28/03/2012
Parochiekerken
Wat met de parochiekerk? Achtergronden en visie van de nota 'Parochiekerken in Vlaanderen : bestuurskracht en financiering, beheer, (her)bestemming en ruimtelijke inpassing' Winvorm, Brugge 27 maart Joris Scheers
Vaststellingen Parochiekerk bekleedt van oudsher centrale en strategische plaats in de gemeenschap, parochie, wijk, dorp, stad,…
Vaststellingen (2)
Kerkgebouw maakt deel uit van gemeenschappelijk erfgoed, er bestaat algemene waardering
• Kerk als instelling heeft haar centrale plaats in de maatschappij verloren • Belang van de Cultus neemt af en Kerken lopen leeg • Enkel tijdens kerkelijke hoogdagen, huwelijk, vormsel, doopsel of uitvaart kan de kerk nog veel volk verzamelen • Enorme beheerslast: hoe investeringen rechtvaardigen?
Vaststellingen (3)
Centraal objectief
Parochiekerk in essentie in functie van gemeenschap Kerkgebouw is stedenbouwkundig sterk structurerend
• Regelgeving inzake erkende erediensten uit 1809 nog grotendeels van kracht (2004) • Situatie na twee eeuwen sterk gewijzigd, ook financieel draagvlak • Onderhoud wordt steeds complexer en overstijgt de middelen, mankracht en know how van de kerkfabrieken • De kerkelijke overheid is niet financieel aansprakelijk voor haar beleid
Op welke manier kan het parochiekerkgebouw opnieuw in het hart van de (lokale) samenleving geplaatst worden?
Draagvlak (be-)vestigen! In hoeverre kan het gebouw alternatieve functies en betekenissen absorberen die overeenstemmen met haar gemeenschapsfunctie, stedenbouwkundige positie en haar architecturale en cultuurhistorische waarde?
1
28/03/2012
Eerste opdracht
Gemeenschapsfunctie van het kerkgebouw opladen Belangrijkste vorm van draagvlak (her-)bevestigen
Volgende opdracht Potenties vrijwaren voor komende generaties: materiële en immateriële duurzaamheid Indien gemeenschapsfunctie vandaag niet mogelijk, haalbaar, opportuun, … blijkt: – Duidelijke beleidskeuzes maken! – Consequent handelen.
Situatie vandaag Verschillende beleidsaspecten Verschillende betrokken actoren Relatie kerkbestuur (= opb. bestuur) ~ lokale overheid Relatie lokaal – centraal bestuur Hoe vandaag omgaan met twee eeuwen oude format ? Focus op wat Vlaanderen doet.
7 globale aanbevelingen 1. Ontwikkel een lokale beleidsvisie 2. Versterk lokaal overleg 3. Versterk bestuurskracht lokale kerkfabrieken en centrale kerkbesturen 4. Expertise en informatie 5. Gebruik verbreden 6. Haalbare financiering 7. Inzetten op onderhoud
Initiatieven Vlaamse overheid. Minister Geert Bourgeois, o.m. bevoegd voor het Binnenlands Beleid, Onroerend Erfgoed en Team Vlaams Bouwmeester Centrale thema’s: bestuurskracht, financiering, beheer en (her-)bestemming Drie commissies met betrokken actoren: de Vereniging van Vlaamse Steden en Gemeenten (VVSG), het Agentschap Binnenlands Bestuur, het Agentschap Ruimte en Erfgoed, het Vlaams Instituut voor het Onroerend Erfgoed (VIOE), het Departement RWO, Departement BZ, Team VB en de Bisschoppenconferentie.
Eindverslag en aanbevelingen – conceptnota VR
1. Ontwikkel een lokale beleidsvisie Globaal, strategisch, toekomstvisie Beheer, financiering en (her-)bestemming Alle parochiekerken op grondgebied • Publieke middelen voor publieke functies: mate van gemeenschapsfunctie koppelen aan subsidiëring en beleidsbeslissingen (positieve discriminatie) • Waarde expliciteren (diversiteit, + en -, …) • Parochiekerkenplan
2
28/03/2012
Parochiekerkenplan • Resultaat van overlegproces • Minimaal per gemeente • Doe uitspraak: -
cultus: exclusief, wekelijks, grote events, … nevenbestemming: diverse vormen andere functie desaffectatie en vervreemding sloop
Parochiekerkenplan • Kansen en knelpunten (SWOT) • Behoeftenanalyse lokale vraag • Inschakelen in bredere (cultuur-, welzijns-, …) werking • Afstemmen/integreren in andere gemeentelijke beleidsplannen en meerjarenbegroting
Parochiekerkenplan • Voorbeeld Manchester 350 beoordeeld naar criteria 190 in categorie 1 Projectmanagement, fondsenwerving • Voorbeeld Antwerpen
Pas indien draagvlak (her-)bevestigen onmogelijk, inopportuun, … blijkt, komen ook andere pistes in beeld, zoals erfpacht, commercialisering, verkoop, afbraak, tot ruïne laten evolueren, …
ref. anglicaanse kerk: van alle ‘redundant churches’ is 60 % herbestemming, 20 % afbraak en 20% ‘care’
2. Versterk het lokaal overleg
Goed publiek bestuur Good governance
• Coördinerende rol centrale kerkbesturen benadrukken en versterken • Schriftelijke en bindende afspraken tussen centraal kerkbestuur en gemeente, te volgen door, en los van, individuele kerkfabrieken • Oplossing klein aantal en grensoverschrijdende kerkfabrieken • Debat initiëren op professionele wijze
3
28/03/2012
3. Versterken bestuurskracht kerkfabrieken en centrale kerkbesturen • • • •
Geen formele verplichtingen voor leden Aansprakelijkheidsregelingen Doeltreffend ingrijpen mogelijk maken Lokaal maatwerk, geen standaardoplossingen, wel mogelijkheden tot één kerkfabriek • Fors dynamiseren van interne bestuurlijke en juridische vernieuwing kerkbesturen
4. Inzetten op expertise en informatieverstrekking • Digitaal infoplatform met FAQ’s, forumfunctie, toegang tot expertennetwerk. • Expertisecentrum: netwerk en professionalisering – breed opentrekken • Versterk Monumentenwacht specifiek voor kerkgebouwen
Wijziging eredienstendecreet • Procedure • Wegnemen procedurele barrières (o.m. opheffen KF en fusies) • Versterken bestuurskracht centrale kerkbesturen (sterkere rol tav kerkfabrieken en coördinatierol binnen gemeente)
5. Haalbare financiering • Verschillende bestaande subsidiestromen zowel inhoudelijk als qua procedure beter afstemmen • Procedures financiële planning vereenvoudigen, digitaal mogelijk te maken en bij gemeenteraad centrale rol • Oude bepalingen opheffen en/of opnemen in eredienstendecreet
6. Inzetten op onderhoud • Bevoordelen financiering/subsidiëring ifv mate waarin gebouw gemeenschapsvoorziening opneemt • Breed palet aan financiële instrumenten en stimuli: goedkope leningen, obligatielening, restauratiefonds, uitbreiden fiscale attesten, ..
• Voorkom dure restauraties door in te zetten op onderhoudspremies (internationale visie) • Onderhoud koppelen aan goedgekeurd parochiekerkenplan en lange termijn financiering
4
28/03/2012
7. Gebruik verbreden
Koudwatervrees overwinnen
• Van exclusiviteiten naar samenwerking en cohabitatie. De cultus huist in de toekomst bij voorkeur samen met lokale organisaties of andere erediensten in de parochiekerk, die een gemeenschapsruimte wordt. • Artikel 46 van de wet van 18 Germinal jaar 10 (i.e. 8 april 1802), de organieke artikelen bij het concordaat tussen Paus Pius VII en Napoleon die stelt dat ‘Le même temple ne pourra être consacré qu'à un même culte’ aanpassen. Artikel verschenen in tijdschrift Ruimte
Selexyz boekhandel Maastricht Archeological centre York
Whitechapel library London
Onderwijsmuseum Ieper
Reyelandtzaal Brugge
5
28/03/2012
Predikherenkerk Leuven
Amuz Antwerpen
Magdalenakerk Brugge Poortackere Hotel en Wolweverskapel Gent
Fiestkluis Hees en Rouwkapel/begraafplaats Ulbeek-Wellen
Paterskerk – Eeklo Hogeschool WVL - Brugge
6
28/03/2012
Dank voor uw aandacht !
[email protected] Climbing center Manchester
7
