2013 Nieuws 8 Vietnamwaterschildpad 34 Witkruin-mangabey : EEN JAAR VOL VRIENDEN- ACTIVITEITEN EN ACTIES!

Vrienden nieuws 4/2013

Nieuws

8

Vietnamwaterschildpad

34

Witkruin-mangabey 40

2013: EEN JAAR VOL VRIENDENACTIVITEITEN EN ACTIES!

E

V

E

N

B

I

J

P

R

A

T

E

N

BESTE VRIENDEN EN VRIENDINNEN, Wanneer dit Vriendennieuws bij u op de mat valt is het jubileumjaar bijna voorbij. Dit is het laatste superdikke nummer. Het was een bijzonder jaar. Dankzij de inzet van onze vrijwilligers konden we veel realiseren: erelid Irma; vijf superdikke Vriendennieuwsen; prachtige reizen, met name de jubileumreis naar Amerika; een supergezellige Vriendendag in september; de samenwerking met uitgeverij Lemniscaat; we waren bijna Rotterdammer van het Jaar; etc. Het hoogtepunt was natuurlijk de opening van Amazonica. Want dat is natuurlijk waarvoor wij bestaan: Blijdorp nog mooier maken. Dat kan alleen met veel leden. Daarom is het des te plezieriger dat wij in ons jubileumjaar meer dan 500 nieuwe leden konden bijschrijven!

Vriendendag - foto: Fred van Tiel

I

N

H

O

U

Vrienden nieuws

D

4/2013

Even bijpraten

2

Zeer geslaagde Vriendendag!

3

Vrienden tweede bij verkiezing ‘Rotterdammer van het jaar’

6

Gezocht: 2e secretaris

7

Nieuws uit Blijdorp

8

Vrijwilliger Ries van Haarlem overleden

11

(50 jaar) Vriendenherinnering: Marianne Hubregtse

12

In 2014 gaan we weer full speed verder. Samen met u gaan we Blijdorp helpen om het Afrika-deel mooier te maken. We beginnen met een nieuw verblijf voor penseelzwijnen. Daarna gaan we het mogelijk maken dat de okapi’s weer terugkomen. Want die horen natuurlijk in Blijdorp. Blijf ons helpen om Blijdorp verder te verbeteren. Ik reken op u! Namens het bestuur en alle andere vrijwilligers van onze Vereniging wens ik u prettige feestdagen en een voorspoedig 2014. Ik hoop u ook in 2014 te mogen ontmoeten op een van onze activiteiten. Met vriendelijke groet, Marcel Kreuger, Voorzitter.

(50 jaar) Vrienden voor het leven: Tom Slijkoort 14 (50 jaar) Vrienden op reis!

17

DVD’s Meerdaagse Vriendenreizen nu verkrijgbaar 21 (50 jaar) Een interview met Bert de Boer

22

(50 jaar) Geschenken uit de oude doos

26

Lijn 13

31

100 Jaar jong. Een springlevend Burger’s Zoo!

32

Winnaar speurtocht

33

Het herstelprogramma voor de Vietnamwaterschildpad - update 34 Weekendreis Duitsland

36

De zebrastal toen en nu

38

Witkruinwat?

40

Toekomstplan Diergaarde Blijdorp 42 Mutaties - derde kwartaal 2013

43

Agenda

44

2 | Vriendennieuws 4 | 2013

BEZOEK OOK ONZE VRIENDENSHOP IN DE RIVIÈRAHAL

Vriendendag - foto: Fred van Tiel

Tekst: Alex Schouten

ZEER GESLAAGDE VRIENDENDAG! Voor het eerst in de 50-jarige geschiedenis van onze vereniging was er een Vriendendag. Zaterdag 21 september was een feestelijke dag vóór en dóór Vrienden. Onze vereniging stond die dag in Blijdorp volop in de belangstelling en de bezoekers konden niet om onze vereniging heen. Op deze pagina’s een impressie van de zeer geslaagde Vriendendag! Aanspreken bezoekers bij ingang - foto: Alex Schouten

Zichtbaar in én buiten de tuin! Het doel van de Vriendendag was niet alleen om de Vrienden een leuke dag te bezorgen, maar ook om alle Blijdorpbezoekers kennis te laten maken met onze vereniging. Vóór de kassa’s wapperden de vlaggen met ons logo de bezoekers al tegemoet en bij binnenkomst in Blijdorp werden bezoekers bij beide ingangen welkom geheten door onze vrijwilligers en kregen gelijk wat meer te horen over de vereniging en wat er deze dag allemaal te doen was. Er werden talloze flyers uitgedeeld, er zijn mensen lid gemaakt en het is onmogelijk dat er op 21 september nog iemand in de tuin heeft gelopen, die niet iets van de Vrienden van Blijdorp heeft meegekregen! Het aantal nieuwe leden (11 stuks) mag dan misschien niet zo groot zijn, er zullen naderhand ongetwijfeld nog meer mensen lid zijn geworden nadat ze alles hebben laten bezinken.


Vriendendag - foto: Greet van Norde

Lezing Arie Bos Arie Bos is al geruime tijd penningmeester van onze vereniging. Maar bovenal is hij een lopend archief en weet zich nog heel veel te herinneren uit de ‘goede oude tijd’ van de Vrienden. Arie gaf in het Eauditorium een lezing van een héél ruim half uur waarin hij een overzicht van de geschiedenis van de vereniging gaf met behulp van (gescande) dia’s en mooie verhalen. Als je nu de fraaie Vriendenwinkels in de Diergaarde ziet, kun je je bijna niet voorstellen dat de eerste winkel in een weekend is opgebouwd door de Vrienden zelf en dat de opslag van de spullen vroeger op de zolder van een kerk plaatsvond. Niet geheel toevallig was dat de kerk waar Arie destijds koster was. Van het schenken van dieren tot het schenken van verblijven zoals Amazonica, van een stand op de Femina tot een stand op een nat grasveldje tot aan een verhaal van een Opel Kadett die met een aanhangwagen volgeladen met spulletjes voor de winkel met slippende banden maar net de dijk op wist te komen. Het was een afwisselende lezing vol met interessante wetenswaardigheden en leuke anekdotes!

Foto: Fred van Tiel

Vriendendag - foto: Greet van Norde


V

Film jubileumreis Haaienzaal - foto: Alex Schouten Info-stand Caraïbisch Café - foto: Alex Schouten

R

I

E

N

D

E

N

Reunie Jubileum-vriendenreis In de haaienzaal van het Eauditorium had het reisteam van de Vrienden een stand ingericht met informatie over de Vriendenreizen voor volgend jaar. Maar de bezoekers konden ook genieten van foto’s en een film over de jubileumreis California Dreaming die in mei-juni 2013 is gehouden. Een groep van 36 enthousiaste Vrienden heeft in 16 dagen maar liefst 10 dierentuinen bezocht. Met name de film gaf een goed beeld van de reis, die heel geslaagd was. Een walvishaai in een dierentuin? Niet in Europa, maar wel in Atlanta. Kraampjes Oceanium Het mooiste uitzicht op de ‘haaienbak’ heeft u vanuit de Haaienzaal. Normaal gesproken kunt u die niet zo maar bezoeken, maar tijdens de Vriendendag konden alle bezoekers aan de Diergaarde genieten van het prachtige uitzicht. In de ruimte was tevens een kraam over de Vrienden aanwezig en konden de veilingitems alvast bekeken worden. Ook in het Caraïbisch

Foto: Fred van Tiel


VRIENDEN TWEEDE BIJ VERKIEZING ‘ROTTERDAMMER VAN HET JAAR’


S

Info-tafels in de tuin Bij diverse door de Vrienden gesponsorde verblijven verzorgden de rondleiders van Blijdorp infopunten met meer uitleg over de dieren. Zo konden bezoekers onder andere bij Amazonica, het Aziëhuis en de verblijven voor de tijgers, de ijsberen en uiteraard de gieren gelijk zien wat we als vereniging onder meer mogelijk gemaakt hebben. Hartelijk dank voor de hulp!

Veiling ’s Middags hield onze secretaris Koos van Leeuwen zijn inmiddels befaamde veiling. Op internet kon iedereen de te veilen items van tevoren al bewonderen. Van de masterplannen tot schilderijen, van een gorilla-dakpan tot oude plattegronden en van dozen vol Blijdorp krantenknipsels tot allerlei dierenbeeldjes. Voor ieder was er wat wils. Voor alle items is een koper gevonden en regelmatig werd er fanatiek geboden! Behalve spulletjes kon ook geboden worden op vier speciale VIP-dierenverzorgersdagen, die door Diergaarde Blijdorp ter beschikking waren gesteld. De totale opbrengst van de veiling was 2175 euro en dat wordt uiteraard gebruikt voor een volgend vriendenverblijf!

W

Cafe was een Vrienden-kraam, waar onder meer lootjes werden verkocht, waarmee je mooie knuffels kon winnen. De verkoop van loten zorgde voor € 465,- en de kraam in het Caraïbisch café leverde € 1282,- op, ondermeer door de verkoop van het jubileumboek van Lemniscaat.

U

Foto: Greet van Norde

Foto: Fred van Tiel

E

Foto: Fred van Tiel

I

Het Wartburg College kreeg de titel uiteindelijk toegewezen met ongeveer 8 procent van de stemmen meer. En wij vinden het absoluut geen schande om hen de prijs te moeten gunnen. Het is een zeer mooie winnaar met een bijzonder initiatief. Zij leverden een grote bijRotterdammer van het jaar - foto: Greet van Norde drage aan het tot stand komen van het Joods Kindermonument bij het Stieltjesplein. De verkiezing werd dit jaar voor de 35e keer georganiseerd. Voor de titel ‘Rotterdammer van het jaar’ komen personen, instellingen, clubs, verenigingen of andere groepen personen in aanmerking die zich, op vrijwillige basis, op enigerlei wijze verdienstelijk hebben gemaakt voor de stad, voor een wijk of een buurt of een groep mensen in Rotterdam. Dank aan iedereen die heeft gestemd!

N

De Vereniging Vrienden van Blijdorp is tweede geworden bij de verkiezing voor de eretitel ‘Rotterdammer van het jaar’. Een hele eer om bij de twee genomineerden te horen en we mogen daar dan ook met recht trots op zijn. De bijbehorende oorkonde werd tijdens de Rotterdamsedag in de Laurenskerk uitgereikt door voorzitter Roel Visser van de Stichting Ons Rotterdam die de dag en de verkiezing organiseerden. Onze vereniging kreeg de oorkonde en de runner-up-titel omdat wij al 50 jaar een belangrijke bijdrage leveren aan het Rotterdamse icoon dat Diergaarde Blijdorp is.

Foto: Fred van Tiel

Blijdorp by Night Zoals u weet draait onze Vereniging volledig op vrijwilligers. Het bestuur, het promotie-team, de redactie van Vriendennieuws én de organisatie van de reizen, het werk wordt allemaal vrijwillig gedaan! Eenmaal per jaar wordt er voor deze vrijwilligers een leuke activiteit georganiseerd als dank voor hun inzet en deze keer bood de Diergaarde aan het einde van de Vriendendag een ‘Blijdorp by Night’ aan de vrijwilligers aan. Na een heerlijk diner liepen de Vriendenvrijwilligers met deskundige rondleiders de donkere Diergaarde in om te ervaren wat de dieren ’s nachts allemaal uitspoken. De tijgers en leeuwen slapen ook ’s nachts, maar de hyena’s waren juist lekker actief. Na afloop van de wandeling van bijna twee uur werden we met het sfeervol verlichte treintje terug gereden naar de uitgang aan de Oceaniumzijde. Dit was een lange, drukke, maar heel geslaagde Vriendendag!!!

Foto: Fred van Tiel

gezocht

GEZOCHT: 2E SECRETARIS Welke vrijwilliger komt ons bestuur versterken?

Onze huidige 2e secretaris Sylvia Visser, stelt zich in 2014 niet meer herkiesbaar. Dit betekent dat het bestuur van de Vereniging Vrienden van Blijdorp op zoek gaat naar een vervanger (m/v). Het takenpakket van de 2e secretaris bestaat o.a. uit: - organiseren en notuleren van vergaderingen; - in- en externe correspondentie (m.u.v. ledenadministratie); - controle diverse teksten waaronder drukproef Vriendennieuws; - verzorgen interne nieuwsbrief vrijwilligers; - (mede) organiseren van openingen nieuwe verblijven; - projectmatige klussen op ad-hoc basis (in nauw overleg met de secretaris). Tijdsbesteding: 10 – 15 uur per maand, waarbij moet worden opgemerkt dat de bestuursvergaderingen maandelijks in de avonduren plaatsvinden. Beschikt u over organisatorische kwaliteiten, een uitstekende kennis van de Nederlandse taal en kunt u moeiteloos notuleren? Dan zijn we op zoek naar u! Wilt u zich op vrijwillige basis inzetten voor onze mooie Diergaarde en beschikt u over voldoende tijd en capaciteit om ons enthousiaste bestuur te versterken? Dan nodigen wij u uit om –voor 15 januari 2014- een motivatie te mailen naar: [email protected] V

R

I

E

N

D

E

N


Blijdorp

N

I

E

U

W

S

Tekst: Gerda Nijssen

Naamgeving Nhi Linh - foto: Greet van Norde

buikperiode duurt circa 30 – 40 dagen. Onder natuurlijke omstandigheden verblijven de kuikens daarna in crèches. Ze staan gewoon maar wat te staan en krijgen af en toe een visje toegestoken. Alle volwassen pinguïns waken over hun welbevinden. De periode tot hun zwempak voldoende waterdicht is om te blijven drijven duurt circa een jaar. In de natuur leggen de paren ondertussen wel weer nieuwe eieren. Zo leggen ze circa twee eieren per drie jaar.

De herfst deed zijn intrede in ons land. Een mooie zomer met veel jong geluid ligt achter ons. Wat haalde de kranten en wat bleef bijzonder voor de intimi? Ik doe een greep uit de rijk gevulde zak.

Zachtaardige geest Ten eerste natuurlijk de komst van Nhi Linh. Op 10 augustus was het breaking nieuws. Moeder Trongh Nhi, dochter van Donna, beviel, toch nog onverwacht, midden in de nacht van een dochter. In 2011 werd zij gedekt door onze jonge bul Timber. Onze leden en de abonnementenhouders mochten een gooi doen naar de naam van de kleine. En het werd, nee, geen Olli, maar Nhi Linh, zachtaardige geest. Het ging gelijk heel goed met moeder en dochter. Hoewel? Met dichtgeknepen billen luisterden we naar de berichten dat tante Bangka de baby voor zichzelf wilde houden. Zo zag het er even naar uit. Bangka heeft nog melk voor haar dochter Faya en kon dus ook de kleine voeden. En de onervaren moeder, dit was immers haar eerste baby, liet het er bij zitten! Dat kon toch niet de bedoeling zijn, maar ja, je kunt moeilijk tussen beide komen. Gelukkig, Faya eiste haar moeder voor zichzelf op. En Nhi Linh kroop weer naar haar moeder toe.

Irma, de leidster van de groep, heeft misschien ook een slurf toegestoken om het evenwicht te herstellen. Throngh Nhi is met haar tien jaar nog een jonge moeder. Zij kan nog veel van de 43-jarige Irma leren. Na het vertrek van haar moeder Douanita (Donna) met haar jong Tonya naar Praag kan zij het weer prima vinden met haar leidster. Na wel een flink aantal corrigerende tikken van de kant van de leidster. Het gaat heel goed met de kudde die op enorm veel toeloop kan rekenen. De winnares van de vriendenloterij mocht op onze Vriendenjubileumdag, 21 september, wat extra lekkere appels toereiken. Zelden een gelukkiger winnares gezien.

Uniek voor onze Diergaarde: de stierkophaaien zijn er in geslaagd om drie jongen voort te brengen. Ze wemmen voor hun eigen veiligheid zolang maar even tegenover het bassin van hun ouders in het kleine aquarium met de okerzeesterren. In de kelpzee zouden ze gevaar lopen door de luipaardhaaien opgepeuzeld te worden. Ook dit is weer een bijzondere en ook voor de verzorgers onverwachte geboorte. Stierkophaaien groeien uit tot circa 1,5 meter lang. De luipaardhaaien worden wel 1,5 keer zo groot. Nee, de rode ibissen hebben dit jaar, evenals trouwens vorig jaar, geen jongen grootgebracht. Ze hebben prima nesten gebouwd en zijn ook aan het broeden geslagen, maar helaas ik zie niet één kuiken. De kuikens van deze ibissen zijn zeer herkenbaar, want pikzwart van kleur. Het duurt nogal wat maanden voor ze de

Drie donzen kuikens Ook bijzonder en uniek voor Blijdorp is de geboorte van maar liefst drie kuikens bij de koningspinguïns. De broedtijd is ongeveer 55 dagen. Twee ouderparen broedden hun eieren zelf uit. Het derde ouderpaar bleek daar in het verleden minder handig in te zijn. Die ouders kregen zolang een nep-ei. Zodra het kuiken uit het ei gekropen was, is het bij de ouders teruggezet. Je ziet er nu nog maar bitter weinig van. Het vergt nogal een speurdersneus om ze te ontdekken. Ze staan voornamelijk op de voeten van pa of moe onder de lekkere warme buiken. Tot hun donzen dekbedden warm genoeg zijn om de barre koude die daar in dat verblijf heerst te trotseren. De Jonge koningspinguïn - foto: Diergaarde Blijdorp


Dikhuidenvleugel - foto: Fred van Tiel Dwergnijlpaard - foto: Greet van Norde

Vungu open gezet. En ja hoor, de geur van de verrukkelijke hoop van Naima bleek onweerstaanbaar voor hem. En Vungu gaat sindsdien zonder aarzelen de drempel over.

kleur van hun ouders aangenomen hebben. Tja, wat zou er aan de hand zijn? Twee jaar lang waren er plenty kuikens en nu al twee jaar niks. Ze lijken prima in conditie en hebben het op het oog prima naar hun zin. Paren ook naar het een lust is. Alleen blijven de eieren uit.

olifanten hun slurven smekend toestaken in afwachting van een pinda of twee, is de ronde rand weer met nieuwe, eveneens zachtgele, tegels versierd. Ook de medusa hoofden op de pilaren zien er weer als nieuw uit. Nieuwe bewoners zijn Vungu en Naima.

Nieuwelingen Op 14 september is het gerenoveerde gedeelte van de Rivièrahal heropend. Het is bijzonder fraai geworden. Licht, dat is het eerste dat mij opviel. De vleugel is in mooi zacht geel licht gehuld. De door Van Ravesteyn ontworpen bogen die de verschillende compartimenten scheiden, zijn in alle glorie hersteld. Beetje jammer van de dikke pilaren tussen het publiek en de dieren. Aan de buitenzijde, waar eens de

Zwarte neushoorns zijn na 50 jaar terug op Rotterdamse bodem. Vungu de stier is elf jaar en dus in de kracht van zijn leven. Naima het vrouwtje is bijna twee jaar. Zij voelde zich vrij snel op haar gemak in haar nieuwe home. Vungu had er duidelijk meer moeite mee. Hij wilde niet naar buiten. Daar is de volgende truc op verzonnen. Dag één ging Naima naar buiten en wierp daar een pracht van een hoop. Dag twee werd die kant van de buitenverblijven voor

Er zijn drie verblijven. Deze zijn van elkaar te scheiden, want het zijn solitair levende dieren die elkaar alleen in de paartijd verdragen. Ieder met een eigen binnen en buitenruimte. En ieder met een schuilplek voor al te felle zon (die hier toch ook wel eens schijnt) plus een heerlijk modderbadje. Laura, geboren in 1960, is het enige zwarte neushoornjong dat op Rotterdamse grond het levenslicht zag. Chester Zoo, coördinator van het EEP (Europees fokprogramma) ziet ons als belangwekkende partner voor het fokprogramma. Dat fokken is hard nodig. Wereldwijd zijn er nog slechts 5 van de oorspronkelijk 200 soorten neushoorns over. In Azië leven nog drie soorten neushoorns. De Indische neushoorn of pantserneushoorn, waarvan er in het wild nog circa 3.250 over zijn. 9 | Vriendennieuws 4 | 2013

Vrienden bij gewone zeehonden - Point Lobos State Reserve

N

I

E

U

W

S

Neushoornman Vungu - foto: Blijdorp-Rob Doolaard

Zij komen voor in India en Nepal. Blijdorp had een zeer succesrijk fokpaar, waarvan het vrouwtje Namaste en haar dochter Zwatra gehuisvest zijn naast de olifanten. Verder leeft in Azië nog de Javaanse neushoorn. Van deze soort leven nog circa 50 exemplaren in een reservaat in Vietnam. En de Sumatraanse neushoorn, de enige soort met haren, waarvan nog minder dan 200 dieren over zijn. Deze soort leeft op Sumatra en Borneo. Verder leven er twee soorten in Afrika: de witte en de zwarte neushoorn. De witte neushoorn is niet wit maar grijs. Het ‘witte’ komt van zijn brede bovenlip, door de Nederlanders ‘wijde’ bovenlip genoemd. In het Engels is dat ‘white’, ofwel ‘wit’ geworden. Een misverstand dus. In het midden van Afrika leeft de noordelijke witte neushoorn en in het zuiden de zuidelijke witte neushoorn. Deze soort is het meest talrijk. Er zouden nog zo’n 20.000 dieren leven. De zwarte neushoorn (Diceros bicornis) heeft twee hoorns en een puntige bovenlip en wordt daarom ook wel puntlip genoemd. De zwarte neushoorn is niet zwart, maar ook grijs en leeft nog op enkele plekken in zuidelijk Afrika en Kenia. Hun zicht is slecht, maar hun reuk is deste 10 | Vriendennieuws 4 | 2013

De laatste soort is meer bedreigd, er zouden er nog circa 4.800 van leven. Maar iedere dag blijven er minder over. Ze worden op grote schaal gestroopt. Dat is voornamelijk voor de hoorn die grote geneeskrachtige waarde zou hebben. Op de zwarte markt in Azië brengt het poeder daarvan een gelijke waarde aan goud op. De neushoorns zijn beschermd, maar tegen de stropers is eigenlijk geen kruid gewassen. Dus wij hopen dat Blijdorp een goede bijdrage aan het fokprogramma kan gaan leveren.

Drama van de mangrove Ja, er zijn nieuwe ruiten, die gingen kapot. Die mooie ronde vorm van het aquarium is geen sinecure. Toen kwamen er nieuwe ruiten die zitten er nu al een tijdje in en houden zich goed. Het water is erin gepompt. Dat ging ook goed. Nu doet zich een nieuw probleem voor. Het zandfilter zorgt voor problemen. Het water moet schoon zijn voor de bewoners terug kunnen komen. Er zijn al heel wat proefopstellingen uitgeprobeerd, tot nog toe zonder het gewenste resultaat. Maar hoop doet leven. Voor de kerst zitten de koeneusroggen en haaien weer allemaal in het mangrove aquarium. Laten we wel heel voorzichtig zijn met de ruiten en het zand. Als het weer oké is, gaan we er met z’n allen weer van genieten.

Kleine paarden En, o ja, last maar zeker niet least. De dwergnijlpaarden zijn terug. Ook hun verblijf is helemaal opgeknapt; terug op hun oude stek in de gerenoveerde vleugel van de Rivièrahal. Binnen hebben ze iets meer ruimte gekregen. Ze zijn er al helemaal aan gewend. Zeker het buitenperk is de moeite waard voor een extra bezoek. In een ronde zitkuil kun je door een grote ruit zien hoe ze in hun buitenbad poedelen.

Langpotige nieuwelingen Ook op de savanne heb ik nieuwkomers gesignaleerd. Er zijn drie struisvogels gearriveerd, twee vrouwtjes en een man. Eerst maar eens wennen aan de opdringerige en zeker niet erg toeschietelijke zebrahengst, Loro. Dan zien we in het voorjaar weer de reusachtige struisvogeleieren in een kringetje liggen. Nee, de dames hoeven daar niet voor te zorgen, dat laten ze aan de man over. Maar die heeft dat er graag voor over.

beter. De witte neushoorn leeft bijvoorbeeld op het vlakke Afrikaanse land en eet vooral gras. De zwarte neushoorn eet jonge boompjes uit de bossen waar hij leeft. Op één dag lust hij er wel 250.

Krekels voor een ouder echtpaar Met Saar en Nico, onze bejaarde gibbons, gaat het uitstekend. De ogen van Saar laten te wensen over. Onderzocht is of een operatie zou kunnen helpen, maar daar verwachtte de dierenarts niet veel van. Waarschijnlijk is Saar zo goed als blind. Dat neemt niet weg dat ze nog behoorlijk bij de pinken is. Af en toe krijgen ze samen levende krekels. Dat vinden ze erg lekker. Saar pakt er dan rustig een paar uit het bakje, waardoor een aantal ontsnapt. De snellere exemplaren worden door Nico gearresteerd. Hij ziet namelijk nog uitstekend. Hoe oud ze zijn? Ze schatten circa 40 jaar en ouder. En erg op elkaar gesteld.

Cyclamen - foto: Gerda Nijssen

Herfstbloeiers Sommige planten houden meer van de winterzon dan van de zomerzon. Zo ook de cyclaam. ’s Zomers prefereert deze plant de schaduw. Ze groeien vooral in bosrijke gebieden. In de herfst, als de malse regens vallen en de bladeren van de bomen beginnen te vallen, schijnt er een aangenaam zonnetje op de bodem. Dan komt de cyclaam in bloei. Dat is rond oktober, november. Deze plantenfamilie groeit in de landen rondom de Middellandse Zee; in Turkije en Griekenland bijvoorbeeld. Volgens kweker Bravenboer zijn er wel zo’n 80 soorten bekend. Ze zijn prima winterhard, ze kunnen wel tot min 20 verdragen. Er zijn ook soorten bekend die juist in het hele vroege voorjaar in bloei komen, circa februari-maart.

Deze soort staat in mijn voortuin en doet het daar al vele jaren uitstekend. De bloemen zijn lila met wit in allerlei zachte tinten. Nee, niet het formaat van de cyclaam die op de vensterbank hoort. Het gaat om kleine bloemen met niervormige, mooi getekende bladeren. U vindt ze ook in Blijdorp en wel tegenover de gierenvolière. Verspreid in de tuin komt u ook de herfststijloos tegen. U weet wel, die bolletjes met paarse bloemen die zoveel op krokussen lijken. Die bloeien iets vroeger, pakweg eind september, oktober. Dus die zijn wel uitgebloeid als deze Vriendennieuws bij u op de mat valt. Maar de cyclamen zouden dan nog in volle bloei moeten staan (ijs en weder dienende).

Naderende verhuizing Gorilla Adira moet binnenkort verhuizen. Zij bereikt in oktober de zevenjarige leeftijd. Binnenkort zal ze haar eerste cyclus en een eisprong krijgen. Dat betekent dat ze interessant wordt voor haar vader Bokito. Zo gaat dat in de gorillawereld. Dat is natuurlijk onwenselijk. Ze is er ook wel aan toe om op eigen benen te gaan staan. Moeder Aya heeft lang genoeg voor haar gezorgd. De dierentuin van Basel heeft plek voor haar. Daar gaat ze dit jaar naar toe en zal ze ongetwijfeld voor jong leven gaan zorgen. Tirza, dochter van Tamani, is slechts een paar maanden jonger. Dus ook voor haar nadert de tijd van verhuizen. En nu aan de slag De Vriendenkeus voor 2014 gemaakt zijnde kan aan het nieuwe onderkomen voor de penseelzwijnen begonnen worden. Nu het perk voor de neushoorns klaar is, gaat het werk aan de overkant beginnen. Is het veel werk? Een lekkere warme stal en veel, vooral heel veel lekkere losse grond om in te wroeten en modder om in te rollen. Meer is er toch niet voor nodig? We gaan het zien en beleven.

Met dank aan de maandelijkse nieuwsbrief van de vrijwilligers

IN MEMORIAM VRIJWILLIGER RIES VAN HAARLEM OVERLEDEN Ries van Haarlem, vrijwilliger bij onze vereniging, is overleden. Ries was als vrijwilliger nauw bij de Vrienden betrokken. Ook bij de Vriendendag op 21 september jl. zou hij een rol vervullen, wat kenmerkend was voor de inzet die hij altijd toonde. Helaas heeft het niet zo mogen zijn. We zullen zijn enthousiasme missen en wensen zijn familie, vrienden en bekenden veel sterkte.

11 | Vriendennieuws

4 | 2013

VRIENDENHERINNERINGEN 1963-2013: Vijftig jaar Vrienden van Blijdorp:

bestaande uit Joke Swaep, weduwe van de oprichter van de Vrienden, Ben Swaep, Blijdorp-directeur Marc Damen, AD-journalist en Blijdorp-watcher Marcel Potters en de voorzitter van de Vrienden en eindredacteur van Vriendennieuws, Marcel Kreuger.

Deel uw herinneringen! Onze vereniging Vrienden van Blijdorp steunt al vijftig jaar Rotterdams’ trots: Diergaarde Blijdorp. In het jubileumjaar staan we uiteraard uitgebreid stil bij de geschiedenis en verworvenheden van onze vereniging.

Dit keer de laatste bijdrage. Een herinnering van Marianne Hubregtse.

Hartelijk dank aan alle inzenders! De afgelopen nummers heeft u enthousiast uw herinneringen doorgegeven. Alle inzendingen zijn beoordeeld door een jury,

BESTE REDACTIE, In een vriendennieuws van dit jaar vroegen jullie naar verhalen over de vereniging zelf. Toen ik nog een heel klein meisje was, zo ongeveer in 1993, toen ik 10 jaar oud was, werd het amoerpanterverblijf verbouwd. Ik had daarover gelezen in Vriendennieuws en wilde zelf ook graag bijdragen. Wekenlang, wel 9 weken, heb ik mijn zakgeld gespaard en mijn vader heeft bijgepast wat ik gegeven had; 25 gulden was het in totaal.

Het was toen de gewoonte om alle bijdragen te vermelden in het blaadje en ik was helemaal verguld toen onze naam (nou ja, die van mijn vader) terug te vinden was tussen de donateurs. Geweldig! Maandenlang zocht ik bijna elke dag onze naam tussen de donateurs om weer dat gevoel van meetellen te krijgen. Het was mijn eerste ervaring met echt geven aan een goed doel.

vriendendag. Ik wilde dat ik er weer bij kon zijn, maar helaas moet ik andere dingen voor laten gaan. Met vriendelijke groet, Marianne Hubregtse Augustus 2013

En natuurlijk, toen ik hoorde dat Blijdorp het moeilijk had, ben ik prompt zelf ook vriend geworden. We wonen helemaal niet dichtbij, maar de binding is door de vereniging zo groot, dat ik er tranen van in mijn ogen kreeg toen ik hoorde dat het slecht ging. Tenslotte zit ook mijn wekenlang gespaarde zakgeld in de dierentuin! Dat was mijn verhaal. Ik wens jullie veel plezier op de komende Amoerpanter - foto: Peter van Norde

2004

2004

1 januari Contributie €30,-

12 | Vriendennieuws

11 januari 24 januari Winterlezing Fotocursus door Ton Dorresteijn Rob Doolaard Bijpraten over ontwikkelingen in Blijdorp + aansluitend sloop muur voor tijgerverblijf

4 | 2013

8 februari Winterlezing Lisette Kuijsers Flamingo's in Blijdorp

14 maart 17 april 24 april Winterlezing Vriendenreis Algemene LedenDennis Blomjous naar Allwetter- vergadering met - Californische zoo Münster aansluitend een lezeeleeuwen zing van Ben Lotte over valkerij en roofvogelshows

V

R

I

E

N

D

E

N

MAAK UW EIGEN POSTER

WERF NIEUWE LEDEN MET UW EIGEN POSTER! Het 50-jarig jubileum van onze vereniging is een mooi moment om nieuwe leden te werven. U kunt ons daarbij helpen. Een tiental bekende Rotterdammers steunt de Vriendenvereniging om nog groter te worden en daarmee Blijdorp nog mooier te maken. U kunt dat nu zelf ook! Maak uw eigen wervingsposter of wervingsmail! Kijk op: http://www.vriendenvanblijdorp.nl/ index.php?onderwerp_ID=20&subonderwerp_ID=83 Download uw foto naar onze website en u krijgt uw persoonlijke poster. Uw persoonlijke poster kunt u printen, op facebook plaatsen, of per tweet of e-mail verspreiden. Bevalt de afbeelding toch niet, dan kunt u met een andere foto gewoon weer opnieuw beginnen. Succes en veel plezier!

18 mei Vijfdaagse vriendenreis naar Zuid-Duitsland: Heidelberg, Frankfurt en Karlsruhe

31 augustus SUPPORT Actie: loterij voor de Vrienden

25 september Vriendenreis naar Beekse Bergen

14 november Winterlezing Ben Westerveld Wilde varkens. Na afloop zouden we het servalverblijf openen …. dat werd uiteindelijk 2010!

12 december Winterlezing Beluga Expeditions IJsbeerreizen

31 december 6197 leden

13 | Vriendennieuws

4 | 2013

VRIENDEN VOOR HET LEVEN TOM SLIJKOORT Wie kent Tom niet binnen de vereniging? Tom Slijkoort organiseerde jaren lang de Vriendenreizen. Hij is vanaf 1985 lid en zat 16 jaar in het bestuur van de vereniging. Reden genoeg om een paar vragen te stellen.

Wat is jouw band met Blijdorp? “Nou, dat gaat lang terug. Ik heb als kind in Blijdorp gewoond. Na 1945 gingen we Rotterdam uit maar ik kwam na mijn diensttijd weer terug. Later werkte ik voor Architectenbureau H.D. Bakker die het

2005

werk voortzette van architect Sybolt van Ravensteyn. Ik ben nog bouwkundig begeleider geweest bij de bouw van het HenriMartinhuis. Je kan dus stellen dat ik een bijzondere band met Diergaarde Blijdorp heb.” En hoe kwam je ertoe om de reizen te organiseren? “Ik ben daar niet mee begonnen. Vriendenreizen zijn er al sinds kort na de oprichting van de Vereniging: dagtochten, aanvankelijk dichtbij (Wassenaar, Rhenen, Amsterdam, Antwerpen etc.). Later gingen er steeds meer stemmen op om ook verder te reizen (Duisburg, Münster, Gelsenkirchen, Wuppertal, etc.),

2005

9 januari Winterlezing Ton Dorresteijn Bijpraten over ontwikkelingen in Blijdorp


13 februari Winterlezing Michaël Laterveer Zeepaardjes

1 maart Advertentie in LIFESTYLE magazine

13 maart Winterlezing Joeke Nijboer Voeding

maar nog steeds op een dag heen en weer. Dat gebeurde eerst onder de paraplu van de InterZoo Club, een verzinsel van Frans Ramack (oud-bestuurslid Vrienden) en Lex Noordermeer, die dit ook samen uitvoerden. De InterZoo Club vonden we wel een beetje een vereniging binnen de vereniging. Het was dan ook niet meer dan vanzelfsprekend dat de InterZoo Club werd geïntegreerd binnen de vereniging. Op een bepaald moment trad er een bestuurslid van De Vrienden af en werd ik gevraagd. Toen heb ik het stokje overgenomen en ben de reizen gaan organiseren. De meerdaagse reizen waren toen al een feit en daar ben ik met veel enthousiasme mee verder gegaan.”

9 april Vriendenreis naar Zoo Dortmund

5 mei Vierdaagse vriendenreis naar Engeland en Frankrijk: Howlett's, Port Lympne en Nausicaä (Boulogne sur Mer)

Wat voor mensen gaan eigenlijk mee met de vriendenreizen? “Natuurlijk onze leden. Maar er zijn heel uiteenlopende redenen waarom mensen meegaan. Mensen gaan niet alleen naar andere tuinen voor de dieren. Sommige mensen willen zoveel mogelijk verschillende dieren zien. Dat wordt soms zelfs bijgehouden. Ook zijn er mensen die graag dieren zien die niet elders worden gehouden, daar hoor ik eigenlijk ook wel bij.

18 mei Protestactie tegen de geplande vermindering van de gemeentesubsidie aan Blijdorp - 43.000 handtekeningen overhandigd aan wethouder.

En dan zijn er ook mensen die verblijven met elkaar vergelijken, die zijn hoofdzakelijk geïnteresseerd in hoe dieren gehouden worden. Sommigen verzamelen daar dan weer foto’s van. Vervolgens heb je categorie echte parkliefhebbers. Deze mensen gaan voor de tuinen als geheel of voor de beplanting. Ten slotte zijn er de leden die graag in buitenlandse dierentuinen op zoek zijn naar voormalige bewoners van Diergaarde Blijdorp.”

28 mei Algemene Ledenvergadering: Aftreden + erelidmaatschap Tom Slijkoort. Peter Biesta treedt toe tot het bestuur (portefeuille reizen). Aansluitend opening van het tijgerverblijf met Aziatische markt

Wat vond je zo leuk aan het organiseren en begeleiden van de Vriendenreizen? “Ik ben een systematicus, ik vond het vooral leuk als iedereen in de bus zat, als alles klopte. Ik ging uit van een paar grondprincipes. Zoals betaalbaarheid en dat iedereen mee moet kunnen. Als je 70+ in de bus hebt dan moet je rekening houden met de pakketafspraken, het kan beperkingen inhouden waar je rekening mee

17 september 13 november Vriendenreis Winterlezing naar Gaiapark Melitta van Bracht - Verborgen schatten in de botanische tuin

11 december Winterlezing Harald Schmidt: Dieren uit het wild halen?


15 | Vriendennieuws

4 | 2013

moet houden. Ik heb me altijd zeer verantwoordelijk gevoeld. Dat was ook een van de redenen om er op een bepaald moment mee te stoppen. Mensen worden steeds individueler en conformeren zich minder aan de groep. Op een gegeven moment gingen sommige mensen hun eigen kant op, wat prima is. Maar als mensen dan bijvoorbeeld met eigen vervoer terug willen, omdat ze langer willen blijven, dan vond ik dat niet prettig. Je raakte het overzicht kwijt en weet dan niet goed waar je verantwoordelijk voor bent. Overigens vind ik wel dat de vereniging moet proberen de prijzen zo laag mogelijk te houden, soms vind ik de reizen te duur.” In al die jaren zullen er vast wel bijzondere dingen gebeurd zijn. “Sinds 1986 worden er meerdaagse reizen georganiseerd. De eerste was onder leiding van Lex naar West- en OostBerlijn. Het pakte goed uit, maar was niet eenvoudig! Met name het passeren van ‘de Muur’ verliep heel anders dan de busmaatschappij had verzekerd..... Maar het lukte en was het begin van de inmiddels niet meer weg te denken meerdaagse dierentuinavonturen. De mooiste reizen vond ik altijd naar Zoo Doué la Fontaine, de steengroeven zijn fantastisch. Ook de reizen naar Engeland zijn speciaal, omdat sommige leden echt Anglofiel zijn. Dat merk je dan. We zijn een keer uit Berlin-Friedrichsfelde gekomen en onderweg gestopt. Een lekker kopje soep gegeten waar helaas iets in zat wat niet goed was. De halve bus was misselijk of had buikloop. Ook zijn we een keer verdwaald in Berlijn, achter de muur die er nog stond. De chauffeur had een bord gemist en we kwamen na een lange landweg op een boerderij. Erger was het die keer dat we een chauffeur hadden die op weg naar Bazel ons Habsburgse bijzonderheden wilde laten zien. Hij negeerde aanwijzingen van Lex en reed 100km om. Deze

2006

chauffeur heeft nooit meer voor ons gereden natuurlijk. En onderweg heb je altijd met kleine dingen te maken. Zo hadden we eens een chauffeur die ruzie met de douane maakte, dat leverde een fikse vertraging op… Maar al met al heb ik altijd heel veel plezier aan deze reizen beleefd.”

Tekst: Theo van de Velde En de toekomst? “Ik ben blij dat ik meer jongere mensen zie in de vereniging. Ik hoop dat de reizen

2006




voor zoveel mogelijk mensen toegankelijk blijven. Alles wordt snel duurder. Het is bij Peter Biesta die het stokje in 2005 overnam, in goede handen.” “Ik hoop dat er nog veel mensen plezier aan de reizen zullen beleven.”

12 februari Winterlezing Henk Zwartepoorte ShellShock: Schildpadden in nood

12 maart Winterlezing Martin van Wees Kleine zoogdieren

22 april Vriendenreis naar Paradisio (België)

29 april Algemene Ledenvergadering met aansluitend lezing door Gerard Visser over Arctica

Arold Balk

VRIENDEN OP REIS! De Vrienden reizen wat af! Wat bladeren door eerdere exemplaren van het Vriendennieuws leert mij dat de Vrienden door heel Europa gereisd zijn om de mooiste dierentuinen te bezoeken. Maar niet alleen Europa, de klapper was natuurlijk de jubileumreis naar Californië in de Verenigde Staten begin dit jaar. Hoe worden de reizen georganiseerd? Hoe wordt de keuze voor de dierentuinen gemaakt? Om antwoord te krijgen op mijn vragen informeer ik bij Peter Biesta, bestuurslid van de Vereniging en verantwoordelijk voor de Vriendenreizen. Tijdens de Vriendendag spreek ik af met Arnold Balk, beter bekend als ‘de man met het boekje’, hij gaat regelmatig mee op reis.

20 mei Zevendaagse vriendenreis naar Tsjechië: Liberec, Praag, Dvúr Králové, Usti nad Labem, Pilzen

13 juli Speciale lezing Dr. Hamish Currie over terugkeer bedreigde dieren naar Afrika

Hij vertelt me over zijn bijzondere ervaringen met de Vriendenreizen. Elk jaar worden er vijf reizen gepland door het reisteam van de Vereniging: de voorjaarsreis, de meerdaagse, de zomerreis, de weekendreis en de najaarsreis. De eendaagse reizen gaan meestal naar een dierentuin in de Benelux, de meerdaagse en weekendreizen gaan verder Europa in: Denemarken, Duitsland, Polen, Zwitserland, om maar enkele bestemmingen te noemen. De reizen worden aangekondigd in het Vriendennieuws. De belangstelling is vaak groot, de jubileumreis was in een mum van tijd volgeboekt! Peter Biesta vertelt dat het reisteam ongeveer drie maanden voor de ‘deadline’ van het Vriendennieuws begint met de voorbe-

reiding. Als de reis ‘klaar’ is, wordt deze op onze website gezet. Anderhalve maand later verschijnt dan het gedrukte Vriendennieuws. Het maakt wel verschil of het een dagtocht of een meerdaagse reis betreft. De meerdaagse reis is een stuk gecompliceerder wat organiseren betreft, want er moet veel meer op het rijtijdenbesluit (wetgeving die onder andere de werktijden voor buschauffeurs regelt) gelet worden. Ook het uitzoeken van de hotels en de prijsafspraken daarover kunnen tijdrovend zijn. Het reisteam, bestaande uit Peter Biesta, Greet van Norde en Tineke Guise, heeft onderling een taakverdeling afgesproken. Peter: “Met z’n drieën komen we ongeveer eens in het kwartaal bij elkaar. Dan bespreken we ook het programma van het

22 juli 23 september 5 november 10 december Vriendenreis naar Vriendenreis Winterlezing Winterlezing Naturzoo Rheine naar Martin Heuvelink - Melitta van Bracht Burgers' Zoo Zeeotters - Geneeskrachtige kruiden



Rheine - foto: Greet van Norde

komende jaar. Greet en Tineke doen bijna volledig de dagtochten, inclusief het begeleiden van de bussen. Daarnaast kan Greet goed organiseren en houdt al het lijstwerk van de deelnemers bij. Tineke is een kei in talen. Zij correspondeert per e-mail met de buitenlandse dierentuinen en maakt de cadeautasjes voor de rondleiders van de te bezoeken tuinen. De meerdaagse reizen (dus ook de weekendexcursies) komen geheel van mijn hand. Van ons drieën vertegenwoordig ik het bestuur en houd de financiële kant in de gaten. De boekhouding, het financieel jaarverslag, het nakijken van de offertes en de betalingen zijn mijn zaak. Daarnaast ben ik reserve busbegeleider bij de dagtochten en ik meld de groep vaak aan bij de dierentuinen die we gaan bezoeken.”

naar Osnabrück onze verste bestemmingen. Ook de weekendexcursies hebben een beperking: op zondagmiddag moet alweer worden teruggereden naar Nederland. Bovendien moet het een grote tuin zijn die de lange busreis waard is. De echte meerdaagse reizen zijn mijn specialiteit. Het aantal mogelijkheden is ongelimiteerd! Zelf heb ik heel veel gereisd. Naar de meeste meerdaagse bestemmingen ben ik al eerder geweest. Ik vind het een uitdaging om leuke overnachtingplaatsen uit te zoeken in de buurt van mooie dierentuinen. Ik probeer altijd een combi te vinden van dierentuin en stad en geef de deelnemers zoveel mogelijk vrijheid. Zo is een aantal diners geregeld als

dat praktisch zo uitkomt en een aantal diners zijn vrij om zelf in kleine groepjes uit te gaan. Wat geregeld moet worden, is altijd geregeld. Wel waak ik ervoor dat het een dierentuinreis blijft. Dus elke dag een bezoek aan een dierentuin met uitzondering van de eerste en laatste dag. Als de bestemming niet al te ver weg is, probeer ik daar ook nog een kleine dierentuin in te proppen als een koffiestop. In een leuke overnachtingplaats is soms een vrije dag. Daar wordt dan altijd een facultatieve dierentuinexcursie aangeboden tegen een zeer laag tarief, omdat de buskosten al in de reissom zitten. Pas als ik op alle punten tevreden ben met de reis licht ik per mail de vaste deelnemers in, wordt de reis op de site gezet en verschijnt de aankondiging van de reis in het eerstvolgende Vriendennieuws. Vaak geef ik de deelnemers een optie van drie reizen voor het volgende jaar. Soms komen er ook verzoekjes binnen.” (Misschien zelfs wel via het Vriendennieuws!) Is er een reis waar je speciale herinneringen aan hebt? Peter: “Dat zijn er zoveel! Natuurlijk de grote jubileumreis ‘California Dreaming’. Dat was een reis met een hoog financieel risico en een ongekend grote belangstelling. Ook de weekendreis naar Colchester was bijzonder. Wat een belangstelling!

Hoe ontstaan de ideeën voor de reizen? Peter: “Het aantal bestemmingen voor een dagtocht is beperkt. Wij moeten immers binnen het rijtijdenbesluit blijven. Zo zijn Keulen en volgend jaar een proef

2007

2007


18 | Vriendennieuws

31 januari Taart van de Vrienden voor alle medewerkers van het jarige Blijdorp

4 | 2013

11 februari Winterlezing Stefan Timmermans Zwarte paardantilopen in Zuid-Afrika

11 maart Winterlezing Robert v Herk Ir S. van Ravesteyn

21 april Vriendenreis naar Zoo Wuppertal

28 april Algemene Ledenvergadering met aansluitend feestelijkheden t.g.v. het 150-jarig bestaan van Blijdorp

14 mei Zevendaagse vriendenreis naar Engeland en Ierland.

We hebben altijd contact gehouden en we ontmoetten elkaar ook tijdens de Vriendenreizen. In 1986 ging ik voor het eerst mee met een Vriendenreis: de meerdaagse reis naar Berlijn. De dierentuinen van Berlijn gelden in Europa als hét summum en het was voor mij een langgekoesterde wens om deze tuinen te bezoeken. Zelf zo’n uitstap organiseren kwam er niet van. Ik had een eigen zaak, waardoor ik weinig vrije tijd had. Verder ben ik geen liefhebber van verre autoreizen, dus een Vriendenreis was voor mij de ideale manier om de dierentuinen van Berlijn te bezoeken. Het is bijzonder dat de mogelijkheid om de tuinen te kunnen zien dan zo op je pad komt.”

Zoo Atlanta - foto: Koos van Leeuwen

Maar ja, wat een programma! In alle vroegte een ontvangst door de directeur, een Engels ontbijtbuffet, een rondleiding achter de schermen en dat terwijl de tuin nog steeds niet voor gewoon publiek open was. Zo wordt een fascinerende, maar op zich niet mooie tuin vanzelf interessant.” Op de Vriendendag heb ik het geluk met Arnold Balk te kunnen afspreken. Hij vertelt hoe hij bij de Vriendenreizen terecht kwam: “Sinds medio jaren zeventig ben ik

al Vriend van Blijdorp. Daarvoor had ik een abonnement op de Diergaarde. Ik woon in het noorden van het land, dus Blijdorp is voor mij niet naast de deur. De Blijdorpdagen bezocht ik meteen al. Ik spaar gidsen van dierentuinen. Eens per jaar is er ergens een dag voor verzamelaars. Daar heb ik Marc Damen eens ontmoet en jaren later is hij de directeur van Blijdorp! Ik ben zo ook in contact gekomen met Lex Noordermeer en diens schoonvader Frans Ramack, ook wel Mister Zoo genoemd.

Eerste paal ijsberen - foto: Fred van Tiel

21 juli Vriendenreis naar ZOOM Erlebniswelt in Gelsenkirchen

22 september Vriendenreis naar Zooparc Overloon

26 september Eerste paal ijsberenverblijf

“Tijdens de reis naar Berlijn in 1986 legde ik via via contact met iemand uit Maagdenburg. We deelden de interesse in dierentuinen en dierentuingidsen. Ik ben met hem gaan corresponderen, ook al hadden we elkaar nooit ontmoet. In 1990 ging de Vriendenreis naar Hannover en Hamburg. Ik ben meegegaan en heb op een van de dagen afgesproken met mijn correspondentievriend. Samen met hem heb ik een bezoek gebracht aan de dierentuin in Maagdenburg. Het was erg leuk om elkaar eindelijk in levende lijve te ontmoeten. Vervolgens is hij met mij meegegaan naar de dierentuin van Hannover.

Verblijf in wording - foto: Fred van Tiel

20 oktober Opening verblijven voor poedoe's en cavias

11 november Winterlezing Martin van Wees - IJsberen + na afloop bezoek aan het verblijf in wording

9 december Winterlezing Janno Weerman - De nieuwe onderkomens voor poedoes, cavias, servals en franjeapen



We liepen de hele dag mee met een verzorger en we werden getrakteerd op een privéshow van de olifanten. Zulke dingen maak je normaal niet mee.”

zijn van één soort vaak meerdere groepen gehuisvest. De tuinen doen mee aan allerlei fokprogramma’ met als doel de dieren ook weer in het wild uit te zetten.”

“Als kind las ik in de wachtkamer van de oogarts over een man, een gokker, die een privédierentuin in Engeland had. Deze man was John Aspinall die met het geld dat hij verdiend met zijn casino’s twee tuinen heeft opgezet waar hij grote zoogdieren hield. Toen ik in 1973 trouwde, wilden mijn vrouw en ik als huwelijksreis naar deze tuinen toe. Ik schreef vooraf een brief met de vraag of wij de tuinen konden bezoeken. Helaas, de tuinen werden niet opengesteld voor publiek. In mei 2005 ging de meerdaagse Vriendenreis naar Port Lympne en Howletts, de tuinen van de toen al overleden John Aspinall. Weer zo’n moment dat het op je pad komt eindelijk een wens te kunnen vervullen.” Deze reis duurde vier dagen: een dag voor de heenreis, een dag voor Howlett’s Zoo, één voor Port Lympne Zoo en de laatste dag om terug te reizen naar Rotterdam. In het verslag van die reis is te lezen dat deze twee tuinen zeer bijzonder zijn. De verblijven voor de dieren zijn enorm groot en er

“Meestal ga ik alleen mee met de Vriendenreizen. Ik ga ook niet met elke reis mee, maar toch regelmatig. Mijn vrouw is twee keer mee geweest: naar de meerdaagse reis Engeland/Frankrijk en met de jubileumreis naar Californië. In de jaren zeventig wist ik al dat je de San Diego Zoo eens gezien moest hebben. Maar van een verre reis naar de Verenigde Staten is het nooit gekomen. Toen zag ik de aankondiging van de jubileumreis. Na drieënveertig jaar was ik dan toch, samen met mijn vrouw, in San Diego Zoo, dat gevoel is haast emotioneel. “ Hoe is dat nou, zo’n Vriendenreis? Arnold: “De Vriendenreizen zijn erg gezellig. De sfeer is open en je deelt dezelfde interesse. Er is een redelijk vaste kern van mensen die meegaan, maar er zijn ook altijd weer nieuwe mensen die aansluiten. Meegaan met de reizen werkt aanstekelijk. Ik ben bekend om mijn boekje. Ik maak altijd en overal aantekeningen.

Zo kan ik mijn beleving van de dierentuin steeds nalezen.” Arnold heeft ook verslagen van reizen voor het Vriendennieuws geschreven. “Ik vind het leuk om bij te houden wat er in welke dierentuin aan dieren is en hoe dit zich ontwikkelt. Tijdens de jubileumreis gaf mijn vrouw me de tip foto’s te maken van de informatieborden, dat scheelt een hoop schrijfwerk. Mijn grootste interesse ligt bij de grote zoogdieren, de olifanten en tijgers in het bijzonder. De reptielen liep ik vroeger makkelijk voorbij, maar die hebben mijn interesse inmiddels ook gewekt.” Staan er nog dierentuinen op je verlanglijst? Arnold: “Jazeker, de dierentuinen van Wenen, Frankfurt, Zürich, Basel, Dresden en Amnéville.” Misschien zorgt deze opsomming in het Vriendennieuws wel voor het nogmaals uitkomen van een bezoekaan-een-dierentuin-wens!

Teskst: Trix Vermeulen Met dank aan: Arnold Balk (Vriend van Blijdorp), Peter Biesta (bestuurslid Vereniging Vrienden van Blijdorp)

Opening ijsberenverblijf - foto: Rob Doolaard

2008

2008


13 januari 10 februari Winterlezing Winterlezing Henk Ton Dorresteijn - Zwartepoorte - AmphiBijpraten over ontbieëncrisis wikkelingen in Blijdorp


9 maart Winterlezing Michaël Laterveer - Koralen

19 april Vriendenreis naar Zoo Duisburg

26 april Algemene Ledenvergadering: Aftreden en erelidmaatschap voor Tineke Groenhorst. Marcel Kreuger neemt de voorzittershamer over

V

R

I

E

N

D

E

N

DVD’S VRIENDENREIZEN NU VERKRIJGBAAR Velen onder ons hebben op de Vriendendag in september kunnen genieten van de DVD van de jubileumreis ‘California Dreaming’ Deze DVD is gemaakt door Theo Horsten. Naast deze DVD heeft Theo nog vele andere DVD’s gemaakt van de meerdaagse reizen van afgelopen jaren. Met de welwillende medewerking van Theo worden deze DVD’s voor een Vriendenprijs van € 5,- per titel aangeboden. Deze aanbieding geldt voor alle leden. De volgende DVD’s zijn verkrijgbaar: 2004 Midden Duitsland en 2005 Engeland/Frankrijk op 1 DVD : 66 min; 2006 Tsjechië: 60 min; 2007 Ierland-Engeland : 40 min (iets mindere kwaliteit); 2008 Noord Duitsland : 56 min; 2009 Zwitserland : 50 min; 2010 Denemarken : 42 min; 2011 Polen : 48 min; 2012 Frankrijk : 45 min; 2013 Jubileumreis ‘California Dreaming’ : 95 min.

€ 5,per titel

Tevens is één DVD van een weekendreis beschikbaar: 2011 ‘Erlebnis Zoo Hannover’ : 22 min. Bestellen U maakt de som van het aantal bestelde DVD’s over op de reisrekening NL22 INGB 0002 0710 59 o.v.v. DVD Vriendenreis. Vervolgens mailt u de gewenste titels naar [email protected] Aflevering Als de bestelde DVD’s af zijn ontvangt u daarvan bericht per e-mail. U kunt de DVD’s dan ophalen bij één van de winterlezingen, de Algemene Ledenvergadering of tijdens de reizen.

21 mei Vijfdaagse vriendenreis naar Noord-Duitsland: Rostock, Schwerin, Hamburg, Zoo am Meer (Bremerhafen)

2 juli Opening IJsberenverblijf

23 augustus Vriendenreis naar Zoo Köln

20 september Vriendenreis naar Apenheul

9 november Vriendenlezing Juul van Dam Afrikaanse planten

14 december Vriendenlezing Stefan Timmermans Arctica



TERUGKIJKEN, LEREN EN VOORUITZIEN Een interview met Bert de Boer De dierentuin van Rotterdam heeft vier periodes van intense activiteit, ontwikkeling en groei doorgemaakt, en daartussen in tijden van uitbouw, consolidatie of soms ook teruggang. De eerste groeiperiode was die van de oprichting in 1854/7 en daarna. De burgerij bouwde zich toen een Diergaarde. De tweede periode kwam voort uit een crisis en leidde er eind jaren ’30 toe dat er in Blijdorp een geheel nieuwe en publieke dierentuin kwam. Eind jaren ’70 barstte deze oude tuin van Van Ravesteyn min of meer uit haar voegen; met name ook door moderne ontwikkelingen op het gebied van dierenwelzijn, fokprogramma’s en wijze van presentatie aan het publiek. Dit leidde intern en buiten de dierentuin tot veel discussie en in 1988 tot het eerste Masterplan. Om vervolgens tot een vernieuwde invulling en beleving van de oude tuin te komen. Eind jaren ’90 kwam daar ineens de mogelijkheid tot een lang ge-

jaren ’80 heeft geformuleerd: alleen nu in een ruimer jasje.

koesterde uitbreiding bij, wat leidde tot de opening in 2000 van het Oceanium en de vierde golf van vernieuwing en ontwikkeling. Toch, je zou kunnen zeggen dat de actuele ontwikkelingen nog steeds stoelen op de visies en opvattingen die men in de

Eind jaren ’70, jaren ’80 ontwikkelde zich ook de organisatie van de dierentuin – naast dierverzorgers, tuinmedewerkers en hoofden levende have kwamen er ook wetenschappers en educatieve medewerkers aan boord, mensen bezig met gerichte fokprogramma’s, natuurbescherming, internationale uitwisseling en -samenwerking. Omdat de dierentuin en onze economie momenteel in zwaar weer verkeren moeten veel van die taken en mensen momenteel worden afgestoten. Dat neemt niet weg dat ze enorm veel hebben betekend voor onze dierentuin, en dat ook in de toekomst zullen doen. Want veel van wat zij hebben ontwikkeld en tot stand hebben gebracht, blijft ook nu nog gewoon doorgaan. De boel loopt en wordt onderhouden – ook al is het misschien op een wat lager niveau.

Opening Stellers - foto: Koos van Leeuwen

2009

2009

11 januari De laatste winterlezing van Ton Dorresteijn. Hij krijgt een lidmaastchap van de Vrienden voor het leven en een cheque van €1000,- voor een natuurbeschermingsproject naar keuze (de keuze viel op een renovatieproject van de Bujumbara Zoo. Verwelkoming Marc Damen als nieuwe directeur 22 | Vriendennieuws

4 | 2013

8 februari 8 maart 18 april 25 april Winterlezing Winterlezing Algemene LedenvergadeVriendenreis Harald Schmidt - Ben Westerveld ring. Timo Kanniainen treedt naar Gieren - Savanne(huis) toe tot het bestuur (porteZoo Krefeld feuille PR). Aansluitend opening van het verblijf voor Steller-zeearenden

Leobert Egenius Maria de Boer, Apeldoorn, 3 sept. 1947 1960-1966; HBS-B te Apeldoorn 1966-1971; Studie Biologie aan de Rijksuniversiteit te Utrecht. Genetica en palaeontologie der vertebraten. 1971-1974; Genetisch Instituut der Rijksuniversiteit te Utrecht, o.a. in dienst van ZWO. Bezig aan zijn onderzoek en proefschrift. Vele cytogenetische publicaties. 20 mei 1974 gepromoveerd. 1974-1976; Wetenschappelijk medewerker aan het Antropogenetisch Instituut van de Vrije Universiteit te Amsterdam. Eind 1976 – eind 1988; hoofd Biologische afdeling van Diergaarde Blijdorp. Vele onderzoeken, vele publicaties en vele activiteiten, ook educatief. O.a. 1985 – Taken en Problemen van de hedendaagse grote, culturele dierentuinen. 1988 – Medeopsteller Masterplan. Eind 1988 - 1993; directeur Nationaal Onderzoek van Dierentuinen (onderdeel NVD). 1986/8-1993; Mede-grondlegger EEP, European Endangered Species Programme. 1993; hoofdauteur The World Zoo Conservation Strategy. 1993/7-sept. 2009; (adjunct-)directeur Apenheul. (al sinds 1987 actief) - 2003-2009; voorzitter EAZA, European Association of Zoos and Aquariums. 2005; directeur en grondlegger van Gaia Park. (Nu GaiaZoo) Augustus 2009; Met pensioen – ter gelegenheid daarvan benoemd tot ereburger van Apeldoorn en Kerkrade. April 2010; Award for outstanding contributions for the Zoo Community, London Zoological Society. 21 okt. 2010; winnaar Heini Hediger prijs van de WAZA.

Eén van de mensen die eind jaren ‘70 kwam, en die enorm veel voor de dierentuin van Rotterdam heeft betekend, heeft naderhand de vleugels in Nederland, Europa en zelfs mondiaal flink uitgeslagen. Een bescheiden mens, heel goed in het inspireren en aansturen van jongere krachten, en bijna nooit in de publiciteit. Reden om hem, in dit jubileumjaar, eens in de schijnwerpers te zetten, terug te kijken, maar vooral ook om met hem vooruit te zien naar wat de komende 50 jaar ons zal kunnen gaan brengen. Dr. Leobert (Bert) E.M. de Boer. Ik weet bijna zeker dat u hem allemaal kent; al is het maar van al die leuke gidsjes van de grote tentoonstellingen uit de jaren ’70 en ’80. Over Notogaea, Amfi-

18 mei Zesdaagse vriendenreis naar Zwitserland: Basel, Goldau, Zürich, Dählhölzli (Bern)

25 juli Vriendenreis naar Planckendael

bieën, de Evolutie – 100 jaar na Darwin, Chromosomen en Voortplanting. Maar hij kwam eind 1976 heel anders binnen: als Cytogeneticus (chromosomen-onderzoeker) en Hoofd van de Biologische Afdeling. En toen hij eind 1988 weer verder de wereld in ging vertrok hij als een van de vaders van het Masterplan en had hij een aantal grote publicaties op zijn naam staan zoals over de “Taken en problemen van de hedendaagse grote, culturele dierentuinen”. Ik zocht hem en zijn vrouw op in hun prachtige woning op het Zuid Hollandse platteland waar zij al een 30 jaren samen wonen en ook twee dochters grootbrachten.

26 september Vriendenreis naar Ouwehands Dierenpark

Nog vaak bezig met de jaren in Blijdorp? “Eigenlijk niet. Het is al zo lang geleden, en er is zo veel gebeurd sindsdien. En ook zo veel andere, actuele zaken die spelen. Maar wanneer ik nu terugkijk, dan was het toch wel een van de drie hoofd gebeurtenissen in mijn leven. Twee daarvan in mijn jongere jaren, en dan de jaren in Blijdorp. Vaak denkt men dat het in die jaren (1976-1988) allemaal stagnatie, crisis en achteruitgang was, maar het gekke is dat in die jaren zo veel discussie plaatsvond, zo veel energie zich verzamelde, en toch ook zo veel werd begonnen. En dat is er na 1988 allemaal uitgekomen. En er is in die periode ook al heel veel opgebouwd; Biologische Afdeling, Afdeling Educatie, Vrijwilligersorganisatie. En in deze jaren werd begonnen met EAZA, WAZA en de EEP’s, NVD en NOD. De dierentuinen gingen steeds meer samenwerken aan dierenwelzijn en –behoud.” Is er nog een toekomst voor levensvatbare dierentuinen met al hun ontwikkelingen in de grote steden waar men meestal toch beperkt is met de ruimte? “Zeker. We hadden vroeger misschien wel veel meer dieren op een veel kleiner oppervlak. Maar nu kunnen we de dieren veel beter presenteren, en wordt er ook veel meer rekening gehouden met dierenwelzijn. Maar alles bij elkaar, zeker sinds de uitbreiding met de Oceaniumkant, heeft Blijdorp meer dan genoeg ruimte om een mooie en levensvatbare dierentuin op te zetten waar mensen uit de stad nog steeds graag willen komen.” Een uitbreiding met bv. een grotere Savanne in het Roel Langerakpark naast het Oceanium zou dus niet nodig zijn? “Nee, echt niet. De bezoekers hebben nu al meer dan genoeg te zien om een hele dag te vullen. Daar heb je echt geen uitbreiding meer voor nodig. Het zou wel mooi zijn, maar niet echt nodig.”

8 november Vriendenlezing Michaël Laterveer Koraalsex als speerpunt in natuur-beschermingsproject

20 december Vriendenlezing Juul van Dam en Melitta van Bracht: Darwins Dating


23 | Vriendennieuws

4 | 2013

En wanneer je echt uitgebreide fokprogramma’s wilt opzetten met grotere groepen dieren, meer keuze uit mannetjes, misschien wel meer kuddes per soort, kan dat nog in de dierentuinen in de steden? “Er zijn al vanaf de jaren ’60 van de vorige eeuw verschillende plannen geweest om ergens buiten de stad een groot oppervlak met dierkuddes te scheppen. Bv. in de Abspolder of op IJsselmonde. Het is er nooit van gekomen. In België heeft Antwerpen dit gedaan in Planckendael, en London Zoo heeft natuurlijk Whipsnade. Maar wie weet; land met een agrarische bestemming wordt steeds meer voor andere zaken gebruikt, recreatie, zorg, natuurbeheer – dus waarom niet voor een project van meerdere Nederlandse dierentuinen samen met genoeg ruimte voor grote fokprogramma’s en grotere groepen zeldzame dieren. Bijvoorbeeld in het Groene Hart of in de polders. Er zijn nu ook allerlei natuurgebieden waar Konikpaarden, Heckrunderen of Damherten rondlopen. Wisenten zelfs. Dus waarom geen kudde zebra’s met vechtende mannetjes in de Blauwe Kamer of kuddes giraffen bij de Oostvaardersplassen.”

Zou de overheid dat moeten mee financieren? “Kan, maar ik denk dat het voor dierentuinen verstandig is om de eigen broek op te houden en niet te veel afhankelijk te worden van overheden. Maar we hoeven ook echt geen pretpark te worden of een soort vermenging daarmee. We hebben nog steeds een ijzersterk merk: dieren, planten en natuur. Daarvoor komen de mensen nog steeds in grote aantallen. En ons idealisme, de natuurbescherming en behoud van diersoorten moeten ons handelsmerk zijn en blijven. Ik denk dat de afdeling Commercieel en de afdeling Media dat nog steeds niet goed begrepen hebben. We kunnen dat nog steeds veel beter ontwikkelen. Daar is nog een wereld te winnen. Maar boven alles komen de mensen voor de dieren – dat is al meer dan anderhalve eeuw zo.“ Apenheul ligt in een natuurlijk bosgebied, en GaiaZoo in de Limburgse heuvels is ook mooi aangeplant. Hoe belangrijk is de tuin, de beplanting? “Heel belangrijk. Het landschappelijke en de beplanting maken een dierentuin compleet en af. Anders zou het ook maar een

kale bedoening zijn. En Blijdorp heeft bomen die nu al meer dan 75 jaar zijn, dat is heel belangrijk. En daarnaast toch ook, hoe lastig het soms is, de gebouwen en de architectuur van Van Ravesteyn. Je moet het koesteren, en je kunt er natuurlijk ook extra nadruk op leggen en meer publiek mee trekken.” De redactie had nog een vraag. U schijnt op 19 januari 1986 de eerste winterlezing voor de Vrienden van Blijdorp gehouden te hebben, maar men heeft niet meer kunnen achterhalen waar die over ging. Weet u het nog? “Ik heb in de periode 1986-1988 diverse winterlezingen voor de Vrienden gehouden. Het thema van de allereerste ben ik helaas kwijt.” Bert, mogen we je heel hartelijk bedanken voor dit gesprek. De meegenomen Olli werd enthousiast in ontvangst genomen. Bert de Boer heeft zich de laatste jaren overal wat uit teruggetrokken, maar we hopen hem toch weer in de tuin te mogen ontmoeten. Tekst: Machiel van Wolferen

Opening Servalverblijf - foto: Koos van Leeuwen

2010

2010


10 januari 14 februari 14 maart 10 april 17 april Winterlezing Marc Winterlezing Winterlezing Algemene Leden- Vriendenreis Damen - Bijpraten Henk Zwarte- Janno Weerman vergadering. naar Allwetover ontwikkelingen poorte - Amphi- - Het voedselAansluitend terzoo in Blijdorp met aan- bieëncrisis: Twee magazijn van opening van het Münster sluitend bezoekje aan jaar na het jaar Blijdorp servalverblijf! het servalverblijf in van de kikker wording


11 mei 10 juli Zesdaagse vrien- Opening denreis naar GierenDenemarken: verblijf Odense Zoo, Kopenhagen Zoo, Aalborg Zoo en Givskud Zoo

Handtekeningen tegen bezuinigeingen - foto: Rob Doolaard

Actiedag - foto: foto Koos van Leeuwen

24 juli Vriendenreis naar Paradisio/ Pairi Daiza (België)

4 september Weekend vriendenreis naar Zoo d'Amneville

2 oktober Vriendenreis naar Artis

3 november Protestactie tegen de bezuinigingsplannen van de gemeente Rotterdam

6 november Oprichter Ben Swaep overleden

7 november 11 november 31 december Open dag Overhandiging van 5381 leden Blijdorp uit 107.726 handtekeninprotest tegen de gen tegen de bezuinibezuinigingen gingsplannen aan burgemeester Aboutaleb en wethouder Laan 25 | Vriendennieuws 4 | 2013

GESCHENKEN UIT DE OUDE DOOS In de afgelopen jubileumnummers hebben we u meegenomen op wereldreis langs de projecten van de Vrienden van Blijdorp in de verschillende werelddelen van Diergaarde Blijdorp. Voordat deze verblijven werden geschonken, werden er echter ook al speciale giften geschonken aan de Diergaarde, veelal bestaande uit zeldzame diersoorten. In dit artikel nemen we u mee terug in de tijd naar de geschenken uit de beginjaren van onze Vereniging.

Eigenlijk heeft de Rotterdamsche Diergaarde al veel langer een achterban van vrienden, dan dat de Vereniging bestaat. Als je teruggaat naar de negentiende eeuw, blijken er toen regelmatig giften te zijn ontvangen van diverse particulieren. Vaak waren dit gezagvoerders van schepen die bijvoorbeeld naar NederlandsIndië voeren. Reeds in de eerste jaren na de oprichting van de Diergaarde, werden er geschenken van verre meegenomen. Te denken valt hierbij aan stekelvarkens, lap-

onderapen, jonge luipaarden, tijgers, enzovoort. Direct na de oprichting van de Vereniging Vrienden van Blijdorp was één van de hoofddoelen duidelijk, namelijk om met vereende krachten bij te dragen aan de levende have van Diergaarde Blijdorp. De achterliggende gedachte van deze bijdragen was, ruim honderd jaar later, echter wel veranderd ten opzichte van de eerste giften die de Rotterdamsche Diergaarde in

de negentiende eeuw ontving. De Vereniging heeft er namelijk van begin af aan voor gestaan dat het uiteindelijke doel van de Diergaarde is om het bedreigde dier een kans te geven. Het eerste plan voor een geschenk aan de Diergaarde was de aankoop van een witte neushoorn. Dit bleek echter te hoog gegrepen en de dieren kwamen te snel naar Rotterdam om door de Vrienden bekostigd te worden. In de zomer van 1963 arriveerde een paartje van deze dieren, de eerste witte neushoorns in Nederland. Destijds de duurste dieren die door de Diergaarde ooit waren aangekocht.

Sloop kattenrotonde - foto: Koos van Leeuwen

2011

2011

9 januari Winterlezing Marc Damen - Bijpraten over ontwikkelingen in Blijdorp

13 februari Winterlezing Martin van Wees - Het EEP van de Aziatische olifant


13 maart Winterlezing Harald Schmidt Gieren. Aansluitend start van de sloop van de 'kattenrotonde'

9 april Vriendenreis naar ZOOM Erlebniswelt in Gelsenkirchen

16 april Algemene Ledenvergadering. Aansluitend op de vergadering leidt Koos van Leeuwen de allereerste Vriendenveiling

21 mei Zevendaagse vriendenreis naar Polen: Poznan Stare, Poznan Nowe, Warschau, Lodz

25 juni Opening Wasberenverblijf

Opening apen- en nachtdierenhuis 1968

In het najaar van dat jaar verongelukte een elandantilope, waar de dierentuin graag mee had willen fokken. De aanschaf van een nieuwe elandantilope zou 2.500 gulden gaan kosten en de Vereniging besloot om daar een deel van bij te dragen. Op 23 januari 1964 werd een driejarige elandantilope, afkomstig uit de dierentuin van Keulen, officieel aangeboden door het bestuur van de Vereniging aan de directie van Blijdorp. Bij deze overdracht werd er door de voorzitter van de Vereniging een doek weggetrokken van het soortnaambord. Onder het soortnaambord was door de Diergaarde een bordje geplaatst met de tekst: “Geschenk van de Vereniging Vrienden van Blijdorp”. De elandantilope kreeg de toepasselijke naam ‘Vriendin’. Haar echtgenote, Henk, was al in de tuin aanwezig. Twee jaar later beviel Vriendin van dochter ‘Zilver’, vernoemd naar het Zilveren jubileum dat Diergaarde Blijdorp dat jaar vierde. Na deze eerste gift in de vorm van een dier, werd er het jaar daarna een actie op touw gezet om te sparen voor het ‘jubileumfonds’. Hiermee werd een bijdrage geleverd aan het apen- en nachtdierenhuis, dat in 1968 geopend werd (zie ook het tweede Vriendennieuws van dit jaar).

Het was de bedoeling dat het tweede geschenk van de Vereniging een witstaartgnoe zou zijn, maar dat dier stierf kort na zijn aankomst in de tuin. In plaats van deze gnoe is er toen een onagerhengst aangeboden. Ziet u het al voor zich, dat er volgend jaar in ons nieuwe penseelzwij-

nenverblijf opeens een aantal duikers rondlopen in plaats van zwijntjes? Tegenwoordig is het niet meer voor te stellen, wellicht werd het daarom vroeger ook niet ver van tevoren aangekondigd wat de volgende gift zou zijn. Ook bij deze tweede gift, de onager, werd weer op een bordje vermeld dat de Vereniging het dier geschonken had. Vanaf 1967 stonden de geschenken die de Vereniging aan de Diergaarde had gegeven zelfs vermeld op een bord even voorbij de ingang! In 1967 werd er op 27 mei alsnog een witstaartgnoe aangeboden aan Blijdorp. Dit gebeurde aan het eind van de jaarvergadering en dus in de aanwezigheid van verschillende leden. Later dat jaar werd de eerste paal voor het in 1968 te openen apen- en nachtdierenhuis geslagen.

ALV veiling - foto: Joost Hubeek

19 juli Opening Weververblijf: Sponsor fam. Peters en VVB

23 juli Vriendenreis Zoo Dortmund

27 augustus Weekendreis Zoo Hannover

8 oktober Vriendenreis Dierenpark Amersfoort

13 november Winterlezing Stefan Timmermans Wasberen

11 december Winterlezing Rob Doolaard Dierenfotografie



Soms vond de overdracht echter plaats zonder het bijzijn van andere leden dan het bestuur.

Scheygrond draagt Irma over

Hierbij werd al aangekondigd dat de Vrienden ook zorg zouden dragen voor één of meerdere bewoners van dit gebouw. Wat het exact zou worden, zou afhangen van de sterkte van de kas. In het voorjaar van 1968 werd aan de leden om een extra gift voor de nog onbekende bewoners gevraagd en uiteindelijk bleken er twee aardvarkens ter waarde van 2.250 gulden gegeven te kunnen worden.

Opening aziehuis - foto: Koos van Leeuwen

In de daarop volgende jaren wordt er jaarlijks een geschenk overhandigd aan de Diergaarde, variërend van drie javapauwen

tot een dwergnijlpaard en van een gemsbok tot zelfs een zeeolifant. De waardes van deze geschenken verschilden nogal en de giften werden afgestemd op het binnengekomen bedrag. In die tijd is het nog wel eens voorgekomen dat een voorgenomen geschenk toch werd veranderd in een andere diersoort en ook de geplande datum van de overdracht is vanwege verschillende redenen meer dan eens uitgesteld. Indien mogelijk werd de overdracht van de dieren gecombineerd met de jaarlijkse ledenvergadering, zodat iedereen kon zien waar men aan had bijgedragen.

2012

In 1972 werd een grote actie opgezet vanuit het Rotterdamsch Nieuwsblad, waar één van de oprichters van de Vereniging, Ben Swaep, voor werkte. Zij wilden duizend nieuwe leden werven voor de Vrienden, om zo een geschenk van een paartje kleine panda’s mogelijk te maken. Er kwamen hier veel reacties op. Niet alleen kwamen er zogenaamde ‘pandaleden’ bij, bedrijven hielden ook acties om hun steentje bij te dragen en de reeds bestaande leden gaven een extra bijdrage. Op een dinsdagavond in september werd de actie afgesloten. Leden hadden gratis toegang tot de Diergaarde en er werd een film vertoond. Het belangrijkste moment van de avond was de overhandiging van een cheque van 10.000 gulden van de heer Swaep aan de voorzitter van de Vrienden, dr. A. Scheygrond, die hem op zijn beurt aan Blijdorpdirecteur ir. D. van Dam gaf. Bij deze avond waren maar liefst 900 leden aanwezig! Voor het eerst waren er zoveel mensen bij de overdracht aanwezig en dat terwijl de dieren er nog niet eens waren! Daar moest tot het volgende voorjaar nog op gewacht worden.

2012

1 januari Contributie € 41,-

8 januari 12 februari 11 maart Winterlezing Winterlezing Winterlezing Marc Damen Juul van Dam en Henk Zwartepoorte Bijpraten over Melitta van Bracht - Vietnamese waontwikkelingen - Botanisch terschildpad in Blijdorp Blijdorp


28 maart Schenking FilmdIstributeur € 1750,-

14 april Vriendenreis Köln

12 mei Algemene Ledenvergadering. Na afloop wordt symbolisch de eerste paal van Amazonica geslagen. Aansluitend wordt het Vriendendeel van het vernieuwde Aziëhuis ingewijd

Panda-actie 1972

Behalve de komst van de kleine panda’s, werd er in 1973 geen geschenk gegeven, omdat dringende verbouwingen en vernieuwingen in het park voorrang kregen. De Vrienden konden zo doorsparen voor twee geschenken in 1974, namelijk een twintigtal aquaria en twee jonge gorilla’s, genaamd Salomé en Samsam. Met de komst van de aquaria in de Rivièrahal ging een lange wens van de Diergaarde in vervulling, al bleef ook daarna de wens voor een apart aquariumgebouw bestaan. Er kwamen vijftien zeewaterbakken, in vier bakken kwamen zoetwatervissen en er kwam een oeverpaludarium. De officiële opening van deze nieuwe tentoonstelling werd verricht door de burgemeester van Rotterdam, de heer Thomassen. De symbolische overdracht van de aquaria vond plaats door middel van het overhandigen van een goudvisje in een plastic zakje van de voorzitter van de Vrienden aan de directeur van Blijdorp.

31 mei 21 juli Vriendenreis Vijfdaagse vriennaar Gaia Zoo denreis naar Frankrijk: Beauval, La Fleche, Doué la Fontaine

In 1975 was er weer ruimte voor twee geschenken, namelijk drie waterbokken en olifant Irma. Destijds nog een olifantje, inmiddels natuurlijk bij ons allen bekend als moeder en oma van veel mooie jongen. De jaren hierna konden er steeds diverse geschenken worden gegeven. In 1976 kwam een Siberische tijger, zijn verse bloed was hard nodig voor de goedlopende fok. Tevens werden twee zwarte paardantilopen en de eerste twee addaxen van Rotterdam door de Vrienden aangeboden. In 1975 ontving de Vereniging 7.632,83 gulden van het bedrag, dat aan de burgemeester was aangeboden door de Rotterdamse bevolking bij diens afscheid. In overleg met de heer Thomassen werd met dit bedrag in maart 1977 een aquarium gegeven. De Vrienden droegen zelf bij aan de bewoners en gaven zes arapaima’s. In datzelfde jaar werd er aanvankelijk gedacht dat er een keuze moest worden

31 augustus Weekendreis naar Colchester

gemaakt tussen de diverse wensen van de directie van Blijdorp, maar uiteindelijk werden in september zowel twee bantengs, als twee babiroessa’s als twee anoa’s overhandigd. De laatste dieren werden in 1978 geschonken aan de Diergaarde. Dit waren twee giraffen, afkomstig uit Tiergarten Nürnberg. Zij waren hard nodig voor de bloedverversing. Het paartje, Hennie en Bertus, werd vernoemd naar twee van de drie oprichters van de Vereniging, Hein Waalwijk en Bertus Bruins, die beide in 1968 al overleden waren. In 1981 ontstond er binnen de Vereniging veel ophef over deze giraffen, die opeens, zonder mededelingen vooraf, verkocht waren aan Opel Zoo in Duitsland. Er werd een oplossing gevonden doordat de Vrienden het aan de giraffen besteedde bedrag terugkregen en zo bij een nieuw geschenk konden leggen. Mede naar aanleiding van deze affaire, werden er geen

11 november 6 oktober Vriendenreis naar Winterlezing Juul van Dam en NoorderdierenMelitta van Bracht park Emmen Botanisch Amazonica

9 december Winterlezing Louwerens Jan Nederlof Vlinders in Amazonica



dieren meer geschonken en geeft de Vereniging tot op de dag van vandaag een bijdrage aan de Diergaarde in de vorm van nieuwe verblijven. Dat past ook veel beter in deze tijd, waarin het voor dierenparken niet gebruikelijk meer is om dieren van elkaar te kopen, maar zij tussen dierenparken worden uitgeleend of weggegeven. Eveneens in 1978 werd er een zoetwateraquarium overhandigd. De jaren hierna was er geen sprake meer van een jaarlijkse gift, maar werd er langer gespaard om een bijdrage aan grotere renovaties of verblijven te kunnen leveren. De eerste hiervan was wederom in samenwerking met het

Rotterdamsch Nieuwsblad, die de actie “De aap uit het nauw” op touw zette. Bij de officiële overdracht van het verbouwde verblijf voor de gorilla’s waren naast de bestuursleden tevens vijftien willekeurig gekozen leden van onze Vereniging en vijftien even willekeurig gekozen deelnemers aan de actie van het Rotterdamsch Nieuwsblad aanwezig. Vanaf dat moment werd het gebruikelijk dat er speciale acties werden opgezet om extra te sparen voor de diverse giften. Dat ging in die tijd gepaard met een aansprekende leus, zoals “Een ton voor Ramon!” en “Geen gelanterfanter, help de Amoerpan-

Actie Feyenoord - foto: Rob doolaard

ter!”. Tevens is het sindsdien gebruikelijk geweest dat de overhandiging van tevoren werd aangekondigd, zodat alle leden hierbij aanwezig kunnen zijn. Inmiddels is het zoals u weet voor de Vereniging gebruikelijk geworden om jaarlijks een geschenk aan Blijdorp te kunnen overhandigen. Laten we er met z’n allen voor zorgen dat we nog jarenlang kunnen bijdragen aan het steeds mooier worden van onze Diergaarde! Tekst: Karin van Leeuwen Bron: Blijdorp Geluiden

Olli en Tineke - foto: Greet van Norde Actie Feyenoord - foto: Rob Doolaard

2013

2003

13 januari 27 januari Start Jubileumjaar Start actie met en benoeming oliFeyenoord fant Irma tot erelid Presentatie van de Vereniging. Olli winterlezing Marc Damen 30 | Vriendennieuws 4 | 2013

Opening Amazonica - foto: Greet van Norde

10 februari 10 maart 20 april 27 april Winterlezing Winterlezing Voorjaars- Algemene LedenverBen René Reusen - excursie gadering. Benoeming Westerveld - Amazonica en naar Zoo Rob Doolaard tot lid Aziatische de techniek Wuppertal van verdienste. Feesleeuwen van een telijke opening van vlinderdome het jubileumgeschenk Amazonica

21 mei Jubileumreis California dreaming: San Francisco Zoo, Monterey Bay Aquarium, San Simeon, Santa Barbara Zoo, Living Desert Zoo Palm Springs, San Diego Zoo, Seaworld en Safari, Los Angeles Zoo, Zoo Atlanta, Georgia Aquarium

Lijn 13

Dieren zonder grenzen

Mickey is heel onrustig. Ze bijt in de tralies. Iemand heeft mij verzekerd dat dit geen stereotiep gedrag is; Mickey scherpt haar tanden. Dat kan dan wel zo zijn maar het gaat toch op je zenuwen werken. Ze staat rechtop in haar kooi, houdt de tralies vast en knaagt. Aangezien dezelfde expert die beweert dat dit geen stereotiep gedrag is, ook beweerd heeft dat Mickey een muis was, heb ik mijn twijfels. Zoals de vaste lezers weten: Mickey kwam heel klein bij ons binnen nadat ze door een kat was gevangen, iemand met verstand van dieren vertelde dat het een exotische muis was, en sindsdien heb ik thuis een originele rioolrat in een kooitje. De vraag die aan mìj knaagt: Moet ze een grotere kooi? Moet ze meer loslopen? Ze wil duidelijk haar kooi uit. Als ik haar het hele huis geef, zou ze dan haar huis uit willen? Waarschijnlijk zal ze buitengekomen direct haar territorium afbakenen om haar nieuwe ruimte weer te begrenzen. Het kooitje is eigenlijk iets te klein dus laat ik haar in huis los. Dat doen we regelmatig maar dan alleen in de douche en in de gang. Dat is ook handig als de kooi moet worden verschoond. Ze komt na een tijdje zelf weer terug. Soms laten we haar even schrikken, dan schiet ze vanzelf als een raket haar kooi in. Als ik haar vrijlaat springt ze op me en wil ze aandacht. Ik ga op de grond zitten. Ze snuffelt onder deuren, loopt een rondje en ontdekt mij. Ze kruipt tussen de knopen door in mijn overhemd, kruipt naar boven en glipt door mijn mouw. Dan pakt

10 juli Opbrengst actie Spartabakker Louis van der Krogt uit Schiedam voor de Vrienden: € 1993,-

20 juli Zomerexcursie naar NaturZoo Rheine

30 augustus Weekendexcursie naar Zoo Heidelberg en Zoo Stuttgart

ze de verkeerde afslag en belandt in mijn T-shirt. Dit kietelt verschrikkelijk en ik kronkel op de grond. Rat vlucht weer in haar te kleine kooitje dat net is schoongemaakt. De volgende dag ligt ze weer tevreden te slapen, speelt met een doekje en een touwtje. Draagt meer ruimte en vrijheid bij tot geluksgevoel? Ik weet trouwens niet hoe je geluksgevoel of welbevinden bij dieren kan meten. Ik kom niet dichterbij dan ‘geen afwijkend gedrag’ is goed. De vraag blijft: hoe bepaal je de ruimte die een dier nodig heeft, en geldt dit voor mensen ook? Hoeveel ruimte heeft u of heb ik nodig? Zal ik eens wat zeggen? Ik denk dat we onze beperkingen moeten koesteren. We hebben allemaal de neiging de grens te willen verleggen: een huis met kamers waar we nooit komen, een baan die meer geld oplevert dan we uitgeven en meer vrije tijd die we daarna niet meer weten in te vullen. Het is de vraag of mens of dier zelf een grens kunnen stellen waar ze gelukkig mee zijn. Voorlopig houdt Mickey haar iets te kleine kooi en mag ze mij in de gang bespringen en besnuffelen. Ze is blij als ze er uit mag, en tevreden als ze weer geborgen binnen zit! Voor zover meet- en merkbaar is ze perfect gelukkig. Ruimte zonder grenzen is leegte.

21 september Vriendendag: Lezing van Arie Bos over geschiedenis van de Vereniging, Infopunten bij 'Vriendenverblijven', Signeren Jubileumboek 'Springende Pinguins' door Lemniscaat. Veiling door veilingmeester Koos van Leeuwen.

5 oktober Najaarsexcursie naar Burgers’ Zoo

10 november 8 december Winterlezing Winterlezing Ben Harald Schmidt Westerveld over het over (zwarte) nieuwe verblijf voor neushoorns. Aan- de penseelzwijnen. sluitend fotocur- Aansluitend afsluisus Rob Doolaard ting jubileumjaar 31 | Vriendennieuws 4 | 2013

Tekst: Machiel van Wolferen foto’s: John Mulder

R

E

I

Z

E

N

100 JAAR JONG – EEN SPRINGLEVEND BURGER’S ZOO! Je zit onder de prachtigste, tropische bomen. Met verrukkelijke bloemen, bessen, vruchten. Er drupt voortdurend wat broeierig vocht naar beneden, en het ruikt naar oerwoud; aarde, molm, een heerlijke geur van rottende bladeren en wroetende insecten. Het zonlicht geeft nog slechts gedempt licht af, gefilterd door alle bomen en planten, maar je voelt de warmte toch overal doordringen. Pal om de hoek, in de bergrivier, spelen drie zeekoeien met hun voedsel. Ze rollen zich rond in het water, klappen met hun platte staarten in de stroom en vissen de andijviebladeren op met hun walrusachtige snorrebekken. Even verderop liggen een paar flinke Capibara’s met hun jongen op een strandje te rusten, terwijl wat witwangboomeenden om hen heen stoeien in het water. Een brug verder sta je boven de familie kleinklauwotter en iets verderop liggen aardvarkens te dutten totdat zij ’s nachts weer op jacht naar voedsel gaan. Er klinkt voortdurend vogelgeroep en –gezang en regelmatig schieten de producenten hiervan flitsend over je heen. En wanneer je heel goed oplet dan zie je ineens een kameleon of hagedis wegschieten, voel je je bekeken door de boven je hangende vliegende honden, of kun je een duizendpoot een reuzenblad zien opklauteren. En terwijl je onder parasols heerlijk zit te eten en te drinken lopen er wat kroonduiven tussen de tafeltjes, terwijl manenduiven en dolksteekduiven even verderop in de bomen zitten te wachten op restjes. Dit is geen dierentuin meer, dit is een experience. Een onderdompeling in een andere wereld, een totaal ander biotoop dat helemaal tot diep in je neus, in je zintuigen, in je gevoel meetrilt en ervaren wordt. Doe je ogen dicht, en je bent totaal ergens anders – op een ander continent – 32 | Vriendennieuws 4 | 2013

en vaak ook in een bedreigde wereld. Een wereld die ten onder dreigt ten gaan. Welkom in de Bush van Burger’s Zoo. We bezochten deze sensatie op 5 oktober in het kader van onze wederzijdse jubilea. Burger’s bestaat dit jaar 100 jaar en de Vrienden van Blijdorp hebben de helft daarvan er al opzitten. Wij gingen dit alles vieren, de mensen van Burger’s maakten het voor ons onvergetelijk. Ontvangen met koffie en heerlijk gebak, rondgeleid door kundige vrijwilligers met de prachtigste weetjes en verhalen en later op de dag verwend met tropische sapjes, een oosterse buffetmaaltijd en tropische koffie toe. En de Bush is natuurlijk niet de enige sensatie die je kunt ondergaan. Je kunt uren

de savanne afturen en de daar lopende dieren observeren. Je kunt leeuwen, cheeta’s, gorilla’s en chimpansees in een zo natuurlijk mogelijke situatie waarnemen. Maar je kunt je ook in de Ocean, Desert, Rimba of Mangrove laten onderdompelen. Nee, misschien dat ze al 100 jaar zijn, maar stilstaan doen ze echt niet daar in Arnhem. Eerder zijn ze trendsettend, innoverend en vooral bevolkt met schitterende dieren en planten. En het begon allemaal zo simpel. Een slager in ‘s Heerenberg die wat dieren overhield van de slacht en daarmee een fazanterie begon. En omdat het allemaal wat uit de klauwen liep en de buren en de gemeente angstig werden van aangevoerde leeuwen, ging hij maar verder in Arnhem. Daar was wel ruimte en waardering. Daar zag men de waarde in van een dierenpark als toeristentrekker. Je kunt die eerste fase nog terug herkennen in de huidige tuin: Bij de oude hoofdingang bevond zich ook het huis van de familie Burgers met kassa en chocoladekiosk. En daarachter, nu ook nog met de vele vogelverblijven, kun je de structuur van een fazanterie nog herkennen. Wanneer je vandaar iets verder loopt (richting de moderne ingang) dan zie je dat de oude Burgers zeer gecharmeerd was van Hagenbeck en diens opvattingen over dieren in open en natuurlijk ogende verblijven. Hier zie je nog een serie rotsachtige verblijven die vanaf de jaren ’30 werden gebouwd. De originele bewoners zijn er meestal niet meer te zien – veranderende opvattingen over ruimte en aanleg en zo – maar de sfeer van vroeger is er nog goed voelbaar. De oorlog heeft, zoals in heel Arnhem, ook in de dierentuin

ties. Maar eigenlijk geen subsidie, dus alles moet men zelf organiseren en verdienen. En dat lijkt men tot nu toe wonderwel te kunnen.

van de familie Burgers-van Hooff flink huisgehouden. Maar na 1945 werd er weer flink aangepakt, vernieuwd, verbeterd en uitgebreid. Maar, toch ook, er stagneerde ook wel wat, de boel stond wat stil. In 1968 start men met het Leeuwenpark, in 1969 met de safari/savanne en daarna volgen ook nog de verblijven voor cheeta’s, chimpansees en gorilla’s. Het zijn gedurfde vernieuwingen, maar het werpt zijn vruchten af. Meer publiek, meer publiciteit, maar ook meer wetenschappelijke naam en faam – met name door de inmiddels wereldberoemde chimpansee-kolonie en studies door Jan van Hooff en Frans de Waal. Je kon in het begin nog met auto’s door de safari heen, later liet men een treintje rijden, maar tegenwoordig is het allemaal tot loopbare proporties teruggebracht. Dan, midden tussen de oude dierentuin en de nieuwe safari, opent men in 1988 het V

R

I

E

N

D

E

eerste ecosysteem: de Bush. Dit is iets totaal nieuws, jarenlang getest en opgebouwd, met de nieuwste (bouw-)technieken en inzichten. Planten en dieren samen in één grote biotoophal. Het is een klinkend succes, en in de jaren hierna volgen de Mangrove, de Desert, de Ocean en de Rimba. En tussendoor heeft men ook nog een verzorgingscentrum, een nieuwe entree en het Safari Meeting Centre aangelegd, net zo als een binnen- en buitenspeeltuin voor kinderen. Men mikt duidelijk op voorzieningen voor iedereen en het hele jaar door. Een aantal van de oudere verblijven moest hiervoor wijken, maar steeds komt men weer schitterender en rijker terug. Wat ook best wel uniek is: Burger’s Zoo wordt al honderd jaar, vier generaties lang, geleid door de leden van één familie – de Burger’s en van Hooff’s. Natuurlijk doet men dit niet alleen, er is veel steun van de gemeente, provincie en bevriende connec-

N

Wat er nog komt ? Want dit is natuurlijk niet het einde. Men gaat altijd door. Aan de zuidkant van de Bush zit nog ruimte, en ik hoorde iets fluisteren over een Arctica. Al is er ook discussie over de kosten van het steeds koud houden van een dergelijk project. Maar we zien het wel, we laten ons verrassen. Dat kunnen wij ze in Arnhem wel toevertrouwen. Bent u niet mee geweest op deze succes- en prachtvolle laatste excursie van de Vrienden in 2013, dan kunt u Burger’s die jaar natuurlijk zelf nog met een bezoek vereren. En wilt u ze extra steunen, schaf dan ook het mooie en uitgebreide jubileumboek aan. En voor de liefhebbers; ze hebben (heel goedkoop) ook het boek uit 1998 nog liggen. Samen geven deze twee banden een mooi totaalbeeld van een schitterende tuin en een heerlijk dagje uit. Toen ik op de weg terug lag te dutten in de bus, was het net of ik de geur van rimboe en het gezang van de vogels nog in mijn neus en oren had. Knap wanneer mensen je dat kunnen meegeven. Van harte jongens en nog eens 100 verrassende en innoverende jaren toegewenst !

Doe mee

!

De winnaar van de jubileum- speurtocht derde kwartaal 2013 Ter ere van het jubileumjaar hebben we een speurtocht voor u gemaakt. De tocht voert langs verblijven die wij in de loop van ons 50-jarig bestaan geschonken hebben. De puzzel is niet moeilijk, maar brengt wel uw creatieve speurdersgeest in actie. De meeste antwoorden zijn bij de Vriendenverblijven te vinden, maar soms zult u moeten graven in uw geheugen, op de website van de Vrienden moeten zoeken of desnoods een gokje wagen!

SPEUR MEE LANGS 21 VRIENDENPROJECTEN IN DIERGAARDE BLIJDORP

De winnaar van het derde kwartaal is Jenny van Klei uit Leerdam. Zij heeft de cadeaubon van € 50,- gewonnen met de slagzin: ‘Blijdorp heeft Vrienden en dat niet voor niets, want met de Vrienden bereiken we iets!’

JUBILEUM SPEURTOCHT

SPEURNEUZEN OPGELET

Elk kwartaal wordt de beste slagzin beloond met een prijs: een cadeaubon van € 50,- van de Vriendenwinkels. Aan het eind van ons jubileumjaar wordt onder de prijswinnaars de hoofdprijs gekozen. Deze winnaar mag gratis mee op één van de eendaagse excursies in 2014. Speurneuzen opgelet! Ter ere van het jubileumjaar hebben we een speurtocht voor u gemaakt. De tocht voert langs verblijven die wij in de loop van ons 50-jarig bestaan geschonken hebben. De puzzel is niet moeilijk, maar brengt wel uw creatieve speurdersgeest in actie. De meeste antwoorden zijn bij de Vriendenverblijven te vinden, maar soms zult u moeten graven in uw geheugen, op de website van

een gokje wagen! Wij hadden plezier in het verzinnen, u hopelijk in het oplossen van deze speurneuzentocht.

in de loop der jaren voor elkaar gebokst hebben, dat ook zij zich als Vriend bij ons aan willen sluiten.

Neem uw vrienden mee. U leert samen met hen nog meer over het wel en wee van onze Diergaarde. Als trotse Vrienden heeft u er vast plezier in om met hen op speelse wijze een rondreis te maken. Wij denken dat zij zo onder de indruk komen

Vele gulle gaven en de inzet van alle vrijwilligers staan immers aan de basis van de geschonken verblijven en de dieren die er wonen. Maar liefst 21 Vriendenprojecten komt u tijdens de speurtocht tegen. Voor het gemak zijn de vragen gegroe-

Wilt u ook meedoen? Haal dan voor 31 december een speurtocht bij de Vriendenwinkels in de Diergaarde of download de speurtocht van de website: http://www.vriendenvanblijdorp.nl/ z_files///VN%20speurtocht%20SITE.pdf


U

P

D

A

T

E

Tekst en foto’s: Henk Zwartepoorte (Diergaarde Blijdorp)

HET HERSTELPROGRAMMA VOOR DE VIETNAMWATERSCHILDPAD In 2012 droegen de Vrienden € 100.000,- bij aan de herinrichting van het Aziëhuis. Daarbij werd € 7500,- beschikbaar gesteld voor het beschermingsprogramma van Blijdorp voor de Vietnamwaterschildpad. Hoe staat het daar nu mee? Een update van Henk Zwartepoorte van Blijdorp.

Samenwerking met in situ herstelprogramma’s (in situ = in het land van oorsprong zelf) zou eigenlijk een belangrijk doel van elke moderne dierentuin moeten zijn. Gelukkig zijn er goede voorbeelden van. Echter gaat het dan vaak om zoogdieren vogelprojecten. Op het gebied van reptielen en amfibieën valt nog veel winst te behalen. Toch is er aangaande Vietnam en de Vietnamwaterschildpad een positief bericht te melden. De Vietnamwaterschildpad (Mauremys annamensis) is een niet in het oog springende waterschildpad. De soort, beschreven in 1903 door Siebenrock, was 34 | Vriendennieuws 4 | 2013

aanvankelijk alleen van de Aziatische voedselmarkten bekend. Tot 2007 werd de soort uitgestorven geacht. In dat jaar starten Tim McGormack en een team van het Turtle Conservation Centre in Cuc Phuong een onderzoek in dorpen in centraal Vietnam. Op de voedselmarkten daar werden af en toe dieren aangetroffen. Al snel werd duidelijk dat de soort niet uitgestorven was. In enkele afgeleden gebieden werden kleine restpopulaties aangetroffen. Het gebied was na de Vietnamoorlog in de jaren ‘70 niet onderzocht. Tot vele jaren na de oorlog lagen er nog mijnen. In dit licht gezien is het initiatief genomen door de Vietnamese overheid een in situ herstelprogramma voor de kritiek bedreigde Vietnamwaterschildpad te starten door ex situ partners in Europa met open armen te ontvangen. De partners in dit herstelproject zijn Education for Nature Vietnam (ENV), de World Conservation Union (IUCN) en dan met name de Neder-

landse vertegenwoordiging, het Cuc Phuong Turtle Conservation Center (TCC) in Vietnam, de Turtle Survival Alliance (TSA) (Henk Zwartepoorte is namens Blijdorp voorzitter van de Europese tak – red) en de dierentuinen van Münster en Rotterdam, alsmede de particuliere Duitse kweker Herbert Becker. Na het initiatief van de Vietnamese overheid hebben het TCC en ENV de voorbereidingen in Vietnam getroffen om vervolgens TSA Europe te benaderen. Vanuit mijn positie als TSA Europe chair is het voorstel gedaan in Europa gekweekte dieren beschikbaar te stellen voor reintroductie in Vietnam. In Münster en Rotterdam wordt al sinds 2002 met de soort gekweekt. In 2000 heeft Blijdorp enkele dieren uit verschillende particuliere bronnen in de collectie opgenomen. Reden was dat toen nog werd aangenomen dat de soort in het wild uitgestorven was en dus dringend behoud in gevangenschap nodig was. Al snel waren drie kweekstellen van uit het wild afkomstige dieren samengesteld. De kweek lukte al in 2002 en werd in de jaren er na gecontinueerd. Tijdens het EAZA Shell shock campagne jaar 2003 was het mooi te laten zien dat kweek en daarmee behoud van een kritiek bedreigde soort mogelijk was. De nakweek van de eerste jaren is verspreid over enkele EAZA institu-

dreigde status en het plan in Vietnam een herstelprogramma op te zetten met op basis van in gevangenschap geboren dieren. Tijdens de Reptile Taxon Advisory Group bijeenkomst in april dit jaar in Leipzig is dit nogmaals besproken. Thans wordt onderzocht wie een dergelijk programma wil coördineren.

ten. Inmiddels zijn ook uit die nakweek al weer F2 (tweede generatie) kweken bekend. Het bleek dus voor deze soort relatief gemakkelijk een grotere ‘assurance’ populatie op te bouwen. Samenwerking daarbij is van vitaal belang. In die zin was de samenwerking met de Münster Zoo en Herbert Becker ook al gaande. Beiden kweekten al enkele jaren redelijk grote aantallen dieren met uit het wild afkomstige dieren. Een genetisch brede aanvangspopulatie is bij reintroductieprojecten van essentieel belang. In 2004 werd door de dierentuin van Praag het initiatief genomen een DNA-onderzoek te starten op de toen in EAZA-dierentuinen aanwezige uit het wild afkomstige dieren. Door enkele niet te voorziene oorzaken lieten de uitslagen echter lang op zich wachten. Het plan van de Praag Zoo om een EAZA ESB (European Studbook) te starten kwam helaas ook niet van de grond. Op dit moment is zelfs een EEP (European Endangered species Program) gerechtvaardigd, gezien de kritiek be-

Terug naar Vietnam! Na enkele jaren voorbereiden werden dan deze zomer uiteindelijk 71 dieren naar het TCC in Vietnam gezonden. De dieren waren de afgelopen jaren gekweekt in de dierentuinen van Münster en Blijdorp en bij particulier kweker Herbert Becker. De afwikkeling van de CITES-formaliteiten in Duitsland en Nederland enerzijds en in Vietnam anderzijds hebben wat tijd gekost. In zowel Vietnam als Europa werd grote waarde gehecht aan de PR. Een dergelijk herstelprogramma waarbij in gevangenschap gekweekte dieren worden ‘teruggestuurd’ naar het land van herkomst is uniek. Om PR en ook een educatief programma in Vietnam mogelijk te maken heeft de Diergaarde Blijdorp financiële ondersteuning gegeven. In Vietnam werd de ‘terugkeer’ zelfs ‘the homecoming of the Annam freshwater turtle’ genoemd. Het destijds door de Praag Zoo gestarte DNA-onderzoek wordt nu voortgezet in Vietnam. Ook dit onderzoek wordt door de Diergaarde Blijdorp financieel ondersteund. Om deze soort beter onder de aan-

dacht van het publiek te brengen en ook de verblijven te verbeteren hebben de schildpadden, naast enkele andere reptielen, nieuwe huisvesting gekregen in het vernieuwde Aziëhuis. Vermeldenswaard hierbij is het aandeel dat de Vrienden van Blijdorp leveren. Zij hebben naast een significante financiële bijdrage in de bouw van de verblijven ook een bijdrage geleverd aan in situ bescherming. Vrienden maken ook hierin het verschil! Of de Europese nakweekdieren ook gaan dienen als startpopulatie in het wild is aan de Vietnamese partners. De dieren kunnen ook als kweekpopulatie in het TCC wordt gebruikt waarvan de jongen dan vervolgens in het wild kunnen worden uitgezet. Naast de faciliteiten van TCC in Cuc Phuong is een opvang- en kweekcentrum in het oorspronkelijke leefgebied noodzakelijk. Het bijzondere aan dit herstelproject is de samenwerking tussen in situ en ex situ partners met ieder daarin een specifieke taak. De Vietnamese overheid heeft hiertoe het initiatief genomen. Dat is in feite de sleutel tot een verhoogde kans van slagen. Wanneer in het land zelf voldoende draagkracht en passie aanwezig is kunnen ex situ partners hierin een aanvullende rol spelen. Als dierentuinen, in samenwerking met betrouwbare particuliere kwekers, mogen we trots zijn dieren te kunnen leveren. Met het transport van 71 dieren is een belangrijke stap gezet. Nu is het zaak het herstelprogramma een vervolg te geven.


R

E

I

Z

E

N

Grijze bananeneters - Zoo Heidelberg - foto: David Verhagen

Tekst: Karin van Leeuwen

EXTRA LANGE WEEKENDREIS NAAR TWEE TUINEN IN DUITSLAND In dit jubileumjaar stond er een extra uitgebreide weekendreis op het programma. Zo vertrokken we eind augustus met ongeveer veertig Vrienden al op een vrijdagochtend richting Zuid-Duitsland. Daar zouden we twee nachten in Heidelberg verblijven en twee dierenparken bezoeken. In de loop van de middag kwamen we aan in het zonnige Heidelberg. Hier kon iedereen op eigen gelegenheid de oude stad verkennen of alvast een voorproefje nemen op het dierenpark dat we op zondag zouden bezoeken. Eén van de deelnemers heeft aan de liefhebbers een rondleiding gegeven richting het oude kasteel, dat prachtig op een berg ligt. Het grootste park dat we tijdens deze weekendreis zouden bezoeken, was Wilhelma Zoo te Stuttgart. Deze tuin is qua oppervlakte ongeveer even groot als Blijdorp en heeft een grote, gevarieerde collectie. Daarnaast is Wilhelma de enige Duitse dierentuin die niet alleen een dierentuin, maar ook een botanische tuin is. Jaarlijks komen er meer dan twee miljoen bezoekers naar dit park! 36 | Vriendennieuws 4 | 2013

Ook op de mooie zaterdag dat wij Wilhelma bezochten waren we zeker niet de enigen. Er was een ‘familiedag’ georganiseerd door een grote supermarktketen, waardoor het erg druk was in het park. Bij aankomst in het park stonden drie rondleiders voor ons klaar, die verschillende rondleidingen gaven. De ene gids was meer botanisch gericht, de ander wist van alles te vertellen over de aanwezige dieren. De rondleiders waren zo enthousiast dat sommige rondleidingen zeker een paar uur duurden! Wilhelma is een echte ouderwetse stadstuin, met veel beton en een zoölogische indeling. Je vindt dus verschillende hoefdieren bij elkaar, diverse vissen in dezelfde ruimte en vele vogels op een rijtje. Bij de meeste diergroepen zijn er wel wat interessante soorten te vinden die je tegenwoordig niet vaak tegenkomt, zoals de kaka’s bij de vogels, de zoutwaterkrokodillen bij de reptielen en de viscacha’s bij de kleinere zoogdieren. Het park heeft een mooie aanleg met in een bepaald deel een soort van symmetrie. Er zijn diverse kenmerkende oude gebouwen te vinden, die in Moorse stijl

gebouwd zijn en ruimte bieden aan diverse collecties. Er zijn botanische collecties met bijvoorbeeld cactussen en orchideeën. Er is een nachtdierengedeelte gehuisvest in zo’n oud gebouw en ook de aquaria en terraria bevinden zich in naast elkaar in een gebouw. De dieren komen soms duidelijk wat ruimte tekort, zoals bijvoorbeeld te merken is bij de hoek van de dikhuiden, waar grote en dwergnijlpaarden, pantserneushoorns en Aziatische olifanten te vinden zijn. Daarentegen is er wel veel ruimte voor botanische stukken, zowel in gebouwen als buiten. De Victoria amazonica, bij ons natuurlijk wel bekend uit de Victoriaserre en volgend jaar hopelijk in Amazonica te zien, heeft in Stuttgart ook een plekje gekregen, in een verwarmde vijver buiten! Ook in Stuttgart worden soms foto’s gemaakt met kinderen op de bladeren. De vlindertuin in Stuttgart, gelegen tussen twee andere ruimtes die samen een insectenhoek vormen, is overigens lang niet zo mooi als ‘ons Amazonica’. Wilhelma staat bekend om zijn gorillacrèche. Jonge gorilla’s uit verschillende dierenparken in Europa, die niet door hun

Een leuk verblijf is het ‘Küstenpanorama’. Deze doorloopvolière is leuk ingericht met een vuurtoren en strandstoelen en heeft echte golfslag in het water. Er leven ver-

N E D

In 2010 is er een nieuw verblijf voor Aziatische olifanten geopend. Er wordt hier een bullengroep gehouden, tijdens ons bezoek bestaande uit vier dieren. Genetisch belangrijke jonge mannen komen hierheen als ze hun geboortegroep moeten verlaten en blijven hier tot ze oud genoeg zijn om elders een fokman te worden. De jonge dieren worden hier veel bezig gehouden. Dat geldt overigens voor veel diersoorten in dit park. In veel verblijven is verrijking te zien.

N

Zoo Heidelberg is een stuk kleiner dan Wilhelma, maar heeft wel een leuke, gemoedelijke sfeer. In een groene omgeving zijn verschillende verblijven neergezet. In dit park werd de groep in tweeën gedeeld voor de facultatieve rondleidingen. De ene helft werd door de enthousiaste directeur rondgeleid, de andere groep door een ‘zooranger’.

Een ander leuk doorloopverblijf is ZuidAmerikaans getint met onder andere Guirakoekoeken, zonnerallen en groenwangamazones. Ondanks de amazones zijn er geen problemen met de vegetatie in deze volière. Het ziet er leuk uit in combinatie met een watervalletje en vijvertje waar Koikarpers in leven. Het water in dit buitenverblijf is niet verwarmd, dus er kunnen geen Zuid-Amerikaanse vissen in. In dit verblijf leven ook luiaards. Meestal zijn ze in hun binnenverblijf te zien, maar het schijnt dat ze ‘s ochtends regelmatig even twee of drie rondjes door hun verblijf heen ‘joggen’.

E

Op de terugreis van Stuttgart werd eens te meer duidelijk dat smaken kunnen verschillen. De één vindt Wilhelma te veel beton en te kleine verblijven, de ander geniet van de zeer complete collectie of de (rustgevende) sfeer van de botanisch gerichte delen.

schillende vogels uit het Duitse en Nederlandse waddengebied, aangevuld met enkele exoten zoals incasterns.

I

moeder worden (op)gevoed, worden hier samengezet en grootgebracht. Zo hebben ze toch van jongs af aan al soortgenoten om zich heen. Voor twee van de drie soorten mensapen die in Stuttgart worden gehouden, namelijk voor de gorilla’s en bonobo’s, is er eerder dit jaar een nieuw verblijvencomplex geopend. Het geheel heeft 22 miljoen euro gekost, maar het zijn dan ook mooie, ruime binnen- en buitenverblijven geworden. Ook de gorillacrèche is nu in dit gebouw gehuisvest.

Patagonische zeeleeuw - Zoo Heidelberg - foto: David Verhagen

R

Stuttgart - foto: John Kieboom

Stuttgart - foto: John Kieboom

In Heidelberg leven net als in Wilhelma drie soorten mensapen. De gorilla’s, chimpansees en orang oetans leven naast elkaar in een rond gebouw met voornamelijk betonnen binnenverblijven en gedateerde buitenverblijven. In de leuk ingerichte hal van dit gebouw zijn loslopende toepaja’s, witgezichtoeistities, bonte muskaatduiven en smaragdduiven te vinden. Er zijn in dit park verschillende originele combinatieverblijven te vinden. Bij de rode panda’s leven geen muntjaks, zoals in veel dierenparken, maar kuifherten en Griekse landschildpadden. Bij de resusapen leeft een Indische ichneumon en bij de hoelmans woont een witstaartmangoest, twee mooie mangoestensoorten die je in dierenparken in West-Europa nauwelijks tegenkomt. Een derde mangoestensoort die in Heidelberg leeft is de ringstaartmangoest, afkomstig van Madagaskar. Van deze soort hebben ze een koppeltje en ze hopen dat er spoedig gezinsuitbreiding zal komen. Het was gedurende het hele weekend heel mooi weer, er waren in beide parken leuke rondleidingen voor degenen die mee wilden, het vervoer en het eten was weer goed geregeld. Kortom, volgens mij was het voor iedereen weer een mooie weekendreis!

V

Fossa - Zoo Heidelberg - foto: David Verhagen


Moeder met jonge zebra - foto: Peter van Norde

Aarzelend zetten de zebra's hun eerste stappen in de vernieuwde stal! - foto: Rob van Loon

Tekst: Trix Vermeulen

DE ZEBRASTAL TOEN EN NU Aan de voorgevel is het niet goed te zien, maar er is heel wat veranderd in de stal van de zebra’s. De afgelopen maanden is er hard gewerkt aan de verbouwing van de stal. Het resultaat mag er zijn! In de nieuwe stal kunnen de zebra’s ook ’s nachts als groep samen zijn. Bovendien hebben ze meer ruimte tot hun beschikking.

Hoe het was Het verblijf van de zebra’s bestaat uit een aantal gedeeltes. Allereerst de stal zelf, daaraan vast zit de zogenaamde voorstraat. Dit gedeelte is omheind en is een onderdeel van ‘de straat’. De straat is het stuk met stenen dat tussen de stal en het grote buitenverblijf ligt. Vanaf de straat lopen de zebra’s hun buitenverblijf op. De stal van de zebra’s is ontworpen door Van Ravesteyn. Dit betekent dat de vormgeving van de buitenkant in tact moest blijven. Dit gold gelukkig niet voor de binnenkant. Op de achtergevel na is de hele stal gestript en vernieuwd. Het voormalige verblijf had een hooizolder. Deze functie is overbodig voor het nieuwe verblijf, want het hooi wordt centraal bewaard in Blijdorp. Een zolder zonder duidelijke functie wordt in menig huishouden al snel een 38 | Vriendennieuws 4 | 2013 ndennieuws 2 | 2013

rommelzolder en in een Diergaarde is dat niet anders. De hooizolder en alle verzamelde rommel is opgeruimd en leeggehaald, een geweldige klus.

Heel vroeger was de stal verdeeld in aparte stallen. De zebra’s vormden overdag een groep in de wei en stonden ’s nachts elk apart op stal, met elk hun eigen kleine voorstraatje. Later werden er tussendeuren gemaakt die bijna altijd open stonden, zodat de dieren ook ‘s nachts bij elkaar konden, en werden alle voorstraatjes één grote. Voor elke stal zat een deur met een klein luikje om doorheen te kijken. Er was daarom weinig zicht op de dieren. De staldeuren en tussendeuren waren schuifdeuren die met de hand, bediend met touwen, vastgezet moest worden. Een welgemikte trap van een zebra maakte van zo’n schuifdeur met gemak een klapdeur of er zat een gat in (houtrot!). De stal was toe aan een grondige opknapbeurt. Gelukkig was er dit jaar ruimte om de plannen uit te denken en te verwezenlijken. Het resultaat mag er zijn! Hoe het is Over de inrichting van de stal is volop gebrainstormd: wat willen we en wat kunnen we? Als je nu in de stal kijkt, dan heeft het veel weg van paardenboxen. Je kunt de dieren goed zien en zij zien jou ook. Een groot voordeel ten opzichte van het kleine luikje van voorheen.

Op de foto kunt u zien dat er verschuifbare deuren en wanden in de stal gemaakt zijn. Hiermee kunnen aparte stallen gemaakt worden voor als een dier apart gezet moet worden. Als een dier apart staat, dan kan het de andere zebra’s wel zien en vice versa. Dit is veel rustiger voor de dieren die erom bekend staan paniekerig te kunnen reageren. Als de deuren een stuk open staan, ontstaan er nisjes waar een zebra zich aan de groep kan onttrekken. De schuifwanden kunnen ook helemaal open, waardoor de gehele ruimte van de stal door de zebra’s gebruikt kan worden. Er is geen vast dienstgedeelte meer, op een klein halletje na voor droogvoer en gereedschap.

komen vast erg fijn. Ze kunnen nu in een veel ruimere stal als groep de nacht doorbrengen. En de indeling maakt het ook mogelijk voor de zebra’s om zich even af te zonderen. Als je samen een relatief kleine ruimte moet bewonen, dan kunnen de spanningen wel eens hoog oplopen. De zebra’s delen hun stal met de struisvogels, maar zijn visueel gescheiden. De struisvogels hebben hun eigen stallen en voorstraatjes met aparte toegangshekken. De oude haan van Blijdorp, Roderick, staat nu op de voormalige okapiwei. Er zijn drie nieuwe struisvogels in Blijdorp gearriveerd: twee hennen en een haan. Deze nieuwe haan blijkt familie te zijn van

Foto: Trix Vermeulen

Van mei tot eind augustus hebben de zebra’s alleen op de wei gestaan, de stal werd immers opgeknapt. In die tijd zijn er twee veulens geboren. Deze veulens waren nog nooit op de straat geweest. Toen de hekken naar de straat opengingen, liepen de volwassen zebra’s gewoon de straat op. De veulens liepen met hun moeders mee, voelden de harde ondergrond en stoven in paniek weer weg. De moeders haalden de veulens op voor een nieuwe poging. De veulens moesten even wennen, maar al snel leek de straat het leukste speelparadijs dat ze kenden. Ze renden en sprongen er vol enthousiasme overheen. Met de nieuwe stal zal het waarschijnlijk net zo gaan. De veulens zijn nog nooit in de stal geweest en de oudere dieren zullen moeten wennen aan de nieuwe indeling en alle nieuwe geluiden die daarbij horen. Er zijn maar liefst vijf deuren die toegang tot de stal bieden. De dapperste zebra zal als eerste naar binnen gaan, de andere volgen als het veilig blijkt. Na een periode van wennen vinden ze hun vernieuwde onder-

de twee hennen. Daarom is het nog even de vraag welke haan straks bij de hennen blijft. De zebra’s kennen Roderick goed en ze dulden hem op hun verblijf. Voor de zebra’s is hun verblijf hun territorium en eventuele indringers worden direct weggejaagd. Zebra’s zijn groepsdieren. Ze raken vertrouwd met hun vaste verzorgers, maar blijven meestal op zekere afstand. Dit in tegenstelling tot bijvoorbeeld olifanten, die een sterkere vertrouwensband met hun verzorgers krijgen. Toch zijn er individuen die wel naar een verzorger toekomen en zich soms zelfs laten aaien! Dat is bijzonder. Ook de veulens doen dit al snel. Als ze nog heel jong zijn, hangen ze als een schaduw om hun moeder. Die cirkel om hun moeder wordt steeds groter. Als je als verzorger op de wei staat en je negeert het veulen, dan zal het veulen steeds dichterbij komen. Hij is nieuwsgierig genoeg om op ontdekkingstocht te gaan. Zodra het dier in de gaten heeft dat je hem opmerkt,

stiert het weg. Om vervolgens ook weer terug te komen. De zebra’s in Blijdorp zijn Chapmanzebra’s. Deze soort is te herkennen aan de schaduwstreep: tussen de zwarte en witte strepen zit nog een bruine streep. De groep zebra’s in Blijdorp bestaat uit één hengst, Loro, zes merries en twee veulens uit het voorjaar en zomer van 2013. Loro is een rustige hengst. Hij beschermt zijn kudde, maar voert geen schrikbewind. De dames daarentegen bakkeleien wat af. Je hebt een oma, moeder en dochter in de kudde, maar ook twee ‘nieuwe’ merries. Deze nieuwe merries wonen al meer dan tien jaar in Blijdorp, maar toch kan dat nog steeds voor spanningen zorgen. Het doet me denken aan mijn katten. De oudste kan mij na elf jaar nog steeds teleurgesteld aankijken met ogen die lijken te vragen “Waarom moest die andere kat erbij?” Loro heeft met een van de merries in het bijzonder een haat-liefdeverhouding. Hij dekt haar wel, maar verder moet ze niet in de buurt komen. Dan kan Loro fel uithalen, waarbij dan ook de dame zich niet onbetuigd laat. Kort samengevat is het een homogene groep met (soms) spanningen. Er staat een aantal spannende gebeurtenissen op stapel. De zebra’s gaan voor het eerst hun nieuwe stal in. Ze zullen moeten wennen aan de nieuwe indeling, de gecreëerde ruimte en de nieuwe geluiden. Daarna volgt het introduceren van de struisvogels. Roderick is bekend met de zebra’s, de andere struisvogels zijn dat niet. Waarschijnlijk zullen de vogels eerst buiten op de kleine straat komen, dan op de grote straat en uiteindelijk bij de zebra’s. Hoe zullen de zebra’s daarop reageren? Zebra’s hebben de naam niet makkelijk te zijn als het gaat om introduceren bij andere dieren. Ingrijpen door de verzorgers is bijna geen optie, beide diersoorten kunnen een flinke trap uitdelen! Het is belangrijk dat de struisvogels de grenzen van het verblijf verkend hebben, zodat ze weten waar ze naartoe kunnen vluchten als ze weggejaagd worden. Het blijft zeker nog even een enerverende tijd op de zebrawei. Zeker is dat de zebra’s dankzij deze prachtige, nieuwe stal nog beter als groep samen kunnen zijn. Dit komt de homogeniteit van de groep alleen maar ten goede.

Met dank aan: Rob van Loon (Diergaarde Blijdorp) 39 | Vriendennieuws 4 | 2013

WITKRUINWAT?

Tekst: Alex Schouten

Soms zijn er van die dieren in de Diergaarde die heel mooi zijn, heel actief zijn, heel goed zichtbaar zijn, heel zeldzaam zijn en tóch niet zo bekend zijn. We hebben het hier over de apen die het meest tegen de achterwerken van dierentuinbezoekers aan moeten kijken. Apen die qua populariteit het onderspit delven tegen de gorilla’s. Maar nu staan ze dan eindelijk in het zonnetje: de prachtige witkruin-mangabeys!

Witkruinmangabey baby - Foto: Rob Doolaard

Opvallende apen! De witkruin-mangabeys komen voor in de bossen van Ivoorkust, Burkina Faso en Ghana in westelijk Afrika. Ze leven daar in groepen van 5 tot 50 dieren in de onderste delen van zowel primair als secundair bos. Echt hoog in de bomen komen ze dus zelden. In de grotere groepen leven meerdere volwassen mannen en vrouwen en hun kinderen. Ze eten voornamelijk fruit, zaden, noten en ( jonge) bladeren en eten slechts af en toe dierlijk voedsel (hagedissen e.d.). Hun grote hoektanden zijn goed gereedschap om de noten te kraken.

dan het lichaam! De staart is bij mannetjes circa 70 cm lang, terwijl hun lichaam (hoofd en romp) ‘slechts’ 60 cm is. - Wangzakken. Mangabeys proppen hun eten in no time in hun mond, maar slikken het niet direct door. Ze proppen het in hun wangen en die lijken dan meer op tennisballen. Op een rustig moment gaan ze dan het voedsel uit de wangzakken op zitten eten. - Witte kruin. Zoals de naam al doet vermoeden hebben de dieren een opmerkelijk wit achterkruintje.

Er zijn een aantal dingen die opvallen als je deze apen voor het eerst ziet: - Witte oogleden. Alle soorten mangabeys hebben witte oogleden, Door er veelvuldig mee te knipperen communiceren ze met elkaar. Overigens kunnen ze ook elkaar dingen duidelijk maken door de stand van hun staart, geluiden, lichaamshouding en gezichtsuitdrukkingen. - Lange staart. Het is één van de weinige apensoorten waarbij de staart langer is

Groep in Blijdorp De bossen in westelijke Afrika staan door de bevolkingsgroei sterk onder druk en dat beïnvloedt het aantal mangabeys in het wild in sterke mate. Ze zijn dan ook bedreigd en staan op de rode lijst van de IUCN. Ook in dierentuinen zijn ze tegenwoordig zeldzaam. Vroeger had iedere grote dierentuin wel een apenhuis waar er ruimte was voor meerdere apensoorten (zoals meerkatten en mangabeys). De laatste 20 jaar zijn veel van dit soort apenhui-


zen gesloopt of verbouwd en zijn veel soorten uit collecties verdwenen. Voor de in het wild algemene soorten is dit niet zo’n ramp, maar voor de zeldzamere en bedreigde soorten is dit wel heel erg jammer. Omdat er in Blijdorp nog ruimte was (die overigens niet ideaal is) heeft men besloten om gehoor te geven aan de dringende oproep van de EEP-coördinator om deze soort te gaan houden. In de zestiger jaren waren er overigens in Blijdorp al een paar (grijze) mangabeys te zien, maar het duurde tot 2005 voordat opnieuw mangabeys hun intrek namen in Blijdorp. Dat betrof twee mannelijke witkruin-mangabeys (Frank en Jose), maar het lukte vervolgens niet om vrouwtjes naar de Diergaarde te halen. Toen in 2009 eindelijk twee vrouwtjes uit Jerez de la Frontera (Spanje) arriveerden, waren de twee broers net kort na elkaar overleden! Gelukkig kon Blijdorp in juni 2009 een volwassen mannetje van dezelfde ondersoort uit Rome verwelkomen, Ignazio. Helaas overleed één van de vrouwtjes korte tijd later. Maar gelukkig konden Ignazio en het overgebleven vrouwtje (Esperanza uit Jerez, Spanje) het goed met elkaar vinden en werd eind 2009 hun eerste jong geboren: Eduardo. Dit was de eerste witkruin-mangabey die ooit in Rotterdam werd geboren! Esperanza had de smaak daarna goed te pakken, want ze heeft in 2011 en 2012 opnieuw jongen ter wereld gebracht. Het vrouwtje Casper is later in de groep gearriveerd uit de Zoo du Jardin des Plantes (Parijs) en was in het begin bang. Niet zo gek, want ze werd veel gebeten en weggejaagd. Ze was recordhoudster in het volproppen van haar wangzakken met eten om het later in een rustig hoekje op te eten. Gelukkig heeft ze in 2013 een baby gekregen, waardoor haar status in de groep verbeterd is en ze nu goed in de groep zit. De baby is waarschijnlijk een mannetje, maar het is bij deze apensoort moeilijk vast te stellen omdat er op jonge leeftijd geen duidelijke uiterlijke geslachtskenmerken zijn. Of zoals de verzorger het uitdrukte: ‘de heren hebben maar een pikkie van 1,5 cm’! In totaal zijn er nu zeven witkruin-mangabeys (zie kader), die een leuke, gezellige groep vormen. Met name de jonge dieren zijn nieuwsgierig naar mensen en kijken met interesse naar hun eigen spiegeling in een telelens.

De oudste zoon is inmiddels vier jaar oud en zal de groep binnenkort moeten gaan verlaten, voordat er bonje ontstaat met zijn vader. Die beslissing kan Blijdorp echter niet zelf nemen omdat dieren deel uitmaken van een Europees fokprogramma, dat wordt gecoördineerd door de dierentuin van Barcelona. In totaal zijn er overigens slechts circa 45 witkruin mangabeys, verspreid over 12 Europese dierentuinen! Ignazio, man Esperanza, vrouw Eduardo, zoon van Esperanza Efana, dochter van Esperanza Casper, vrouw Enrique, zoon van Esperanza Nog geen naam, zoon van Casper

1995 2001 2009 2011 2007 2012 2013

Verblijf en eten Het binnenverblijf ziet er een beetje saai en steriel uit. In verband met de vloerverwarming in het verblijf en het te verwachten ongedierte is er geen biobodem aangebracht. En ook de lichtinval is niet ideaal, de bezoekers kunnen de dieren in de vrij donkere binnenverblijven nauwelijks zien. Aan de bovenzijde van het verblijf is gewapend draadglas aanwezig, dat mogelijk binnenkort wordt weggehaald. Dan zal het verblijf lichter worden en zijn deze prachtige apen beter te bekijken.

De dieren hebben bijna altijd de keuze binnen-buiten en kiezen ervoor om vaak in de ronde buitenkooi te zijn. Ze maken daar diverse geluiden, zo reageert Ignazio bijvoorbeeld op overvliegende vogels. De witkruin-mangabeys krijgen in Blijdorp voornamelijk groente en fruit te eten. Dit wordt aangevuld met apenpellets (brokken), Witkruin-mangabey nieuwsgierig - foto: Alex Schouten takken, hardgekookte eieren, Ik hoop dat u zich bij het binnenverblijf sprinkhanen en noten. Een volwassen dier van de gorilla’s na het lezen van dit artikel eet ongeveer 550 gram fruit- en groentenen het zien van de foto’s eens wat vaker mix . Om te voorkomen dat ze dunne ontomdraait en geniet van de prachtige groep lasting krijgen, worden relatief veel vezels witkruin-mangabeys! gegeven. Behalve de ontlasting hebben de dieren geen specifieke problemen en zijn het voor de verzorgers makkelijke dieren. Met dank aan: Fred Rueb en Harald Uiteraard gaan de verzorgers nooit bij de Schmidt (Diergaarde Blijdorp) dieren het verblijf in, maar bij het zien van de grote hoektanden zal dat geen verbazing wekken.

TE KOOP

€ 14,50

in de Vriendenwinkels en de webshop op www.vriendenvanblijdorp.nl Volgens traditie kunt ook dit jaar bij de Vriendenwinkels terecht voor kerstkaarten en een kalender voor het nieuwe jaar. Een mapje met vier kaarten van 10 x 15 cm met schitterende Blijdorpfoto’s van Peter van Norde is te koop voor € 3,50. De kalender kost € 14,50. Het formaat is 30 x 42 cm. De foto’s zijn gemaakt door Peter en Greet van Norde. We hebben de activiteiten voor het komende jaar al vermeld. Dus sla uw slag en ga naar Vriendenwinkels in Blijdorp of de webshop op www.vriendenvanblijdorp.nl !

€ 3,50


VOORTGANG TOEKOMSTPLAN DIERGAARDE BLIJDORP In 2010 besloot de gemeenteraad van Rotterdam de subsidie aan Diergaarde Blijdorp af te bouwen van 4,8 miljoen euro in 2010 naar 0,8 miljoen euro in 2015. Daartegen is geprotesteerd, vooral ook door de Vrienden die ruim 110.000 handtekeningen ophaalden met de actie “Blijdorp moet blijven”. Mede daardoor besloot de gemeenteraad wel de afbouw van de subsidie door te zetten, maar samen met de Diergaarde te gaan zoeken naar manieren om dat te realiseren.

De afgelopen jaren werd duidelijk dat ook de economische recessie (“de crisis”, zo u wilt) doorzette. Dat leidde ook tot minder inkomsten uit de bezoekers, door minder verkochte kaartjes en lagere uitgaven in de restaurants en de winkel. Door die twee effecten werd duidelijk dat er drastische ingrepen gedaan moesten worden om de Diergaarde in volle glorie te laten voortbestaan. In 2012 is daarom met een extern bedrijf gewerkt aan een toekomstplan voor een levensvatbare Diergaarde. De conclusie van die studie was, dat een levensvatbare Diergaarde goed mogelijk is, mits de personeelskosten fors dalen en er een gedegen meerjaren onderhoudsplan en een commercieel plan ligt. De daling van de personeelskosten bleek alleen mogelijk door het aantal medewerkers te verlagen en door andere arbeidsvoorwaarden (CAO) voor de medewerkers te realiseren. Het afgelopen half jaar heeft Blijdorp intern in het teken gestaan van dat proces. Er is een inventarisatie gemaakt van wat daadwerkelijk onze kerntaken zijn en wat neventaken zijn; die laatste gaan we in Blijdorp niet meer zelf doen, maar uitbesteden. Dit leidde tot een nieuwe structuur van de organisatie, waarin er minder mensen in dienst van de Diergaarde nodig waren. Er is daarom helaas afscheid genomen van een groep medewerkers. Gelukkig kon er met een aantal van hen een regeling getroffen worden, bijvoorbeeld een vervroegde pensionering. Andere medewerkers is een zogenaamd ‘outplacementtraject’ aangeboden, waarbij ze door een extern bedrijf geholpen worden naar een andere baan. Gelukkig konden op deze manier ook enkele medewerkers aan een baan buiten Blijdorp geholpen worden. Bij deze reorganisatie ontstaan kosten, die de Diergaarde niet zelf kan betalen. Daarbij valt te denken aan kosten van dat outplacementbureau, (om)scholingskosten 42 | Vriendennieuws 4 | 2013

van blijvende en vertrekkende medewerkers en eventuele overeengekomen vergoedingen bij vertrekregelingen. Dat bedrag willen we gaan lenen en we zijn met de gemeente bezig om daar een garantstelling van de gemeente voor te krijgen, want dan kunnen we tegen een lager tarief lenen. Tegelijkertijd hebben we met de vakbonden onderhandeld over een nieuwe CAO. Blijdorp was vroeger een gemeentelijke instelling en de medewerkers waren ambtenaren die volgens de CAO van de gemeente betaald werden. Die CAO past helemaal niet bij een attractiepark, zoals Diergaarde Blijdorp. Daarom zijn we in goed overleg met de vakbonden en met instemming van de medewerkers overgestapt naar de Leisure CAO, die geschreven is voor dierentuinen en attractieparken.

Dat maakte het ook weer mogelijk om mensen aan te nemen, met name op plaatsen die zorgen voor meer inkomsten, zoals marketing, sales en fondsenwerving. De afgelopen jaren is er een meerjaren onderhoudsplan gemaakt dat we nu ook aan het uitvoeren zijn. Bezoekers zien dat ook in de Diergaarde. Zo kon onlangs het achterstallig onderhoud aan de dikhuidenvleugel en de zebrastal weggewerkt worden. Binnenkort is de oude addaxstal aan de beurt. Die verbouwen we dankzij een gift van de Vrienden gelijk tot een modern verblijf voor penseelzwijnen. Veel achterstallig onderhoud zit achter de schermen, met name in het Oceanium. Ook dat gaan we de komende jaren oppakken. Tenslotte zijn we bezig met een nieuw commercieel plan. Dat is nog niet klaar, maar we brengen het gelijktijdig wel tot uitvoer. De bezoekers hebben dat dit jaar al kunnen merken, bijvoorbeeld bij de horeca, waar een nieuw Swirl’s verkooppunt gekomen is, Churros, Qureo en Slush Puppie. Deze maatregelen hebben overigens gelijk invloed gehad op de bestedingen in de Diergaarde, want die stijgen voor het eerst sinds jaren weer! Door ook de inspanningen van de marketing- en communicatieafdeling gaan we dit jaar waarschijnlijk meer bezoekers halen dan vorig jaar en ook meer inkomsten genereren. Kortom: we zitten weer in een stijgende lijn! Dat is natuurlijk prachtig nieuws na de vervelende tijd die we achter ons hebben liggen, en waar we af en toe nog mee te maken hebben. Het laat zien dat alle inspanningen niet voor niets geweest zijn. Op dit moment zijn we in de Diergaarde hard bezig om in het kader van dat commerciële plan ook onze positionering te bepalen. Een moeilijk woord, maar het gaat er hierbij om wie wij willen zijn en op wie we ons willen richten en hoe we dat willen doen. Dat is nu nog vooral een intern proces, maar hierover in 2014 meer! Marc Damen Directeur Diergaarde Blijdorp

M

U

T

A

T

I

E

DERDE KWARTAAL 2013

S

In deze rubriek vindt u een selectie uit de mutatielijst van de Diergaarde. Er kan tussentijds het een en ander zijn veranderd. Ook kunnen dieren zich (niet zichtbaar voor publiek) achter de schermen bevinden. Waar bekend wordt aangegeven of het een mannetje (het eerste cijfer) of een vrouwtje (het tweede cijfer) betreft, of dat het geslacht nog niet bekend is (het derde cijfer). Voorbeeld: 1.1.0 Leeuw = Twee leeuwen, één mannetje en één vrouwtje.

Geboren 1 jul/1.0.0 ezelspinguïn, 19 jul/1.0.0 Chapman zebra, 24 jul/0.1.0 Mhorrgazelle, jul/0.0.45 korenwolf, jul/0.0.2 spleetschildpad, 10 aug/0.1.0 Aziatische olifant, 28 aug/1.0.0 grote koedoe, 1 sep/0.0.2 Nyasa-agapornis, 24 sep/0.1.0 Mhorrgazelle, sep/0.0.10 Vietnamwaterschildpad, sep/0.0.20 fluiteend, sep/0.0.3 koningspinguïn. Gestorven 2 jul/1.0.0 witnekkraanvogel (38 jaar), 6 jul/1.0.0 Rüppels gier (3 jaar), 16 jul/0.1.0 grote koedoe, 18 jul/1.0.0 Chinese reuzensalamander (33 jaar), 19 jul/0.1.0 stokstaartje (2 jaar), 5 aug/0.1.0 manoelkat (10 jaar), 26 aug/0.1.0 tijgerpython (45 jaar). Gearriveerd 2 jul/1.0.0 rode panda (van Burford Zoo), 19 jul/1.0.0 Kaaimanteju(uit Chester), 31 jul/1.1.1 Zuid-Amerikaanse aardschildpad (van particulier), 1 aug/0.0.2 stralenschildpad (van particulier), 5 aug/1.0.0 kookaburra (van particulier), 13 aug/1.0.0 Mhorr

gazelle (uit Tierpark Berlin), 2 sep/0.1.0 oostelijke zwarte neushoorn (uit Leipzig), 4 sep/0.1.0 dwergnijlpaard (uit Whipsnade), 5 sep/1.0.0 dwergnijlpaard (uit Szeged) 12 sep/1.0.0 oostelijke zwarte neushoorn (uit Howletts), 20 sep/1.2.0 struisvogel (uit Planckendael), 26 sep/0.1.0 rode panda (uit Whipsnade).

Kaaimanteju - foto: Aart Pijl

Verzonden 2 jul/0.1.0 okapi (naar Bristol), 3 jul/0.1.0 rode panda (naar Malton Zoo), 16 jul/0.1.0 Kaaimanteju (naar Chester), 17 jul/1.0.0 Madagaskar-halsbandleguaan (naar Chester), 19 jul/12.7.0 korenwolf (vrijgelaten in het wild), 25 juli/0.0.2 Komodovaraan (naar Jersey), 1 aug/0.0.2 driestreepdoosschildpad (naar Zagreb), 15 aug/1.0.0 Mhorrgazelle (naar Tierpark Berlin), 14 aug/0.0.13 Vietnamwaterschildpad (naar TCC Vietnam), 3 sep/6.0.0 klipdas (naar Zagreb), 4 sep/1.0.0 groene boomhop (naar Artis), 10 sep/2.0.0 okapi (naar Dublin), 20 sep/1.0.0 bongo (naar Gaia Zoo), 30 sep/0.2.0 penseelzwijnen (naar Ostrava).

Driestreepdoosschildpad vrouwtje - foto: Joost Hubeek

Mhorr gazelle - foto: Joost Hubeek

VRIENDENWINKEL OP INTERNET! Om een leuk cadeautje te kopen bij de Vriendenwinkel hoeft u voortaan uw huis niet meer uit. Via de webshop op onze website

www.vriendenvanblijdorp.nl uw favoriete knuffel thuis laten bezorgen. De post brengt het pakje gewoon bij u thuis.


c

Denkt u na over een (periodieke) schenking aan onze vereniging? Kijk dan op www.vriendenvanblijdorp.nl en klik op ‘giften en schenkingen’. Onze huisnotaris kan u helpen!

a

g

e

n

d

a

Zondag 8 december 2013: 11.00-12.30 uur. Winterlezing Ben Westerveld over het nieuwe verblijf voor de penseelzwijnen. Zondag 12 januari 2014: 11.00-12.30 uur. Nieuwjaarslezing Blijdorpdirecteur Marc Damen. Zondag 9 februari 2014: 11.00-12.30 uur. Winterlezing Ron Bernhard over ontwikkelingen in het Oceanium. Zondag 9 maart 2014: 11.00-12.30 uur. Winterlezing Louwerens-Jan Nederlof over één jaar Amazonica. Zaterdag 19 april 2014: Algemene Ledenvergadering De lezingen worden gehouden in het Eauditorium in het Oceanium. Vrienden hebben op de genoemde data gratis toegang tot de Diergaarde tot aanvang van de bijeenkomst en op vertoon van hun lidmaatschapskaart voor het betreffende jaar. Er is niet meer dan één introducé per lid toegestaan. U kunt in het Eauditorium uitrijkaarten kopen. NB. De zaal gaat al om 9.30 uur open. U heeft dan alle tijd om onder het genot van een kopje koffie of een andere versnapering bij te praten met collega-leden of te kijken of Koos van Leeuwen iets interessants voor u heeft op zijn curiosa-kraam.

o

l

o

f

o

n

35e jaargang, nummer 4, oplage: 6500 Vereniging Vrienden van Blijdorp Sonoystraat 6a, 3039 ZT Rotterdam Vriendennieuws is een uitgave van de Vereniging Vrienden van Blijdorp en verschijnt vier maal per jaar. De Vereniging Vrienden van Blijdorp stelt zich ten doel: “Het in zo breed mogelijke zin ondersteunen van Diergaarde Blijdorp”. De jaarlijkse minimale contributie bedraagt € 41,-, waarvoor de leden 4 keer per jaar het verenigingsorgaan Vriendennieuws ontvangen, alsmede 2 gratis toegangsbewijzen voor Diergaarde Blijdorp in Rotterdam. Bovendien worden de leden in staat gesteld deel te nemen aan diverse activiteiten, die speciaal voor hen georganiseerd worden, zoals excursies en lezingen. Secretariaat: Koos van Leeuwen, Sonoystraat 6a, 3039 ZT Rotterdam - Telefoon 010-4676637 Email: [email protected] ING Bank nr: 13 57 803 IBAN/SEPA nummer: NL39INGB 0001 3578 03 BIC nummer: INGBNL2A Reizen: Peter Biesta, Dijkstraat 7-B, 2675 AT Honselersdijk Telefoon: 06-48808538 Email: [email protected] Promotieteam: Marianne Nichting, Email: [email protected] Redactie-adres Vriendennieuws: Marcel Kreuger, hoofdredacteur Goudsesingel 235d, 3031 EL Rotterdam Email: [email protected]

TWITTER @BLIJDORPVRIEND Redactie-medewerkers: Karin van Leeuwen, Angeline Peters, Alex Schouten, Gerda Nijssen, Theo van de Velde, Trix Vermeulen Vriendennieuws ontvangt regelmatig foto’s van Rob Doolaard, Joost Hubeek, Koos Net, Koos van Leeuwen, Aart Pijl, Greet en Peter van Norde en Fred van Tiel

BEZOEK OOK DE FACEBOOKPAGINA EN ‘LIKE’ DE VRIENDEN VAN BLIJDORP! www.facebook.com/vriendenvanblijdorp

Vormgeving en druk: Argus, Rotterdam Vrienden van Blijdorp op Internet: Website: http://www.vriendenvanblijdorp.nl Samenstelling Verenigingsbestuur: Voorzitter Marcel Kreuger Secretaris Koos van Leeuwen Tweede secretaris Sylvia Visser-Noordijk Penningmeester / Vice-voorzitter Arie Bos Leden Peter Biesta - Reizen Marianne Nichting - Promotieteam Bart Noordegraaf - Ext. comm. / PR ISSN: 1568-3400

a

d

r

e

s

B

l

i

j

d

o

r

p

Diergaarde Blijdorp, Blijdorplaan 8, Rotterdam Bezoekersinformatie: 010 - 443 14 95 Postadres: Postbus 532, 3000 AM Rotterdam Openingstijden: Het gehele jaar, iedere dag geopend! Wintertijd: 09.00 tot 17.00 uur. Zomertijd: 09.00 tot 18.00 uur

Artikelen geschreven door derden vertegenwoordigen de mening van de auteur en niet noodzakelijkerwijs die van de redactie. De redactie behoudt zich het recht voor artikelen in te korten of te weigeren. Toegezonden foto’s kunnen met vermelding van de naam van de fotograaf rechtenvrij gebruikt worden ten behoeve van activiteiten zonder winstoogmerk van de Vereniging Vrienden van Blijdorp. Tenzij schriftelijk anders wordt aangegeven worden toegezonden foto’s opgenomen in het fotoarchief van de Vereniging Vrienden van Blijdorp en aldus niet geretourneerd.

2013 Nieuws 8 Vietnamwaterschildpad 34 Witkruin-mangabey : EEN JAAR VOL VRIENDEN- ACTIVITEITEN EN ACTIES!

Recommend Documents