N° 21
Nummer 1/2009
Sauter
Facts Alle energiegegevens in één oogopslag: om economische en ecologische redenen gevisualiseerd. Met de software SAUTER EMS kunt u snel zien waar de efficiëntie kan worden verbeterd.
SAUTER als competente, ervaren ontwikkelings- en innovatiepartner voor OEM-klanten. Bij de overgang naar hernieuwbare energie wordt geprofiteerd van de wederzijdse kennis.
Nieuwbouw hoofdkantoor Rabobank wordt gekenmerkt door transparantie.
SAUTER Nederland realiseert grootste Nederlandse BACnet project.
Het SAUTER relatiemagazine
INHOUD
4 SAUTER denkt vooruit en maakt
EDITORIAL
18 Het water efficiënt onder controle:
het mogelijk energie steeds effi-
met afsluiters en aandrijvingen
ciënter te benutten. Energie-efficiëntie en hernieuwbare
van SAUTER. Voortdurend verbeterde regelkwaliteit
energie als economische factoren. 6 Alle energiegegevens in één oog-
en vereenvoudigde bediening. 20 Spectaculair aan de buitenkant,
opslag: om economische en ecolo-
geraffineerd van binnen:
gische redenen gevisualiseerd.
de Slowaakse vestiging van de
SAUTER EMS maakt mogelijkheden voor efficiëntieverhoging zichtbaar.
firma Strabag. Aardwarmte en betonkerntemperatuur-
regeling voor zeer efficiënt energiegebruik.
8 Een beleveniswereld en het milieu op elkaar afgestemd: in het zwembadcomplex “AquaVexin” in
22 Nieuwbouw hoofdkantoor
Frankrijk.
Rabobank wordt gekenmerkt door
Milieuvriendelijkheid als centraal ontwerpdoel bij een grote zwemaccom-
transparantie. SAUTER Nederland realiseert grootste
modatie. 10 SAUTER novaTouch zorgt voor de
tra van grote IT-wereldconcerns. Microsoft en HP kiezen voor de Zwitsers-Indiase onderneming. 28 SAUTER als specialist op het ge-
in de Karpaten: SAUTER webmanagement in de Roemeense stad
bied van energie-efficiëntie. In het vernieuwde groepshoofdkantoor in Basel wordt duurzame energie ge-
Brasov. Modernisering van de energieverdeling
bruikt.
met SAUTER. 30 Energiemanagement onder een verzengende zon: fort Al Jahili in
14 SAUTER als competente, ervaren ontwikkelings- en innovatiepartner voor OEM-klanten.
Bertram Schmitz, CEO van SAUTER HeadOffice en de SAUTER-groep
26 SAUTER RACE in twee Indiase cen-
een veilig en efficiënt koelsysteem vereist. 12 Afstandsverwarming en -bewaking
Bij watergebruik is sprake van vele stromingen – SAUTER helpt mee de richting hiervan te bepalen.
Nederlandse BACnet project.
gewenste koude. Waar fris ook echt fris moet blijven, is
Water is het meest voorkomende element op onze planeet. Het is niet alleen de basis voor het leven, maar ook een energiedrager en energiemedium. Het warmtegehalte en de temperatuurverschillen van water bepalen de potentiële energie, terwijl waterstromingen voor bewegingsenergie zorgen. Allebei deze energievormen worden sinds mensenheugenis benut. Pas in onze tijd wordt het gebruik van water niet alleen vanuit een technisch en economisch perspectief, maar ook vanuit een ecologisch standpunt bekeken.
Abu Dhabi. In een ommuurde oude vesting zorgt
Benutting van hernieuwbare energie
SAUTER voor efficiënte luchtbehandeling.
met wederzijdse kennisdeling.
Colofon
Beste lezer, Water is wereldwijd in voldoende hoe-
voor het verwarmen en koelen van gebou-
veelheden aanwezig, maar het is ongelijk
wen. In elk van zijn aggregatietoestanden
verdeeld. Als gevolg daarvan wordt er ook
– als ijs, vloeibaar of als damp – wordt het
op uiteenlopende manieren mee omge-
voor specifieke doeleinden benut.
gaan: van verkwistend in grote delen van het noordelijk halfrond tot uiterst spaarzaam
Om dit gebruik zo spaarzaam en efficiënt
in tropische en subtropische droge regio’s,
mogelijk te maken – ook met het oog op
waar water een schaars en daarom zeer
de totale benodigde energie – stelt SAUTER
kostbaar goed is. En hoe minder water
de technisch meest geavanceerde meet- en
voor effectief gebruik beschikbaar is, des
regeltechnieken ter beschikking. Of het nu
te moeilijker is het om drinkwater en water
gaat om de afsluiters met hun stromingsge-
voor industriële en agrarische toepassingen
optimaliseerde doorvoer, de aandrijvingen
(en daarmee de hygiënische behandeling)
met hun lage energieverbruik, de regelaars
te scheiden. Daar komt nog bij dat in gro-
met automatische instelling op basis van de
te delen van de wereld de waterbronnen
ruimte-indeling of de SAUTER EY-modulo
– rivieren, meren en oceanen – te intensief
systeemfamilie die uitstekend kan worden
gebruikt of vervuild worden. Dit heeft niet
aangepast aan de zich veranderende ge-
alleen plaatselijke, maar, met het oog op
bouwafmetingen en -toepassingen.
het ecologische evenwicht, uiteindelijk ook wereldwijde gevolgen. Des te belangrijker
In dit nummer van SAUTER Facts leest u
Contact: SAUTER HeadOffice,
is het water vanuit het perspectief van een
hoe SAUTER op internationaal niveau haar
Im Surinam 55, CH-4016 Basel
wereldwijde verantwoordelijkheid te bekij-
knowhow benut bij bronefficiënt gebouw-
Tel. +41 61 695 55 55, Fax +41 61 695 55 10
ken, waar en hoe het ook wordt gebruikt.
management. Verder informeren we u uit
SAUTER FACTS, het relatiemagazine van Fr. Sauter AG.
Internet: www.sauter-controls.com Verantwoordelijk voor de inhoud: Rudolf Maier Lay-out: Kinzel und Partner Werbeagentur, Ebikon SAUTER FACTS verschijnt in het Duits, Engels, Frans, Italiaans, Spaans en Nederlands.
de eerste hand over andere actuele ontwikSAUTER maakt efficiënt en op de
Afdruk toegestaan met bronverwijzing.
water mogelijk
Extra exemplaren kunnen bij Sauter Nederland worden opgevraagd. Distributie in Nederland door SAUTER
Zoals bekend is water vanwege zijn ther-
Building Control Nederland B.V., Gyroscoopweg 144-A, 1042 AZ Amsterdam, Postbus 20613, 1001 NP
mische eigenschappen een ideaal medium
Amsterdam. Telefoon 020 – 587 6700, Fax 020 – 587 6769. E-mail:
[email protected]
Sauter Facts N° 21
kelingen.
situatie toegesneden gebruik van Bertram Schmitz
Sauter Facts N° 21
ENERGIEVISIE
Energie-efficiëntie en de omschakeling naar hernieuwbare energie worden economisch doorslaggevende factoren.
Een voorbeeld is de voor 50.000 inwoners en 1500 bedrijven geplande stad Masdar
SAUTER denkt vooruit en maakt het mogelijk energie efficiënt te benutten.
in Abu Dhabi. De eerste voorbereidingen begonnen in februari 2008. De stad moet geheel vrij zijn van kooldioxide-emissie. Auto’s zijn er niet toegestaan. Daarom is een tramlijn gepland die de stad ook met het
De tijd dat fossiele energie goedkoop en in overvloed beschikbaar was, is voorbij. Ook al dalen de prijzen momenteel, alle deskundigen zijn het erover eens dat energie toch weer duurder zal worden. We moeten ons hierop voor de lange duur instellen, en wel meteen: door alle mogelijkheden voor het kostenefficiënt winnen, verdelen en gebruiken van hernieuwbare energie optimaal te benutten. SAUTER levert hierin een bijdrage op het gebied van gebouwmanagement, onze traditionele kerncompetentie.
nabijgelegen centrum van Abu Dhabi verbindt. Levensmiddelen zullen in de omgeving organisch worden geproduceerd, het afval wordt gerecycled en het afvalwater opnieuw gebruikt. Zonne-energie zal voor het grootste deel van de stroom zorgen, ook voor de installatie waarmee het water zal worden ontzout.
Met onze producten en diensten ondersteu-
ter tijdig op wisselende meteorologische
2008 SAUTER Middle East geopend in
nen wij alle andere gebouwtechnieken die
omstandigheden kan worden ingesteld.
Sharjah (VAE), terwijl kort daarvoor onze
ertoe leiden dat efficiënt wordt omgegaan
vertegenwoordiging SAUTER Romania in
De geplande stad Masdar in Abu Dhabi, het land waar onze jongste dochtermaatschappij is gevestigd, moet een CO2-vrije woon- en werkregio worden voor 50.000 bewoners en 1500 bedrijven, met zonne-energie en via zonne-energie aangedreven installaties voor het ontzouten van water.
met water en energie. Zo creëren wij bij-
Onze wereldwijde aanwezigheid staat
voorbeeld de omstandigheden waarbinnen
in het teken van uiteenlopende plaat-
economisch energiemanagement mogelijk
selijke behoeften
Dit zijn twee ontwikkelingen die aantonen
is in systemen van elke herkomst. Wij zor-
In de voorbije jaren is de naam SAUTER
dat de competentie van SAUTER op het ge-
afstemming van het gebouwklimaat op het
Juist in streken waar tot voor kort weinig
gen ervoor dat centrales voor blokverwar-
wereldwijd in steeds meer regio’s een be-
bied van gebouwmanagement in de meest
omgevingsklimaat erkend als een uitstekend
spaarzaam met bronnen werd omgegaan,
ming, warmtereservoirs en ijsreservoirs zo
grip geworden: dit wordt weerspiegeld
uiteenlopende klimatologische en economi-
handelsmerk van SAUTER. De toegepaste
komt men tot het inzicht dat oriëntatie op de
rendabel mogelijk worden benut. Of dat
door het groeiend aantal vestigingen en
sche omstandigheden tot haar recht komt. In
bronnen zijn zowel van natuurlijke als ma-
ecologische vooruitgang ook blijvend eco-
een betonkerntemperatuurregeling met wa-
vertegenwoordigingen. Zo is in november
steeds meer regio’s wordt de bronefficiënte
teriële aard.
nomisch voordeel oplevert.
Het is geen toeval dat SAUTER met haar knowhow nu ook in de Verenigde Arabische Emiraten (VAE) is vertegenwoordigd.
Boekarest van start is gegaan.
“Ecologische stedenbouw is een belangrijke factor om leefruimte in de toekomst te garanderen.”
Sauter Facts N° 21
Sauter Facts N° 21
Sauter Ems
Alle energiegegevens in één oogopslag: om economische en ecologische redenen gevisualiseerd.
Water
Comparison of years Daily consumption
Monthy consumption
Met de software SAUTER EMS (Energy Management Solution) kunt u snel zien waar de efficiëntie kan worden verbeterd.
Net zoals in moderne auto’s het brandstofverbruik wordt aangegeven en een navigatiesysteem de kortste route toont, zal ook in gebouwen het registreren van het verbruik, bijvoorbeeld met behulp van SAUTER EMS, een vanzelfsprekende manier worden om mogelijkheden voor energiebesparing aan te geven. Dergelijke systeemtoepassingen zijn nu al onderdeel bij de aanbesteding voor grote bouwprojecten. SAUTER Energy Management Solution (EMS) registreert, visualiseert en vergelijkt het verbruik en de kosten in bepaalde perioden – de tot dusverre meest veelzeggende basis voor uitgebreid, actief energiemanagement.
Heat
Category
Electricity
Met SAUTER EMS kan het gebruik in huidige en afgelopen perioden worden vergeleken en zo de ontwikkeling van de energie-efficiëntie zichtbaar worden gemaakt.
SAUTER EMS analyseert de gegevens van het
den: ook gegevens van externe systemen
giemanagement worden gecreëerd. Zo zijn
energie- en waterverbruik zoals de gebouw-
kunnen op dezelfde manier weergegeven
bijvoorbeeld vaak aanvullende meetpunten
exploitant wenst en bepaalt, bijvoorbeeld
en bewaakt worden.
en nieuwe energietellers noodzakelijk, die
als wekelijkse, maandelijkse of jaarlijkse
Sauter Facts N° 21
SAUTER EMS biedt doorlopende dynamische weergave van het totale energieverbruik binnen een geïntegreerd systeem en laat ook het gebruik in afzonderlijke gebouwen en gebouwvleugels zien.
de toepassing van SAUTER EMS zinvol ma-
vergelijkingen. Bovendien kunnen schom-
SAUTER EMS kan op twee manieren wor-
ken en de exacte, permanente meting van
melingen in het gebruik in de loop van de
den gebruikt. Ofwel de gebouwexploitant
het verbruik van stroom, warmte/koeling en
dag worden getoond. Zodra een ingestelde
koopt de software en bewaakt de instal-
water mogelijk maken.
grenswaarde overschreden wordt, geeft het
latie zelf (versie “non-hosted”). Deze versie
systeem een alarm af via e-mail of sms. De
wordt vooral veel gebruikt bij groot onroe-
Hoog besparingspotentieel bij de
software maakt het mogelijk, de gegevens
rend goed, waarbij dienovereenkomstig
meeste gebouwen
van meerdere verspreide gebouwen vanuit
geschoold personeel ter beschikking staat
Dankzij de vorderingen die de afgelopen ja-
één centrale te bewaken en te analyseren.
dat zonodig zelf kan ingrijpen. Voor alle
ren bij gebouwmanagement zijn gemaakt,
exploitanten zonder geschikt personeel
kan bij praktisch elk gebouw in mindere of
Veelzeggende vergelijkingen,
bestaat de mogelijkheid het registreren
meerdere mate energie worden bespaard.
realistische benchmarks
en evalueren van gegevens aan SAUTER
Via SAUTER EMS en dienovereenkomstige
Bij de vergelijkingen van het energieverbruik
over te laten (versie “hosted”). Een gebou-
maatregelen kan, afhankelijk van het ge-
van verwarmingssystemen wordt rekening ge-
wexploitant kan bijvoorbeeld via Hosting
bouw, 15% tot 40% op de exploitatiekosten
houden met de wisselende buitentemperatuur
gebouwmanagement aan SAUTER uitbe-
worden gespaard. Daarbij is niet de stand
en het daardoor wisselende energieverbruik.
steden. Voor de advisering en begelei-
der techniek maar de gebouwomhulling
De gegevens worden vervolgens zodanig
ding van klanten op het gebied van EMS
doorslaggevend.
bewerkt dat vergelijkbare waarden ontstaan.
wordt zorggedragen door de nationale en
“Dankzij de overzichtelijke weergave van de energieverbruikwaarden kunnen algemene en specifiek op gebouwen afgestemde benchmarks worden vergeleken.”
Alleen op deze manier kunnen veelzeggende
regionale SAUTER vestigingen, met onder-
vergelijkingen worden gemaakt. En alleen zo
steuning door de EMS-specialisten van het
zijn efficiëntiebenchmarks mogelijk die exploi-
SAUTER hoofdkantoor in Basel.
Thomas Buchmann, International Service Manager, SAUTER HeadOffice
Systeemneutraal softwaregebruik
Om het energiegebruik correct te kunnen
bij de klant of bij SAUTER
vastleggen, moeten ook de juiste compo-
SAUTER EMS is niet aan een systeem voor
nenten zijn geïnstalleerd. In veel gevallen
gebouwmanagement van SAUTER gebon-
moet eerst een basis voor verbeterd ener-
Thomas Buchmann
tanten opstellen voor hun gebouwen en die SAUTER als basis voor ontwerpers gebruikt.
Vaak nieuwe componenten als voorwaarde
Sauter Facts N° 21
MILIEUMANAGEMENT
Veelzijdig sport- en recreatieaanbod
Het hier toegepaste gebouwautomatise-
De uitgebreide programmafuncties in com-
Het grote zwembad, dat in het voorjaar van
ringssysteem EY3600-novaPro 32 is een
binatie met de instrumenten voor de doorlo-
2009 wordt geopend, bestaat uit vier af-
managementinstrument
tegelijkertijd
pende bewaking van de vermogensgege-
zonderlijke, elkaar aanvullende gedeelten:
een effectief werkend beheersysteem, door
vens van de installaties, maken SAUTER tot
• Zwemgedeelte met sportbassin, speel-
middel waarvan de exploitant de warm-
een onmisbare partner bij het oplossen van
bassin, pierebad, waterglijbaan en
teopwekking uit de verschillende energie-
dergelijke opgaven.
bubbelbad
bronnen gas, zonne-energie en elektriciteit
• Wellnessgedeelte met sauna, stoombad,
en
(warmtepomp) kan sturen. Het systeem
Op AquaVexin gelijkende projecten wor-
afkoelingsbad en massagedouches
maakt economisch management van het
den reeds in andere regio‘s in Frankrijk ge-
• Fitnessgedeelte met 25 plaatsen voor
stroomverbruik mogelijk door het afgenomen
realiseerd. Daarbij zal het nieuwe systeem
vermogen aan te passen aan het leverings-
SAUTER EY-modulo 5 met geïntegreerde
contract met de stroomaanbieder. Deze ef-
webserver aanvullende mogelijkheden en
ficiënte sturing van het energieverbruik met
voordelen bieden.
conditie- en krachttraining • Trainingsgedeelte met Powerplate voor individuele programma’s Het complex wordt aangevuld met een
de functie EMAX zorgt ervoor dat het con-
groots opgezet cafetaria.
tractueel overeengekomen verbruiksniveau
Didier Domanchin
niet wordt overschreden. Hiervoor worden
Jean-Jacques Debosque
Hoge eisen aan het
de vijf compressoren van de warmtepomp
energiemanagement
successievelijk ontlast.
Baudin Chateauneuf, de bedrijfsgroep die verantwoordelijk was voor de bouw, heeft
Knowhow van SAUTER
voor Franse gemeenten reeds meer dan
blijft eerste keuze
200 sport- en vrijetijdsbaden gebouwd.
Met dit project bewijst SAUTER Régulation
In een klimaat dat wordt gekenmerkt door
andermaal haar knowhow bij de realisatie
De installatie met 300 datapunten
moordende concurrentie heeft zij een be-
van haar doel: de hoogste mate aan com-
en 12 automatiseringsstations
roep gedaan op de knowhow van SAUTER
fort garanderen bij een optimaal gebruik
voor het regelen en het behan-
Régulation om aan de strenge eisen van dit
van de energie.
delen van lucht en water omvat:
project te kunnen voldoen.
• de centrale installatie voor warmteopwekking met twee verwarmingsketels en warmteterugwinning uit de rookgassen; • een verwarmingssysteem met radiatoren; • een vloerverwarming; • drie installaties voor lucht behandeling;
Een beleveniswereld en het milieu op elkaar afgestemd: in het zwembadcomplex “AquaVexin” in Frankrijk. Milieuvriendelijkheid door laag energiegebruik was een centraal ontwerpdoel bij het grote zwembad van Trie-Château.
• een warmtepompinstallatie water/water; • een bronpomp; • drie installaties voor bassinverwarming met twee warmtewisselaars elk: één voor de van de warmtepomp teruggewonnen energie
Het hightech bouwwerk voor een verzorgingsgebied van 50.000 inwoners is het resultaat van een voorbeeldige samenwerking op politiek, administratief en technisch niveau. Het project van 10,2 miljoen euro wordt gefinancierd door de departementen Eure en Oise en de regio’s Haute-Normandie en Picardie. SAUTER levert met het gebouwautomatiseringssysteem EY3600 novaPro32 een belangrijke bijdrage aan het realiseren van de projectdoelen.
en één voor de in het ketelhuis opgewekte energie; • drie circulatie-installaties; • een zonne-installatie voor waterverwarming; • de elektrische installatie voor verlichting en lift evenals inbraak-, geluid- en videobewakingcentrales.
Sauter Facts N° 21
Sauter Facts N° 21
KOUDETECHNIEK
eerst Regeling aan/uit + standaardcomponenten
Zoals het Duitse ministerie van Milieu (BMU) met betrekking tot de commerciële
later Elektronische regeling met SAUTER novaCool + hoogefficiënte componenten
koudetechniek vaststelde, “kunnen op dit gebied buitengewone besparingen worden
kregen, zijn nu binnen enkele jaren rendabel. Groot spaarpotentieel wordt geboden door de toepassing van componenten uit
Ø = 100 %
Vermogen
besparing, die vroeger nauwelijks gestalte
Vermogen
gerealiseerd. (…) Technieken voor energie-
Ø < 65 %
de nieuwste stand der techniek evenals de digitale besturing en regeling.”
Tijd
Tijd
Compacte regelaars SAUTER novaCool en SAUTER novaFreeze De regelaar SAUTER novaCool is ontwik-
componenten nodig: een elektronisch ex-
werken. De gewenste temperatuur van de
keld voor ventilatie-installaties met een di-
pansieventiel, twee frequentieregelaars, vijf
koelcel van bijvoorbeeld 0 °C kan zo niet
recte verdamper, een elektronisch gestuurd
sensoren en een SAUTER novaCool.
worden gehandhaafd – de werkelijke waar-
expansieventiel en een toerentalgeregelde
de wijkt aanzienlijk naar boven af.
compressor met condensatieventilator. De
Compacte regelaar SAUTER
SAUTER novaFreeze regelt daarentegen
novaFreeze tegen het bevriezen
Bij de meeste traditionele regelaars verloopt
koel- en vriesruimten, en wel met een op de
van het register
het ontdooien volgens een vast tijdschema.
vraag afgestemde ontdooiing en geoptima-
Het bevriezen van het register is een van de
Dat wil zeggen: de dooicyclus begint als
liseerde besturing van de dooiverwarming.
problemen bij het regelen van koel- en vries-
dit helemaal niet nodig is, of als het te laat
ruimten. Dit probleem is het eenvoudigst te ver-
is. Daarom hebben wij SAUTER novaFreeze
klaren aan de hand van een diepvriesruimte.
ontwikkeld. Dit systeem gaat het bevriezen
Al bij de ingebruikname sparen de regelaars van SAUTER tijd en geld. De koude-
in een vroeg stadium tegen, omdat het ont-
installatie wordt heel eenvoudig door de
In een slagerij bijvoorbeeld moeten de vers
dooien alleen naar behoefte plaatsvindt en
installatiebouwer zelf in gebruik genomen.
gekookte worsten vanwege de voedings-
wordt uitgevoerd met behulp van een opti-
Zonder het tijdrovende instellen van para-
koelketen zo snel mogelijk in de koelruimte
malisatiemodule. Eén ding staat vast: hier-
meters. Zonder omslachtig programmeren.
worden opgeslagen. De opstijgende damp
mee wordt energie en geld bespaard.
Zonder extra computer.
slaat direct neer op het koelregister, dat als gevolg hiervan bevriest. Hierdoor wordt het
SAUTER novaTouch zorgt voor de gewenste koude. Waar fris ook fris moet blijven, is een veilige koudevoorziening het alfa en omega – en daarbij kan enorm worden bespaard.
De volledig grafische bediening verloopt via
koelvermogen van de installatie sterk vermin-
een touchpanel, dat de gebruiker intuïtief en
derd. Pas nadat het register is ontdooid, kan
zonder lange uitleg door het overzichtelijke
de koeling weer met het optimale vermogen
Gisela Kornmeier
menu leidt. Binnen slechts vijf minuten kan de gebruiker de winstgevende techniek onder de knie hebben. Alle bedrijfsparameters voor het bewaken van de installaties zijn altijd overzichtelijk beschikbaar. Uiteraard kunnen de regelaars van SAUTER te allen
Om ook op het gebied van de koudetechniek efficiëntievorderingen te maken, heeft SAUTER haar in de praktijk beproefde compacte regelaars in twee versies verder ontwikkeld: enerzijds voor ventilatie-installaties en anderzijds voor koel- en vriesruimten. Daarbij is de volledige ervaring uit het succesproduct SAUTER novaTouch en de kennis van de specifieke behoeften en functieprincipes van koudecircuit samengekomen.
10 Sauter Facts N° 21
tijde in een aangesloten gebouwautomatiseringssysteem worden geïntegreerd. Het ombouwen van bestaande koude-installaties naar SAUTER novaCool biedt een enorm besparingspotentieel. Om de ingebouwde koeling energie-efficiënt te laten werken, zijn slechts enkele nieuwe
Sauter Facts N° 21 11
EPA PHOTO / PAUL BUCIUTA
STADSVERWARMING
De infrastructuren van de Roemeense energieopwekking en -verdeling stammen voor het grootste deel uit de zeventiger en tachtiger jaren, zijn naar huidige maatstaven niet efficiënt en voldoen volstrekt niet meer aan de nieuwste Europese milieueisen. EY3600 novaPro voor uiteenlopende toepassingen De in het hart van de Karpaten gelegen stad Brasov is in 2006 samen met de exploitatiefirma Centrala Electric de Termoficare (CET) Brasov begonnen met het saneren en moderniseren van haar productiemiddelen en van haar verdeelsysteem. Hiervan pro-
warmingscentrales doorgestuurd, namelijk
versterken, besloot de SAUTER Groep in
fiteren zowel de stroomconsumenten als de
de temperatuur- en drukwaarden samen met
2008 haar eigen dochterfirma in Roeme-
exploitanten en het milieu.
de bijbehorende status- en alarmmeldingen.
nië te openen: SAUTER Romania, www. sauter-control.ro.
Het investeringsbudget was bedoeld voor
In een volgende stap moet de overdracht
de aanschaf van grote componenten zoals
van de verbruikswaarden mogelijk worden
De goede reputatie en de dynamiek van
stookketels, pompen en omzetinstallaties,
gemaakt, om zo de vraag beter te kunnen
de SAUTER Groep met de nieuwe sy-
maar ook de automatisering, inclusief ge-
bepalen en in het vervolg het energiever-
steemfamilie EY-modulo maken de doelen
gevensoverdracht, visualisering en gege-
bruik te beperken en de efficiëntie te ver-
van SAUTER in Roemenië duidelijk: het
vensbeveiliging op een centrale pc.
hogen.
aanbieden van efficiënte en op de klant
Met de productfamilie EY3600 en het
SAUTER: een lange traditie
gebieden:
managementsysteem novaPro kon SAUTER
in Roemenië
• SAUTER Systems
een uitgebreide, krachtige, betrouwbare
SAUTER is via een lange gemeenschappelij-
• SAUTER Components
en economische oplossing aanbieden. Er
ke geschiedenis met Roemenië verbonden.
• SAUTER Services
werd een uitgebreid net voor gebouwma-
Al in de vijftiger jaren werden verschillende
• SAUTER Facility Management
nagement opgezet met 6900 datapunten.
prestigeprojecten, die de staat financierde,
gerichte oplossingen op alle vier bedrijfs-
Stadsverwarming en bewaking in de Karpaten: SAUTER webmanagement in de Roemeense stad Brasov. De nieuwe SAUTER-vestiging levert aanzienlijke bijdragen aan de modernisering van de energiedistributie.
De distributie van thermische energie is een sector die in Roemenië een grote verandering doormaakt. De grote steden betrekken hun energie voornamelijk via gecombineerde verwarmings- en elektriciteitscentrales die het milieu zwaar belasten – steenkool is nog steeds de meest gebruikte primaire energiebron – of via een centraal stadsverwarmings- en warmtenet. Langzaam maar zeker worden verouderde installaties nu gesaneerd of vervangen.
12 Sauter Facts N° 21
met behulp van het ontwerp en de techno-
Het team in Boekarest zal de ontwikkeling
Van gegevensoverdracht
logie van SAUTER gerealiseerd. Na de val
van deze vier marktsegmenten stimuleren
naar efficiëntieverhoging
van Ceausescu en van het communistische
in nauwe samenwerking met gespeciali-
Voor de CET-afgevaardigde Marian Anghe-
regime eind 1989 werd SAUTER vertegen-
seerde partners, tegen de achtergrond
lina is het grootste voordeel van de SAUTER-
woordigd door een agent en meerdere ge-
van bijna een eeuw ervaring in gebouw-
oplossing gelegen in de eenvoudige en
specialiseerde partners.
automatisering.
Om de marktaanwezigheid en het grote
Jean-Luc Fritzinger
doelmatige gegevensoverdracht per gsm. Vijf- tot zesmaal per dag worden de gege-
potentieel na de toetreding van Roemenië
vens van 62 verwarmingspunten en 31 ver-
tot de EU begin 2007 te ontwikkelen en te
Het CET-Brasov-team (links) en het team van SAUTER Romania (rechts) Sauter Facts N° 21 13
OEM IN BEWEGING
SAUTER als competente, ervaren ontwikkelingsen innovatiepartner voor OEM-klanten. Bij de overgang naar hernieuwbare energie wordt geprofiteerd van de wederzijdse kennisdeling.
OEM-samenwerking met SAUTER: de kortste route naar een nieuwe oplossing.
Bundeling van competenties.
Er is een verandering gaande onder het begrip SAUTER OEM. Terwijl SAUTER sinds lange tijd een favoriete leverancier van componenten voor de OEM-markt is, is een nieuw opgekomen commerciële activiteit gericht op de ontwikkeling van complete klantspecifieke oplossingen. Op basis van de jarenlange competentie van SAUTER op het gebied van de regeling en fabricage ontstaan nieuwe oplossingen en componenten – vooral voor het efficiënte gebruik van hernieuwbare energie – die onze OEM-klanten de gewenste technologische voorsprong geven en de tijd tot de marktintroductie verkorten.
Eisenpakket en oplossingstraject.
Vertaling naar het klantproduct.
Serieproductie en onderhoud.
Altijd voeling met markten en trends
Dankzij diverse contacten op beurzen en
Efficiënt gebruik van
De nationale of regionale SAUTER-vestigin-
andere vakevenementen zijn wij in staat
hulpbronnen en capaciteit
gen staan hun OEM-klanten bij met diep-
komende markt- en klanteisen vroegtijdig
Naast de behaalde technologische voor-
gaande marktkennis en een neus voor de
te herkennen en deze toe te passen bij de
sprong, maakt de ontwikkelingssamenwer-
huidige en toekomstige klantwensen. De
voorontwikkeling van onze OEM-technolo-
king met SAUTER ook een spaarzaam ge-
vereiste technische ondersteuning hiervoor
giemodules.
bruik van de eigen hulpbronnen en de snelle
wordt geboden door de OEM-specialisten
Dr. Thomas Laux
14 Sauter Facts N° 21
Het resultaat: innovatief maatwerk met een lange levensduur en van hoge kwaliteit.
uitbreiding van het productpakket mogelijk.
van ons hoofdkantoor, die ter plaatse samen
Daardoor is de kans groot dat bij het ont-
Terwijl wij aan het vervolgproduct voor de
met de OEM-klanten nieuwe oplossingen
staan van nieuwe eisen van onze klanten al
nabije toekomst werken, kunnen de klanten
uitwerken en daarmee ook de toekomstige
een belangrijke stap bij het voorwerk door
zich maximaal op hun kernactiviteit concen-
marktontwikkeling mede vormgeven.
SAUTER is gezet, waardoor de time-to-mar-
treren, en zodoende de capaciteit aanzien-
ket kan worden verkort.
lijk vergroten.
Sauter Facts N° 21 15
OEM IN BEWEGING
Stadsver warming
Warmte pompen
Zonwering
Verlichting
Gecontroleerd ventileren
Aanwezig heidsregi stratie
Stirlingmachine Zonnewarmte
Verwarmen/ koelen
Warmteterug winning
Blokver warming
Pelletoven
Krachtcentrale
uitbreidbaarheid van onze componenten en
De fijne kunst van de eenvoud
de uitbouwmogelijkheid van onze oplossin-
Dankzij ons vermogen om de bediening van
gen gegarandeerd.
complexe systemen eenvoudig te maken, is SAUTER OEM een gevraagde partner, zo-
Deze aanpak brengt tal van voordelen met
wel bij grote projecten als bij kleinere toe-
zich mee; behalve de universelere toepas-
passingen.
baarheid van onze producten en oplosHet SAUTER OEM-regelaarplatform
Netwerk
Toetsenbord
Radiografisch
Web
Individueel Individuele datatrans- bediening port
Uitgebreide mogelijkheden voor energiebenutting met SAUTER OEM.
Bij veel installaties die weliswaar niet onze
ontwikkelingskosten bij latere uitbreidingen
naam, maar wel ons stempel dragen, zijn
en een kortere time-to-market.
geen ‘systeemspecialisten’ nodig en kunnen deze eenvoudig door installateurs in
Touch Bus
singen valt ook te denken aan de lagere
Niet alleen nieuwbouwprojecten maar ook
gebruik worden genomen. En dat onze op-
renovaties zijn voor onze huidige OEM-
lossingen de beste kosten-batenverhouding
klanten een belangrijke markt. Daarom is
bieden, behoort eveneens tot de erkende
SAUTER OEM ook hier de juiste partner als
SAUTER-competentie.
het erom gaat onze klanten met onze kennis op het gebied van efficiënt energiegebruik
Met het OEM-regelaarplatform van
en -distributie ter zijde te staan. Gaat het bij
SAUTER kunnen alle energiebronnen
de renovatie bijvoorbeeld om de omscha-
worden benut om verschillende installaties
keling naar nieuwe, hernieuwbare energie,
te voeden, te regelen en met elkaar te verbinden.
Dr. Thomas Laux
dan kan SAUTER OEM alles bieden: van Mochten onze OEM-technologie-modules
behulp van de daaruit gewonnen synergie-
thermische aandrijvingen of klantspecifieke
niet onmiddellijk tegemoetkomen aan een
effecten nieuwe energie-efficiënte warmte-
regelaars tot complete radiografisch of via
aantal toekomstige klanteisen, dan kan
pompsystemen op de markt te brengen.
kabels gestuurde OEM-systemen voor ruim-
SAUTER elk gewenst moment terugvallen op een fijnmazig technologisch partnernetwerk.
temanagement.
SAUTER OEM-oplossingen maken
Zicht op de totale energiestroom
gebouwen energie-efficiënt.
Onze focus ligt echter niet alleen bij de ef-
Conventioneel of regeneratief, uit de
ondersteunt
ficiënte winning van primaire energie, maar
aarde of van de zon: SAUTER OEM-oplos-
SAUTER de klanten van het productconcept
betreft natuurlijk ook het bredere gebied
singen maken altijd de meest efficiënte
tot en met de marktintroductie. Ook bij tests
van de efficiënte benutting. Immers: alleen
energiestroom mogelijk.
in het veld, de ingebruikname en product-
de overkoepelende regeling en optimalise-
onderhoud kunt u altijd op ons rekenen.
ring van de totale energiestroom kan in de
Alles
bij
elkaar
genomen
toekomst tot het gewenste succes leiden op Regelaarplatform voor
het gebied van efficiëntie.
veelzijdige energiebenutting De kern van onze ondersteuning van OEM-
Op de behoefte afgestemde koude- en
partners is een flexibel regelaar- en module-
warmteopwekking, geoptimaliseerde warm-
platform, dat is afgestemd op klantspecifieke
te- en koudedistributie alsook de bijbehoren-
eisen aan de energie-efficiëntie, vooral op het
de gecontroleerde woonruimteventilatie met
gebied van hernieuwbare energie. Een be-
warmte- resp. koudeterugwinning zijn hierbij
kend voorbeeld zijn water/water- en lucht/
enkele belangrijke thema’s uit het totaalspec-
water-warmtepompen, die zowel de lucht als
trum, die wij nu al met onze OEM-partners
de aarde gebruiken om gebouwen te verwar-
omzetten in producten en oplossingen.
men of zelfs te koelen. Bij de regeltechnische processen in warmtepompen – net als bij het
Modulaire OEM-oplossingen voor flexi-
construeren van de warmtepompen zelf – be-
bele toepassingen en uitbreidingen
staat nog steeds ruimte voor verbetering ten
Bij de ontwikkeling van oplossingen voor
aanzien van de energie- en kostenefficiëntie.
onze OEM-klanten letten wij voortdurend op een interne en/of externe modulaire
16 Sauter Facts N° 21
Momenteel werken wij al nauw samen met
vormgeving. Volgens het motto ‘klein begin-
fabrikanten van warmtepompen, om met
nen en later uitbreiden’ is zo de toekomstige
Sauter Facts N° 21 17
COMPONENTEN
Een overzichtelijk programma
sing (Dezincification Resistent). Om wrijving
verschillende lengtes en typen gemakkelijk
voor vele toepassingen
te vermijden, heeft de kogel een gepolijst
worden aangesloten. Verschillende functies,
Met enkele basismodellen die flexibel aan
oppervlak en is hij verchroomd. Hierdoor is
zoals een hulpcontact, kunnen naderhand
uiteenlopende eisen aangepast en veelzij-
de kraan niet alleen gegarandeerd vrij van
worden toegerust. De hoge beschermings-
dig gecombineerd kunnen worden, maken
lekkages maar wordt het water bovendien
klasse IP54 garandeert de elektrische vei-
wij het kiezen van de juiste afsluiter- aan-
schoongehouden, doordat er geen zink kan
ligheid en maakt montage op een vochtige
drijvingcombinatie – en daarmee het voor-
vrijkomen.
plaats mogelijk.
Efficiëntie in de kleinste ruimte: ven-
Geïntegreerde regelintelligentie:
Net zo simpel is de montage en in
tielaandrijving voor vloerverwarmin-
SAUTER Universal-Technologie (SUT)
gebruikname van de servomotoren; daar-
gen… en nog veel meer
Onze nieuwe generatie aandrijvingen bevat
voor is zelfs geen gereedschap nodig.
De supercompacte aandrijving SAUTER
alles wat nodig is om de hoogste regelkwa-
Wij bieden de ideale oplossing: van het
AXT2 is een ander voorbeeld van ons stre-
liteit te waarborgen, zoals variabele aan-
kleinste tot het grootste debietvolume: met
ven om de afmetingen en het opgenomen
sturing, automatische aanpassing aan de
weinig opgenomen vermogen maar grote
vermogen te minimaliseren en de regelpre-
regelmodus, zelfdiagnose en gegevensop-
capaciteit. Van de eenvoudige regeling
cisie te maximaliseren. Deze thermische
slag. Bovendien worden de aandrijvingen
van de vloerverwarming tot debietregeling
aandrijving is de ideale oplossing op alle
automatisch uitgeschakeld als de aanslag
van water voor stadsverwarming bevat het
plaatsen waar de ruimte krap is. Met de ge-
bereikt wordt – een praktische functie voor
SAUTER-programma de juiste componenten,
patenteerde koppeling past de aandrijving
minimaal energieverbruik. Is een kogelaf-
vervaardigd van hoogwaardig materiaal.
bij elke kleine afsluiter in de normally clo-
sluiter gecombineerd met een SUT-aandrij-
sed (NC)-uitvoering met een sluitbereik van
ving en wordt hij drie dagen niet gebruikt,
Kogelkraan met perfecte techniek
4,5 tot 18,5 mm en in de normally opened
dan beweegt de aandrijving de kogel au-
en materiaalkeuze
(NO)-uitvoering van 8,5 tot 22,5 mm. De
tomatisch om blokkering te voorkomen. Bij
Een specialiteit binnen ons componentpro-
eveneens gepatenteerde montage volgens
deze aandrijvingen is aan alles gedacht
gramma is de kogelafsluiter in 2-weg- en
de LFL-techniek (Low-Force-Locking) maakt
om langdurig onberispelijk functioneren te
3-weg-uitvoering. Deze kraan zorgt voor de
de eenvoudigste aansluiting van aandrij-
garanderen.
maximale doorstroming bij een gemiddeld
ving en ventiel mogelijk. De grote, zichtbare
even hoge karakteristiek en overtreft qua
en met de hand voelbare standaanduiding
regelprecisie alle huidige standaards. Het
zorgt voor moeiteloze functiecontrole. Dank-
element en de kogel bestaan uit DZR-mes-
zij de stekkeraansluiting kunnen kabels van
raadbeheer van installateurs – eenvoudig.
Fabien Peter
Het water efficiënt onder controle: met afsluiters en aandrijvingen van SAUTER. Detailverbeteringen verhogen de regelkwaliteit en vereenvoudigen de bediening van de componenten.
De regeling van waterstromen in gebouwen behoort sinds lange tijd tot de kerncompetenties van SAUTER. Ons actuele programma van kogelafsluiters, afsluiters, thermische aandrijvingen en SUT-aandrijvingen is wereldwijd het ijkpunt voor regelkwaliteit, efficiëntie, flexibiliteit en eenvoudige bediening. Overal waar water wordt gebruikt in gebouwen, zorgen regelapparaten van SAUTER voor duurzame kwaliteit in de regeling en distributie.
18 Sauter Facts N° 21
Sauter Facts N° 21 19
BETONKERNACTIVERING
Spectaculair aan de buitenkant, geraffineerd van binnen: de Slowaakse vestiging van de firma Strabag. Met aardwarmte en betonkernactivering is zeer efficiënt energiegebruik mogelijk geworden.
Als een van de grootste bouwondernemingen ter wereld heeft het Oostenrijkse Strabag AG onlangs zijn vestiging in Bratislava voltooid. Het nieuwe kantorencomplex, aan de vormgeving waarvan is meegewerkt door het museum voor moderne kunst in Wenen, geeft niet alleen aan de buitenkant de indruk van een kunstwerk met een eigen karakter. Ook voor de voorziening, de distributie en het gebruik van energie is gebruik gemaakt van alle mogelijkheden die modern gebouwmanagement te bieden heeft.
van ±3 °C bijstuurt en in de zomer als koelsysteem kan worden gebruikt. Voor de vertrekken met verlieswarmte, zoals de vergaderruimten, zijn koelplafonds ingebouwd. In het souterrain bevindt zich de serverruimte met stabiele koudevoorziening, zowel in de zomer als in de winter. Voor noodgevallen is een compacte koelinstallatie voorzien. De kamertemperatuur wordt bewaakt via
Het gebouw, dat twee souterrains met gara-
De 90 sondes hebben een lengte van 90 tot
ges bevat, bestaat uit een oostelijke en een
110 meter en halen de grondwaterwarmte
westelijke vleugel met respectievelijk zes en
uit de buurt van de Donau. Drie warmtepom-
Voor de luchtverversing in het gebouw en
drie etages. Het complex bevat ca. 350
pen met een vermogen van elk 550 kW
voor de klimaatregeling zijn acht ventilatie-
kantoren, een kantine, een keuken, een
leiden de warmte/koude via een warmte-
installaties ingebouwd. In het geleidingssy-
kleuterschool, een postkantoor, een dokters-
wisselaar – een primair circuit met propy-
steem zijn ook 90 brandwerende kleppen,
praktijk, archiefruimten en ruimten voor ge-
leen/glycol 30% en een secundair circuit
rookkleppen en brandventilatie ingebouwd,
bouwtechniek. Op het dak zijn technische
met water – naar de verbruiksapparaten.
evenals een systeem voor CO-detectie in
installaties aangebracht, zoals ventilatiesystemen en koelers.
fancoils.
de garages. Het comfort wordt gegarandeerd door een actieve betonkern. Deze is verdeeld in mo-
Aardwarmte, aardkoude en
dules van 15 m2 elk, waar het water vanuit
actieve betonkern
een verdeler naar toe wordt geleid via een
Voor het verwarmen en koelen van het ge-
change-over systeem.
Ivan Hollan
bouw wordt aardwarmte resp. -koude via aardwarmtesondes vanuit het binnenste van
Elke kantoorruimte is bovendien uitgerust
de aarde naar de warmtepompen geleid.
met vloerverwarming, die met een marge
Het systeem EY3600 in het Strabag-gebouw in Bratislava: Het geleidingssysteem EY3600 bestaat uit:
• Warmte- en koudeverdeling
• 32 automatiseringsstations EYL en EYU
• Waterbereiding
• 90 universele regelaars novaFlex
• Verlichting
• 20 regelaars ecos voor afzonderlijke
• CO-detectie in garages
ruimten • verbinding van warmtepompen en
• Controle van verschillende technische installaties en een weerstation
powermeters via MODBUS en de warmte- en koudeteller via M-bus
De visualisering gebeurt door middel van SAUTER novaPro met bewaking op afstand
Het geleidingssysteem stuurt en regelt:
via internet en alarmmeldingen via sms en
• Ventilatie-installaties
e-mail. Ook is volledig mobiele bewaking
• Warmte- en koudeopwekking
vanaf een laptop mogelijk.
De pijpleidingen in de betonkern 20 Sauter Facts N° 21
Sauter Facts N° 21 21
Bron: Rob Ligtvoet, Kraaijvanger Urbis
Rabobank
De maximale hoogte van de torens wordt
Voor Rabobank Nederland is de nieuw-
installaties. Door efficiënt gebruik van ener-
bepaald door de Dom van Utrecht, die met
bouw van het bestuurscentrum hét moment
gie komt de Energie Prestatie Coëfficiënt
112 meter het stadsbeeld moet blijven do-
om een nieuwe stijl van werken te introdu-
maar liefst 35% lager uit dan momenteel
mineren. De nieuwbouw blijft eerbiedig on-
ceren. Er wordt niet gekeken naar aanwe-
door de Nederlandse overheid is voorge-
der deze grens. De twee torens, waarvan
zigheid, maar naar de behaalde resultaten.
schreven. Bij de keuze van de verschillende
het ontwerp van de hand van Rob Ligtvoet
Dit betekent dat het werkproces niet alleen
onderaannemers en leveranciers, was het
van architectenbureau Kraaijvanger Urbis
op de werkvloer plaatsvindt, maar ook
duurzaamheidaspect
komt, zijn op elke verdieping met elkaar
daarbuiten: thuis of onderweg. Een aanpak
factor. ‘Dat Sauter al haar producten vol-
verbonden. Van elke vijf verdiepingen, ver-
die overigens voor het gebouw en de ex-
gens de RoHS-standaard produceert, was
springt van vier verdiepingen de vloer naar
ploitatie ervan verregaande consequenties
één van de pluspunten’ volgens de heer De
binnen, waardoor vides ontstaan. In deze
heeft. Door het flexibele werkplekconcept
Vries, verantwoordelijk vanuit Rabobank
vides komen bomen te staan. De binnentui-
wordt 40% ruimte bespaard en worden de
Nederland voor de technische invulling van
nen, die bijdragen aan de klimaatbeheer-
beschikbare faciliteiten van het gebouw
de nieuwbouw.
sing van het pand, worden besproeid met
veel efficiënter gebruikt.
opgevangen regenwater.
onmiskenbare
De duurzaamheid van het gebouw wordt Duurzaam slopen en
berekend volgens de GreenCalc-score.
De dubbele glazen huid die de torens tot
duurzaam bouwen
Hierbij wordt rekening gehouden met ge-
één geheel samenvoegt, telt een glasopper-
Op de plaats waar de nieuwbouw is ge-
bouwgebonden zaken zoals de inzet van
Met een bruto
situeerd, stond tot voor kort het EDS-ge-
energie, water en materiaalgebruik en or-
vloeroppervlak van 50.000m2 voor de to-
bouw. De zorg die Rabobank Nederland
ganisatiegebonden aspecten als de keuze
rens en 6.000m2 voor de bijbehorende Pla-
heeft voor het milieu, kwam ook tot uiting
voor bijvoorbeeld andere werktijden. Het
za, kent de Rabobank Campus een totaal
in de duurzame sloop van dit pand; 98%
gebouw scoort nu al ruim boven de 300
120.000m2.
vlakte maar liefst
20.000m2.
De 25 verdie-
van de gesloopte materialen wordt herge-
punten. Daarmee wordt het gebouw één
pingen tellende torens en de bijbehorende
bruikt. Zo wordt 100 ton glas omgesmolten
van de duurzaamste van Nederland.
Plaza, vormen het hart van de Rabobank
en hergebruikt, worden systeemwanden en
Campus. Nog voordat met de bouw was
beveiligingspoorten gebruikt bij een ander
Transparante techniek
begonnen, heeft zij al een prijs gewonnen:
Rabobank pand en krijgt een enorme water-
‘Transparant’ is het woord dat zowel het
de FD Property NL Vastgoed Award.
pomp een tweede leven bij een technische
gebouw als de techniek in het gebouw op
school in Malawi.
juiste wijze typeert. De transparantie komt
oppervlak van
bijvoorbeeld tot uiting in de duidelijke, on-
‘Rabo Unplugged’:
Nieuwbouw hoofdkantoor Rabobank wordt gekenmerkt door transparantie.
een
Nieuwe manier van werken
Bij de nieuwbouw zijn duurzaamheid en
gecompliceerde opzet van de installaties,
Na voltooiing biedt de Rabobank Campus
energiegebruik belangrijk aspecten ook met
dit om adequaat beheer en onderhoud
plaats aan ongeveer 6.500 medewerkers.
betrekking tot de toegepaste materialen en
mogelijk te maken. Valstar-Simonis, advi-
Rabobank Nederland heeft voor de Campus voor het concept ‘Rabo Unplugged’ gekozen. ‘Rabo Unplugged’ staat voor de no-nonsense aanpak van Rabobank Nederland.
SAUTER Nederland realiseert grootste Nederlandse BACnet project. Het concept wordt onder verantwoording van Veldhoen + Company vorm gegeven. Typerend aan het concept ‘Rabo Unplugged’
De skyline van Utrecht (Nederland) krijgt een nieuwe aanblik door het verrijzen van het nieuwe Bestuurscentrum van Rabobank Nederland. Het ontwerp van de hoogbouw betreft twee enigszins gedraaide torens, die door een volledig glazen, dubbele huidfaçade worden samengevoegd. De 105 meter hoge torens vormen een prachtig samenspel met de bestaande omgeving. ‘Transparant’ is het woord dat zowel het gebouw als de techniek op juiste wijze typeert. Een transparant gebouw waar SAUTER de leverancier is van het gebouwmanagementsysteem.
is het flexibel omgaan met werkplekindeling: niemand heeft een vaste werkplaats. Ook de werktijden zijn losgekoppeld in het concept. Bij Interpolis, in het verleden een dochter van de Rabobank, werd een soortgelijk concept succesvol toegepast bij hoofdkantoor in Tilburg en diverse bijkantoren van het verzekeringsconcern. Hiermee groeide Interpolis uit tot het voorbeeld van Wietse Hut, Manager Sales SAUTER Nederland
22 Sauter Facts N° 21
‘het nieuwe werken’.
Sauter Facts N° 21 23
Rabobank
De in totaal bijna 2500 naregelingen van
communicatiemedium was voor het uitwis-
het pand, voorzien in de comfortregeling
selen van gegevens, groeit het duidelijk uit
Feiten & cijfers:
van klimaat, de besturing van de in de faça-
tot een communicatieplatform voor integrale
• 20 regelkasten voor primaire
de opgenomen zonwering en de bediening
installatietechniek. We zijn er van over-
en het dimmen van de verlichting.
tuigd dat BACnet/IP een toekomstgericht platform is. En dat sluit goed aan bij onze
Een bijzondere installatieklus die door de
organisatie.’
combinatie Wolter&Dros, BAM Techniek en
automatisering • 90 verdiepingregelkasten voor decentrale functies • 2.500 ruimteregelaars • 4.000 zonweringmotoren
Croon in een periode van 2,5 jaar gerea-
Voor de gebouwautomatisering van de in-
• 6.000 verlichtingarmaturen
liseerd wordt.
stallaties wordt de nieuwe lijn SAUTER EY-
• 50.000 datapunten op het GBS
modulo 5 met communicatie middels BACDe transparantie van het gebouw is ook
net/IP toegepast. Deze nieuwe modulaire
doorgezet naar de onderlinge communica-
lijn pas goed in het flexibele concept van
tie van de gebouwgebonden installaties. In
Rabobank en biedt de mogelijkheid van
Forest Stewardship Council (FSC)-keurmerk,
het ontwerp is er voor gekozen om alle in-
stapsgewijze en individuele uitbreiding.
evenals het gebruik van gelimiteerde bron-
stallaties via BACnet over IP te laten commu-
Bron: Rob Ligtvoet, Kraaijvanger Urbis
nen – gericht op hergebruik – zijn onder-
niceren. ‘Door het toepassen van BACnet/IP
Klimaatveranderingen
werp van de plannen voor van alle gebou-
weten we ons verzekerd van een open pro-
In 2006 bedroeg de totale emissie van han-
wen van Rabobank.
tocol met volop toekomstperspectief’, vertelt
del en industrie in de provincie Utrecht,446
Gerrit de Vries. ‘We hebben juist gekozen
miljoen kg CO2, 30 miljoen kg SO2 en
Volgens Rabobank vraagt de permanente
voor BACnet over IP, vanwege de openheid
2 miljoen kg fijnstof*, waarvan ongeveer
ontwikkeling van welvaart en groei om
en de enorme mogelijkheden die dit biedt
25% afkomstig was van utiliteitsgebouwen.
nauwgezette aandacht voor de natuur en
qua infrastructurele voorzieningen’.
Het is niet langer mogelijk om de ogen
het milieu. Op dit punt wil Rabobank een
gesloten te houden voor de klimaatveran-
bijdrage leveren met haar activiteiten.
Zo communiceren de klimaatinstallaties, de
deringen, vooral in Nederland. Diegenen
noodstroomaggregaten, de transportinstal-
die de documentaire ‘An Inconvenient Truth’
Onderdeel hiervan is om zaken te doen
laties (liften, roltrappen, e.d.) en de meer
van Al Gore hebben gezien, zijn zich er
met leveranciers die hetzelfde doel nastre-
dan 100 frequentieregelaars via BACnet/
van bewust dat het land een enorme uitda-
ven. “Maak duurzaamheid geaccepteerd
IP en met het Sauter BACnet gebouwma-
ging in het verschiet heeft. Hoewel de ma-
en het geaccepteerde duurzaam” zegt Bert
nagementsysteem novaPro Open (B-OWS).
nier waarop de klimaatverandering zich zal
Heemskerk, voorzitter van de Raad van Be-
manifesteren onderwerp van discussie is, is
stuur van Rabobank.
Over Rabobank Rabobank is één van de grootste financiële dienstverleners in Nederland, eind
De gekozen warmtepompen, parkeergara-
het probleem bespreekbaar gemaakt. Met
19e eeuw opgericht als een coöperatieve Raiffeisen-bank. Dit coöperatieve ka-
geventilatie en koelmachines, hebben nog
ongeveer 25% van het landoppervlak be-
Het mag duidelijk zijn dat Rabobank en
rakter kent de bank tot op de dag van vandaag. Rabobank is vertegenwoordigd
niet de mogelijkheid op te communiceren
neden de zeespiegel, zijn alle inwoners er
SAUTER een gezamenlijk doel hebben in het
in 43 landen en biedt werkgelegenheid aan 60.000 mensen. De bank kent mo-
middels BACnet/IP en zijn daarom via het
wel van doordrongen dat de effecten van
creëren van een duurzame leefomgeving.
menteel een Triple A-status, de hoogste status van financiële gegoedheid. Respect,
Modbus RTU protocol rechtstreeks op het
de klimaatverandering zo veel als mogelijk
integriteit, professionaliteit en duurzaamheid zijn de kernwaarden van de bank.
Sauter gebouwmanagementsysteem nova-
beperkt moeten worden.
www.rabobank.nl
Pro Open gekoppeld, dit geldt ook voor de
(*) Bron: Dutch National Matrix and Environmental Accounting (NAMEA)
energiemeters die door middel van het M-
Duurzaam hoofdkantoor
bus protocol zijn gekoppeld.
De gebouwconstructie, de technische installaties en het gebouwmanagementsysteem, zijn
Het complete Security Management Systeem
allen ontworpen om een optimaal comfort te bieden met een minimal gebruik aan ener-
seur van de installaties, heeft in het vooruit-
warmte en koeling van de aquifers (koude
Er wordt binnen de gebouwen onderscheid
(SMS),
strevende ontwerp gezorgd voor een laag
en warmteopslag in de bodem), in combina-
gemaakt tussen comfortkoeling en proces-
CCTV, inbraakbeveiliging, ontruiming, brand-
energieverbruik en een flexibele opzet van
tie met warmtepompen waarbij in de winter
koeling. Onder de proceskoeling wordt de
meldcentrale en sprinklerinstallatie, commu-
de installaties.
indien noodzakelijk aanvulling plaats vindt
koeling van onder andere de MER en SER-
niceert eveneens via BACnet/IP met het ge-
Reductie van CO2-uitsoot kan niet worden
met warmte uit het stadsverwarmingnet.
ruimtes verstaan. Voor de koudeproductie
bouwmanagementsysteem novaPro Open.
bereikt door alleen het energiegebruik te
De twee torens worden geventileerd met be-
De warmte of koude van de warmtepompen
van de proceskoeling zijn koelmachines
hulp van vier luchtbehandelingkasten, aan-
die niet gebruikt wordt, wordt opgeslagen
opgesteld, aangevuld met condensors voor
‘De keuze voor BACnet/IP was voor Ra-
Gelimiteerd gebruik van bouwmaterialen,
gevuld met kleinere LBK’s voor specifieke
in de vijf duo aquifers en kan naar behoefte
het aanvullend laden van koude.
bobank een heel bewuste, zegt de heer
ruimte, energie en water, het gebruik van
ruimten. De comfortinstallaties krijgen hun
weer gebruikt worden.
De Vries. ‘Waar BACnet in oorsprong een
onuitputtelijke bronnen zoals hout met het
24 Sauter Facts N° 21
bestaande
uit
toegangscontrole,
gie, wat minder uitstoot van CO2 betekent.
van nieuwe gebouwen te verminderen.
Sauter Facts N° 21 25
IT-gebouw
SAUTER RACE in twee Indiase centra van grote IT-wereldconcerns. Microsoft en Hewlett Packard kiezen voor het gebouwmanagement op hun campus voor de Zwitsers-Indiase onderneming.
India met zijn grote potentieel uitstekende IT-specialisten is vandaag de dag een populaire locatie voor deze branche. Zo hebben Microsoft in Hyderabad en HP in Bangalore grote centra die zich bezighouden met wereldwijde activiteiten voor deze beide ondernemingen. Vanwege haar ervaring en competentie is SAUTER RACE door de beide ITondernemingen gekozen voor het realiseren van het gebouwmanagement van hun campusfaciliteiten. HP Campus, Bangalore
Microsoft Campus, Hyderabad
Complexe integraties voor Microsoft
en in een extern systeem geïntegreerd. Van-
De campus van Microsoft in Hyderabad,
wege de daarbij bewezen vakkundigheid
met ca. 1200 medewerkers en verspreid
volgde daarna een aansluitende opdracht
over een oppervlak van 171.000 m2, om-
voor de realisering van het complete ge-
vat het India Development Center (IDC), het
bouwmanagement. Dit betrof de regeling
uit de eerste fase werd via een extern ma-
Diverse systemen van derden, zoals Trane
Global Delivery Center India (GDCI) en
van koelinstallaties, ventilatiesystemen, kli-
nagementsysteem geïntegreerd door middel
koelinstallaties,
de verkoop- en marketingorganisatie. Het
maatregeling via plafonds en vloeren, fan-
van SAUTER BACnet communicatiekaarten
men, SDMO generatoren en Emerson wis-
India Development Center (IDC) geldt als
coils, ventilatoren, beluchting en waterma-
(EYK300 F001). Alle systemen op de cam-
selstroomgeneratoren werden via Modbus
strategisch centrum voor de ontwikkeling
nagement – alles via één systeem: SAUTER
pus worden geëxploiteerd en onderhouden
resp. BACnet geïntegreerd. Het gebouw-
van belangrijke Microsoft-producten. Het
EY3600 novaPro Open. Bovendien moes-
door een team van SAUTER RACE.
managementsysteem regelt ook een die-
Global Delivery Center India (GDCI) ont-
ten systemen van derden worden geïnte-
wikkelt applicaties voor het ondersteunen
greerd, zoals ventilatie-installaties van Stulz
Compleet gebouwmanagement
worden ingeschakeld als de hoofdregelaar
van de wereldwijde Microsoft-activiteiten
naar Modbus, wisselstroomgeneratoren van
voor Hewlett Packard
uitvalt.
en beheert de totale IT-infrastructuur van de
Danfoss naar Modbus en koelinstallaties
De campus van HP in Bangalore bevat op
onderneming.
van Carrier naar BACnet. 1400 SAUTER-re-
een oppervlak van ca. 41.800 vierkante
De klimaatregelaars voor de laboratoria zijn
gelaars en twee managementcentrales voor
meter de Systems Technology & Software
via Modbus geïntegreerd, en de gegevens
Het team van SAUTER RACE heeft in een
65.000 datapunten elk bewaken en sturen
Division (STSD), het regionale centrum Asia
worden via een OPC-protocol doorgegeven
eerste projectfase de regeling van VAV-in-
de HVAC-systemen op de hele campus. Het
Pacific voor Enterprise Storage Systems en
aan het HP Dynamic smart cool system. Dit
stallaties (Variable Air Volume) geïnstalleerd
externe VAV-systeem met SAUTER-regelaars
de Software Global Business Unit. Daarbij
systeem regelt de ventilatie-installaties van
komen Data Centers, waarin momenteel
Emerson via het gebouwmanagementsy-
servers met een waarde van meer dan een
steem, dat hierbij als ‘key interface’ dient.
Emerson
back-up
syste-
selgenerator met stand-by-regelaars die
miljard US dollar worden getest. Het SAUTER-RACE-TEAM: Srinivasa Ramanujam, Badari Rangan, Rajesh Kumar, Anand en Nagendra (vlnr.)
Ook op de HP-campus worden alle systeHet
gebouwmanagementsysteem
van
SAUTER bestaat uit twee managementcen-
men geëxploiteerd en onderhouden door een team van SAUTER RACE.
trales, elk voor 65.000 resp. 2000 datapunten, ca. 450 regelaars voor VAV’s, luchtbehandelingsinstallaties,
plafondkli-
maatregelaars, fancoils, cassetteklimaatregelaars, ventilatoren en installaties voor afvalwaterbehandeling.
26 Sauter Facts N° 21
Sauter Facts N° 21 27
INTERN
De vestiging van het nieuwe multifunctionele bedrijfsgebouw in Basel biedt SAUTER de gelegenheid ook haar eigen energievoorziening te vernieuwen. Zo worden op twee platte daken van het bestaande gebouwencomplex zonnecollectoren aangebracht, en wordt het nieuwe gebouw volgens de Minergie-standaard gebouwd. Hiermee wil SAUTER tonen wat tegenwoordig en in de toekomst ook in grote gebouwen aan energiebesparing mogelijk is – en er zelf ook van profiteren.
Zonne-energie-installatie in Basel
Grondwatergebruik voor
Op In Surinam 55 in Basel, het adres van
koelen en verwarmen
de hoofdvestiging van het concern, kiest
Bij het nieuwe SAUTER-gebouw wordt het
SAUTER voor zonnecollectoren om energie
grondwater, dat door een natuurlijke stroom
te winnen. In samenwerking met Solarspar,
wordt aangevoerd, gebruikt om zowel te
Liestal, heeft SAUTER op de platte daken van
koelen als te verwarmen. De door twee
twee bedrijfsgebouwen een zonne-energie-
boorgaten
installatie geïnstalleerd met een vermogen
wordt via een warmtepompinstallatie in de
van 28.08 kWp en een energieopbrengst
zomer en in de winter gebruikt. De daar-
van 25.000 kWh; dit komt ongeveer ove-
voor vereiste warmteterugwinning moeten
reen met het elektriciteitsverbruik van meer
bij ventilatie- en airconditioninginstallaties
dan vijf eengezinswoningen per jaar en
ook zonder Minergie-standaard worden
zou genoeg zijn om het elektriciteitsverbruik
ingebouwd.
afgetapte
grondwaterstroom
te dekken van twaalf eengezinswoningen die volgens de Minergie-standaard zijn ge-
In februari dit jaar hebben de verantwoor-
bouwd. Op de daken van de administratie-
delijke instanties de boorvergunning voor
en productiegebouwen bevinden zich over
het geplande grondwatergebruik verlengd,
een totale lengte van ongeveer 33 meter in
waardoor een zorgvuldige planning en
totaal 156 zonnepanelen.
een optimale realisatie van het plan van SAUTER mogelijk is.
Nog meer energie-efficiëntie
SAUTER als specialist op het gebied van energie-efficiëntie. Op de hoofdvestiging van de SAUTER Groep wordt in de toekomst zo veel mogelijk hernieuwbare energie gebruikt.
Op hetzelfde terrein is onmiskenbaar ook
Spaarzame omgang met hulpbronnen
een bouwproject aan de gang. In de loop
SAUTER laat in de eigen onderneming al
van dit jaar wordt daar een nieuw, multi-
sinds jaren zien hoe energie-efficiënt en
functioneel gebouw voor productie, logi-
ecologisch gedrag mogelijk is. Op de lo-
stiek en administratie neergezet, dat hele-
catie in Basel, waar zich ook de productie-
maal volgens de ondernemingsstrategie
vestiging bevindt, kon sinds 2003 de CO2-
conform de Minergie-gebouwenstandaard
emissie met 39% en het waterverbruik met
in Zwitserland is ontworpen. Uiteraard wor-
30% worden beperkt.
den de nieuwste oplossingen voor gebouwmanagement van SAUTER in het eigen, nieuwe gebouw toegepast. Ook op het platte dak van de nieuwbouw is plaats voor nog meer zonnepanelen.
28 Sauter Facts N° 21
Sauter Facts N° 21 29
Torsten Seidel
Energiemanagement onder een verzengende zon: fort Al Jahili in Abu Dhabi.
in het Midden-Oosten – waarvoor meer
kwam SAUTER als geroepen om te garande-
Zo kan worden gegarandeerd dat het aan-
dan 12 km aan leidingen in de muren werd
ren dat de muren koel blijven en er zich des-
gevoerde water efficiënt wordt gebruikt.
aangelegd. In de vertrekken van het fort
ondanks geen condenswater vormt, terwijl
is sprake van een aangename, constante
de relatieve luchtvochtigheid constant blijft.
In een tot museum omgebouwde oude vesting zorgt SAUTER voor efficiënte luchtbehandeling.
temperatuur van 22 °C.
Het fort Al Jahili in de stad Al Ain werd in de jaren 1890 gebouwd op bevel van sjeik Zayed Bin Khalifa (heerser over Abu Dhabi van 1855 tot 1909) en was later de domicilie van de dynastie Al Nahyan. Het is een van de grootste bewaard gebleven vestingen op het grondgebied van de Verenigde Arabische Emiraten. In de afgelopen twee jaar is het gebouw gerestaureerd en omgetoverd in een cultuurcentrum en museum. Daarbij werden voor de klimaatregeling technieken gebruikt die voor het Midden-Oosten nogal ongewoon zijn.
De automatiseringsstations EY3600 in de machinekamer en op de zolderetage van
De onderaardse machineruimte buiten het
het fort maken samen met het management-
Gebouwmanagement met
fort wordt bewaakt via een informatiepa-
systeem novaPro open een naadloze inte-
bijzondere taken
neel in het fort zelf. Daar worden alle in-
gratie en visualisering mogelijk.
Om het klimaat in een dergelijk gebouw
stallaties en waarden van de klimaatrege-
en in de doorgaans vochtige en warme
ling visueel zichtbaar gemaakt, zoals de
omgevingscondities constant te houden, is
luchtverversingsinstallatie, koudebuffers, het
een zeer nauwkeurige regeling nodig. Hier
warmwatersysteem en de waterdistributie.
Sanjiv Sachdeva
Het renoveren van historische gebouwen is
Efficiënte koeling door muurleidingen
altijd een bijzondere uitdaging, zowel voor
Bij de renovatie van het fort Al Jahili moest
SAUTER versterkt haar positie in het Midden-Oosten
de architect als voor degenen die verant-
de kern van het gebouw opnieuw worden
Met de opening van een vestiging in de Verenigde Arabische
woordelijk zijn voor de gebouwtechniek.
opgebouwd en de technische installaties
Emiraten en de deelname aan de BIG 5 Exhibition in Dubai in het
Als een gebouw meer dan 100 jaar oud
onzichtbaar voor de bezoekers worden ge-
najaar van 2008 heeft SAUTER zich laten zien als partner voor
is en uit lemen muren en een lemen dak
ïntegreerd. Zo werd achter het fort een on-
gebouwmanagement voor veel toekomstige projecten op deze
bestaat waaraan met palmstammen stevig-
deraardse machineruimte ingericht, waaruit
groeimarkt. Dankzij haar competentie in energie-efficiëntie en het
heid is gegeven, wordt de taak echter nog
de koellucht naar het fort wordt geleid via
aan de plaatselijke markt aangepaste productportfolio is SAUTER
ongewoner.
eveneens onder de grond lopende buizen.
Middle East in Sharjah onder de leiding van Sanjiv Sachdeva
Het grootste deel van de koeling is afkomstig van een muurkoelsysteem – een novum
30 Sauter Facts N° 21
Sanjiv Sachdeva, Managing Director SAUTER Middle East
optimaal gepositioneerd.
Sauter Facts N° 21 31
1.
Centralisering en visualisering
2.
Vergelijking met interne en
3.
Op maat gesneden
4.
Mogelijkheden van alternatieve
5.
Aanzienlijke minimalisering
6.
Gebruik van vernieuwende,
7.
Gebruik van alle technische installaties
8. 9. 10.
van de informatie externe benchmarks energieconcept energieën aandragen van de uitstoot gekoppelde producten en oplossingen met open, flexibele systemen Technologieharmonisering van gebouwfaçade, automatisering en installatietechniek Begeleiding van gebruikers naar energiebewuste handelwijze Gegarandeerde verlaging van de exploitatiekosten
www.sauter-controls.com
70011291809 W3
Hoe onze oplossingscompetentie in tien stappen de energieefficiëntie verhoogt:
