming aan.

Grijp naar Uw agenda: het volgende banket van de Oudgedienden

Het volgende BANKET VAN DE OUDGEDIENDEN zal op 19 september 2014 te Bevekom plaatsvinden (Kwartiermess in het Kamp). Zoals tijdens de vorige edities, wachten we op een zeer belangrijke deelname. De kans om over de huidige actualiteit en over de toekomst van de helikopters te spreken maar vooral om onze mooie verleden te bespreken.

Als jullie geen uitnodiging hebben ontvangen, inschrijvingen zijn nog steeds mogelijk tot 10 september alleen via Tf aan Cdt LABOULLE Pierre (0486/188469 of 010/682710)

3

Remembrance Day 2014

Dit jaar organiseert de “Belgian Air Force Association” de jaarlijkse “Remembrance Day” ceremonie op zaterdag 11 oktober om 11.30 uur aan het monument gelegen in het Jubelpark (naast het Koninklijk Leger Museum). Dit monument is gewijd aan de nagedachtenis van allen die hun leven gaven in bevolen luchtdienst. Laat ons niet vergeten dat zij zich opgeofferd hebben om onze vrijheid, onze onafhankelijkheid en onze westerse waarden te vrijwaren. U bent vriendelijk uitgenodigd, samen met uw familie, op deze ceremonie die jaarlijks georganiseerd wordt in het kader van de verjaardag van de oprichting van de Belgische Luchtmacht (15 oktober 1946). Kledij: stadskledij (uniform of burger).

Zoals bij de vorige edities zal de voorzitter een bloemenkrans in naam van onze vereniging neerleggen. Anderzijds zullen witte rozen beschikbaar zijn aan 2,00 euro/stuk, voor iedereen die een bloem wenst neer te leggen aan het monument. Na de plechtigheid wordt iedereen uitgenodigd op de receptie, aangeboden door FONAVIBEL. Ze zal plaatsvinden in het Luchtvaart Museum (12.00 tot 15.00 uur).

4

Nieuws uit de 1 Wing: JOINT UMBRELLA Vier helikopters A109 Agusta van de 1 Wing van Bevekom werden tot tweemaal toe op de luchthaven van Melsbroek ontplooid. Een eerste maal op 25 en 26 maart 2014, ter gelegenheid van het bezoek van de Amerikaanse President Barak Obama. Het detachement stond onder bevel van Maj Vl Yves Kohnen, CO van de 17 Sqn MRH. Een tweede maal op 2 en 3 april, ter gelegenheid van de UE-Afrika top. Het detachement stond toen onder bevel van Kapitein Vlieger Ken De Feu, CO van de A Flight van de 17 Sqn. De vier helikopters werden in de zelfde configuratie ontplooid, alle uitgerust met 2 MAG mitrailleurs, “Flare dispensers” en de communicatie uitrusting “Astrid”. “Astrid” wordt door de politie gebruikt en laat een verbinding toe met een onafhankelijk antennennet op de grond. Dit systeem is zeer doeltreffend bij operaties met laag vliegende helikopters voor dewelke een verbinding met de klassieke apparaten op lange afstand niet altijd mogelijk is. Het Air Component had als opdracht de luchtveiligheid rond deze twee gebeurtenissen te verzekeren. Om het hoofd te kunnen bieden aan alle eventualiteiten, waren twee F16 van de 2e Tactische Wing van Florennes eveneens paraat. De jagers hadden als opdracht vliegtuigen met middelmatige en hoge snelheid te intercepteren, terwijl de helikopters van 1 Wing eerder de “slow movers” (vliegtuig, ballon, ULM, helikopter, zweeftoestel, ...) dienden te onderscheppen. Deze opdracht gebeurt in nauwe samenwerking met het CRC in Glons (Control and Reporting Center) dat door middel van radarbeelden alle in overtreding zijnde luchtvaartuigen detecteert. Indien geen radiocontact ontstaat en de intenties van de overtreder niet gekend zijn, beveelt CRC zijn onderschepping voordat het een mogelijke bedreiging wordt. Gedurende die vier dagen, stonden de vier helikopters (twee effectieven en twee reserves) bestendig vertrekkensklaar. Hun bemanningen bestaande uit twee piloten en een “gunner” hadden slechts tien minuten de tijd om in geval van “scramble”operationeel te zijn.

5

Alles wordt dus nauwgezet voorbereid om een maximum aan tijd te winnen. Bij alarm vervoegen de piloot en de “gunner” zo snel mogelijk de helikopter en starten de motoren terwijl de boordcommandant de laatste informaties verzamelt; hij stap dan in en neemt contact met het CRC dat bevestiging geeft en de onderschepping van een luchtvaartuig in overtreding beveelt. En juist dit gebeurde op 2 april om 17 uur. Ondergebracht in de gebouwen van de federale Politie, de sirene loeide. Een luchtvaartuig zonder radioverbinding betrad het beperkte luchtruim richting Brussel. Wij hebben de procedure toegepast en waren startklaar in minder dan 10 minuten. CRC duidde ons een radarecho in zuidelijke richting, en, na toestemming van de toren van Zaventem gekregen te hebben, hebben wij de as van de drie startbanen overvlogen, recht naar het Zuiden. De patrouille bestond uit twee helikopters in formatievlucht. Wij hadden tot taak het luchtvaartuig te identificeren en er in contact mee te komen. Om dit te doen vliegt de leader naast het te onderscheppen toestel om zijn aandacht te trekken. De “gunner” achterin moet hem panelen laten zien ten einde in contact te komen. Eens het contact verwezenlijkt wordt het verzocht de zone te verlaten, begeleid of tot landen gedwongen. In een uiterst geval kan de bewapening gebruikt worden om een dreiging te neutraliseren. Wij vlogen volgens de aanwijzingen van CRC toen het toestel de begane overtreding besefte en rechtsomkeer in richting zuiden deed. Wij stopten ter hoogte van Namen en voerden een “holding” uit tot CRC zekerheid kreeg over diens intenties. De twee helikopters keerden dan naar Melsbroek terug om klaar te staan voor een volgende mogelijke interventie. De in het kader van scenario 3 uitgevoerde luchtonderscheppingsopdracht (bewapende militaire implicatie boven de nationale luchtruimte), is er een uit de talrijke operaties die de A109 MRH in België of in het buitenland kan uitvoeren. Onderluitenant vlieger Damien de Burlet 17 Sqn MRH / 1Wing

6

Veranderingen bij het Commando van 1 Wing De Commandant van 1 Wing, de eenheid die alle helikopters van Defensie te werk stelt, ondergaat deze zomer een belangrijke verandering met de komst van een nieuwe Commandant, Kolonel Vlieger SBH Franchomme, en van een nieuwe OSN (Flight Group Comd), Luitenant-Kolonel vlieger SBH Gerard. Deze laatste nam tevens de rol over van vertegenwoordiger van de Commandant van 1 Wing in de schoot van onze Raad van Beheer. Hierna vindt U hun respectievelijke CV. Wij maken van deze gelegenheid gebruik om hun voorgangers, Kolonel Vlieger SBH Georges Dejaeger (nieuw Stafchef van Lucht Component) en Luitenant-Kolonel Vlieger SBH Danny Vandenberk (nieuw Military Assistant van de Air Component Commander) te danken. Voorstelling van de nieuwe Commandant van 1 Wing Kolonel Vlieger SBH Georges Franchomme is op 17 augustus 1964 geboren te Elsene. Na zijn studies aan het College SaintMichel en een jaar speciale wiskunde in Atheneum R Catteau, vervoegt hij in 1984 de Koninklijke Militaire School als lid van de 124e promotie Alle Wapens. Na zijn studies aan de Koninklijke Militaire School, vervolledigd hij zijn pilotenopleiding in Goetsenhoven om in juli 1990 zijn opleiding af te ronden te Brustem. Zijn operationele loopbaan start in Bevekom, waar hij na een F16 conversie, het 349ste Jachtsmaldeel vervoegt. Met dit Smaldeel neemt hij deel aan talrijke oefeningen en ontplooiingen zoals het Tactical Leadership Program in Florennes, Red Flag in Nevada (VSA), Very Low Level Flying periodes in Marokko en het oefenen van multinationale luchtoperaties vanuit diverse plaatsen in Europa. Hij verhuist met zijn smaldeel naar Kleine Brogel en na zijn cursus Kandidaat Hoofd Officier in 1996 wordt hij officier operaties binnen het 350ste Jachtsmaldeel te Florennes. In 1998 is hij als hoofd F-16 MidLife Update Initial Cadre aangesteld en voert dus de transformatie van het 349ste Smaldeel en het 23ste Smaldeel uit op de gemoderniseerde versie van de F-16. In april en mei 1999 neemt hij deel aan de NAVO operatie boven Kosovo. Van 1999 tot 2002 wordt hij tewerkgesteld in het Stafdepartement Plannen en Programma's (VSP) te Evere, waar hij verantwoordelijk is voor diverse investeringsprogramma's van de Luchtmacht in het domein luchtverdediging en jachtvliegtuigen. Op 1 januari 2002 verhuist hij binnen de nieuwe eenheidsstructuur naar de Algemene Directie Material Resources als operationeel specialist in jachtvliegtuigen. 7

In 2002 wordt hij aangeduid voor de Hogere Stafcursus in het Collège Interarmées de Défense te Parijs en van 2003 tot 2005 is hij CO van het 350ste Smaldeel. Gedurende zijn commando, leidt hij een van de eerste ontplooiingen van F-16 naar Litouwen, dit om de luchtruimbescherming van de Baltische Staten te verzekeren naar aanleiding van hun toetreding tot de NAVO. Van 2005 tot 2007 is hij sectie chef jachtoperaties binnen COMOPSAIR. Hij wordt tot Luitenant-kolonel Vlieger benoemd in 2005. Van 2007 tot 2009 voert Luitenant-kolonel Vlieger SBH Franchomme het bevel over de Vlieggroep van de 2de Tactische Wing. Hij werkt onder andere aan de voorbereiding van de eerste detachementen die zullen deelnemen aan de operatie Guardian Falcon, na het verzekeren van de certificatie van de luchtgevechtscapaciteit tijdens de laatste NAVO evaluatie. Van 2009 tot 2012 is hij tewerkgesteld in het Departement Strategie van Defensie als Air Capability specialist. Tijdens deze periode wordt hij in 2010 voor twee maanden in plaats gesteld als Red Card Holder te Kaboel binnen de ISAF Joint Command en in 2011 voor een maand in het Luchthoofdkwartier van Pogio Renatico, dit voor de luchtoperaties boven Libië. Na zijn benoeming tot Kolonel Vlieger SBH in 2012 wordt hij in functie geplaatst als Commandant van de Divisie Air Operaties van COMOPSAIR en wordt in 2013 auditeur van de Hogere Studies over Veiligheid en Defensie. Op 12 juni 2014 komt hij in de 1W aan waar hij de functie van Base Commander zal uitoefenen. Kolonel Vlieger SBH Franchomme totaliseert ongeveer 3000 uren waarvan de meerderheid op F-16 (+/- 2500). Hij is getrouwd met Aude, heeft 2 kinderen (Pierre en Arnaud), en is woonachtig te Sint-Genesius-Rode. Vertegenwoordiger van de Commandant in de schoot van de Beheerraad van de BDRW De Luitenant Kolonel Vlieger SBH Benoit Gerard werd op 01 december 1966 te Libramont geboren.. Na zijn studies in het Sint-Jozef instituut van Libramont en een jaar Bijzondere Math in het Martin V lyceum van Louvain-la-Neuve vervoegt hij in 1985 de 125e promotie Alle Wapens van de Koninklijke Militaire School. Na zijn studies in de KMS volgt hij een vorming infanterieofficier in Aarlen, alvorens het Regiment Ardeense Jagers te Marche-enFamenne te vervoegen. In maart 1990 begint hij te Goetsenhoven zijn opleiding als piloot Licht Vliegwezen (LtAvn) en voltooit ze in augustus 1991 in Brasschaat.

8

Hij begint zijn operationele loopbaan op Alouette II in Keulen-Butzweilerhof bij de 16e Escadrille LtAvn. Hij zal er aan talrijke oefeningen en ontplooiigen deelnemen. Tussen december 1992 en april 1993 neemt hij deel aan de operatie Restore Hope (Somalië) in steun van het 1 Bn Para. Na een omscholing op A109 BA, vervoegt hij eind 1993 het 18 Bataljon Anti-tank helikopters ( Bn HATk) in Aachen-Merzbrück (Duitsland). Na het vertrek van de Belgische Strijdkrachten uit Duitsland (dat samenvalt met de hergroepering van de LtAvn eenheden in Bierset) bekleedt hij achtereenvolgend de functies van Pelotonscommandant, Commandant van de Cie HATk in de schoot van het 17 Bn HATk en officier adjunct operaties bij het 16 Bn HLn. In 1998 verwerft hij het brevet van Moniteur Helikopters LtAvn. Na de cursus Kandidaat Hogere Officier die hij in 1999-2000 volgt, wordt hij officier adjunct operaties bij de Staf van de Groepering (Gpg LtAvn). Van 2001 tot 2003 bekleedt hij de functie van Staf Officer Army Aviation in de schoot van de divisie Operaties van de Staf van het Europese Korps te Straatsburg (Frankrijk). Eens terug bij de Staf van de Gpg LtAvn wordt hij Synthese Officier bij de transformatie van de Gpg LtAvn tot Wing Heli van de Luchtcomponent. In 2004 wordt hij Hoofd van het Bureel Operaties van de Sqn Ops & Trg Plannen van de Wing Heli. Hij bereidt er onder andere de ontplooiing van detachement A109 in Tuzla (Bosnië-Herzegovina) voor. In 2005 volgt hij de Hogere Stafcursus bij KHID en van 2006 tot 2009 voert hij het bevel over de 15 Sqn OCTU (Operational Conversion and Training Unit) van de Heli Wing te Bierset. Gedurende deze periode heeft de 15 Sqn OCTU onder andere taken de omscholing van de Beninse piloten op Agusta A109. Deze omscholing gebeurt deels te Cotonou (Benin). Tussen 2009 en 2011 wordt hij bij COMOPSAIR te werk gesteld, in de schoot van de divisie A5 (Plannen, Analyses en Evaluaties). Tegelijkertijd is hij Team Leader van ICT JSp Heli, een werkgroep die de uitwerking van de nieuwe capaciteit NH90 coördineert. In 2010 wordt hij tot Luitenant Kolonel Vlieger bevorderd. In 2011 wordt hij lid, en vervolgens Hoofd van het Project Implementation Team NH90 bij COMPOPSAIR tot oktober 2013. Daarna vervoegt hij 1 Wing om CO van de Sqn Ops & Trg Plannen te worden. Op 18 augustus 2014 neemt hij de leiding van de Vlieggroep van de 1 Wing over. Luitenant Kolonel Vlieger SBH Gerard heeft een totaal van 3000 vluchturen. Met zijn echtgenote Dominique hebben zij 2 kinderen (Nathan en Sylvain) en wonen in Fernelmont.

9

De culturele uitstap van 03 october 2014 De organisatie van onze volgende culturele activiteit is voltooid, deze wacht nog enkel op uw deelname. Op vrijdag 03 oktober, zullen wij ons naar de Luikse regio begeven om te genieten van een nieuwe ontmoetingsdag.

De ochtend zal benut worden om de mijne site va Blegny te bezoeken, wij zullen er in de gallerijen afdalen om er het onderaards leven van de mijnwerker te ontdekken.

De maaltijd zullen wij in de cafetaria van de mijn site benutten om daarna de namiddag door te brengen op de site van de maatschappij Techspace Aero die gevestigd is op het industrie terrein van de “ Haut Sarts” nabij Luik.

10

Daar zullen wij ingewijd worden over de spits technologien in gebruik bij de vervaardiging, de ontwikkeling en de uitrusting van testbanken voor motoren voor vliegtuigen en motoren gebruikt voor ruimtetuigen. Voor veiligheidsredenen kan Techspace Aero maar 30 personen toelaten voor het bezoek. Enkel de 30 eerste inschrijvingen en in orde met de betaling zullen ingeschreven worden voor het bezoek van de site. De nodige inlichtingen vindt u terug op de brief die u werd toegestuurd betreffende het bezoek. Hopelijk zien wij elkaar weer Commandant vlieger b.d. Jacques Dubois

Internet Site Onze site : http://www.bdrw.be Onze site werd op 18/11/2010 geopend. Onze site wordt bij de provider “One.com” uit Denemarken ondergebracht. One.com maakt deel uit van de leidende europese ondernemingen inzake beheer van namen van domeinen en verkoop van “webhosting”-diensten. Wij nodigen U uit om onze site nog aangenamer te maken door foto's, artikels, anekdotes, getuigenissen, ... .in verband met de geschiedenis van de Lt Avn eenheden naar volgend adres te sturen: [email protected].

11

Oproep aan de Oudgedienden Enkele oudgedienden hebben mij reeds een artikel over hun tweede loopbaan laten geworden. Aarzel niet om hetzelfde te doen, Uw ervaring kan nuttig zijn voor onze toekomstige gepensioneerden ! Uw artikels, met foto's, kunnen naar volgend adres opgestuurd worden: [email protected] Dank vooraf voor Uw kostbare medewerking.

De zomer in het LtAvn museum in Bevekom

De zomer is meestal synoniem van groot verlof en we hebben deze regel niet gebroken. Toch was er iemand aanwezig, om de 15 dagen op zijn minst. We bleven het materiaal uit de achterzaal naar de zolder brengen. Proficiat aan Christian en aan Moreno: zij maakten veel kilometers op de trap! De kleine ingangshal werd volledig proper gemaakt en 2 lagen heldere lak zijn al aangebracht op de muren. In de toiletten werd er gemetseld; de helling van de overgang, na het boren van de deur en een gat in de wand tussen het toilet en de reserve. En jammer voor Cécile, heeft men de drilhamer opnieuw moeten gebruiken – dank u voor de stof – om een deel van de muur te effenen teneinde het leggen van tegels mogelijk te maken. Zelfs in de muren van ons museum vinden we relikwies: een stukje asbak verscheen in het beton! Op dinsdag 19 augustus, zijn we naar huis gegaan onder een wolkbreuk, tussen de de brandweer van Geldenaken met loeiende sirenes en met de wegen vol met water en modder . Ze zijn een beetje gek ........ deze oudgedienden! Cécile en Fernand

12

De “Sherpa” van Sagita Een zeer origineel Belgisch ontwerp van ULM helikopter Ter gelegenheid van de Luchtvaartsalon van Le Bourget 2013 richtten de internationale luchtvaartpers en wentelwiekenvaklui de schijnwerpers op een ontwerp van lichte helikopter (klasse 6 – ULM) die thans in België in aanbouw is. Tijdens dit groots Parijse luchtvaartevenement stelde de Luikse maatschappij “Sagita Hecopters” een model op schaal 1/1 van haar tweezitter “Sherpa” die ontworpen werd overeenkomstig de Europese criteria ter goedkeuring van zeer lichte helikopters (VLR-EASA- normen voor een gewicht kleiner dan of gelijk aan 450 kg voor een tweezits helikopter). De “Sherpa” is uitgerust met twee in tegengestelde richting draaiende twee bladen rotor wiens aandrijfsysteem geen enkele mechanische verbinding met de motor heeft: dit is de grote eigenschap van dit “REDT”concept, ttz.”rotor met rechtstreekse aandrijving door turbine”.

De Sherpa – Model op schaal 1/1

Bij dit nieuw innoverend ontwerp van pneumatische aandrijving wordt perslucht die door een door zuigermotor aangedreven blaasturbine (fan) verwekt wordt, naar de top van de rotormast in een grote, horizontaal in twee onafhankelijke elementen gedeeld koepel aangevoerd. C Elke halve koepel is solidair met één twee bladen starre rotor, en vertoont op zijn binnenrand trappen van concentrische turbines die onder druk van de perslucht de rotors in tegengestelde richtingen aandrijven.

13

Het REDT concept – De achteraan de romp aangezogen lucht wordt door de fan samengeperst. Een deel van de stroom voedt de motor; de rest wordt verwarmd om geleid te worden naar de grote lenskoepel om zijn kracht door te geven aan de schoepen van de turbines die de twee halve koepels en de in tegengestelde richtingen draaiende rotors aandrijven. De lucht ontsnapt dan naar buiten via de gleuf tussen de twee halve koepels.

Na aandrijving via de schoepen van de turbines ontsnapt de perslucht naar buiten via de gleuf tussen de twee koepels. De turbinetrappen van de twee rotors zijn ineengezet zoals bij de “Ljunström”-turbines uit het begin van de XX e eeuw, en zijn gekenmerkt door een zeer hoog rendement. De turbine vertoont meerdere afwisselende concentrische schoepencirkels, die bevestigd zijn op twee in tegengestelde richting draaiende platen. De perslucht ontspant zich dus vanuit het middelpunt naar de rand. Er zijn geen vaste statische schoepen: hun rol wordt door iedere schoepen rij voor de volgende verzekerd. Op de “Sherpa” telt elke turbine 4 rijen schoepen, met tussen 64 tot 225 schoepen per rij. Daar de rotors in tegengestelde richtingen draaien ontstaat er geen reactiekoppel: de”Sherpa” heeft dus geen staartrotor met zware en ingewikkelde overbrenging.

Zicht op de in tegengestelde richtingen draaiende halve koepels waarin de twee tweebladige rotors ingebouwd zijn ; de gleuf waarlangs de lucht ontsnapt is zichtbaar.

14

Een stroom perslucht op hoge temperatuur

In de werkplaats, een proefexemplaar van de in polyester vervaardigde luchtcompressor. Op het prototype van de Sherpa is hij uit epoxy koolstof gemaakt.

Deze opwarming van de luchtstroom werd door de ontwerpers nauwkeurig berekend: om de goede staat van de kogellagers en van de dichtingen die zich in of nabij deze stroom bevinden te waarborgen, is het inderdaad van belang dat deze temperatuur de 150° C niet te boven gaat. De perslucht die de grote ronde koepel binnenstroomt ontspant zich door in te werken op de ringvormige turbines alvorens te ontsnappen via de gleuf tussen de twee in tegengestelde richtingen draaiende halve koepels.

De zuigermotor en zijn aangedreven blaasturbine liggen in een gesloten ruimte achter de stuurhut. Door een brede ronde opening achteraan de romp wordt de omringende lucht aangezogen en door de blaasturbine samengeperst. Een deel van deze lucht voedt de motor; de rest van de luchtstroom wordt door de koelradiator van de motor verwarmd alvorens vermengd te worden met de uitlaatgassen en zodoende bereikt een temperatuur van ongeveer 100° C.

Zicht op de ringvormige luchtuitlaat en op de voorkant van de compressor

De werkdruk van de turbines schommelt rond de 1,3 bar. Het krachtoverbrengingsstelsel van de “Sherpa” vergt geen toebehoren, noch smeer- of koelsysteem onder druk.

15

In de werkplaats, een turbine met de twee rijen concentrische schoepen

Eigenschappen In de huidige ontwikkelingsfase luiden de door de Sagita aangekondigde algemene eigenschappen als volgt:  Leegmassa: 260 kg  Max massa bij opstijgen: 450 kg met één uur brandstof  Nuttige last: 190 kg  Brandstof: 84 L  Max vermogen bij opstijgen: 100 kW (130 PK)  Max horizontale snelheid: 185 km/h (100 kt)  Kruissnelheid: 158 km/h (85 kt)  Hangstand buiten grondeffect: 2000 m (6800 ft)  Bereik - afstand: 400 km (215 NM)  Bereik – duur: 3 uur Deze eigenschappen en bereiken zullen indien nodig aangepast worden overeenkomstig de proefvluchten van het prototype. Geschiedenis van het ontwerp De vernieuwende voorstelling van een pneumatische overbrenging ontstond in 2006. Het REDT concept is gepatenteerd ( N° EP 1990275). Reeds vanaf 2007 maakt zijn uitvinder, ingenieur Hubert Antoine, de eerste berekeningen en de schatting van de mogelijkheden van de toekomstige “Sherpa”. In 2008 wordt de bvba “Sagita” gesticht. Eerst te Esneux in de provincie Luik gevestigd, voorziet de maatschappij de bouw van een schaalmodel met afstandsbediening, gevolgd door een demonstratie tweezitter, allebei naar het REDT stelsel. De verwachte voordelen van het nieuw rotor aandrijfstelsel zijn een grote eenvoud en een verminderd gewicht van de dynamische keten van de helikopter; zijn werking zal veiliger en minder duur zijn dan de gebruikelijke stelsels met mechanische overbrenging en antikoppel staartrotor. 16

In 2009 en 2010 worden statische modellen in windtunnel uitgetest; daarna worden afstandsbediende vluchten met een elektrisch aangedreven model op schaal 1/5 ondernomen. Deze vluchten bewijzen de uitvoerbaarheid van het REDT ontwerp, dat het europese brevet in 2011 ontvangt (N° EP 1990275).

Het op afstand bediend model (schaal 1/5) waarvan de vluchten de uitvoerbaarheid van het REDT concept bewezen. Verschillen met het thans in aanbouw zijnde prototype van de Sherpa: a) de rotors hebben hier drie wieken; b) het landingsgestel is niet eenbladig; c) de aandrijving is elektrisch. De videobeelden van de twee vluchten kunnen gezien worden op www.sagita.be .

Tegelijkertijd ontwerp “Sagita” een statische demonstratietoestel (Iron Bird) dat tijdens de zomer 2012 op proef gesteld wordt. De lessen uit deze proeven leiden tot een aanpassing van de tekening van de romp, en van de ontwikkeling van een nieuwe luchtcompressor.

Het statisch demonstratietoestel (Iron Bird) in de gebouwen van WAN te Gosselies. Het laat toe de werking van de verbrandingsmotor, de blaasinrichting en de doeltreffendheid van de luchtstroom op de turbines die de halve koepels en de in tegengestelde richtingen draaiende rotors (op dit testtoestel met drie wieken) aandrijven, uit te testen .

17

Het jaar 2013 wordt gekenmerkt door de opvallende presentatie van het statisch model op ware grootte op het Luchtvaartsalon van Parijs – Le Bourget waar de “Sherpa” en zijn REDT veel belangstelling oogsten. Ze worden daarna in Duitsland op het Salon van algemene luchtvaart van Friedrichshaven en dan in Singapore voorgesteld. De maatschappij “Sagita” wordt Naamloze Vennootschap en verhuist naar Wandre. Op het programma van 2014 staan onder andere het voortzetten van de testen van de nieuwe compressor, de verwezenlijking van een nieuwe aandrijfkoepel van de rotors en de aanpassing van de “Sherpa” aan de motor Hirth 3701 (tweetakt motor, drie cilinders in lijn, door vloeistof gekoeld, cilinderinhoud 939cc, gewicht 45 kg) en aan de motor Weber 750 (viertakt, twee cilinders in lijn, door vloeistof gekoeld, met turbocompressor, cilinderinhoud 750cc, gewicht 60 kg). Het begin van de testvluchten van de prototype in voorzien in de loop van 2015. Ze zullen geschieden op een ULM basis van de Maasvallei ofwel op een afgedankte militaire basis. De moeilijke homologatieprocedure voorzien voor 2016 zou in Frankrijk gebeuren door de Algemene Directie van de Burgerluchtvaart (DGAC). De homologatie van ULM helikopters bestaat in België nog niet. Het Coanda effekt Om de doeltreffendheid van de controle van de helikopter in richting tijdens stationaire vlucht te verhogen, verkoos de ontwerper het Coanda effect te gebruiken dat veroorzaakt wordt door de luchtstroom van de rotors op de staartbalk. Daartoe worden in de flanken van de staartbalk langssleuven aangebracht, die kunnen open of toegedaan worden door gebruik van de stuurorganen. Z i c h t op de ringvormige luchtinlaat, op de staartbalk en op de stabilisatievlaktes. Op dit model zijn de gleuven die het Coanda effect veroorzaken niet in de staartbalk geboord.

Het vloeien van de grenslaag op de bolle oppervlakte van de straatbalk wordt verhoogd door het Coanda aerodynamisch effect verkregen door het blazen via de smalle zijdelingse sleuven van lage druk lucht afgenomen aan de uitgang van de compressor (maximum 3% van debiet). De via de linkse of rechtse sleuf uitgestoten lucht veroorzaakt een lage drukzone , dus een zijdelingse kracht die gebruik wordt voor de controle van de vlucht in richting. Het Coanda effect wordt tevens gebruikt voor de controle in richting van de “NOTAR” genaamde helikopters (No Tail Rotor of zonder staartrotor) , waarvan door MD helicopters modellen MB520-N en MB 900 in dienst zijn bij de luchtsteun eenheid van de Federale Politie. 18

De partners Om dit hoogdravend project te verwezenlijken heeft Sagita zich omringd met bekwame partners uit de gevorderde domeinen van de moderne luchtvaart. Het zijn maatschappijen en organismen zowel privé als officieel. 

Waals Gewest – DGTRE Het project 5912 REDT werd in 2008 ingediend bij de Algemene Directie van Technologieën, Research en Energie van het Waals Gewest. Een overeenkomst bepaalt de toekenning van kredieten voor onderzoek en ontwikkeling aan Sagita.



Global Design Technology Engineering (GDTECH Engineering) Deze Naamloze Vennootschap is gevestigd in het wetenschappelijk park van Sart-Tilman te Luik-Angleur. Gewezen filiaal van de Groep SAMTECH (uitgever van computerprogramma's), levert ze diensten van elektromechanische technieken voor allerlei toepassingen waaronder de luchtvaart. Een van haar specialiteiten betreft de digitale simulatie van structuren en trillingen.



Dimma Design Naamloze Vennootschap met zetel te Luik-Wandre, gespecialiseerd in koetswerken. De onderneming bouwde een grote ervaring op in het maken van mallen voor elementen in polyester. De bijzondere gereedschappen die ze ontwikkelt worden onder andere gebruikt door de Airbus Groep (vliegtuigen en helikopters) et door het Nationaal Centrum voor Ruimteonderzoek (CNSE – Ariane raketten). Dimma Design neemt deel aan de bouw en op punt stelling van prototypes.



JD'C Innovation (Atelier Jean Del'Cour) De onderneming met zetel te Grâce-Hollogne, niet ver van de vlieghaven van Luik, is bedreven in het maken en assembleren van composite materialen voor lucht- en ruimtevaart.



WAN (Wallonie Aerotraining Network) Gelegen op het vliegveld van Charleroi-Gosselies, is het een Centrum voor competenties, van het Waals Gewest gespecialiseerd in de organisatie van de vorming van personeel bestemd voor de luchtvaart; het is erkend door de Algemene Directie van het Luchtvervoer .(DGTA). WAN kende zijn logistieke steun aan het project van Sagita. De statische demonstrator (Iron bird) van de “Sherpa” werd in zijn installatie in elkaar gezet en de eerste werkingsproeven grepen te Gosselies plaats alvorens die in 2014 naar Sagita te Wandre overgebracht werd.



AWEX Dit is het Waals Agentschap voor promotie van het Uitvoer met zetel te Brussel en met een gewestelijk centrum te Luik. AWEX hielp Sagita bij de voorbereiding van de voorstelling van de Sherpa en de REDT voor de luchtvaartsalons van ParisLe Bourget, Fredrichshafen en Singapour.

19



Luikse Universiteit (ULg) De faculteit toegepaste wetenschappen van ULg stelt een multidisciplinaire aerodynamische windtunnel te werk die bijdroeg tot de beginstudies van REDT en Sherpa, door nauwkeurige metingen en testen van aerodynamische elementen van de helikopter.



Vrije Universiteit Brussel (VUB) Haar onderzoeks- en berekeningsafdelingen verleenden hun academische steun aan het Waals project en voerden testen in de aerodynamische windtunnel uit.

De prototype Elementen van de “Sherpa” zijn al in de maak. Met uitzondering van de bij de bouwers aangekocht motoren, en met uitzondering van de door een Franse firma uit koolstof epoxy uitgevoerde rotorbladen, worden de elementen van de “Sherpa” bij Sagita te Wandre vervaardigd en gemonteerd. De romp en de halve rotorkoepels ontstaan uit in koolstof epoxy gegoten elementen; het geraamte bestaat uit gelaagd aluminiumpanelen. Het zeer eenvoudig enkel bladig landingsgestel stamt uit een gepatenteerd ontwerp: de sleden zijn aan een enkele metalen blad bevestigd dat in het midden van het raam door vier bouten gehecht is.

Zicht op het enkel bladig landingsgestel met bouten aan het frame bevestigd

Het instrumentenpaneel draagt vier analoge instrumenten, maar het ontwerp van een “glass cockpit” ligt ter studie. Sagita voorziet dat het project in 2015 klaar zal zijn voor de eerste vluchtproeven; zo zou de ULM Klasse 6 homologatieprocedure in de loop van 2016 kunnen beginnen

20

Drie zichten bouwtekening en afmetingen

In de zomer 2014 bedroeg de totale opgebruikte begroting 2,03 miljoen €, waarvan 1,31 miljoen € in toelagen van het Waals Gewest. De vurige voorstanders van dit boeiende “heli-avontuur” hopen dat de gewestelijke instanties hun steun zullen blijven verlenen aan het hoog niveau van de studie, de ontwikkeling en de proeven van dit erg interessant vernieuwend ontwerp van een ultra lichte helikopter. Daar het om een helikopter gaat...zullen in de vluchtfase allerlei netelige problemen moeten overmeesterd worden eigen aan de aerodynamica van de wentelwieken, hun trillingen en de lasten die elke fase van de vlucht van een helikopter (stationaire vlucht, stijgen, kruisvlucht, dalen, zwenken en het onmisbaar beheersen van de auto rotatie) beïnvloeden. Wij zullen de nieuwe en gedurfde vooruitgang en doorbraak van de “Sherpa” en zijn REDT met grote belangstelling volgen !! Alphonse Dumoulin

21

Lijst van de leden 2014 in orde van lidgeld op 15 augustus 2014 Opmerking: De asterisk naast de naam betekent dat bewuste persoon slechts € 10 gestort heeft in plaats van de voorzien € 12.

AELAERTS PAUL

COLLARD Raymond

DESSAUVAGES Jean-Paul

ADAM Christian

COLMANT Olivier

DETHIER Fernand

AGTEN Pierre

COLSON Maryse

DEWAEGHENEIRE Lode

ANGELROTH Philippe

CRAEYNEST Didier

DIEPVENS Josephina

BAMMENS Eugene

CUYPERS Rik

DRIES Edmond

BAMMENS Eugene

D HONDT Florent

DUBOIS Jacques

BAUDAUT Marcel

DANCKAERTS Raymond

DUISTERS Louis

BEHITS Florent

DANIEL Raymond

DUQUESNOY Roger

BERGHMANS Françis

DARIMONT Monique

DUSSART Gilbert

BERTE Paul

DAULLYE Ghislaine

FORIERS Marie-Rose

BERTRAND Fernand

DAVIN Fernand

FRITZ Joos

BEUNEN Wim

DE BRUS Felix

FYENS Willy

BOEUR Dominique

DE BRUYNE Roger

GASCARD Serge

BRABANTS Marcel

DE GRANDE Roger

GAUBE Jacques

BRAET Yves

DE HENAU Jacques

GERARD Philippe

BRAUNS Raymond

DE RYBEL Pierre

GHYS Caarlos

BRULEZ Victor

DE VUCHT Paul

GIELEN Hendrik

BUCKINX Emmanuel

DECKERS Lambert

CABOOTER Dany

DEFRANCE Albert

GILLARD Pierre (Membre d'honneur)

CAETHOVEN Petrus

DEGREVE Alfred

CALLENS Cecile

DELCHAMBRE Gabriel

CARPENTIER Raymond

DELPORTE Herwing

CAULIER Jose

DEMOT Marcel

CAVALLIN

DEROOSE Antoine

CEUPPENS Wim

DESANTHOINE Michel

CHARDON Christian

GILLET Odon GREGOIRE Alain GRULOIS Joseph GUYOT Jean-Claude HEMMERECHTS Jacques HENDRICK Robert HENNUY Arille

22

HERINCKX Jean-Pierre

MAES Raymond

SIMON Fernand

HOFFLET Joseph

MANCEL Guido

STAS Gabriel

HONNAY Marc

MATHIEU Patrick

STASSEN Joseph

ICKX Emile

MATTHYSSEN Michael

STORME Jacques

ISTASSE Robert

MELLAERTS Roger

STREEL Jean-Louis

JAMERS Gilbert

NEIRYNCK Bertrand

TEMMERMAN Romain

JANSSEN Theodorus

NOEL Marcel

JANSSEN Wim

OPSOMER Andre

TOURNEUR Evelyne (Membre d'honneur)

JANSSENS Norbert

PASSAGEZ Philippe

JOOS Fritz

PEETERS Edward

LABOULLE Pierre

PEETERS Marcel

LACHAT Michael

PERIGNON Jean-Pierre

LAEKEMAN Eric

PETITJEAN Guy

LAMBERT Andre

PIERARD Guy

LANDRIEU Marcel

PIETERS Gilbert

LEBACQ Fernand

PIRARD Luc

LECOMTE Pierre

PLOUVIER Jean-Paul

LENDERS Guy

PYNNAERT Albert

LERAT Albert

QUENON Eliane

LEURS Jean

RAES William

VAN RAEMDONCK Herman

LIEGEOIS Willy

RAETS Marc

VAN THORRE Marie

LOMBET Paul

REINQUIN Jean

VANDEN EYNDE Luc *

LONNEVILLE Erik

REYNIERS Gilbert

VANDERVEKEN Henri

LOONTIENS Michel

ROELS Adolph

VANDORMAEL Etienne

LOUIS Danielle

RONVAUX Emile

VANGRIEKEN Tony

LOUIS Michel (Membre d'honneur)

ROOVERS Piet

VERACHTERT Vic

SAUVILLERS Leo

VERLENT Rudi

SCHENKELS Jeanine

VERLEYEN Jurgen

SEGERS Laurent

VERLINDEN Henri

SELLENS François

VERMEULEN Marcel

LUMEN Françis MAENHOUT Geert MAES Emmanuel

ULENAERTS Rob VAN CAELENBERGE Willy VAN CRAENENBROECK Jerome VAN DE BOGAER Hildegard VAN DER SPIEGEL Luc VAN EYNDE Guy VAN MERHAEGEN Karel VAN OERLE Marc VAN PETEGHEM Guy

23

VERSCHAEREN Liliane

VLIEGEN Guido

VERSCHUERE Marc

VOLCKAERT Jacques

VERVOORT Alfred

WHITE BISON

VINTIOEN Jean

WUYTS Gentil

ZUTTERMAN Luc

Identificatie van de voornaamste verantwoordelijken Voorzitter

Raymond COLLARD,  02/784.34.57 mailto:[email protected]

Penningmeester

Marc HONNAY,  019/331608 mailto:[email protected]

Secretaris

Patrick MATHIEU,  0485/464881 mailto:[email protected]

Conservator

Fernand DAVIN,  086/322700 [email protected]

Adjunct-Conservator

Cécile CALLENS,  0496/393408 [email protected]

24