10/11/2011
De wereld door de ogen van een baby GGNet Symposium ‘Het interactieve brein’ 7 oktober 2011
• • •
De ander begrijpen: Van baby’s en spiegelneuronen
•
Hoe neemt een baby zijn omgeving waar? Hoe neemt een baby de mensen in zijn omgeving waar? Vanaf welke leeftijd begrijpen baby’s handelingen van andere mensen? Hoe doen zij dat? Welke (hersen-)processen spelen hierbij een rol?
Het interactieve brein in ontwikkeling dr. Sabine Hunnius
Begrijpen wat iemand anders doet – Hoe doe je dat? We kunnen de handelingen van anderen begrijpen op basis van: – Zien: Observatie-ervaring – Doen: actieve handelingservaring & spiegelen – Denken: Redeneren over handelingen, doelen en efficiëntie
Begrijpen wat iemand anders doet – De Hoe doe je basis dat? van handelingsbegrip We kunnen de handelingen van anderen begrijpen op basis van: – Zien: Observatie-ervaring – Doen: actieve handelingservaring & spiegelen – Denken: Redeneren over handelingen, doelen en efficiëntie
Hunnius & Bekkering (2010; Developmental Psychology)
Handelingen & voorwerpen
Handelingen & voorwerpen
• Precieze oogbewegingsmeting • Oogbewegingen tijdens handelingsobservatie kunnen ons vertellen wat een baby verwacht en weet.
1
10/11/2011
Hunnius & Bekkering (2010; Developmental Psychology)
Wat verwacht de baby? Handelingen & voorwerpen
Hunnius & Bekkering (2010; Developmental Psychology)
Handelingen & voorwerpen
Wat breng je naar de mond?
Incorrect: Borstel Correct: Kopje
En naar het oor?
Incorrect: Kopje Correct: Mobieltje
Begrijpen wat iemand anders doet – De Hoe doe je basis dat? van handelingsbegrip We kunnen de handelingen van anderen begrijpen op basis van: – Zien: Observatie-ervaring – Doen: actieve handelingservaring & spiegelen – Denken: Redeneren over handelingen, doelen en efficiëntie
Spiegelneuronen bij mensen?
Spiegelneuronen • Een spiegelneuron vuurt niet alleen als een aap een handeling uitvoert, maar ook als het dier een handeling ziet uitgevoerd door iemand anders.
Ontwikkeling van het mirror systeem
• Weinig kennis over de ontwikkeling van het mirror systeem • Cruciale rol van actie-ervaring
• Bij mensen hebben gebieden in de premotorische cortex en in de pariëtale kwabben van de hersenen mirroreigenschappen. • Simulatie theorie: Het mirror mechanisme speelt een rol bij het begrijpen en interpreteren van de acties van anderen.
2
10/11/2011
EEG onderzoek met baby’s
Handelingservaring & -waarneming
• Bestaat er een samenhang tussen de handelingservaring die kinderen hebben en hoe zij deze handeling waarnemen en verwerken? • Leren kruipen en lopen biedt mogelijkheid om dit bij baby’s te bestuderen.
EEG onderzoek met baby’s
EEG onderzoek met baby’s
F7 F3 Fz F4 F8 FT7 FC3 FCz FC4 FT8 LT C3 Cz C4 RT LTP CP3 CP4 RTP TP10 LP P3 Pz P4 RP PO7 PO8 Oz HEOGL HEOGR VEOGU VEOGD
S151S151 S151S151S151S151S151S151
F7 F3 Fz F4 F8 FT7 FC3 FCz FC4 FT8 LT C3 Cz C4 RT LTP CP3 CP4 RTP TP10 LP P3 Pz P4 RP PO7 PO8 Oz HEOGL HEOGR VEOGU VEOGD
F7 F3 Fz F4 F8 FT7 FC3 FCz FC4 FT8 LT C3 Cz C4 RT LTP CP3 CP4 RTP TP10 LP P3 Pz P4 RP PO7 PO8 Oz HEOGL HEOGR VEOGU VEOGD
R4
Het EEG-signaal van een 14 maanden oude baby
van Elk, van Schie, Hunnius, Vesper, & Bekkering (2008, NeuroImage)
van Elk, van Schie, Hunnius, Vesper, & Bekkering (2008, NeuroImage)
Handelingservaring & -waarneming
Handelingservaring & -waarneming
• 14 tot 16 maanden oude baby’s
• gemiddelde kruipervaring: 6.1 maanden • gemiddelde loopervaring: 1.8 maanden
• Ervaren kruipers lieten een sterkere activatie voor kruipen zien in vergelijking met lopen
3
10/11/2011
van Elk, van Schie, Hunnius, Vesper, & Bekkering (2008, NeuroImage)
Handelingservaring & -waarneming
Begrijpen wat iemand anders doet – De Hoe doe je basis dat? van handelingsbegrip We kunnen de handelingen van anderen begrijpen op basis van: – Zien: Observatie-ervaring – Doen: actieve handelingservaring & spiegelen – Denken: Redeneren over handelingen, doelen en efficiëntie
• Significante samenhang
tussen sterkte van dit effect en duur van kruipervaring
Hunnius, Bekkering, & Cillessen (2009; European Journal of Developmental Science)
Hunnius, Bekkering, & Cillessen (2009; European Journal of Developmental Science)
Onderzoek naar sociale ontwikkeling
Onderzoek naar sociale ontwikkeling
• Eye-tracking taak: Meet intentie- en handelingsbegrip
• Coöperatie taak: Meet gedrag tijdens interactie met leeftijdsgenootje
Hunnius, Bekkering, & Cillessen (2009; European Journal of Developmental Science)
Hunnius, Bekkering, & Cillessen (2009; European Journal of Developmental Science)
Onderzoek naar sociale ontwikkeling
Gedrag tijdens de coöperatie taak
Succes op de taak
Mislukken van de taak
4
10/11/2011
Hunnius, Bekkering, & Cillessen (2009; European Journal of Developmental Science)
Hunnius, Bekkering, & Cillessen (2009; European Journal of Developmental Science)
Gedrag tijdens de coöperatie taak
Handelingsbegrip en coöperatie Handelingsbegrip (Kijkduur correct minus incorrect) Alle trials Erste trial
Dominant gedrag
Prosociaal gedrag
Meyer, Hunnius, van Elk, van Ede, & Bekkering (2011; Experimental Brain Research)
Ontwikkeling van coöperatie
Prosociaal coöperatiegedrag Communiceren Afstaan Benaderen Delen Sturen Helpen Wachten
.35*
Dominant coöperatiegedrag Afpakken Concurreren Opeisen Protesteren Hinderen Aggressie
-.41**
.40** .26t .39** .16 .03 .00 .08 .26t
-.01 .50** .33* .01 .25 t .28* .51** -.29*
-.10 .06 -.36* -.42** -.17 -.18
-.07 -.14 -.27 t -.21 -.20 -.18
Meyer, Hunnius, van Elk, van Ede, & Bekkering (2011; Experimental Brain Research)
Ontwikkeling van coöperatie
vs.
observation condition – kind observeert
joint action condition – kind in coöperatie
Meyer, Hunnius, van Elk, van Ede, & Bekkering (2011; Experimental Brain Research)
Ontwikkeling van coöperatie
Samenvatting •
Meer activatie gecorreleerd met minder fouten tijdens het coöperatiespel.
Baby’s begrijpen handelingen op de basis van hun eerdere observaties (vanaf ~6 maanden). • Baby’s gebruiken hun eigen handelingservaringen om de handelingen van anderen te begrijpen (vanaf ~12 maanden). → We begrijpen handelingen van anderen eerst op de basis van onze observaties, combineren deze met onze eigen ervaringen en beginnen later over intenties en handelingen van anderen te redeneren. • De vaardigheid om intenties en handelingen te begrijpen is belangrijk om goed met anderen te kunnen interageren.
5
10/11/2011
Bedankt…
www.BabyResearchCenter.nl
Meer weten? Nalezen?
www.BabyResearchCenter.nl
6
