4.1.6 De ontwikkeling van een baby

155

4.1.6 De ontwikkeling van een baby

iets anders ontwikkelen. Bij de controles door het consultatiebureau (of soms door de huisarts of kinderarts) wordt gekeken of de baby’s goed groeien en of ze zich op de juiste manier ontwikkelen.

Werken met baby’s

Alle baby’s zijn unieke individuen en zullen zich allemaal weer net even

Alle pasgeboren baby’s hebben primitieve reflexen (of vroegkinderlijke reacties) die langzamerhand zullen verdwijnen. Dat wordt altijd nagegaan na de geboorte en tijdens iedere controle door de kinderarts, de huisarts of de arts op het consultatiebureau: 

Zuigreflex: de baby zuigt aan alles dat in de mond wordt gestopt.



Zoekreflex: de baby draait zijn hoofd om de tepel of de speen te zoeken als je zijn wangetje aanraakt.



Schrikreflex: de baby strekt de armen naar buiten uit en weer terug wanneer hij schrikt van een plotseling geluid.



Grijpreflex: alles wat je de baby in het handje legt zal stevig vastgepakt worden. Het is een hele sterke reflex.



Opstapreflex als je de onderkant van de voeten van de baby de bovenkant van de tafel aan laat raken zullen ze die voet optillen en op tafel stappen.



Loopreflex: als je de baby zo houdt dat zijn voeten de grond raken, zal hij loopbewegingen maken.



Mororeflex: wanneer je voorzichtig het hoofd van de baby laat zakken (terwijl je het nog steeds ondersteunt) zullen ze met open handen hun armen spreiden en daarna die armen weer terugtrekken naar het lichaam toe (zie ook schrikreflex).

In figuur 4.6 (op pagina’s 156-161) zie je de gemiddelde leeftijd waarop elke baby een bepaald ontwikkelingsstadium bereikt. Onthoud dat dit stadium altijd aanzienlijk kan verschillen van kind tot kind.

Scholing in begeleiding en verzorging van kinderen - P. Tassoni

Scholing deel 3.indb 155

30-8-2011 15:56:04

Het spel van kinderen voor professionals

156

Leeftijd

Ontwikkelings-

Rol van de volwassene

stadium Pas-

Primitieve reflexen moeten

geboren

aanwezig zijn.

l Pasgeborene is totaal

Speelgoed en

Benodigd materiaal en

activiteiten

veiligheidsoverwegingen

Pasgeborenen draaien

Benodigdheden:

afhankelijk van de volwas-

zich altijd naar iets

l Wieg of ledikantje

sene voor al zijn behoeften:

lichts, daarom zullen

l Kinderwagen.

gevoed worden, warm en

heldere en glan-

l Lakens en dekens.

schoon gehouden worden.

zende voorwerpen die

l Verschoonmateriaal (zie figuur

l De verzorger praat met de

rondom en in de wieg

4.17).

baby terwijl hij/zij oogcon-

gehangen worden

l Materiaal om de baby in bad te

tact maakt.

aandacht trekken.

kunnen doen (zie figuur 4.16).

l Veel lijfelijk contact om

Let hierbij op dat de

l Materiaal om te voeden en te ste-

de hechting tot stand te

baby wisselend naar

riliseren (als er geen borstvoeding

brengen tussen de baby en

links of naar rechts kijkt

de eerste verzorgers.

(om te voorkomen dat

l Autozitje/maxicosy.

de baby een voorkeurs-

l Babyfoon.

l Sta de baby toe om te trap-

pelen zonder luier. l Zorgen voor rust, reinheid

is).

houding ontwikkelt). Veiligheid:

regelmaat en voorspelbaar-

l Flessen goed steriliseren.

heid.

l Als flessen in de magnetron

worden opgewarmd goed op de temperatuur letten. l Altijd eerst de temperatuur van

de voeding testen door enige druppels op pols te laten vallen nadat de voeding goed is geschud. l Algemene veiligheidsmaatrege-

len als rook en koolmonoxidedetectoren. l Niet roken waar de baby bij is. l Ondersteun altijd de nek van de

baby om schade aan de wervels en spieren in de nekte voorkomen. l Baby altijd op de rug te slapen

leggen. l Geen fixatiekussens gebruiken

(zijn bedoeld om een voorkeurshouding te voorkomen, dit is onveilig).



30-8-2011 15:56:04

Leeftijd

Ontwikkelings-



activiteiten


l Doorgaan met het geven

l Mobiles met veel con-

Benodigdheden:

van voeding (melk), en

trasterende kleuren,

l Kinderwagen.

zorgen voor warmte, rein-

bijvoorbeeld zwart en

l Ondersteunende draagdoek,

heid, rust, regelmaat en

wit, of met heldere en

voorspelbaarheid

glanzende kleuren.

stadium 6 weken

l Lacht en begint geluidjes

te maken. l Wordt rustig als het

wordt opgepakt. l Herkent de geur van

moedermelk. l Volgt gezichten op een

kleine afstand. l Kijkt naar het gezicht

van de moeder bij het voeden.

l Blijven praten en zingen. l De baby heeft veel licha-

l Baby’s van deze

in plaats van kinderwagen. l Wipstoeltje. l Box.

leeftijd kijken graag

melijk contact nodig maar

naar gezichten en zul- Veiligheid:

houdt ook van rondkijken.

len lange tijd kunnen

l Op de rug te slapen leggen.

kijken naar platen met

l Laat een baby nooit alleen op de

l Masseren van het lijfje en

de ledematen. l Baby regelmatig (enkele

gezichten erop. l De baby mag af en

malen per dag) op de buik

toe in een in een

leggen. Dit moet altijd

wipstoeltje met

onder toezicht.

ondersteuning om

l Let er bij het slapen op dat

157 Werken met baby’s

Speelgoed en

hem te laten kijken

de baby wisselend naar

naar volwassenen of

links of naar rechts kijkt (om

andere kinderen. Zet

te voorkomen dat de baby

dit stoeltje zo veel

een voorkeurshouding

mogelijk horizontaal.

commode liggen. Leg hem in zijn bedje of in de box. l Laat een baby nooit alleen in een

wipstoeltje zitten. l Leg de baby niet op de buik te

slapen.

ontwikkelt).

Baby’s kijken graag naar gezichten



30-8-2011 15:56:06

158

Leeftijd

Ontwikkelings-



stadium 3 maanden

l Baby’s beginnen zich op

l Dagelijks terugkerende

Speelgoed en


activiteiten


l Verschillende

te richten als ze op hun

handelingen zorgen voor

rammelaars en piep-

buik liggen waarbij ze

zekerheid, vooral rond

speelgoed om vast te

hun borst optillen, hun

bedtijd.

houden.

hoofd kan dan nog heen

l Praat met de baby, zeg iets

l Babygym en kinder-

Veiligheid: l Bind baby’s nooit vast in hun bed

of in de kinderwagen. l Zorg wel dat een baby niet uit

een buggy of kinderwagen kan

en weer gaan. Baby’s

tegen hem, wacht terwijl hij

wagen speelgoed. Dat

vallen door bijvoorbeeld de bak

steunen daarbij op de

brabbelt en ga verder met

stimuleert de baby

goed vast te zetten.

onderarmen.

praten als hij stopt.

om ernaar te reiken

l Kunnen een rammelaar

l Experimenteer met verschil-

korte tijd vasthouden.

lende geluiden en soorten

is goed voor de oog-

muziek.

handcoördinatie.

l Kijken en spelen met

hun handen en vingers.

l Sta de baby toe om af en

en vast te pakken. Dat

l Badspeeltjes om te-

l Laat nooit een fles achter bij de

baby. l Als kinderen op hun buik liggen,

moeten ze op een zachte deken liggen. Ze kunnen hun hoofd pijn

Beginnen te beseffen dat

toe zonder luier lekker te

genaan te schoppen

doen als ze plotseling hun hoofd

hun handen van henzelf

trappelen met zijn benen

zodat de baby zijn

laten vallen.

zijn en dat ze er min

en speel fietsspelletjes met

beenspieren ontwik-

of meer controle over

zijn benen.

kelt.

hebben: De oog-handco-

l Houd een zachte bal op zo’n

l Activiteitendeken met

l Laat een baby nooit alleen op de

buik liggen. l Laat een baby nooit alleen op de

ördinatie begint zich te

manier vast dat de baby er

verschillende soorten

commode liggen. Leg hem als je

ontwikkelen.

tegenaan kan schoppen.

stofjes om aan te

even wegloopt in zijn bedje of in

voelen.

de box.

l Beginnen dagelijkse

l Speel vingerspelletjes en

routines te herkennen,

handspelletjes als ‘draai het

zoals eten krijgen.

wieletje nog eens rond’.

l Maken geluid als je

l Leg de baby eens op zijn

‘babytaal’ tegen ze praat.

buik, zodat hij zijn rug- en nekspieren kan ontwik-

l Vervoer een baby in de auto altijd

in een goedgekeurd autozitje. Bevestig dit zitje volgens de voorschriften in de auto. l Leg ze niet op de buik te slapen.

kelen. Dat is nodig om te kunnen kruipen.



30-8-2011 15:56:06

Leeftijd

Ontwikkelings-


stadium l Spelen met hun handjes

l Zorg voor veilig speelgoed


activiteiten


l Verschillende

Benodigdheden: l Je kunt een badzitje gebruiken

middenvoor, kijken

dat ze eventueel in hun

rammelaars en piep-

soms naar hun voeten

mond kunnen steken. Dit

speelgoed om vast te

om de baby wat zelfstandiger te

en pakken deze vast. (Ze

speelgoed moet goed

houden.

laten zijn. (Laat de baby hier nooit

realiseren zich nu dat die

schoongemaakt kunnen

voeten van henzelf zijn).

worden.

l Rollen misschien van de

buik op de rug of de rug op de buik. l Maken springbewe-

l Doe kriebel- en blaas-

spelletjes op het buikje van de baby. l Doe de geluiden na die ze

l Babygym (let hierbij

zonder steun of toezicht in zitten!)

wel op dat de baby zich hieraan optrekt

Veiligheid:

of in verward raakt).

l De baby zal nu snel mobiel

l Bijtringen.

worden. Daarom kun je alvast wat

l Activity centre.

veiligheidsspullen aanschaffen bij

l Speelgoed met

9 maanden (zie volgende pagina).

gingen als ze rechtop

maken en praat op dezelfde

gehouden worden.

manier terug tegen ze.

zuignappen die je

Maak hierbij oogcontact.

kunt bevestigen bij de

in het bad, ook niet in een zitje. Ze

baby.

kunnen altijd uitglijden.

l Pakken voorwerpen

gericht beet en brengen

l Wijs naar vertrouwde men-

die soms van de ene

sen of dingen en benoem

hand in de andere.

ze.

l Kijken naar een vallend

l Zing traditionele kinderlied-

l Laat een baby nooit alleen achter

l Was, spoel en droog speelgoed

dat baby’s in hun mond hebben gehad af. l Zorg dat alle kleine voorwerpen

voorwerp bij het weg-

jes en zeg versjes op terwijl

gooien (beginnen te

je ze bijvoorbeeld laat

uit de buurt van de baby blijven,

leren dat er een oorzaak

paardje rijden, zodat ze op

ook speelgoed van andere kinde-

en een gevolg is). l Lachen, schateren en

en neer hoppen als je zingt.

ren, om verslikken te vermijden.

l Leg de baby veel op de rug

l Zorg dat ze geen papieren boe-

maken gevarieerde

of buik (buik lig altijd onder

ken in handen krijgen. Op karton-

geluiden zoals kraaien,

toezicht!) op de grond lig-

nen boeken zullen ze kauwen. Er

grommen, smakken, hoestgeluiden en krijsen. l Baby’s stoppen alles in

hun mond (de mond is

gen. l Zet de babyniet te veel

rechtop. l Leg speeltjes net iets buiten


6 maanden

Speelgoed en

zijn stoffen boekjes in de handel. l Laat nooit een baby alleen achter

op iets hoogs, ze kunnen eraf vallen. l Doe een slabbetje altijd af voor ze

een heel gevoelig or-

hun bereik, als ze op hun

gaan. Ze leren alles door

buik liggen, zodat je het er

gaan slapen, ook als ze kwijlen.

te voelen en te proeven).

naartoe kruipen stimuleert.

l Leg ze niet op de buik te slapen.



30-8-2011 15:56:06


160

Leeftijd

Ontwikkelings-


stadium 9 maanden

l Zitten korte tijd zelfstan-

dig. l Kan zich vaak over de

l Vaste bedtijden aanhouden

Speelgoed en


activiteiten


l Badspeeltjes; plastic

Benodigdheden:

is heel belangrijk. Vanwege

bakjes of bekertjes

de angst van de baby om al-

om water mee te

l Kinderstoel (alleen als de baby

rechtop kan zitten).

vloer bewegen door te

leen gelaten te worden kun-

tijgeren of kruipen.

nen op deze leeftijd soms

l Een draaitelefoon.

(Je zou het volgende aan kunnen

slaapproblemen ontstaan.

l Dreumes auto’s en

schaffen:)

l Kan zichzelf soms al

l Zorg dat de baby je nog

optrekken. l Kan kleine voorwerpen

hoort als hij in zijn bedje

met een vingertje aan-

ligt: Ga door met praten en

wijzen.

zingen.

l Brabbelen en beginnen

met a-klanken zoals papapapap of mamamamam en begrijpen bepaalde woorden als

l Kiekeboe is op deze leeftijd

een favoriet spelletje. l Klapspelletjes zijn heel

populair. l Lees samen met je baby

babyboekjes.

‘dagdag’

gieten.

vrachtauto’s. l Grote bouwstenen en

blokken.

l Veiligheidssloten, afdekplaatjes

voor stopcontacten. l Veiligheidsglas in ruiten en deu-

ren. l Veiligheidsrekje rondom het

kookgedeelte van het fornuis, zorg dat baby’s niet bij de kookplaat kunnen komen. l Sloten op de vriezer en koelkast. l Afscherming van de video

of klap, klap’. l Klappen in de handen.

Veiligheid:

l Houden niet van vreem-

l Breng traphekjes aan en bijvoor-

den en beginnen onge-

beeld een hekje bij een open

rust te worden als ze van

keuken.

de ouders of verzorgers gescheiden worden. l Leert uit een beker

drinken.

l Zorg dat alle breekbare dingen

buiten bereik zijn en stop alle schoonmaakmiddelen en medicijnen achter slot en grendel. Zet deze hoog weg. l Zorg dat meubels stabiel staan

en er geen scherpe hoeken aan zitten. l Wees heel voorzichtig met warme

dranken. l Zorg dat ze niet bij het kook-

gedeelte of open vuur kunnen komen. l Laat ze niet alleen. l Leg ze niet op de buik te slapen.



30-8-2011 15:56:06

Leeftijd

Ontwikkelings-


stadium l Kan los zitten en kan

speelgoed pakken. l Trekt zich op tot staan. l Kruipt rond. l Loopt misschien langs de

tafel of doet stapjes los. l Kan naar voorwerpen

wijzen.

l Ga door met het wijzen

naar voorwerpen en het benoemen ervan. l Herhaal spelletjes met

eenvoudige instructies erin. l Geef de baby de gelegen-

heid om zelf te eten en om zijn beker te gebruiken.

l Laat zien waar het in

geïnteresseerd is. l Kan kleine voorwerpen

met een vinger en duim

l Ga eens naar een boerderij

of een dierentuin om de baby iets nieuws te laten ervaren. l Lees eenvoudige boekjes

oppakken. l Begrijpt zijn naam en

soms een opdrachtje. l Begrijpt het gebruik


activiteiten


l Speelgoedtelefoon-

Veiligheid:

tjes. l Alledaagse veilige

voorwerpen als bijvoorbeeld houten lepels en pannen. l Dingen in en uit een

doos of bak stoppen zoals insteekkubussen of -bekers. l Duwkarretjes op

wielen. l Trommels, een xylo-

voor en wijs op vertrouwde

foon of iets anders om

mensen of voorwerpen.

op te slaan.


12 maanden

Speelgoed en

l Het kind is in staat om iets van de

tafel te trekken: haal tafelkleden weg en let op kookpannen. l Let altijd goed op, vooral buiten

en bij water. l Zet gevaarlijke stoffen achter slot

en grendel. l Laat een kind nooit alleen achter

in de kamer. Zet hem in de box. l Let op dat er geen groot speel-

goed in bed of box ligt waar het kind boven op kan gaan staan. l Leg ze niet op de buik te slapen.

l Spelen met zand en

van bepaalde dingen

water onder strenge

als bijvoorbeeld een

begeleiding.

haarborstel. l Spreekt misschien enkele

losse woordjes. l Kan een speeltje terug-

vinden dat verstopt is. l Drinkt uit een beker.

Figuur 4.6 De ontwikkeling van een baby

4.2 Hoe de volwassene de ontwikkeling van de baby kan stimuleren Baby’s zijn voor hun dagelijkse behoeften, maar ook voor de juiste stimulansen, volledig afhankelijk van hun eerste verzorgers. Ze hebben heel veel aandacht van een volwassene nodig.



30-8-2011 15:56:07

162 Het spel van kinderen voor professionals

Voor hun lichamelijke ontwikkeling moeten baby’s genoeg bewegingsvrijheid en de juiste ondersteuning krijgen, maar ook speeltjes en aanmoediging. Baby’s ontwikkelen zich in hun eigen tempo. Maak je dus niet druk als een kind op een bepaald gebied achterloopt. Baby’s gaan vanzelf lopen zo ongeveer tussen de negen maanden en de 1½ jaar. Ze hebben echt geen babyloopstoeltje of rekje nodig om dat te stimuleren. Taalontwikkeling kun je stimuleren door veel met ze te praten, door ‘gesprekken’ met ze te hebben, door veel te zingen en door te zorgen dat je voortdurend oogcontact houdt terwijl je dat doet. Vergeet vooral niet om ook baby’s voor te lezen. Verstandelijke ontwikkeling kun je stimuleren door het aanbieden van het juiste speelgoed, de juiste spelletjes en activiteiten die passen bij het ontwikkelingsstadium. En vooral ook door voor te lezen. Om de emotionele en sociale ontwikkeling te stimuleren hebben alle baby’s heel veel liefde en knuffels nodig om zich zeker te voelen. Het is belangrijk dat je je realiseert dat er in verschillende gezinnen anders gedacht wordt over hoe je voor kinderen zorgt. Dat kan heel anders zijn dan je eigen ervaringen. OPDRACHT

In figuur 4.6 (pagina 156 t/m 161) vind je volop ideeën, activiteiten en speelgoed voor elk stadium in de ontwikkeling van een baby. Maak een lijst van activiteiten die a) de lichamelijk ontwikkeling stimuleren en b) de emotionele ontwikkeling.



30-8-2011 15:56:07

163

OPDRACHT

Werken met baby’s

Rond de acht maanden beginnen baby’s met objectpermanentie. Dat betekent dat ze gaan zoeken naar een voorwerp dat uit het zicht verdwijnt. Vraag aan je stagebegeleider of je deze eenvoudige test uit mag voeren. Probeer deze test zo mogelijk uit bij baby’s van verschillende leeftijden. Laat de baby een nieuw speeltje zien, of een rammelaar of ander veilig voorwerp. Schrijf nauwkeurig op wat er gebeurt als je het voorwerp achter je rug houdt.

4.2.1.Babygebaren Babygebaren betekent dat je gesproken taal met gebaren ondersteunt. Een baby begint gemiddeld pas rond de 18 maanden met praten. Maar communiceren kan hij al veel eerder! Praten – het bewegen van je mond – is onderdeel van de kleine motoriek. Bewegingen met je vingers, handen en armen is de grote motoriek. De grote motoriek is bij een baby eerder ontwikkeld. Daardoor kan hij eerder met zijn handen praten (gebarentaal) dan met zijn mond (gesproken taal). Tussen de 6 en 9 maanden nemen kinderen de omgeving om zich heen op en observeren ze goed. Ze zien bijvoorbeeld een vliegtuig in de lucht of een eendje dat in de vijver zwemt. Een kind wil graag met je delen wat hem interesseert, maar kan dat nog niet met woorden zeggen. Door babygebarentaal is er een mogelijkheid om toch te communiceren over wat hem bezighoudt. Het babygebarenconcept bestaat ondertussen al ruim 20 jaar in de Verenigde Staten en sinds een aantal jaren in omliggende Europese landen zoals bijvoorbeeld Duitsland, Engeland en België. Ouders, kindercentra en jeugdgezondheidszorginstellingen in deze landen maken gebruik van de babygebarentechniek. Informatie vind je op www.babygebaar.nl. De voordelen: 1. Een kind wordt beter begrepen en huilt minder omdat hij zonder woorden duidelijk kan maken wat hij wil. 2. Gebarentaalbaby’s beseffen op veel jongere leeftijd dat tekens (woorden



30-8-2011 15:56:07


of gebaren) gekoppeld zijn aan acties en voorwerpen. Ook leren zij dat hetzelfde teken in verschillende situaties kan worden gebruikt (bijvoorbeeld: ‘meer’ als je meer eten wilt, óf meer wilt spelen; ‘beer’ is niet alleen een knuffelbeer, maar ook een beer in Artis, of in een boek). Dit leerstadium kunnen gebarentaalbaby’s overslaan op het moment dat zij fysiek in staat zijn om te spreken. 3. Peuters vertonen vaak negatief gedrag omdat hun woordenschat hen nog niet in staat stelt om zich duidelijk uit te drukken. Kinderen die op jonge leeftijd gebarentaal hebben geleerd, kunnen hier op dit soort momenten op terugvallen. Dit voorkomt veel frustraties bij zowel ouder als kind. 4. Baby’s geven vaak meer aan dan alleen hun basisbehoeften. Gebaren helpt ze om te vertellen waar ze geïnteresseerd in zijn. Dit betekent dat zij het initiatief tijdens een gesprek kunnen nemen.

4.2.2 Stress in het gezin Weinig ouders realiseren zich wat een invloed een baby heeft op het dagelijks reilen en zeilen in huis. Ofschoon ze van hun kinderen houden en er plezier in hebben kan het zijn dat ze toch onder druk staan. Dat kan komen door: 

Geldgebrek, zeker als een moeder bijvoorbeeld haar werk heeft opgegeven.



Slechte huisvesting.



Vermoeidheid.



Gebrek aan steun van de rest van de familie of het gezin.



Verandering van leefstijl.



Eisen die aan ouders worden gesteld door omgeving en werk.



Een huilbaby.

De arts of verpleegkundige bij het consultatiebureau kunnen adviseren en ondersteunen. Zo nodig kunnen zij verwijzen naar organisaties en groepen die gezinnen met kleine baby’s kunnen ondersteunen. Ouders kunnen met veel van hun (opvoedings)vragen terecht bij de jeugdgezondheidszorg (consultatiebureau). Op veel plaatsen in Nederland worden binnen de jeugdgezondheidszorg activiteiten georganiseerd waar ouders en kinderen aan deel



30-8-2011 15:56:07

165

kunnen nemen (ouder en kind groepen, thema-avonden, speciale spreekWerken met baby’s

uren, ondersteunende huisbezoeken enzovoort). Het consultatiebureau is op steeds meer plaatsen in Nederland onderdeel van het plaatselijke Centrum voor Jeugd en Gezin. Vaak kan ook rechtstreeks contact opgenomen worden met dit Centrum voor vragen.

4.2.3 Het belang van spelen Om zich op de juiste manier te kunnen ontwikkelen moeten baby’s daar de tijd, de ruimte en het juiste speelgoed voor krijgen. Speelgoed en activiteiten moeten echt passen bij het ontwikkelingsstadium van de baby, anders frustreer je hem. Baby’s en dreumesen moeten bepaalde activiteiten steeds weer opnieuw herhalen om ze te leren beheersen. Wanneer we bijvoorbeeld als volwassenen leren autorijden, moeten we iedere keer weer opnieuw schakelen om daar vaardig in te worden. Het zou niet veilig zijn als we al na één les de weg op gestuurd zouden worden. Zo hebben baby’s het ook nodig om nieuwe vaardigheden iedere keer opnieuw te oefenen voordat ze overgaan naar een ander stadium. Leren doe je daarom vaak met horten en stoten.

4.2.4 Omgaan met baby’s volgens de Pikler-methode In een kindercentrum is een specifieke pedagogische visie nodig om jonge kinderen binnen een groep te begeleiden en tot hun recht te laten komen. De methode van Emmi Pikler geeft hiervoor praktische en concrete aanwijzingen.

Emmi Pikler: Leven en werk Emmi Pikler werd in 1902 in Wenen geboren. Ze werkte na de 2e wereldoorlog als kinderarts in een kindertehuis Boedapest. Haar stelling was dat een kind – wanneer het de kans krijgt te onderzoeken en te leren in zijn eigen tempo – beter leert zitten, staan, spreken en denken dan een kind dat gestimuleerd of geholpen wordt in haar ontwikkeling. Emmi Pikler zag dat kinderen die op die manier werden begeleid over het algemeen vrolijke, nieuwsgierige en coöperatieve kinderen werden.



30-8-2011 15:56:07


Na de tweede wereldoorlog werd ze gevraagd de leiding op zich te nemen van een kindertehuis in Boedapest. Ze deed langdurig onderzoek naar de psychomotorische ontwikkeling van baby›s en peuters die in het kindertehuis opgroeiden. Vanaf de jaren zeventig was er regelmatig contact tussen Emmi Pikler en vakmensen in het buitenland. Vanaf de jaren tachtig gaf ze voordrachten over haar werk op symposia en conferenties in verschillende landen. Emmi Pikler bleef vrijwel tot het eind van haar leven actief werkzaam in het kindertehuis Lóczy. Ze overleed in 1984. Haar uitgangspunten:

Respectvolle verzorging Emmi Pikler gaat ervan uit dat de dagelijkse verzorging – eten, wassen, verschonen en aankleden – een belangrijke bezigheid is. Het is het moment om elkaar te leren kennen. Het opbouwen van een persoonlijk band met het kind is belangrijk voor zijn ontwikkeling. Daarbij is het ‘t belangrijkste dat je je als volwassene aanpast aan het tempo van het kind. Het krijgt dan de kans zich op de handelingen in te stellen en mee te doen aan het samenspel van jou en hem. Daardoor ervaart het, zo jong als het is, dat het invloed kan uitoefenen op situaties waar hij deel aan heeft. Dat vertrouwen vormt de basis voor zijn eerste sociale contacten.

Vrije bewegingsruimte Tijdens het vrije spel beschikken kinderen over een ruimte die zowel tegemoet komt aan hun behoefte aan veiligheid als aan hun behoefte om te ontdekken. Geef ook baby’s de mogelijkheid hun eigen interesse en behoefte te volgen, zonder dat je als groepsleiding ingrijpt. Dat doe je door ze op de grond te leggen en rond te laten kruipen. Zorg er wel voor dat ze voor andere grotere kinderen niet in de weg liggen en ze geen gevaarlijke situaties tegen komen. Bemoei je vervolgens niet te veel met een baby, laat hem zijn gang gaan. Ben in de buurt, maar beperkt je tot oogcontact of bevestigende woorden. Dat helpt het kind uit te groeien tot een evenwichtig, opgewekt en zelfverzekerd mens.



30-8-2011 15:56:07

Ervaringen in Nederland een babygroep bij de Centrale Kinderopvang Triodus in Den Haag. De pedagogische dienst kreeg advies, men ondersteunde de leiding en coachte de pedagogisch medewerkers. De nieuwe manier van omgaan met baby’s was niet makkelijk, wel positief. De pedagogisch medewerkers vinden de

Werken met baby’s

In 2003 introduceerde de Emmi Pikler Stichting de werkwijze van Pikler in

167

rust en werksfeer in de Piklergroepen erg prettig. Er is minder hectiek en dat komt de algehele ontwikkeling van baby’s en peuters zeer ten goede. Inmiddels geven de leden van de Pikler Werkgroep diverse cursussen en begeleiden ze op meerdere plekken in Nederland manier van werken van Pikler. www.pikler.nl. VOORBEELD

Pedagogisch medewerker: Ik heb nu geen stress of schuldgevoel meer als er drie baby´s tegelijkertijd huilen. Doordat ik nu meer vooruit denk weet ik wie wat nodig heeft. Dat laat ik de baby´s ook weten en dan is de rust meestal gauw weergekeerd. De kunst is om juist in stress tijd rustig te blijven werken en aandacht aan de baby´s te blijven geven tijdens het verzorgen. Ouder: Het was even wennen om mijn baby op de harde grond te zien liggen maar toen ik zag hoe fijn zij daar bewoog en speelde ben ik haar thuis ook meer op de grond gaan leggen en op aanraden van de pedagogisch medewerker met makkelijk zittende kleding. Leidinggevende: We merken dat de rustige kinderen nu meer tot hun recht komen; ze laten zich meer horen. Terwijl de drukke kinderen juist rustiger zijn geworden door de Pikler manier van aanpak.



30-8-2011 15:56:07


168

Warmte, kleren Dagelijkse handelingen

Voeding

Activiteit Schoonhouden

Slapen en rusten

Van ze houden en zorgen voor hechtgedrag

Bescherming tegen infectie, medische hulp indien nodig

Stimulansen Een veilige omgeving

Figuur 4.7 De behoeftes van een baby

4.3 De zorg voor een baby Baby’s zijn erg kwetsbaar. Ze zijn volledig afhankelijk van hun verzorgers. Die moeten ervoor zorgen dat ze alles krijgen wat ze nodig hebben. De behoeften van baby’s veranderen naarmate ze ouder worden. De verzorger moet het kind dan eigenlijk altijd één stap voor zijn. Ze moet in staat zijn om van tevoren zijn behoeften in te schatten. Dat is vooral belangrijk bij het voorkomen van ongelukken. OPDRACHT

Wie kan het beste voor het kind zorgen? Dertig jaar geleden zou het antwoord ongetwijfeld ‘de moeder’ zijn geweest. Tegenwoordig gaan moeders na de geboorte van hun kind meestal terug naar hun werk. Soms zorgen ze samen met hun partner om de beurt voor het kind. Ouders zorgen voor oppas aan huis, of ze brengen het kind onder in een gastgezin of in een kindercentrum. De meningen over werkende ouders zijn verdeeld.



30-8-2011 15:56:08

169

Kijk naar de volgende meningen: Mensen zouden geen kinderen moeten krijgen als ze niet van plan zijn om thuis te blijven en voor ze te zorgen. 

Het idee dat de beste plaats voor een vrouw is thuis te blijven bij de kinderen, is een manier om vrouwen te belemmeren in hun ontwikkeling.



Baby’s hebben aandacht en verzorging nodig van één persoon, het liefst van de

Werken met baby’s



moeder. 

Een heleboel baby’s worden door anderen dan de ouders grootgebracht, en dat gaat prima.



Het is niet van belang of het nu juist de moeder is die voor de baby zorgt, het gaat erom dat de kwaliteit van zorgen goed is.



Het idee dat ouders hun kinderen ergens anders onderbrengen is een bewijs dat mensen zelfzuchtig zijn en alleen aan zichzelf denken.



Het is voor een baby beter om een gelukkige moeder te hebben, dan een die alleen thuis zit omdat het moet.



Het maakt voor een baby niet uit of hij heel veel verschillende verzorgers heeft of steeds een of enkele vaste personen.

Bespreek deze gezichtspunten in tweetallen en leg uit wat je ervan vindt.

OPDRACHT

Baby’s leren van hun omgeving door hun zintuigen te gebruiken. Ze ontwikkelen daarbij ook hun coördinatie. Deze opdracht gaat over hoe een baby speelt met iets nieuws, maar ook of hij al objectpermanentie heeft ontwikkeld (zie ook Deel 2. De ontwikkeling van kinderen). Geef een baby een speeltje of een veilig voorwerp dat hij nog niet eerder heeft gezien. Observeer goed en gebruik de methode van het geschreven verslag. 

Hoe pakt de baby het voorwerp vast?



Kan de baby het voorwerp van de ene hand in de andere pakken?



Hoe gecoördineerd zijn de bewegingen van de baby?



Hoe reageert de baby op het nieuwe speeltje: praat of lacht hij ertegen, bestudeert hij het?



Onderzoekt de baby het speeltje met zijn mond?



Hoe lang kan het speeltje de interesse van de baby vasthouden?



30-8-2011 15:56:08




Pak het speeltje en verstop het. Zorg ervoor dat de baby goed kan zien dat je dat doet.



Observeer de reactie van de baby om te kijken of hij in de richting kijkt waar het speeltje verstopt is of dat hij het probeert terug te vinden.

Interpretatie Lees de theorie hierover: hoe kinderen leren voordat ze op deze manier interpreteren. Kijk naar de ontwikkelingsstadia van Freud in Deel 2. De ontwikkeling van kinderen.



Hoe leert de baby waar het speeltje is?



Welke lichamelijk controle heeft de baby?



Is dat net zo als bij andere baby’s van dezelfde leeftijd?



Waarom is het belangrijk dat je baby’s stimuleert?

Persoonlijk leren en aanbevelingen 

Wat heb je geleerd over hoe baby’s leren?



Wat heb je geleerd over deze ene baby?



Hoe kun je deze baby helpen bij zijn lichamelijke ontwikkeling?



Welke activiteiten kun je met deze baby ondernemen?



Waarom zou het een goed idee kunnen zijn om deze baby nog eens een keer te observeren?

4.3.1 Het belang van dagelijkse handelingen Bij pasgeboren baby’s heb je zelden te maken met een bepaald soort routine. Het is zelfs zo dat je, juist als je denkt dat de baby eindelijk gewend is aan iets, het meteen alweer verandert. Er verandert regelmatig iets in de slaap- en voedingstijden. Routines zijn belangrijk, zowel voor de verzorger als voor de baby, omdat: 

de baby er een gevoel van veiligheid bij krijgt;



de baby zich er door routines van bewust wordt wat hem te wachten staat. Hij zal begrijpen dat hij in bad gaat als hij uitgekleed wordt en het geluid hoort van een lopende kraan;



het de verzorger in staat stelt om de dag beter in te delen.



30-8-2011 15:56:09

171

Tussen de leeftijd van drie en zes maanden beginnen baby’s routines te schijnlijk een van de belangrijkste routines omdat vermoeide baby’s meestal niet willen gaan slapen. Baby’s van ongeveer zeven tot negen maanden oud klampen zich dan ook vaak aan je vast. Als er tegen die tijd niet echt een routine is ontstaan, dan

Werken met baby’s

herkennen, bijvoorbeeld het klaarmaken om naar bed te gaan. Dat is waar-

kan het gaan slapen echt een probleem worden.

7.30

Binnenkomen en gaan zitten

8.00

Ontbijt

8.30

Verwisselen van luier

8.45

Spelen

10.00

Iets drinken

10.15

Liedjes zingen

10.30

Ritje in de kinderwagen

11.00

Luiers verschonen en slapen

12.00

Lunchen

13.00

Verschonen en spelen

14.00

Spelen met water

14.30

Buiten spelen (bij mooi weer)

15.30

Drinken

16.00

Spelen van klapspelletjes

16.30

Iets drinken

17.00

Naar huis

Figuur 4.8 Mogelijke routines voor een baby van acht maanden in een kindercentrum Het is altijd belangrijk om de routines van de baby te volgen en daar flexibel in te zijn. Maar er zijn ook een paar dingen die je kunt doen om de baby te stimuleren zich in een bepaald patroon te voegen:



30-8-2011 15:56:09




Als de baby overdag slaapt, wees dan niet extra stil en ga door zoals je gewend bent. Wordt een baby ’s nachts wakker, leg hem dan snel weer neer zonder spelletjes te spelen en met een minimum aan licht: een baby moet weten dat er van hem verwacht wordt dat hij ’s nachts moet slapen!



Stel een bepaalde manier vast om de baby in slaap te krijgen, dat is vooral ‘s nachts van belang.



In bad gaan en hoofd, handen en billen wassen kun je iedere dag op dezelfde tijd doen.

OPDRACHT

Schrijf als je met baby’s werkt de dagelijkse routines op van één baby, drie dagen lang. Vermeld de leeftijd erbij en vergelijk de routines met die van andere baby’s in de groep. Wat valt op?

4.3.2 Slapen en rusten Elke baby heeft weer een ander soort slaap- en rustbehoefte. Daarom ga je er ook bij iedere baby anders mee om. Vraag daarom aan de ouders hoe het slaap- en rustpatroon van hun kind in elkaar zit en/of wanneer je ze weer wakker moet maken. Van de 24 uur die de dag heeft, slapen pasgeborenen er zo’n twaalf tot veertien. Kinderen van twee en drie jaar slapen meestal ook nog overdag. Ouders leggen hun kinderen in verschillende bedjes: in een kinderwagen, in een mandje, in een wieg, in een ledikantje of ’s nachts in het bed van de ouders. Als ouders vertellen dat een kind bij hen in bed slaapt, wijs hen er dan op dat dit gevaarlijk is. Ouders kunnen zich in hun slaap omdraaien en op het kind terecht komen. Het slaapritme van een baby kan nogal variëren, dat kan in het begin voor ouders heel vermoeiend zijn. Een bedritueel is heel belangrijk, zeker voor baby’s, omdat ze zich dan realiseren dat het tijd is om te gaan slapen. Dat ritueel kan betekenen dat je ze wast, iets laat drinken, een verhaaltje vertelt (voor de wat oudere baby) en hun tanden poetst voordat ze in hun bed gaan liggen. Ouders leggen hun baby op verschillende manieren in bed, bijvoorbeeld:



30-8-2011 15:56:09

4.1.6 De ontwikkeling van een baby

Recommend Documents