2011 1

___________________________________

Coöperatie CSV COVAS u.a.

Jaarverslag 2010 / 2011 1 mei 2010 t/m 30 april 2011

Duurzaam waarde toevoegen voor de leden

_________________________________ Jaarverslag | 2010/2011 1

___________________________________

_________________________________ Jaarverslag | 2010/2011 2

___________________________________

Inhoudsopgave

Pagina

Voorwoord .....................................................................................................................4  Directieverslag ...............................................................................................................5  Bestuurlijke organisatie .................................................................................................8  Ledenraad ..................................................................................................................9  Ledental ................................................................................................................... 10  Coöperatie zaken ........................................................................................................ 10  Aandelen Cosun ...................................................................................................... 10  Toewijzing van referentie / Suikerquotering ............................................................. 11  Bedrijfsorganisatie ....................................................................................................... 11  Personeelsbestand .................................................................................................. 13  De teelt ........................................................................................................................ 14  Zaaien en opkomst .................................................................................................. 14  Ziekten en plagen .................................................................................................... 15  Groeiomstandigheden .............................................................................................. 15  Campagne 2010/2011 ................................................................................................. 16  Nevenactiviteiten 2010/2011 ....................................................................................... 19  Logistiek ................................................................................................................... 20  Afzet van Betacal® .................................................................................................. 20  Perspulp & cigarant .................................................................................................. 21  Aardappeltelervereniging Zuid Nederland (AZN) ..................................................... 21  Euro Ginseng BV ..................................................................................................... 22  Cichoreiteelt in Zuidoost-Nederland ......................................................................... 22  Brouwgerstteelt in Limburg ...................................................................................... 25  De internationale suikermarkt ...................................................................................... 27  Maatschappelijke aspecten ......................................................................................... 27  Maatschappelijk verantwoord ondernemen.............................................................. 27  Sociaal verslag ......................................................................................................... 28  Financiële aspecten ..................................................................................................... 29  Risicobeheersing ..................................................................................................... 30  Jaarrekening CSV COVAS ...................................................................................... 32  Toelichting jaarrekening ........................................................................................... 35  Betaalde bietengelden ............................................................................................. 35  Controleverklaring van de onafhankelijke accountant ................................................. 37  Verklaring Raad van Toezicht...................................................................................... 38  _________________________________ Jaarverslag | 2010/2011 3

___________________________________

Voorwoord Het boekjaar 2010/2011 heeft voor mij als voorzitter in het teken gestaan van het besturen in de nieuwe opzet. Na het besluit over de invulling van de nieuwe bestuurlijke structuur is in dit boekjaar aan de krimp van het bestuur invulling gegeven. Met mijn benoeming als nieuwe algemeen voorzitter is de heer Léon Nuchelmans als kringvoorzitter van de kring Zuid-Limburg in mijn plaats gekomen. Ook hebben we als bestuurders en kringbestuurders samen gewerkt aan de definitieve samenstelling van de ledenraad. In december 2010, tijdens onze jaarlijkse kringvergaderingen, hebben de leden zich achter onze voorstellen geschaard. Dit gaf mij, als algemeen voorzitter, het vertrouwen dat we de goede basis hebben gevonden waarmee we de toekomst in kunnen. Besturen in de nieuwe opzet betekent ook dat we als bestuur een missie en visie hebben ontwikkeld voor de toekomst van de coöperatie. Deze missie hebben we gedeeld met de ledenraad en in een open discussie heeft dit geleid tot besluiten in de ledenraad waarmee wij als bestuur ons werk verder kunnen invullen. Ik ben er dan ook trots op te kunnen zeggen dat de coöperatie wil staan voor: “Duurzaam waarde toevoegen voor de leden”. Een korte en krachtige zin die ik goed kan onthouden en uitleggen aan mijn leden, maar ook aan mijn buren. Mijn buren zijn geen agrariërs, maar het zijn wel betrokken medeburgers die onze producten consumeren. Dan geeft het een goed gevoel te kunnen zeggen dat wij voor duurzaamheid gaan. De leden telen duurzame producten die de basis vormen voor het voedsel dat onze buren eten. Binnen de coöperatie denken wij bij duurzaamheid aan de drie P’s die staan voor People (onze leden), Planet (de werkomgeving) en Profit (het geld). De bietencampagne van dit boekjaar heeft, zeker in mijn eigen omgeving, de nodige uitdagingen gekend. Het extreme weer, één meter sneeuw, maar ook de onverwachte vorstperiode begin december, heeft wederom de nodige creativiteit van de organisatie gevraagd. Erop terugkijkend hebben we de klus weer geklaard en zijn er leereffecten uitgekomen die we voor de toekomst kunnen gebruiken. Het is ook het laatste boekjaar waarin we nog verschillen kennen tussen leden. Al schrijvend prijs ik mij gelukkig dat deze verschillen door de ‘ingroei’ zijn vervallen. Gelukkig omdat we het ten eerste niet meer hoeven uit te leggen en dat we ten tweede allemaal gelijkwaardig lid kunnen zijn van de coöperatie. Van deze gelijkwaardigheid profiteren we allemaal en delen we gelijk in het goede financiële resultaat dat CSV COVAS laat zien. Een resultaat waar we samen trots op moeten zijn, want het vormt een goede en gezonde financiële basis voor de coöperatie. Tot slot wil ik aangeven waarom ik mijn ambities ben gevolgd door de benoeming in de Raad van Beheer van Cosun, per 1 juni 2011, te aanvaarden. Een onverwachte trein die voorbij kwam en waarin het bestuur van CSV COVAS en ikzelf een kans zagen om de bietentelers in Zuidoost-Nederland te kunnen vertegenwoordigen in de Cosun-organisatie. De keerzijde van dit besluit is dat ik helaas een te korte periode het algemeen voorzitterschap heb kunnen invullen. Mijn oorspronkelijke plannen waren heel anders.

_________________________________ Jaarverslag | 2010/2011 4

___________________________________ Ik heb er vertrouwen in dat er een geschikte opvolger gevonden zal worden, een opvolger die met de nodige passie en bezieling leiding wil gaan geven aan CSV COVAS. Het is dan ook op zijn plaats om hier mijn collega-bestuurders te bedanken voor het samen besturen, maar ook de directie met haar medewerkers voor hun werk voor de coöperatie. Bovendien wens ik alle leden succes toe met de mooie akkerbouwcoöperatie die CSV COVAS is. J.H.D. Voncken Algemeen voorzitter

Directieverslag CSV COVAS en haar vooruitzichten Voortbordurend op de ingeslagen weg na het eerste fusiejaar is het tweede fusiejaar naar tevredenheid verlopen. Waar we vorig jaar schreven: “Het was even doorwerken, maar toch net op tijd klaar”, was het in dit boekjaar: “Het gaat zoals we het altijd al deden”. Dit is voor mij, als verantwoordelijke, het teken dat we als coöperatie de juiste koers te pakken hebben. De juiste koers in de dagelijkse werkzaamheden en de juiste koers bij de bestuurlijke invulling. Ik kijk met ‘de samenwerkers’ terug op een goed boekjaar; een jaar waarin wel de nodige uitdagingen voor de medewerkers hebben gezeten. Het jaar was goed in de vorm van de wijze waarop de werkzaamheden zijn uitgevoerd en goed in de vorm van het uiteindelijke financiële resultaat. Wat speelde was het vertrek van het hoofd boekhouding, met 34 jaar werkervaring. Dit vroeg om aanpassing in de werkorganisatie en dat was voor velen even wennen, want: “op wie kunnen we dan terugvallen?”. Enerzijds is met het aannemen van een goede opvolgster en anderzijds met de juiste mentaliteit van de collega’s deze veranderde situatie goed opgepakt. Daarnaast waren er de uitdagingen die de weersinvloeden tijdens het groeiseizoen en de bietencampagne hebben gehad. Het weer in al zijn hoedanigheden: de droogte, teveel neerslag, de vroege en strenge vorst, de gladheid op de wegen, de sneeuw op en rond de bietenhopen en de wateroverlast in de uiterwaarden om er zo maar een aantal te noemen. Mede door het nemen van de juiste besluiten op de juiste momenten zijn we er, samen met de telers, verladers en vervoerders, goed doorheen gekomen. Dit goede resultaat uitte zich niet alleen in een goede gemiddelde opbrengst per hectare voor de _________________________________ Jaarverslag | 2010/2011 5

___________________________________ leden, maar ook in het feit dat alle suikerbieten tijdig in de fabrieken konden worden verwerkt. We hebben hiermee aan onze leden laten zien dat we er voor hen zijn, ondanks dat er enkele onregelmatigheden zijn geweest. Wij zien in deze onregelmatigheden gratis signalen voor de coöperatie om het de volgende keer beter of anders te doen. De hoge opbrengsten per hectare die we kunnen laten zien overtreffen opnieuw de voorspellingen. In ons totale werkgebied zien we een goede ontwikkeling van de bietenteelt die niet achterblijft bij de rest van Nederland. Door de ontwikkelingen in de bietenrassen en de verbetering van de teeltdeskundigheid bij de leden stijgen de opbrengsten. Als gevolg van de goede financiële opbrengsten is de vergelijkende gemiddelde bietenprijs per ton tussen de boekjaren 2009/2010 en 2010/2011 op hetzelfde niveau gebleven. Met de uitbetaalde ledentoeslag, zoals we deze van Cosun hebben ontvangen, is de gemiddelde prijs uitgekomen op € 42,05 per ton netto biet, bij het gemiddelde gehalte van 16,65% suiker en een WIN van 90,5. Het goede resultaat van CSV COVAS laat toe dat er een nabetaling van € 1,30 per ton quotumbieten (16%) kan worden betaald. Dit goede resultaat komt uit de operationele activiteiten en uit het resultaat op aandelen. In 2010 hebben we verder vorm gegeven aan de laatste fusieafspraken. Met name de krimp van de bestuurlijke structuur heeft de aandacht gehad. Waar ik eerder schreef: “fusie is mensenwerk”, speelde dit ook bij de gesprekken om tot de nieuwe bestuurlijke organisatie te komen. Soms was het even spannend hoe de uitkomsten zouden worden, maar dan kennen de bestuurders toch ook weer hun verantwoordelijkheid. In gezamenlijkheid hebben, zowel de leden van het bestuur als de leden van de kringbesturen, in goed onderling overleg de voordrachten tot benoemingen gebracht. Per december 2010 is gestart in de nieuwe bestuurlijke samenstelling. Ik deel de mening van de Algemeen voorzitter trots te zijn op de nieuwe missie: ‘Duurzaam waarde toevoegen voor de leden’. Samen met de gezonde financiële basis vormt deze missie een juiste basis voor de toekomst van de coöperatie om haar doelstellingen te formuleren en haar activiteiten op af te stemmen. De eerste doelstelling voor de bestaande activiteiten ‘doen waar we goed in zijn’, is al een uitdaging op zich. Een uitdaging omdat geen bietenjaar hetzelfde is, dit geldt ook voor andere teelten als cichorei, aardappelen en brouwgerst. Dan wordt je als coöperatie op de proef gesteld om het voor de leden weer goed te organiseren. Daarnaast heeft het bestuur ook de ruimte gekregen om aan nieuwe doelstellingen te gaan werken die kunnen leiden tot verbreding of verdieping van activiteiten. Daarvoor worden in de loop van het jaar 2011 de toekomstplannen opgesteld. Plannen die binnen de besluiten vallen van de ledenraad en plannen die recht doen aan de nieuwe missie. Een voorbeeld is het in het vorige boekjaar vermelde idee ‘Bio Bieten Bakje’. Dit idee is inmiddels omgezet in een projectplan om tot praktijktesten te komen. De foto op de volgende pagina geeft een indruk van een dergelijke pot die de naam COBI heeft gekregen.

_________________________________ Jaarverslag | 2010/2011 6

___________________________________

Composteerbare bietenpulpbloempot Naast dit project worden ook andere zaken in de toekomstplannen meegenomen, zoals de bestemming van toekomstige rendementen, het behoud van kennis in de organisatie en logistieke mogelijkheden. Logistiek is een belangrijke draaischijf voor de coöperatie, hierin liggen kansen. Kansen door het leggen van verbindingen in de regio, waarbij Asten centraal ligt tussen Eindhoven (technologie en techniek) en Venlo (Agri-business). Tot slot nog een woord over de bewaring van suikerbieten. De campagnes worden langer waardoor de kans op vorstinvloeden toeneemt. Dan is een goede bewaring van de bieten cruciaal. Dit betekent dat de bieten voldoende warmte in de hoop moeten kunnen houden en dat de hoop haar overtollige warmte kwijt moet kunnen. In deze situatie prijzen wij ons gelukkig dat vanaf de campagne 2011/2012, door de inzet van een bredere bietenmuis met een opnamebord van 10 meter, ook de aanleg van deze bietenhopen voor een goede bewaring verbetert. Wat blijft is: 1) de bieten dienen tijdig te worden gerooid, 2) de aanleg van een goede strakke bietenhoop, 3) die tijdig wordt voorzien van een goede bescherming. Hierin kan de coöperatie de juiste ondersteuning geven. Ing. G.B.J. Gosselink Directeur

_________________________________ Jaarverslag | 2010/2011 7

___________________________________

Bestuurlijke organisatie De bestuurlijke organisatie is weergegeven naar de situatie per 30 april 2011. Bestuur J.H.D. Voncken C.J. Huijbregts R.A.M. Berden M.J.Th. Martens L.V.P.M. Nuchelmans H.F.M. Verhaegh P.H.M. Krol

Eys Reusel St. Odiliënberg Rijkevoort Hulsberg Sevenum Gemert

voorzitter vicevoorzitter

toegevoegd bestuurslid

Tijdens het boekjaar is conform de fusieafspraken het aantal bestuursleden teruggebracht naar zeven personen. Na de benoeming van J.H.D. Voncken tot Algemeen voorzitter, is in de decembervergadering van de kring Zuid-Limburg de heer L.V.P.M. Nuchelmans benoemd in de hierdoor ontstane vacature. Directeur/secretaris Ing. G.B.J. Gosselink

Veghel

Raad van Toezicht Drs. A.M.M. van Acht Ir. S.C.M. de Brouwer J.M.H. Fonteijn

St. Oedenrode Poppel (B) Hunsel

voorzitter

Kringbestuur Het werkgebied van de coöperatie bestaat uit 5 kringen. De kringbesturen zijn tijdens de decembervergaderingen 2010 tot de gewenste omvang teruggebracht. Het aantal leden wordt berekend op basis van het aantal hectares bieten die in één kring worden geteeld. Kring Maas & Meierij M.J.Th. Martens * G.J.M. Banken B.W.T.M. van de Hoogen G.W.H. Jilissen A.H.J. School

Rijkevoort Batenburg Schaijk Oeffelt Heesch

P. Stevens H.J.T. Stoffelen P.W.J.M. Thijssen E. van de Wielen

Vortum Mullem Ottersum Leur Nistelrode

Reusel Bergeijk Diessen Reusel

Ir. J.P.A. Roefs J. Scheepers A. Schouten

O.W. Middelbeers Heeze Schijndel

Kring de Kempen C.J. Huijbregts * M.I. Christensen R. Hesselmans H. Huybregts

_________________________________ Jaarverslag | 2010/2011 8

___________________________________ Kring de Peel H.F.M. Verhaegh * J.C.M. Bruynen P.J. van de Burgt N. van Bussel

Sevenum Kessel Rips Lierop

M.K.M. Derikx J.W.A. Kleuskens Ing. E.H.W.J.E. Michiels M.W.M. Schreurs

Ysselsteijn Horst Horst Koningslust

St. Odiliënberg Neeritter Montfort Roggel

W.M.J.G. Pennings J.E.M. Op het Veld P.P.J.A. Wolfhagen

Kessel Maria Hoop Herten

Hulsberg Hulsberg Berg en Terblijt Windraak Obbicht

P.L.J. Huls R.T.J.S. Kempener H.W.J. Kremer S.J.J.M. Wimmers

St. Geertruid Eijsden Simpelveld Wijnandsrade

Kring Midden-Limburg R.A.M. Berden * J.L.A. Corstjens P.H.L. Frenken M.M.J. van Lier-Grooten Kring Zuid-Limburg L.V.P.M. Nuchelmans * G.A.C. Backbier P.P.R. Cerfontaine R.P.V.G. Eggen J.P. Fuchs (* kringvoorzitter) Ledenraad De ledenraad van CSV COVAS wordt gevormd door haar kringbestuurders. In het boekjaar 2010/2011 is deze raad drie keer bij elkaar geweest. In de vergadering van 8 juni 2010 is de heer Jan Voncken tot nieuwe Algemeen voorzitter benoemd. Tijdens de Algemene Vergadering van 15 september 2010 is, na de vaststelling van de boekjaarcijfers, afscheid genomen van de oud Algemeen voorzitter de heer Harry Huijts. Hem is een receptie aangeboden.

H. Huijts (l) draagt het voorzitterschap over aan J. Voncken (r). _________________________________ Jaarverslag | 2010/2011 9

___________________________________ Op 23 februari 2011 is een ledenraadsvergadering gehouden waarin de bietenprijs is vastgesteld en waarin het bestuur samen met de ledenraad de eerste keer heeft gesproken over de toekomst van de coöperatie: “CSV COVAS waardeert haar toekomst”.

Ledental 1-5-2010

CSV COVAS

1.876

mutaties 2010/2011 bij af 0

82

1-5-2011

1.794

Coöperatie zaken Aandelen Cosun Het totale aandelenpakket van CSV COVAS bestaat uit 28.045 aandelen Cosun. Deze aandelen kennen een wederzijdse verplichting. De coöperatie verwerft hiermee een leveringsrecht van 38 ton netto biet per aandeel en Cosun geeft hiermee aan CSV COVAS een leveringsplicht van 20 ton netto biet per aandeel. In 2010/2011 is gemiddeld 28,7 ton netto biet per aandeel geleverd. Het aantal aandelen wordt door Cosun ook gebruikt om de samenstelling van haar ledenraad vast te stellen. Per 2.500 volle aandelen ontstaat het recht op één ledenraadslid. De kring CSV COVAS heeft 11 vertegenwoordigers in de ledenraad van Cosun. Ingroei Aandelen hebben een nominale waarde van € 181,50. Afhankelijk van het moment van aankoop van het aandeel, voor 1 januari 2007 (oude aandelen) of na 1 januari 2007 (nieuwe aandelen), gelden er verschillende regels voor wat betreft de bedrijfsbeëindiginguitkering en de uitkering van ledentoeslagen op suiker- en nietsuikeractiviteiten. Coöperatie Cosun heeft in oktober 2009 het besluit genomen om de hiervoor genoemde verschillen tussen oude en nieuwe aandelen versneld weg te werken. Al in het vorige boekjaar 2009/2010 is met de versnelde ingroei gestart. In het huidige boekjaar is de tweede stap voor de versnelde ingroei genomen, waardoor het verschil is verdwenen. Het ‘ingroei-model’ kende in 2009/2010 een uitkering van € 6,04 per ton geleverde quotumbieten (16% suiker) op oude aandelen. In dit boekjaar is een tweede uitkering gedaan van € 10,40 per ton quotumbieten (16% suiker). Met deze tweede uitkering is de ingroei financieel afgerond en zijn, zoals eerder aangegeven, de verschillen in aandelen weggenomen en is het lidmaatschap voor alle leden gelijk. _________________________________ Jaarverslag | 2010/2011 10

___________________________________

Toewijzing van referentie / Suikerquotering In het boekjaar 2010/2011 is door de gezamenlijke leden van de coöperatie een hoeveelheid van ruim 134.000 ton suiker (+12%) geleverd ten opzichte van de referentie van ongeveer 120.000 ton. Na de vorige campagne 2009/2010 met 155.000 ton suiker komt het jaar 2010/2011 op een tweede plaats. Ook nu hebben de hoge wereldmarktprijzen in combinatie met de internationale vraag naar suiker geleid tot de goede bietenprijzen zoals de coöperatie deze aan de leden heeft kunnen uitbetalen.

Demo nieuwe bietenmuis Tijdens het boekjaar is er ongeveer 3.800 ton suikerreferentie verhandeld tussen de leden van CSV COVAS. Deze transacties zijn allemaal door bemiddeling van de Agrarische Dienst van CSV COVAS tot stand gekomen. Bemiddeling kon plaatsvinden door het inventariseren van de wensen van de leden die vervolgens met elkaar in contact werden gebracht. Een klein deel van de suikerreferentie is verhandeld naar het noorden van Nederland.

Bedrijfsorganisatie Coöperatie CSV COVAS voert alle activiteiten ten behoeve van de bietenteelt uit. Deze activiteiten zijn de distributie van het bietenzaad, de teeltbegeleiding, de registratie van suikerquotum, het bietenvervoer en alle administratieve handelingen die hiervoor nodig zijn. Alle overige (neven-)activiteiten zijn door CSV COVAS in een aantal deelnemingen ondergebracht. Zie hiervoor het schema op de volgende pagina. Verderop in het jaarverslag leest u meer over deze nevenactiviteiten. _________________________________ Jaarverslag | 2010/2011 11

___________________________________ In het schema is de Stichting Suikerbeurs als een zelfstandige stichting opgenomen. Dit boekjaar zijn er in de stichting geen activiteiten geweest.

Stichting Telersbelangen CSV COVAS

Coöperatie CSV COVAS

Stichting Suikerbeurs

Nevenproductenhandel BV (NPH)

Aardappeltelers Zuid Nederland BV (AZN)

Euro Ginseng BV

Nevenactiviteiten: a. Het agentschap van cichorei bij SENSUS; b. De afzet en transport van de kalkmeststof Betacal; c. De afzet en verkoop van perspulp en pulpbrokken namens Duynie; d. Het commissionairschap voor AVIKO aardappelen; e. Handel in aardappelen door AZN; f. De dienstverlening voor coöperatie Triligran (brouwgerst); g. De verkoop van Ginsengproducten; h. De logistieke dienstverlening voor het transport van suikerbieten, cichorei en retourproducten (perspulp, cigarant); i. De advisering en verkoop van afdekmateriaal voor het opslaan van suikerbieten; j. De administratieve ondersteuning bij suikerquotum-transacties;

_________________________________ Jaarverslag | 2010/2011 12

___________________________________ Alle nevenactiviteiten dragen bij aan een efficiënte inzet van mensen en middelen in de coöperatie. Ook hebben deze activiteiten bijgedragen aan het goede financiële resultaat van de coöperatie. Hierover vindt u meer bij de financiële aspecten in dit jaarverslag. De werknemers van de werkorganisatie (kunnen) werken voor alle deelnemingen. Voor de transparantie van de werkzaamheden is de organisatie in drie afdelingen verdeeld. Afdelingen CSV COVAS a. Agrarische Dienst b. Logistieke Dienst c. Binnendienst

De hoofden van deze diensten vormen samen met de directie en het secretariaat de staf van CSV COVAS. De staf heeft als taak om bestuurlijke zaken in de organisatie tot uitvoering te brengen en ook om met beleidsvoorstellen voor het bestuur te komen. Daarnaast kent iedere afdeling een eigen periodiek overleg. Met deze structuur is de interne communicatie in de organisatie vormgegeven.

Personeelsbestand In de onderstaande tabel is het verloop van het aantal personeelsleden en Fte’s bij de coöperatie weergegeven. (Exclusief campagnemedewerkers). Boekjaar Personeelsleden CSV COVAS Fte’s

2008/2009

1 mei 2009

1 mei 2010

1 mei 2011

20

17

15

17

17,4

14,7

13,1

14,7

De gemiddelde leeftijd van de personeelsleden ligt op ruim 51 jaar, dit blijft relatief hoog. De stijging van het aantal Fte’s per 1 mei 2011 wordt veroorzaakt door enerzijds het aanstellen van de heer Wim Koks als toekomstige opvolger van medewerker Agrarische Dienst de heer Gerard Schrama en anderzijds is tijdens het boekjaar het structureel inhuren van externe financiële expertise beëindigd. Daarvoor in de plaats is een vaste parttime kracht, mevrouw Marlèn Sanders, aangesteld als controller / hoofd financiële administratie.

_________________________________ Jaarverslag | 2010/2011 13

___________________________________

De teelt In 2010/2011 zijn er in het werkgebied van de coöperatie door 1.870 leden 11.450 ha suikerbieten geteeld. Deze uitzaai in hectares laat een daling zien van 4% t.o.v. 2009/2010. Gemiddeld is er ruim 6,1 hectare per teler geteeld. Van de uitgezaaide rassen is 78% uit het dubbel-resistente segment (rhizomanie & rhizoctonia). Het aandeel nematoden-resistente rassen nam toe van 1% naar 3%. Zaaien en opkomst Na een voor velen gevoelsmatige lange winter, door het koude en donkere weer in maart 2010, kwam de uitzaai pas goed op gang rond 5 april. De eerste bieten werden ingezaaid op 18 maart, de gemiddelde zaaidatum kwam vervolgens uit op 13 april 2010. Dit is een week later dan de gemiddelde zaaidatum van 6 april 2009. Het voorjaar 2010 was beduidend kouder dan het warmere voorjaar 2009. Zowel in de maand april als in de maand mei lagen de temperaturen, na vele jaren, onder het meerjarig gemiddelde van deze maanden. De onkruidbestrijding verliep op enkele percelen, vooral door de droge en relatieve koude dagen, moeizamer. Met name de melganzevoet en hondspeterselie vragen onder deze omstandigheden hogere doseringen gewasbeschermingsmiddelen. Vanaf half juni 2010 tot en met de eerste week van juli 2010 werden we verrast door hoge temperaturen. Door de enorme verdamping van de bieten ontstonden er op veel percelen droogteverschijnselen door een tekort aan water. Door deze droogte moesten de beregeningsinstallaties overuren maken.

Beregening van suikerbieten in juli 2011 _________________________________ Jaarverslag | 2010/2011 14

___________________________________ Ziekten en plagen Het teeltjaar 2010 kenmerkte zich, net als 2009, door weinig problemen met ziekten en plagen. Het veelvuldig inzetten van ‘speciaal’ bietenzaad (zaad met beschermende toevoegingen) droeg bij aan de lage ziektedruk. Vanwege de beschermende toevoeging wordt de kans op vreterij vanuit de grond minder, dat geldt ook voor de ziektedruk vanuit de lucht, zoals aardvlooien en luizen. Op enkele percelen, die met ‘standaard zaad’ waren ingezaaid, openbaarde zich in de loop van de zomer de vergelingsziekte, een ziekte die door de groene perzikbladluis wordt overgebracht. De eerste waarschuwing vanuit het IRS om te controleren op bladvlekkenziekte kwam voor Zuidoost-Nederland op 28 juli 2010. We zien dat telers steeds beter anticiperen op de bladvlekkenziekte. Zij controleren hun percelen vaker en voeren dan, indien noodzakelijk, meteen een bestrijding uit. Groeiomstandigheden Door de koudere en drogere groeiomstandigheden in de maanden april en mei kwam de groeipuntdatum uit op 26 juni 2010. In het topjaar 2009 lag de groeipuntdatum elf dagen eerder. Na het neerslagtekort tot aan half juli viel er in de maanden augustus en september meer dan voldoende regen. Samen met deze goede vochtvoorziening lagen ook de gemiddelde dagtemperaturen in augustus en september bovengemiddeld. Dit resulteerde weer in een goede opbrengst, een opbrengst die voor de coöperatie uitkwam op 70,2 ton netto per hectare met een suikergehalte van 16,65%. Hiermee is een gemiddelde opbrengst bereikt van 11.688 kg suiker per hectare. Een resultaat dat voor de coöperatie op de tweede plaats komt na het topjaar 2009/2010, dat een gemiddelde opbrengst had van 13.184 kg suiker per hectare. Een opbrengst waar we trots op zijn.

Verloop van suikergehalte  18,00 17,50 17,00 16,50 16,00 15,50 15,00 14,50

% suiker 2010/2011 % suiker 2009/2010

14,00 13,50 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18 campagne weeknummers

_________________________________ Jaarverslag | 2010/2011 15

___________________________________ De regenval in september beïnvloedde sterk de oogstomstandigheden. Niet altijd konden de bieten op de geplande datum worden gerooid. Ook een gevolg van de vele regen in augustus en september was dat het suikergehalte aan het begin van de campagne laag uitviel. In de grafiek op de vorige pagina is dit goed te zien. In deze grafiek is ook het suikergehalte van campagne 2009/2010 opgenomen.

Campagne 2010/2011 De aanvoer van de suikerbieten naar de fabriek in Dinteloord startte op 13 september 2010. Deze aanvoer werd stapsgewijs per week opgeschaald van 27% in de eerste week via 75% in de tweede en 82% in de derde week, naar het gewenste niveau van 100% in de vierde campagneweek. De aanvoer naar de Duitse fabrieken in Appeldorn en Jülich startte een week later, op respectievelijk 18 en 20 september 2010. De Duitse fabrieken werden meteen op volle capaciteit opgestart. Door de combinatie van de goede interne kwaliteit van de suikerbieten en daardoor de hoge verwerkingscapaciteit van de fabriek in Dinteloord, werd vanaf week vier om meer suikerbieten gevraagd. Hierdoor leverde CSV COVAS een hoger weekquotum, waardoor niet alleen het lagere leveringsniveau van de eerste weken werd ingelopen, maar ook konden de extra opbrengsten die van de percelen kwamen probleemloos geladen worden. Hierdoor waren de week- en dagleveringen regelmatiger dan in het boekjaar 2009/2010 en werd er geen extra achterstand opgelopen, zoals we die in 2009/2010 wel kenden. De gemiddelde afvoer in dit boekjaar was 51.750 bruto ton suikerbieten per week.

Bruto geleverde tonnen per week  2010/2011 70000 60000 50000 40000 30000

tonnen

20000 10000 0 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18

Met deze stapsgewijze opstart van de campagne hebben we bereikt dat telers van CSV COVAS weer langer hebben kunnen profiteren van de goede groeiomstandigheden in de maanden september en oktober. Ook dit jaar was het inschatten van de nagroei en het maken van een goede taxatie voor de medewerkers weer een hele uitdaging. En net als in 2009 werden de taxaties _________________________________ Jaarverslag | 2010/2011 16

___________________________________ steeds naar boven bijgesteld, beginnend met 65 ton via 68 en 69 ton naar uiteindelijk ruim 70 netto ton per hectare. Het bij aanvang van de campagne minder leveren en daardoor maximaal profiteren van de nagroei kent ook een keerzijde. Daarmee werden we in deze campagne geconfronteerd. De vele regenval, de grote hoeveelheden sneeuw en niet te vergeten de vroeg ingevallen vorst (vanaf begin december) hebben voor de nodige problemen gezorgd. Enerzijds problemen met het laden en afvoeren van de bieten en anderzijds een areaal van 125 hectare bieten dat nog gerooid moest worden. De niet-gerooide bieten werden, alsnog, onder de calamiteitenregeling afgevoerd. Een regeling die begin december door Suiker Unie was ingesteld. Nationaal zaten er toen nog ruim 4.000 hectare in de grond. De basis van de calamiteitenregeling was dat de reeds gerooide suikerbieten die vorstaantasting hadden (de mindere kwaliteit bieten) en nog belangrijker de te rooien suikerbieten met vorstaantasting, met voorrang bij de telers werden opgehaald. Deze bieten werden niet gecontroleerd op vorstaantasting, maar er werd een vaste korting van € 10,00 per ton ingehouden. De regeling werd ingesteld om maximaal suiker te kunnen winnen uit de bieten. Een regeling waarmee, zeker achteraf, iedere partij financieel voordeel heeft gehad, zowel de telers als de coöperatie. Via CSV COVAS hebben 41 telers aan de calamiteitenregeling meegedaan, met een totale hoeveelheid van 11.092 ton netto suikerbieten. Deze bieten konden begin december alsnog worden gerooid.

Bescherming tegen vorst Gedurende de campagne hebben de suikerfabrieken nauwelijks technische problemen gekend. De fabriek in Dinteloord moest tot twee keer toe de verwerkingcapaciteit terugbrengen door gebrek aan grondstof. Door de slechte weersomstandigheden stagneerde de aanvoer, door het moeilijk kunnen rooien en stagnatie op de doorgaande wegen. _________________________________ Jaarverslag | 2010/2011 17

___________________________________

Ondanks alle campagneperikelen hebben de Nederlandse fabrieken van Suiker Unie boven de planning van 19.500 ton suikerbieten per fabriek per dag kunnen verwerken. Een efficiency die heeft bijgedragen aan het goede campagnejaar. Aan de vervoerders van de coöperatie is, vanwege de extreme omstandigheden, een aanvullende uitbetaling gedaan.

Campagne kenmerken: a. Vorst, deze strenge winter was bijna vergelijkbaar met de winter van 2009/2010 met temperaturen tot minus 17 graden Celsius; b. Tot december 2010 vlotte afvoer, vanaf december vertraging door extreem weer en gladheid; c. Sneeuwval tot wel 100 cm in Zuid-Limburg; d. Ondanks deze sneeuw zijn we tot het uiterste gegaan. Waar de aanvoer doorging naar de fabriek in Dinteloord stagneerde de aanvoer naar de Duitse fabrieken; e. De Duitse overheid sloot op 23 en 24 december 2010 haar autobanen vanwege de hevige sneeuwval; f. Ondanks advies van de Nederlandse politie om in OostBrabant en Limburg de vrachtauto’s thuis te laten vanwege het extreme weer (gladheid) is de aanvoer mondjesmaat doorgegaan; g. Veel contacten met gemeenten om de doorgaande wegen bereidbaar te houden; h. Tijd, geld en energie moeten steken in de planning om de juiste maatregelen te kunnen nemen en de afvoer op gang te houden;

CSV COVAS heeft in haar planning weer suikerbieten vanuit het Suiker Uniewerkgebied geladen en vervoerd. Enerzijds zijn er bieten geladen in de Achterhoek en Lijmers voor de fabriek in Appeldorn (Duitsland) en anderzijds zijn er calamiteitenbieten geladen in de provincie Zeeland voor de fabriek in Dinteloord. De suikerbieten vanuit de Achterhoek en Lijmers zijn in combinatie met de NoordLimburgse bietenmuis geladen voor de Duitse fabriek. Deze combinatie met de afvoer van suikerbieten vanuit Noord-Limburg en Gelderland is prima verlopen. De bieten vanuit de provincie Zeeland zijn allemaal afgevoerd naar Dinteloord. Tijdens deze actie is de bietenafvoer vanuit het eigen werkgebied tijdelijk verlaagd.

_________________________________ Jaarverslag | 2010/2011 18

___________________________________

Project Direct laden

Het onderstaande overzicht toont de geladen hoeveelheden per fabriek. Zoals te zien is zijn er ook bijna 1.500 ton geladen voor Pfeifer & Langen in de omgeving van Neuss in Duitsland. Door het extreme weer liepen zij vast en heeft CSV COVAS hen een helpende hand toegestoken.

Overzicht bruto tonnen per fabriek Fabriek Jülich (D) vanuit Zuid-Limburg en de Selfkant (D) Fabriek Appeldorn (D) vanuit Noord-Limburg en Ooijpolder Fabriek Dinteloord vanuit Limburg, Oost-Brabant en Zuid-Gelderland Fabriek Vierverlaten vanuit Noord-Nederland Totaal geleverd CSV COVAS Fabriek Appeldorn (D) vanuit de Achterhoek en Lijmers Fabriek Appeldorn (D) vanuit Neuss (D) Fabriek Dinteloord vanuit Noord- en Zuid-Beveland en Walcheren Totaal vervoerde suikerbieten door CSV COVAS

134.339 ton 73.450 ton 721.064 ton 2.742 ton ___________ 931.595 ton 67.081 ton 1.495 ton 16.637 ton ___________ 1.016.808 ton

Nevenactiviteiten 2010/2011 Zonder een activiteit te kort te doen worden op de volgende pagina’s enkele nevenactiviteiten nader toegelicht.

_________________________________ Jaarverslag | 2010/2011 19

___________________________________ Logistiek In het tweede jaar na de fusie heeft de afdeling logistiek haar planning en werkzaamheden intensiever uitgevoerd. Met de extra inzet van een campagnemedewerker, ondersteund door een auto-volgsysteem, is de aansturing van het laden en vervoeren beter verlopen. Dit betekende kortere lijnen, minder wachttijden en daardoor voor vervoerders en verladers een betere inzet van hun middelen. Het doel van de afdeling was op een zo efficiënt mogelijke manier de suikerbieten en de cichorei bij de fabrieken te krijgen. En daarbij ook het efficiënt inpassen van zoveel mogelijk retourvrachten perspulp, cigarant, bladresten enz. Tot slot is door de medewerkers tussen de bedrijven door de nodige Betacal gepland en afgezet. Onderstaand schema geeft aan welke tonnages we het afgelopen boekjaar in totaal hebben vervoerd. Suikerbieten Cichorei Perspulp en cigarant Diversen Betacal Totaal

1.016.808 ton 58.137 ton 123.095 ton 17.305 ton 33.707 ton ___________ 1.249.052 ton

Vanaf 2010/2011 heeft de afdeling logistiek zich ten doel gesteld meer aandacht te schenken aan het duurzaam en op een maatschappelijk verantwoorde wijze vervoeren van onze producten. Maatschappelijk verantwoord betekent bijvoorbeeld zich bewuster opstellen ten aanzien van het milieu en het aandacht hebben voor overbelading. Hiermee proberen we bij te dragen aan niet alleen een beter imago van het bietenvervoer, maar ook aan het transport in zijn algemeenheid.

Afzet van Betacal® Vanaf 1 januari 2010 moet de afnemer van Betacal rekening houden met de volledige opgave van fosfaat en stikstof uit de Betacal te weten 8 kg fosfaat en 2,25 kg stikstof per ton product. Mede door de kortingsregeling van € 2,00 per ton voor de ‘vroege bestellers in 2009’ is de afzet van Betacal dit boekjaar goed geweest. Er is in totaal 33.000 ton verspreid. De weersomstandigheden om de Betacal te verspreiden waren niet altijd even goed, maar door gezamenlijke inzet van afnemers, verspreiders, vervoerders, Suiker Unie en de planning van NPH is dit achteraf bezien goed verlopen. In het najaar van 2010 zijn er proeven gedaan met het verspreiden van minimale hoeveelheden Betacal per ha. Daaruit bleek dat het met een verspreidingsmachine, die is voorzien van de juiste combinatie van sproeiboom en sproeidoppen, mogelijk is om 5.000 kg tot 6.000 kg Betacal per ha te verspreiden. Dit zijn lage hoeveelheden. De proeven zijn uitgevoerd om vast te stellen of de nieuwe ‘Betacal MgPlus Extra’, met deze hoeveelheden te verspreiden is. _________________________________ Jaarverslag | 2010/2011 20

___________________________________ Dit nieuwe Betacalproduct kent een hogere neutraliserende waarde (NW) en het bevat meer magnesium. Door de hogere neutraliserende waarde kan worden volstaan met een lagere hoeveelheid product per hectare. Deze lage dosering moet dan wel goed en egaal verspreid kunnen worden. Door deze lagere dosering per hectare wordt ook de aanvoer in fosfaten (P2O5) en stikstof (N) per hectare teruggebracht. Perspulp & cigarant Na 5 jaar van intensieve samenwerking tussen NPH en Duynie in de verkoop van perspulp en cigarant is in 2011 een einde gekomen aan deze verkoopafspraak. De afspraken voor het vervoer van perspulp en cigarant worden ongewijzigd voortgezet. In 2006 is door de toenmalige directie een vijfjarige overeenkomst met Duynie getekend nadat door Suiker Unie was besloten om alle perspulp door Duynie in de markt te laten brengen, NPH kreeg toen een andere rol. Bij de start van de verkoop in 2010 lagen de prijzen op een zelfde niveau als in 2009, terwijl de vraag naar deze diervoeders juist hoger was. Dit betekende een oplopende prijsontwikkeling tot € 1,70 per percentage droge stof aan het einde van de campagne. Door NPH is conform de doelstelling dit boekjaar 12.000 ton perspulp, 1.500 ton cigarant en 100 ton pulpbrokjes in zakgoed verkocht.

Aardappeltelervereniging Zuid Nederland (AZN) De groeiomstandigheden tijdens het groeiseizoen (2010) kenmerkten zich door watertekort gevolgd door wateroverschot. Waar in de maanden juni en juli de telers volop bezig waren om het verdampingstekort door beregening aan te vullen, vielen in de maanden augustus en september grote hoeveelheden neerslag.

Bemonstering van aardappelen _________________________________ Jaarverslag | 2010/2011 21

___________________________________ Deze overmatige regenval heeft dan ook veel aandacht gevraagd bij het inschuren van de aardappelen. Telers dienden alert te zijn tijdens de inschuring, maar ook tijdens de daaropvolgende bewaarperiode. Bij te natte aardappelen is dit helaas niet altijd goed gegaan. De opbrengstprijzen voor de vrije aardappelen ontwikkelden zich, gezien door de bril van de telers, goed. Prijzen tot € 25,00 per 100 kg waren voor telers lang geleden. Toch werd dit realiteit in 2010. Mede door deze goede prijzen heeft ook AZN haar rol kunnen spelen als intermediair in de afzetmarkt. De vraag voor de aanlevering van de aardappelen naar de verwerkende industrie, en dan met name naar AVIKO, kon door AZN goed worden ingevuld. Naast de planning van de gecontracteerde partijen kon ook aan de extra vraag naar vrije partijen aardappelen worden voldaan. Aan het einde van het boekjaar 2010/2011, in de maanden maart en april, zijn de nieuwe contracten met telers afgesloten. Ondanks het wegvallen van contractpartijen, waardoor de markt zich weer opnieuw heeft moeten zetten, is het gewenste areaal voor het teeltseizoen 2011 vastgelegd. Dit areaal vormt een goede basis voor de activiteiten van AZN.

Euro Ginseng BV De ginsengactiviteiten laten een dalende lijn zien. De markt waarin deze producten worden afgezet is een nichemarkt die eerder krimpt dan uitbreidt. Euro Ginseng weet in deze markt op basis van haar huidige bedrijfsvoering een positief operationeel resultaat te behalen. Echter door een afwaardering van de eindvoorraad, als gevolg van houdbaarheidsperikelen, is een verlies ontstaan. In het meerjarenplan wordt de toekomst van Euro Ginseng meegenomen.

Cichoreiteelt in Zuidoost-Nederland Ook in 2010 vormde de teelt van cichorei een vast onderdeel in het bouwplan van ca. 120 telers in Zuidoost-Nederland. Tijdens het teeltseizoen 2010 zag Sensus, bij de ontvangst van de cichorei, scherper toe op de verontreiniging door onkruiden (tarra). Waar in het verleden nog enige tolerantie bestond, werd bij de start van de campagne, in september 2010, een nultolerantie ingevoerd voor onkruid en onkruidresten. Deze nultolerantie leidde ertoe dat er in het begin van de campagne een aantal leveringen cichorei zijn geretourneerd. Vrachtwagens werden niet gelost en naar de leverancier teruggestuurd. Dit veroorzaakte, ook vanwege de natte oogstomstandigheden, enige deining onder de telers. Na een overleg met de Telervereniging Inulinecichorei, is het ontvangstsysteem aangepast om het terugsturen van vrachtwagens te voorkomen. Uit het overleg is een perceelscontrole voortgekomen. Daarvoor werden door Sensus controleurs aangesteld met de opdracht om de cichoreipercelen voor de oogst te inspecteren.

_________________________________ Jaarverslag | 2010/2011 22

___________________________________

Afhankelijk van de bevinding van deze controleur werd bepaald of er aanvullende reinigingsmaatregelen moesten worden getroffen om de cichorei te kunnen leveren. Deze oplossing met controleurs verzachtte enigszins de spanning tussen de telers en Sensus. Areaal De toezegging van Sensus dat 25% van het landelijke areaal, zijnde 1.200 ha, in Zuidoost-Nederland wordt geteeld is ook voor 2010 gestand gedaan. Er is een areaal geteeld van 330 ha in Oost-Brabant en 872 ha in Limburg en het aangrenzende Duitse Selfkant ter hoogte van Roermond. Met een telerbestand van 121 telers ligt het areaal inmiddels op 9,9 ha per teler. Teeltseizoen 2010 De uitzaai van cichorei in 2010 verliep voorspoedig. De opkomst was vlot en regelmatig. Door het late uitzaaitijdstip in het seizoen kwam de landelijke opbrengstverwachting op het langjarig gemiddelde uit. Omdat de ervaring leert dat de inulinekwaliteit op zijn best is tegen eind augustus, startte de campagne op maandag 30 augustus 2010. De weersomstandigheden waren toen niet goed. Door de vele regenval waren de percelen nat waardoor het rooien moeizaam ging met lage opbrengsten en hoge tarra’s. De doelstelling om voor Kerstmis te eindigen werd niet gehaald. De laatste cichoreiwortels uit Zuidoost-Nederland werden op 28 december 2010 naar de fabriek in Roosendaal gebracht.

Cichoreioogst

_________________________________ Jaarverslag | 2010/2011 23

___________________________________ Niet alleen het gehalte aan inuline, maar ook de kwaliteit van de inuline was gedurende de hele campagne aan de lage kant. Dit leidde bij Sensus, zeker tegen het eind van de campagne, tot verwerkingsproblemen en druk op de afname van cichorei. Door Sensus werd deze problematiek met de praktijk gedeeld, waarbij werd nagedacht over de eventuele alternatieven. Gelukkig kwam het zover niet en is Sensus erin geslaagd alle cichorei te verwerken. Door telers, betrokkenen in het veld en ook bij NPH als agent is dit teelt- en oogstseizoen als enerverend ervaren. De neerslag eind augustus en in september samen met de lage opbrengst en de hierboven beschreven onkruidproblemen maakten het opstellen van een planning bijna onmogelijk. “Waar je overmorgen dacht te beginnen, was de planning een dag later al weer gewijzigd.” Het lage inulinegetal bij de campagnestart nodigde telers niet uit om te rooien; in 2009 lag dit getal hoger. Het lage inulinegetal zorgde ervoor dat telers, ondanks nadrukkelijk verzoek van NPH, maar mondjesmaat rooiden. Het gevolg daarvan was dat de cichorei-laadploeg ‘kris kras’ door het gebied moest rijden om (te) kleine partijen op te laden. Opbrengsten cichorei in campagne 2010/2011 Areaal Netto opbrengst per ha Tarra Inuline Inuline per ha

1.200 42,0 14,7 16,1 6.781

hectare ton % % kg

Met deze cijfers ligt het teeltgebied Zuidoost-Nederland net boven het landelijk gemiddelde. Contract 2011 Bij de aanvang van campagne 2010 kwam Sensus met de nieuwe contractvoorwaarden voor de teelt 2011. Door telers werden deze nieuwe voorwaarden als ‘een verzwaring van de contracten’ ervaren, wat ook tot discussie leidde. Naast de areaalverlaging met 25%, is de opbrengstprijs voor cichorei verlaagd en is een hogere tarrabijdrage ingevoerd. Als reactie op deze verandering zien we dat, ondanks dat het aantal cichoreitelers in Zuidoost-Nederland is afgenomen, de door Sensus gevraagde 925 hectares zijn gehaald. Het resultaat van 96 telers met een areaal van 940 ha (gem. 9,8 ha per teler) stemt tot tevredenheid bij NPH! Als agent voor Sensus wil NPH bijdragen aan een stabiele cichoreiteelt in ZuidoostNederland. Voor een stabiele teelt is volgens NPH wederzijds vertrouwen nodig en zicht op goede financiële rendementen voor alle ketenpartijen. Om bij te dragen aan deze stabiele teelt is bij NPH, na overleg met loonwerkers, het idee ontstaan om een bietenmuis om te bouwen tot cichoreimuis. Als deze laadmethode slaagt dan draagt dit bij aan de oplossing voor het eerder genoemde onkruidprobleem en aan het rendement van de telers.

_________________________________ Jaarverslag | 2010/2011 24

___________________________________ Brouwgerstteelt in Limburg De coöperatieve vereniging Triligran telt veertig leden die brouwgerst telen. Door medewerkers van CSV COVAS worden de dagelijkse werkzaamheden, zoals o.a. teeltbegeleiding en administratieve ondersteuning, uitgevoerd. Het bestuur van Triligran en haar nieuwe secretaris, de heer R. Knops, zijn inmiddels goed op elkaar ingewerkt. De nieuwe situatie, waarin het bestuur samen met haar secretaris rechtstreeks onderhandelt met de brouwerij, zorgt voor grote betrokkenheid bij alle partijen. Het Triligran-bestuur ervaart hoe de Gulpener Bierbrouwerij onderneemt en de brouwerij verneemt van het bestuur hoe de moderne akkerbouw in Limburg werkt. Na een bestuurswisseling bestaat het Triligran-bestuur uit de volgende heren: H. Diederen (voorzitter), G. Roebroek, G. Backbier, R. Niesten en J. Petit. Activiteiten Triligran De coöperatie teelt, exclusief, voor de Gulpener Bierbrouwerij de volgende gewassen: brouwgerst onder milieukeur, biologische brouwgerst, tarwe, spelt en rogge. De veertig telers van Triligran in Midden- en Zuid-Limburg telen samen circa 2.500 ton brouwgerst op ongeveer 475 hectare. De contracthoeveelheden worden elk jaar vastgesteld op basis van de te verwachten verkopen bij de Gulpener Bierbrouwerij.

Binnenopslag bij Diederen (Geleen)

Teeltseizoen 2010 Zowel de gemiddelde opbrengst in 2010, 6.600 kg per ha, als de kwaliteitcijfers waren over het geheel genomen goed. De eerst geoogste gerst viel tegen in het percentage volgerst; de korrel was niet volledig gevuld. De oorzaak lag bij de droge maanden juni _________________________________ Jaarverslag | 2010/2011 25

___________________________________ en juli. De oogstperiode in 2010 werd onderbroken door regen, hierdoor nam de oogstperiode 5 weken in beslag. De prijsvorming in 2010 was zeer goed, deze kwam voor het eerst boven de € 300 / 1.000 kg. De koppeling van de brouwgerstprijs aan de tarweprijs is zowel de brouwerij als Triligran goed bevallen. Voor 2011 vraagt de brouwerij een volume van 2.400 ton brouwgerst. Het aandeel biologische brouwgerst stijgt elk jaar licht. De hoeveelheid overige gewassen wijzigt nauwelijks. Alle brouwgerst wordt geteeld onder milieukeur AMK. Met dit keurmerk onderscheidt Triligran zich, maar het betekent ook dat elke teler van brouwgerst per teeltseizoen tweemaal wordt gecontroleerd. De eerste controle gaat over het gebruik van de gewasbeschermingsmiddelen en de tweede controle is een algemene controle. Nieuw binnen Milieukeurteelt brouwgerst is de klimaatlat. Dit is een registratie van broeikasgasemissies per perceel. Hierin is o.a. verwerkt: 1) het energieverbruik, 2) de bemesting 3) de aankoop kunstmest en 4) gewasresten. Doel is de teler bewust te maken van de hoeveelheid energie die nodig is om een gewas te telen en hoeveel energie beter benut kan worden. De op- en overslag van de brouwgerst vindt deels buiten plaats bij loonwerker Cerfontaine (Berg en Terblijt) en deels binnen bij loonwerker H. Diederen (Geleen). De nieuwe locatie in Geleen werd in 2010 goed benut. In een regenperiode tijdens de oogst kon de gerst in deze binnenopslag goed worden bewaard. Vanaf deze twee locaties gaat de brouwgerst naar Hürth (Duitsland), waar de gerst bij de mouter in opslagsilo’s ligt. Als de gerst vermout is wordt deze geleverd aan de Gulpener Bierbrouwerij.

Agrarische Dagen Someren 2010

_________________________________ Jaarverslag | 2010/2011 26

___________________________________

De internationale suikermarkt Zoals Europees is vastgelegd is de minimum bietenprijs op het laagste niveau € 26,29 per ton quotumbieten gebleven. Door de Nederlandse coöperatieve suikerindustrie (Cosun) is bovenop deze minimum bietenprijs een ledentoeslag betaald. Deze toeslag is afhankelijk van het financiële jaarresultaat van Cosun, resultaten uit de internationale verkoop van suiker. De wereldmarktprijzen van suiker zijn ook tijdens dit boekjaar weer hoog gebleven. Van deze hoge marktprijzen heeft de Nederlandse suikermarkt weer goed kunnen profiteren. Deze hoge bedragen hebben enerzijds geleid tot een goede ledentoeslag van € 11,75 op de quotumbieten en anderzijds tot meer Europese ruimte voor export van surplussuiker. Door deze extra export hebben de Nederlandse telers tot 100% surplussuiker kunnen leveren, die allemaal is afgerekend tegen € 25,00 per ton bij 16% suiker en 87 WIN. Aan het einde van het boekjaar zijn er in de Europese Unie door een dreigend quotumsuiker-tekort besluiten genomen voor de afzet van extra quotumsuiker in Europa. Door deze extra ruimte is van de Nederlandse surplussuiker ongeveer 37.000 ton alsnog als quotumsuiker in Europa geplaatst. Hiervan hebben de leden van de coöperatie geprofiteerd met een extra uitbetaling van € 2,75 (totaal € 27,75 bij 16% suiker) over deze surplusbieten. Deze betaling is in de maand mei 2011 gedaan. Over de situatie van de Europese Suikermarkt na 2015 is nog geen definitief standpunt bekend. De eerste notities en gesprekken zijn in de Europese commissies geweest. Ook lopen er gesprekken tussen de vertegenwoordigers van de Europese Unie, de georganiseerde Europese bietentelers (CIBE) en de georganiseerde Europese suikerproducenten (CEFS). De uitdaging blijft dat er in de Europese markt enige vorm van stabiliteit blijft door een goed evenwicht in productie, consumptie en export en import van suiker. Tijdens het schrijven van dit verslag komen er geluiden dat tot 2020 het huidige quotumstelsel zal blijven, maar zeker is dit nog niet. De suikerbietenteelt blijft niet alleen in Nederland, maar ook internationaal een belangrijke teelt. Het is een gewas dat bijdraagt aan duurzaamheid en waarmee telers concurrerende saldo’s kunnen behalen. Het is ook een prima gewas bij veel telers in hun bedrijfsvoering, zowel in de vruchtopvolging als in de combinatie met de regionale c.q. lokale groeiomstandigheden.

Maatschappelijke aspecten Maatschappelijk verantwoord ondernemen Voor de coöperatie betekent het maatschappelijk verantwoord ondernemen onder andere het terugdringen van verspillingen in de ketens waarin zij actief is. Tijdens het boekjaar heeft de coöperatie een grote stap voorwaarts gemaakt in het terugdringen van verspillingen. _________________________________ Jaarverslag | 2010/2011 27

___________________________________ Alle leden die nog geen gebruik maakten van het webportaal van CSV COVAS, www.bieten.nl (ongeveer 60%), zijn persoonlijk benaderd. Deze persoonlijke benadering heeft ertoe geleid dat van de 60% alsnog 40% gebruik is gaan maken van het webportaal. Het eindresultaat is dat bijna 80% van de leden alle gegevens en documenten via het webportaal ontvangt en dat nog 20% alle gegevens per post wil blijven ontvangen. Deze laatste groep betreft voornamelijk de ‘oudere leden’ van de coöperatie, leden die weinig affiniteit hebben met een computer. In de keten is CSV COVAS kritisch bij de inzet van transportmiddelen tijdens de campagne. Zonder dit te kunnen kwantificeren hebben we dit boekjaar minder lege kilometers gemaakt. Enerzijds zijn er meer retourproducten vervoerd en anderzijds zijn er transportcombinaties gemaakt in de aanvoer naar en afvoer vanaf de fabriek in Jülich. Het speerpunt voor de toekomst is de maximale belading van vrachtwagens. Daarbij zet de coöperatie in op flexibele transportmiddelen die technisch goed zijn uitgerust. Vanuit de ‘biobased economy’-gedachte wordt het project bio-bietenbakje ‘COBI’ verder uitgewerkt. In dit project worden bietenvezels in biologische bloempotten verwerkt. Deze bloempotten ondergaan vervolgens een praktijktest. De uitdaging is een concurrerende en duurzame vervanger van fossiele plastics te maken. CSV COVAS is samen met Duynie Holding trekker van dit project, daarin wordt gezocht naar samenwerking met partijen.

Sociaal verslag De opgebouwde cultuur van tevredenheid en plezier in het werken heeft zich verder gesetteld in de organisatie. ‘Samenwerkers’ die elkaar helpen en ondersteunen om tot een gezamenlijke prestatie te komen.

De samenwerkers

_________________________________ Jaarverslag | 2010/2011 28

___________________________________ Aan de verbeterpunten, die uit de eindejaarsgesprekken zijn gekomen, is door iedereen volop gewerkt. Deze aanpak heeft ertoe geleid dat voor bijna alle punten een oplossing is gevonden, een oplossing waarmee iedereen verder kan. Om duidelijkheid te krijgen in ieders taken en verantwoordelijkheden is een ‘organisatiebord’ opgemaakt. Hierin is op persoonlijk niveau aangegeven voor welke taken men verantwoordelijk is. Dit bord krijgt een centrale plaats in het kantoor. Aan de opvolging van vertrekkende medewerkers en de kennisuitwisseling naar de jongere medewerkers is begonnen. Door gebruik te maken van een vorm van coaching door senior medewerkers wordt hieraan invulling gegeven. Het dicht bij de praktijk staan en daar samen over te praten en handelen, geeft de nieuwe en jongere medewerkers het juiste gevoel. Belangrijk daarin blijft dat de jongere medewerkers hun eigen visie gaan ontwikkelen, een zienswijze die moet aansluiten bij de huidige wensen van de leden. Het lage ziekteverzuim van 1% blijft de bevestiging dat we op de goede weg zitten.

Financiële aspecten Afsluiting van ingroeimodel Vanaf 2011 is er bij de coöperatie geen verschil meer in de vormen van lidmaatschap. Nadat Suiker Unie de suikeractiviteiten van CSM had overgenomen is er, toentertijd, een verschil tussen lidmaatschappen ontstaan. Dit onderscheid uitte zich met name in verschillen bij de uitbetaling van de winsten uit de zogenaamde ‘niet-suikeractiviteiten’. Met het ontwikkelde ingroeimodel is dit weggewerkt en is er één vorm van lidmaatschap gekomen. De laatste stap van het ingroeimodel is tijdens het teeltseizoen 2010/2011 genomen. Met de afsluiting van dit model vervallen de verschillen in de uitkeringen op ‘nietsuikeractiviteiten’. Het gevolg van deze verandering is dat het uit te betalen bietengeld en de marges daarop lager komen te liggen. Investeringen & desinvesteringen In 2010/2011 is nauwelijks geïnvesteerd. Volgens de plannen zijn in de hal nieuwe magazijnstellingen geplaatst en is voor de campagneplanning een netwerkversie gemaakt. Beide investeringen zijn binnen de begroting uitgevoerd. Financiering De coöperatie heeft geen externe financiering. Alle investeringen en desinvesteringen zijn gedaan vanuit de eigen financiële middelen. Toekomstige investeringen en financieringen Voor 2011 is de vervanging van de directieauto gepland. Daarnaast wordt door AZN geïnvesteerd in nieuwe software voor de administratieve vastlegging van contracten en de handel in aardappelen. Deze nieuwe software sluit aan bij bestaande programmatuur van CSV COVAS. _________________________________ Jaarverslag | 2010/2011 29

___________________________________

Vanuit de notitie ‘CSV COVAS waardeert haar toekomst’ liggen er voorstellen om te investeren in kennisvergaring en projecten om te komen tot nieuwe activiteiten. Door de ledenraad is daarvoor een investeringsbudget beschikbaar gesteld van 0,5 mln. euro. Dit budget gaat niet ten koste van het uit te betalen bietengeld, maar zal via de jaarexploitatie ten laste komen van het vermogen van de coöperatie. In een driejarenplan worden deze investeringen en plannen verder uitgewerkt. Risicobeheersing De dekking van de exploitatiekosten komen met name uit de bruto marges die met de activiteiten worden behaald. Deze marges fluctueren nauwelijks waardoor het een te overzien risico is. De liquide middelen van de coöperatie worden op een verantwoorde en ‘defensieve’ manier beheerd. Een deel van de gelden is vastgezet in RABO-ledencertificaten, daarnaast staat het grootste deel op spaarrekeningen. Voor de toekomst zal er gekeken worden naar andere vormen van beleggingen met een defensief karakter. Enkele telers van CSV COVAS wonen en telen bieten in het buitenland (Duitsland en België). Voor de financiële afwikkeling met deze telers betekent dit, dat ook de buitenlandse BTW moet worden teruggevraagd c.q. moet worden afgedragen. Deze afrekening met de Duitse en Belgische autoriteiten betekent, dat er enkele maanden zit tussen het moment van aangifte en moment van afwerking. Deze tijd moet financieel worden overbrugd. Voor de medewerkers van CSV COVAS is een collectieve pensioenverzekering afgesloten. Deze verzekering is ondergebracht in het ”Solidair pensioen” van Interpolis. Solidair door krachtenbundeling van meerdere bedrijven in deze verzekering. In het boekjaar 2010/2011 is de premieafdracht voor CSV COVAS in vergelijking met het voorgaande boekjaar gelijk gebleven. Door Interpolis zijn in 2010 aan de deelnemers van het solidair pensioen voorstellen gedaan om deel te gaan nemen aan het nieuwe contract: ‘Solidair pensioen 2013’. In deze nieuwe overeenkomst zullen voor de toekomst bestendige voorstellen worden gedaan. Enerzijds wordt gekeken naar de uitkomsten van het nationale debat over het pensioen en anderzijds is het belangrijk dat de pensioenen betaalbaar worden gehouden voor CSV COVAS en haar werknemers. De coöperatie heeft de intentie om aan dit nieuwe contract deel te gaan nemen. De risico’s die voortkomen uit de interne beheersaspecten worden ondervangen door het steeds beter beschrijven van de organisatie. Met het opstellen van een ‘organisatiebord’ gekoppeld aan werkinstructies en procedures is hier invulling aan gegeven. Met de aanstelling van een nieuwe medewerkster als ‘Controller / hoofd financiële administratie’ krijgt de controle op volledigheid van gegevens opnieuw de aandacht. Gekeken door de bril van deze nieuwe medewerkster, krijgt de organisatie regelmatig de ‘waarom-’vragen die iedereen scherp houden. _________________________________ Jaarverslag | 2010/2011 30

___________________________________ Aansluitend verricht de externe accountant jaarlijks zijn controlewerkzaamheden. Deze controle bestaat uit een interim-controle en een eindcontrole op alle entiteiten die onder de verantwoordelijkheid van CSV COVAS vallen. Aansprakelijkheidrisico’s van CSV COVAS worden beheerst met de verzekeringspolissen voor o.a. de bedrijfsaansprakelijkheid en de bestuurdersaansprakelijkheid. De bedrijfsaansprakelijkheid bestaat uit onderdelen gericht op producten en op personeel. Het debiteuren- en crediteurenrisico is voor CSV COVAS laag. Het aantal debiteuren is zeer beperkt en het zijn dan ook nog financieel sterke debiteuren die afnemer zijn van de door de leden geteelde gewassen. Hiermee is CSV COVAS verzekerd van haar inkomsten en zijn de crediteuren van CSV COVAS verzekerd van hun te ontvangen gelden. Een betalingstermijn van 14 dagen is daarbij regel. Met de tijdige aanstelling van nieuwe medewerkers, die gedurende één seizoen worden begeleid, wordt gewerkt aan behoud van kennis in de organisatie. In de komende vijf jaren zullen een vijftal medewerkers bij de coöperatie stoppen, waarbij de opvolging op vergelijkbare wijze zal worden ingevuld.

_________________________________ Jaarverslag | 2010/2011 31

___________________________________ Jaarrekening CSV COVAS Samengevoegde balans per 30 april 2011

30 april 2011

ACTIVA €

€

30 april 2010 €

€

Vaste activa Materiële vaste activa Bedrijfsgebouwen en terreinen Andere vaste bedrijfsmiddelen Niet aan de bedrijfsuitoefening dienstbaar

1.227.622 77.212 915.882

1.249.905 92.905 937.758 2.220.716

Financiële vaste activa Aandelen Cosun Effecten

5.090.168 657.638

2.280.568

5.161.135 657.638 5.747.806

5.818.773

Vlottende activa Voorraden Grond- en hulpstoffen Handelsgoederen

63 62.721

62 39.514 62.784

Vorderingen Debiteuren Omzetbelasting Vennootschapsbelasting Overige vorderingen en overlopende activa

Liquide middelen

_________________________________ Jaarverslag | 2010/2011 32

538.593 113.695 138.454 254.267

39.576

590.104 291.299 2.741.937 1.045.009

3.623.340

5.507.220

2.740.611

14.583.535 ========

14.502.868 ========

___________________________________

30 april 2011

PASSIVA €

€

30 april 2010 €

€

Groepsvermogen Geconsolideerd eigen vermogen

7.752.149

7.708.392

89.158

109.975

Voorzieningen Latente belastingverplichting Langlopende schulden Overige leningen Entreegelden

1.088.129 3.836.799

1.200.115 3.927.181 4.924.928

5.127.296

Kortlopende schulden Rentedragende schulden Aflossingsverplichtingen overige leningen Niet-rentedragende schulden Crediteuren Nog te betalen bietengeld Loonbelasting, volks- en werknemersverzekeringen Vennootschapsbelasting Overige schulden en overlopende passiva

_________________________________ Jaarverslag | 2010/2011 33

306.590

326.228

191.319 970.000 27.508 321.883 1.510.710

370.267 572.087 22.920 116.418 149.285 1.230.977 1.817.300

1.557.205

14.583.535 ========

14.502.868 ========

___________________________________

Samengevoegde winst- & verliesrekening (van 1 mei 2010 tot en met 30 april 2011) 2010/2011 € Opbrengsten Ontvangsten bietengeld + uitkering op aandelen Opbrengst nevenactiviteiten

42.188.645 14.936.489

2009/2010 €

41.146.148 16.760.220 57.125.134

Directe kosten Betaald bietengeld + uitkering op aandelen Kostprijs nevenactiviteiten

42.415.239 13.560.960

Bruto marge Overige bedrijfsopbrengsten Bedrijfskosten Lonen, salarissen en sociale lasten Afschrijving vaste activa Algemene bedrijfskosten Bijzondere lasten

40.801.115 15.325.254 55.976.199

56.126.369

1.148.935 790.192 1.939.127

1.779.999 2.039.741 3.819.740

1.188.313 83.500 757.021 0

1.260.856 67.878 751.199 52.542 2.028.834 - 89.707

Bedrijfsresultaat Financiële baten en lasten Rentebaten en soortgelijke opbrengsten Rentelasten en soortgelijke kosten

57.906.368

116.852 5.572

2.132.475 1.687.265

130.674 1.369 111.280

129.305

Resultaat uit gewone bedrijfsuitoefening voor ledenbetalingen

21.573

1.816.570

Belastingen resultaat

22.184

-277.386

43.757 ========

1.539.184 ========

Resultaat na belastingen

_________________________________ Jaarverslag | 2010/2011 34

___________________________________ Toelichting jaarrekening Exploitatie rekening De coöperatie heeft het boekjaar met een gezonde exploitatie en een goede winst kunnen afsluiten. Een winst die deels voortkomt uit de normale bedrijfsvoering en deels uit het collectieve aandelen bezit. Volgens de afspraken in de ledenraad wordt het resultaat maximaal uitgekeerd aan de leden. Dit betekent dat een bedrag van € 970.000 (zie balans) aan de leden zal worden betaald; dit komt overeen met een bedrag van € 1,30 per ton quotumbieten (16% suiker). In de lijn van de toentertijd opgestelde meerjarige fusiebegroting zijn de bedrijfskosten, exclusief bijzondere lasten, in dit boekjaar stabiel gebleven ten opzichte van het boekjaar 2009/2010. Bij deze kosten vormt het personeel de grootste post. De personeelskosten zijn met 6% gedaald. De ontvangsten en kosten voor nevenactiviteiten liggen lager omdat alle cichoreicontracten vanaf teeltjaar 2010 niet meer via de coöperatie lopen. Deze contracten worden rechtstreeks tussen telers en Sensus afgesloten. Betaalde bietengelden Bij 16% suiker zijn de onderstaande opbrengstprijzen voor de suikerbieten uitgekeerd (excl. BTW): Quotumbieten Surplusbieten 1 CSV COVAS-leden € 26,25 € 25,00 Ledentoeslag € 11,75 Uitkering op oude aandelen 2 € 3,00 De gemiddelde opbrengstprijs per ton voor quotumbieten is:

Basisprijs (+ ledentoeslag) Suikergehalteverrekening (16,65%) Verrekening Winbaarheid (90,5)

2010/2011

2009/2010

€ 38,00 € 2,16 € 1,89 € 42,05

€ 35,25 € 4,44 (17,44%) € 2,12 (91,0) € 41,81

Aanvullend op deze bedragen per ton zijn er premies uitbetaald. De definitieve vroege premie is gecorrigeerd aan de hand van een groeimodel (SUMO) en vormt een compensatie voor gemiste groei. Bij de definitieve vaststelling van de late premies zijn de extreme weersomstandigheden meegewogen. Ook hier zijn in bepaalde weken hogere premies vastgesteld. De som van de premies is opgenomen in de ontvangen en betaalde bietengelden.

1 2

Tot 100% boven de toewijzing en excl. gehalteverrekening. Dit is een Cosun-uitkering op niet-suiker activiteiten.

_________________________________ Jaarverslag | 2010/2011 35

___________________________________

Balans In tegenstelling tot de voorgaande boekjaren staan er op de balans geen overlopende posten die betrekking hebben op het bietenzaad. Met een solvabiliteit van ruim 50% laat de coöperatie een gezonde balans zien wat betekent dat het resultaat ‘maximaal’ zal worden uitgekeerd.

Bietenrooien in Zuid-Limburg

_________________________________ Jaarverslag | 2010/2011 36

___________________________________

Controleverklaring van de onafhankelijke accountant Aan de Algemene Vergadering van Coöperatie CSV COVAS u.a.

Bijgesloten samengevatte jaarrekening, bestaande uit de samengevoegde balans per 30 april 2011 en de samengevoegde winst- en verliesrekening over de periode 1 mei 2010 tot en met 30 april 2011, is ontleend aan de gecontroleerde jaarrekening van Coöperatie CSV COVAS u.a. per 30 april 2011. Wij hebben een goedkeurend oordeel verstrekt bij die jaarrekening in onze controleverklaring van 1 juli 2011. Desbetreffende jaarrekening en deze samenvatting daarvan, bevatten geen weergave van gebeurtenissen die hebben plaatsgevonden sinds de datum van onze controleverklaring van 1 juli 2011. De samengevatte jaarrekening bevat niet alle toelichtingen die zijn vereist op basis van de verplichtingen uit Titel 9 Boek 2 van het in Nederland geldende Burgerlijk Wetboek (BW). De jaarrekening kan derhalve niet in de plaats treden van het kennisnemen van de gecontroleerde jaarrekening van Coöperatie CSV COVAS u.a. Verantwoordelijkheid van het bestuur Het bestuur is verantwoordelijk voor het opstellen van een samenvatting van de gecontroleerde jaarrekening in overeenstemming met de grondslagen zoals opgenomen in de gecontroleerde jaarrekening 2010/2011. Verantwoordelijkheid van de accountant Onze verantwoordelijkheid is het geven van een oordeel over de samengevatte jaarrekening op basis van onze werkzaamheden, uitgevoerd in overeenstemming met Nederlands Recht, waaronder de Nederlandse Standaard 810, “Opdrachten om te rapporteren betreffende samengevatte financiële overzichten”. Oordeel Naar ons oordeel is de samengevatte jaarrekening in alle van materieel belang zijnde aspecten consistent met de gecontroleerde jaarrekening van Coöperatie CSV COVAS u.a. over 2010/2011 en in overeenstemming met de grondslagen zoals opgenomen in de gecontroleerde jaarrekening 2010/2011.

Tilburg, 1 juli 2011

ABAB Accountants B.V.

w.g. R.M. Smittenberg Registeraccountant _________________________________ Jaarverslag | 2010/2011 37

___________________________________

Verklaring Raad van Toezicht Aan de Algemene Vergadering van CSV COVAS Ter voldoening aan het bepaalde in artikel 24 van de Statuten, delen wij u mede dat wij de jaarrekening van CSV COVAS over het boekjaar 1 mei 2010 tot en met 30 april 2011 hebben onderzocht. Mede op grond van de controleverklaring van ABAB Accountants BV, stellen wij u voor de jaarrekening van CSV COVAS goed te keuren en het Bestuur te dechargeren. Namens de Raad van Toezicht, w.g. Drs. A.M.M. van Acht, voorzitter w.g. Ir. S.C.M. de Brouwer w.g. J.M.H. Fonteijn Asten, juli 2011

_________________________________ Jaarverslag | 2010/2011 38

___________________________________

_________________________________ Jaarverslag | 2010/2011 39

___________________________________

Kantooradres: CSV COVAS Ommelseweg 56 5721 WV Asten Tel.: 0493 – 34 89 89 [email protected] www.bieten.nl _________________________________ Jaarverslag | 2010/2011 40