2009. Blijdorpnieuws 4 Treksprinkhaan 10 Mensapen in nood 14

Vrienden nieuws 2/2009

Blijdorpnieuws 4

Treksprinkhaan 10

Mensapen in nood 14

e

v

e

n

b

i

j

p

r

a

t

e

n

Beste Vriendinnen en Vrienden, Het zonnetje schijnt weer! Overal in Blijdorp is jong grut te zien: de kleine Tonya steelt natuurlijk de show, maar ook de geboortegolf bij de Indische antilopen is fantastisch. Ook met de Algemene Ledenvergadering, en vooral aansluitend bij de opening, hadden we heerlijk weer. U was dan ook in groten getale aanwezig om de Stellers in hun nieuwe verblijf te bewonderen. Dat hebben we toch maar weer mooi met elkaar geregeld! Als het goed is gaan we omstreeks de herfstvakantie het nieuwe onderkomen van de servals openen. Het gaat er echt van komen! Volgend jaar volgt dan een nieuw hoogtepunt: Met uw hulp bouwt Blijdorp een mega-volière voor gieren, maraboes en hoornraven. Dat wordt een waar spektakel. Als u de mogelijkheid heeft, dan is een extra gift via de ingesloten acceptgiro meer dan welkom.

Tonya - foto: Peter van Norde

i

n

h

o

Vrienden nieuws

u

d

Ook meer dan welkom zijn nieuwe leden. Vergeleken met andere ideële organisaties doen we het misschien nog niet eens zo slecht, toch baart het teruglopend ledental ons zorgen. De leden zorgen immers voor inkomsten, zijn de vrijwilligers van onze vereniging en de ambassadeurs voor Blijdorp. Ons nieuwe bestuurslid, Timo Kanniainen, heeft als speciale taak om creatief na te denken over de mogelijkheden om nieuwe leden te werven en oude te behouden. Wij hebben er alle vertrouwen in. Uw ideeën zijn natuurlijk ook altijd welkom. Weet u een leuke manier om nieuwe leden te werven? Laat het ons dan weten!

2/2009

Even bijpraten

2

In dit nummer treft u, zoals u van ons mag verwachten, weer allerlei nieuwtjes over Blijdorp en onze vereniging. Peter Biesta neemt u deze zomer en herfst weer mee op reis. Wilt u mee, reageer dan snel, want de bussen zijn zo vol! Verder blikken we terug op de ALV en de opening van Stellers, staan we stil bij het mensapenjaar, kijken we wat preciezer naar de beplanting van het nieuwe Arcticagebied en geven we informatie over de grootste en de bijna kleinste bewoners van de Diergaarde.

Verslag ALV 2009

3

Ik wens u veel leesplezier en alvast een fijne vakantie!

Nieuws uit Blijdorp

4

Opening verblijf Steller zeearenden

8

Zomerexcursie naar Planckendael

9

Koud Bloed: De treksprinkhaan

10

Lijn 13: Vrij

11

Najaarsexcursie naar Ouwehands Dierenpark

13

Mensapen in nood!?

14

Zoo’n boek: Great Apes

17

Botanisch Blijdorp: Arctica

18

Reuzen van de Diergaarde

20

Ingezonden: Irma

21

Afscheidsbrief Ton Dorresteijn

22

Mutaties in de Diergaarde

23

Marcel Kreuger, Voorzitter.

Wie? komt ons

Achterpagina: Agenda Colofon Heeft u nog guldens

promotieteam versterken?

Heeft u een dagje over, kunt u 1 + 1 bij elkaar tellen en leuk met klanten omgaan? Kom dan ons promotieteam versterken.

Voor inlichtingen kunt u bellen naar: 010-4663682. Een briefje is ook welkom: H. Gerritse, Sourystraat 1d, 3039 SR Rotterdam. 2 | Vriendennieuws 2 | 2009

Tekst: Theo van de Velde Foto’s: Koos en Monique van Leeuwen

ALGEMENE LEDENVERGADERING 2009 Wie zegt dat de statutair verplichte jaarvergadering saai is? Bij andere verenigingen misschien, maar niet bij de ‘Vrienden van Blijdorp.’ Op een zonnige zaterdag 18 april 2009 stroomden honderden Vrienden het EAUditorium en de Haaienzaal in. Het zat weer bomvol.

Ik mis iets bij binnenkomst. Er hangt geen lint, niemand ‘controleert’ de bewijzen. Blijdorp Happenings voorziet iedereen van koffie en een heuse petit fours. Ik mis iets maar ik weet niet wat…. Verderop kom ik bekenden tegen, schut wat handen en laat me weer bijpraten, daarna probeer ik in de zaal een stoel te bemachtigen. De helft is al bezet en op enkele tientallen stoelen liggen al tasjes of vesten e.d. Ik waan me even op vakantie; je weet wel, als je een ligstoel zoekt… Onze voorzitter Marcel Kreuger handelt de verplichte punten op een informele manier strak af, waarna hij de verschillende bestuursleden verslag uit laat brengen over hun eigen portefeuille. Koos van Leeuwen ging met een powerpoint presentatie door het jaar. Om zelf zo min mogelijk te hoeven zeggen gebruikte hij hiervoor 70 foto’s.

Greet Gerritse vertelde van het winkeltje dat we nu bij de oude ingang kwijt zijn. Om op tijd te kunnen voorzien in het vertrek in het voorjaar 2010 van Henk en Greet Gerritse is Cees van Vessem aangetrokken als kandidaat bestuurslid om na vertrek van Henk en Greet coördinator Vriendenwinkel te worden (applaus). Mede door de voortdurende inspanningen van Greet en Henk met hun promotieteam is het ledental vorig jaar maar met 48 afgenomen! Gezien de landelijke tendens een mooie prestatie (groot applaus). Om iets aan het teruglopend ledental te doen, wordt Timo Kanniainen benoemd als bestuurslid voor de externe communicatie en PR. Peter Biesta vertelde van de steeds populairdere reizen. Gelukkig hebben de dames Tineke Guise en Greet van Norde aangeboden om bij de organisatie behulpzaam te zijn. Hij vertelde grappige anekdotes over slecht werkende of slecht geprogrammeerde TomToms tijdens de Duitsland-excursies. Ook het nieuwe jaar staan er weer mooie enkele en meerdaagse reizen in de planning. Het onvermijdelijke financiële verslag, sorry Arie Bos, en het verslag van de kascontrolecommissie eindigde met de instemming met de verhoging van de contributie naar € 38.00 per jaar. Zelfs hiervoor klonk een luid applaus. Hierna kreeg Marc Damen het woord. Nu wist ik wat ik miste, die man met die zware wenkbrauwen, die zware stem, dat betrokken gezicht met die relativerende glimlach…. Tsja, we moeten nu met Marc

verder. Maar alle gekheid op een stokje, Marc pakt het podium. Hij noemt gebeurtenissen en haalt moeiteloos de historische feiten erbij. Heeft hij zich zo snel ingewerkt of is hij Blijdorp zo goed blijven volgen? Marc Damen heeft een directe aanpak en wil zich houden aan beloofde data, vandaar dat hij nog geen datum voor de Servals meedeelt. Met de bouw wordt begonnen zodra de bouwers in juni klaar zijn met de Baobab. Eind juni gaan de giraffen over, wordt bij de Vriendenwinkel een nieuwe toiletgroep gebouwd en bij de geitjes komt een kinderboerderij. Het bouwen in een dierentuin is een complexe zaak, waarbij veel komt kijken. Zo kan er veel misgaan met bijvoorbeeld vergunningen of techniek. Marc zet zwaar in op duurzaamheid, daarom heeft hij aan de Vrienden gevraagd of ze voor het verblijf van de gieren, maraboes en hoornraven een groter bedrag willen bijdragen. Het verblijf moet van hoge kwaliteit worden en niet na twintig jaar aan vervanging toe zijn. Met het applaus is de toestemming verleend. Wij zullen € 500.000,schenken (Dan wordt het jubileumcadeau in 2013 gewoon wat minder). Marc geeft uitgebreid antwoord op vragen uit het publiek, maar de echte Marc laat zich zien als hij het verhaal van olifant Irma vertelt. Hij sprak zijn waardering uit voor het team. Hoe de verzorgers tien uur lang haar hebben gerustgesteld, hoe de machtige olifant ondanks de pijn de mensen vertrouwde. En hier zag ik emotie bij Marc; de bioloog, de manager en de dierenliefhebber. Pas nu miste ik die zware wenkbrauwen een stuk minder. Na de toespraak van Marc Damen werd het Stellerverblijf officieel geopend. Hierover elders in dit blad meer.

Vriendennieuws 2 | 2009 |

3

Blijdorp

Ezelspinguïns in Blijdorp - foto: Rob Doolaard

Tekst: Gerda Nijssen

In deze rubriek vindt u een samenvatting van de gebeurtenissen van de afgelopen periode. Mocht u iets missen of specifieke informatie behoeven, stuur ons een mail en we gaan op zoek. Ja, het gaat goed met onze Tonya. Op haar lange poten, geërfd van haar vader Alexander, rent ze mee met haar halfzus en jonge tante, Throng Nhi en Bangka. Vooral Bangka werpt zich op als de gezellige speelkameraad en verzorger. Moeder Douanita is er voor het zogen en een rustmoment als de twee jonge dames al te wild samen spelen. Bangka is zelf zwanger van Timber, ook al in Blijdorp geboren. Gezien de draagtijd van circa 642 dagen zal de bevalling pas herfst 2010 plaatsvinden. Het werd vlak na de geboorte van Tonya spannend rondom Irma. Haar hormonen, in gang gezet door de geboorte, zorgden voor een vorm van weeën voor het ongeboren kalf in haar. Een heel etmaal lang zijn de dierenartsen en verzorgers met haar bezig geweest om haar te verlossen van het dode kalf. Uiteindelijk moest het in stukken verwijderd worden. Wat een toewijding ook van de twee directeuren! En hoe goed liet Irma toe dat

4 | Vriendennieuws 2 | 2009

zij op deze manier verlost werd van haar dode kalf. Marc Damen, de nieuwe directeur, liet zich ontvallen dat deze spannende uren een eeuwige band gesmeed heeft tussen hem en Irma. Irma heeft zich goed hersteld en kan zich wijden aan de zorg voor de kleine Tonya en zich verheugen op de komst van haar vijfde kleinkind. Oceanium Voordat u de haaientunnel induikt, komt u langs het Noordzee aquarium. Blijft u wel eens stilstaan? Dat is zeker de moeite waard. In de Noordzee leven ongeveer 220 vissoorten. Een paar daarvan zijn bekend van onze eettafel: haring, kabeljauw, schol. Er wordt intensief gevist op de Noordzee, waardoor een aantal vissoorten zoals kabeljauw bedreigd wordt in hun bestaan. Andere problemen in de Noordzee ontstaan door vervuiling met giftige stoffen en door overmatige toevoer van meststoffen. Redenen genoeg voor Bijdorp om in het kader van natuureducatie aandacht te besteden aan die vissen die we vooral in gefileerde vorm tegenkomen. De wijtings die ik mijn poezendames op hoogtijdagen voorzet, kan ik hier in leven-

de vorm zien zwemmen samen met de horsmakrelen. Op de bodem zie je na goed speuren de oogjes van de scholletjes en de tarbots uitsteken boven het zand. Deze platvissen kun je van elkaar onderscheiden door het verschil in vorm, de tarbot is veel ronder. Maar gemakkelijker is de schol te herkennen aan de oranje stippen op zijn platte lijf. Indrukwekkend is de stekelrog die door de andere vissen met ontzag behandeld wordt. En heeft u de wasroos anemonia viridis) gespot? Het is een anemoonsoort die in onze kustwateren voorkomt. Nieuw in de tropische aquaria is de netbotia (Botia lohachata), lengte circa 10 cm. Een voor mij onbekende vis die in Bangladesh, India voorkomt. Deze stralend witte vis ziet er inderdaad uit als in een zwart netje gevangen. De vis is vooral ’s avonds actief op zoek naar voedsel en schijnt een makkelijke klant te zijn, want hij eet bijna alles. Bij het Caribische terras, u weet wel daar waar de kinderen heerlijk weg kunnen kruipen in de schildpadden, zit een beetje verstopt het verblijf van de ratelslang. Om onverklaarbare redenen was de ratel-

Lente in Blijdorp

i

e

u

w

s

heuse gang gegraven naar de Galapagos schildpadden. Ja, vossen zijn goede gravers zo is algemeen bekend bij mensen die kippen houden. Dachten de verzorgers dat het verblijf swiftvosproof was, ontsnapt er weer een. Blijdorp verzint een list om de knappe gravers binnen de perken te houden.

slang overleden, maar sinds kort is er een ander exemplaar voor in de plaats gekomen, met dank aan Serpo, Delft. Dus zoek de Cubaanse ratelslang (crotalus basilicus). Begin februari arriveren tien ezelspinguïns uit Odense, Denemarken. Vijf mannetjes en vijf vrouwtjes. Odense krijgt er drie mannetjes koningspinguïns voor in ruil. Deze pinguïns hebben de opdracht om de koningspinguïns waarmee ze hun verblijf delen tot actie aan te sporen. Het lukt … een beetje. De ezelspinguïns (pygoscelis papua) wonen van oorsprong op arctische eilanden. Zij zijn 50 tot 70 cm. groot en daarmee kleiner van soort dan de koningspinguïns. Zij nestelen dichtbij de kust en kunnen hun jongen dus veelvuldig voeden. Dit in tegenstelling tot de koningspinguïns die hun jongen groot brengen in zogenaamde crèches waar ze met grote tussenperiodes gevoed worden. De ezelspinguïns hebben een beschermde status. De eilanden waar ze op broeden zijn slechts beperkt toegankelijk voor menselijke bezoekers. Met ongeveer 314.000 paren zijn ze niet met uitsterven bedreigd, dankzij een verdrag dat hen beschermd sinds de vijftiger jaren van de vorige eeuw. Hun Nederlandse naam dan-

n

ken ze aan het geluid dat ze voortbrengen dat lijkt op gebalk van ezels. En ja het zijn hele snelle duikers (wel tot 40 kilometer per uur) en zijn vele malen actiever dan de koningspinguïns die na drie uur ’s middags zeker niet meer het koele water in duiken. Men hoopt dat goed voorbeeld doet volgen.

In de Sonora woestijn delen de renkoekoeks en de woestijnuiltjes een verblijf. Het vrouwtje renkoekoek matchte niet goed met de man en dat leidde tot transport van haar naar een andere partner. In Walsrode, Duitsland was een vrouwtje over en deze mocht onze man komen bezoeken en deed haar best om hem te verleiden. Zoals het er naar uitziet, gaat dat nog niet geheel vlekkeloos. De man blijft een beetje timide en slecht in staat zijn gezag te laten gelden. Het vrouwtje moet dan weer even achter de schermen tot manlief weer in zijn element raakt. De verzorgers blijven van alles in het werk stellen om dit stel nader tot elkaar te brengen.

De swiftvosjes zorgden weer eens voor commotie. Het mannetje wist te ontsnappen. Tijdens de jaarvergadering van onze Vriendenvereniging heeft hij zich een

Achter de takinrots, voor ons als bezoekers niet zichtbaar, woont een paartje kuifherten. Zij fungeren als buffer voor het geval er iets met het paartje vlakbij de ‘tijger’

foto: Peter van Norde

Familie Indische antilopes - foto: Peter van Norde


5

brug gebeurt. Dit paar heeft vorig jaar voor nakomelingen gezorgd. Maar het gaat niet erg goed met de kuifherten en dan is extra voorzichtigheid geboden. En juist bij dat paartje achter de rots heeft een blijde geboorte plaatsgevonden. Jammer, dat we er geen getuige van kunnen zijn, maar goed dat onze Diergaarde zorgvuldig om gaat met het erfgoed. Tegenover de kamelen zijn de bantengs en de Indische antilopen gehuisvest. Vorig jaar ontvingen we een jonge Banteng vrouw. Die werd goed geaccepteerd door het aanwezige mannetje en vrouwtje. Maar toch ging er later iets mis, het mannetje heeft het vrouwtje aangevallen en zij kwam daardoor te overlijden. Nu is er dus een stier over, u weet wel Onslow en het jonge vrouwtje. Er komt vast weer een jong ter wereld, afwachten is nog wanneer. Dan hebben de Indische antilo-

pen eerder voor jong grut gezorgd. In de maand april zijn er al vijf jongen geboren en de verwachting is dat er nog wel twee of drie komen. Vader Kevin is de trotse pa van, voorlopig, Sheila, Americo, Sandokan, Shanti en Mulan. Twee vrouwtjes zijn nog drachtig. Dus dit verhaal wordt vervolgd. Rivièrahal Het vrouwtje rose kaketoe heeft vorig jaar haar mannetje verloren. Maar eind februari kwamen twee mannetjes van NOP Veldhoven haar gezelschap houden. Zij heeft gekozen. Eén van de mannetjes is duidelijk haar favoriet. De afgewezen man lijkt zich in zijn lot te schikken. Er staat een prachtige woning ter beschikking in de vorm van een houten ton. Naast het succesvol kweken met de pijlgif-, blauwe en aardbeikikkers is er eind april leven bij de Berberpadden. Het legsel

n Jonge Komodovaranen- foto: Rob Doolaard


i

is van 5 februari en de jonge padden zijn op 9 maart aan land gekropen. U vindt ze tegenover hun ouders bij de reptielenkwekerij. Niet ver daar vandaan kruipen de jonge Komodovaranen. Dat is een ware primeur zoals u ongetwijfeld uit de pers heeft vernomen. Broer en zus zitten sinds vorig jaar in de Rivièrahal. Zij zijn jongen dus niet geslachtsrijp, dacht men. Niets was minder waar. Op een ochtend vonden hun verzorgers een jong in de boom! En na enig speuren vonden ze er nog twee. Die waren dus in de grond van het verblijf als eieren begraven, uitgekomen en snel de boom in geklommen. Daar waren ze veilig, want deze varanensoort kan in de verleiding komen hun eigen jongen op te peuzelen. Wat een mooie verrassing. Nu blijkt wel hoe goed het verblijf in elkaar zit, hoe goed de Komodo’s aarden in Rotterdam en dat de bodem eierenproof is.

e

u

w

s

Gorillajong - foto: Peter van Norde

Aruba ratelslang - foto: Joost Hubeek

Tamani heeft iedereen verrast. Thirza, geboren half januari 2007 is nog een peuter. De regel is dat gorilla’s geen jongen baren voor de jongste gespeend is. De peuter drinkt nog bij moeder. De verzorgers waren dan ook aangenaam verrast toen op 10 april ’s middags Tamani beviel van een kerngezond jong. Zij houdt haar baby dicht tegen zich aan en eind april

weten we nog niet wat het geslacht is van de jongste spruit van Bokito. We zullen nog even moeten gissen naar de naam. Een mannetje zou een welkome aanvulling voor de stamboom zijn, maar een meisje is natuurlijk ook zeer welkom. Halfbroer Thomas is zeer nieuwsgierig en Thirza lijkt het wel prima te vinden. Er is genoeg ander lekkers te eten voor haar.

Blijdorplezingen De inspanningen van Blijdorp om natuurprojecten buiten onze landsgrenzen te steunen nemen nieuwe vormen aan. Er is een aantal lezingen gepland over onderwerpen waarin dieper wordt ingegaan op de achtergrond van onze dierentuinbewoners en die dus achtergrondinformatie geven voor bezoekers met meer dan gemiddelde interesse. Met deze lezingen wordt geld ingezameld om natuurprojecten te steunen. In april kwam Servaas van der Horst naar Blijdorp. Servaas heeft een lezing gegeven over Sex en Darwin. Circa 80 mensen luisterden ademloos naar zijn verhaal en gaven veelvuldig antwoord op zijn indringende vragen over seks als drijvende kracht achter de evolutie. Een algemene les die ik meegenomen heb: vrouwtjes gaan voor het mannetje met de meest krachtige zaadcellen; seksuele selectie gaat via de vrouwtjes. Eicellen bevatten veel energie, zaadcellen veel snelheid. Mannetjes moeten dus laten zien dat ze snel, wendbaar, krachtig zijn. Zo wil een kievitsmannetje door middel van zoveel mogelijk wiekelingen laten zien dat hij degene is die de krachtigste jongen ter wereld kan brengen. De pimpelmezen imponeren vrouwtjes met een kuifje dat ultraviolet licht uitstraalt. Dit jaar staat in het teken van het geboortejaar (1809) van Darwin. Door de tuin heen is een speurtocht uitgezet die niet alleen voor kinderen interessant is. Ik ga me laten leiden en hoop er weer veel van op te steken. Let ook op de kuifhoenderkoeten en de kuifserima’s. Zij broeden in het grote araverblijf net achter de spoortunnel!

Met dank aan: Lex Noordermeer (Blijdorp) en de Nieuwsbrief van de vrijwilligers van Blijdorp.


7

V

R

I

E

N

D

E

N

VERBLIJF STELLERS GEOPEND! De Vrienden bouwen door aan een nog mooier Blijdorp! Op een stralende zaterdagmiddag, na afloop van de Algemene Ledenvergadering, openden enige honderden leden het nieuwe verblijf voor de Steller zeearenden. Het verblijf ziet er prachtig uit, zo aan het water. Het was een bijzondere opening. De dieren waren net verhuisd, dus nog een beetje nerveus. Om die reden is besloten om zo min mogelijk geluid te maken. De speech bleef achterwege en het applaus werd vervangen door wapperen met de handen. Dat leverde een heel speciaal plaatje op! Vrienden en vriendinnen van Blijdorp: Bedankt!

Foto’s: Koos van Leeuwen / Joost Hubeek


V

R

I

E

N

D

E

N

ZOMEREXCURSIE Een oh zo sfeervol landgoed...We gaan naar…dierenpark Planckendael… Op zaterdag 25 juli 2009 organiseert de Vereniging Vrienden van Blijdorp de zomerexcursie naar Planckendael. De mooie sfeervolle buitentuin van de Zoo in Antwerpen. U kunt hier weer aan deelnemen. Landgoed Planckendael Aangekocht in 1956 door de Zoo van Antwerpen om veel ruimte te creëren die in het centrum van Antwerpen ontbrak. Jarenlang een beetje het stiefkindje van de Zoo. Gelukkig is die tijd voorbij. Vooral de laatste jaren is er in het park veel geïnvesteerd. Planckendael behoort nu tot de top van Belgische dierentuinen. Net als Blijdorp is de tuin opgesplitst in continenten. Met name de continenten Afrika, Azië en Australië (koala’s!) zijn mooi opgezet. Het volgende mag u zeker niet missen: - Het Afrikaanse dorp met het mooie bonobo-eiland; - Het Azië dorp met tempelruïne gelegen in een tropenkas met Aziatische vogels; - Koddige koala’s met regelmatig jongen in en uit de buidel; - De nieuwe giraffesavanne met twee babygirafjes; Beslist de moeite waard is het grote themarestaurant “Toepaja”. Laten we nu net daar beginnen met voor alle Vrienden de bijna traditionele koffie/thee en gebak. Ook een aanrader is om de dag te besluiten op het terras van het oude kasteeltje nu genaamd ‘De Ooievaar’. Een mooie plaats om alle indrukken te verwerken.

Planckendael ligt in een volkomen vlak landschap. Iets minder goed ter been is dus geen probleem. Dit is een beetje een ‘hybride’-reis. Wij vertrekken om 09.00 uur en door de relatief korte reistijd, wordt er onderweg geen koffiestop gemaakt. De koffie en het gebakje is nu verschoven naar Planckendael zelf. De terugreis is weer volgens het schema van een ‘verre’ dagtocht met een 3-gangen diner en een consumptie in restaurant ’De Gouden Leeuw’ in Terheijden. Kortom alle ingrediënten zijn aanwezig voor een geslaagde dag! De volgende punten zijn van belang Maximaal aantal deelnemers is 80. Besteld is een 85-persoonsdubbeldekker bus. Bij beduidend meer of minder aanmeldingen wordt er met één of twee kleinere bussen gereden. Vertrek: 9.00 uur vanaf het Willemsplein te Rotterdam (bij de Spido). Het Willemsplein is makkelijk te bereiken met de metro (halte Leuvehaven) en tram. Aankomsttijd in Planckendael ca. 11.00 uur. Vertrek uit Planckendael 17.30 uur. Geplande aankomsttijd in Rotterdam ca. 22.00 uur. Kosten voor leden bedragen: € 52,50. Niet leden betalen € 55. Gaat u ook mee met de najaarsexcursie naar Ouwehands (zie p.13) Graag een aparte overschrijving om verwarring te voorkomen…

In de reissom zijn inbegrepen: - de busreis Rotterdam – Muizen (Mechelen) in België v.v.; - toegang tot de dierentuin; - fooi voor de chauffeur; - ontvangst met koffie/thee en gebak en een woord van welkom; - een 3-gangendiner met één consumptie. Aanmelden voor deze reis Het verschuldigde bedrag dient u over te maken naar ING rekening 20.71.059 t.n.v. Vereniging Vrienden van Blijdorp, Vroesenlaan 28-A, 3039 DV Rotterdam onder vermelding van ‘Planckendael’ + uw telefoonnummer en voor leden het lidmaatschapsnummer. De overschrijvingen dienen uiterlijk 1 juli 2009 te zijn ontvangen. Uw overschrijving is uw bewijs van deelname. U ontvangt geen verdere bescheiden of mededelingen, tenzij de bus vol is. Hiervan krijgt u dan zo snel mogelijk bericht en het volledige bedrag wordt teruggestort. Het is niet mogelijk het betaalde bedrag te restitueren voor afmeldingen die na 1 juli worden ontvangen. Eventuele restituties vinden plaats onder inhouding van € 2,50 administratiekosten.


9

K

O

U

D

B

L

O

E

D

Tekst en foto’s: Jan Breedijk

Volksverhuizingen in Afrika:

DE TREKSPRINKHAAN

Etende sprinkhanen

Treksprinkhanen komen we al tegen in de bijbel. Mozes wilde het Hebreeuwse volk bevrijden van de farao van Egypte. Het volk had al gezucht onder zeven plagen die steeds verder opbouwden tot een climax; water veranderde in bloed; kikkers, muggen en steekvliegen teisterden het land; de dieren stierven aan de veepest; de mensen kregen zweren en hagelbuien vernietigden alles en iedereen die buiten was. En toen kwamen de sprinkhanen. Zij vraten alles op wat nog over en bruikbaar was. Het hele land was kaal toen deze insecten weer verder trokken. Het was niet de laatste en ergste, maar wel de bekendste plaag die Egypte trof. En deze vernietigende wolken van miljarden dieren trekken nog steeds rond in Afrika. Een heel klein deel hiervan bewoont een nieuw verblijf in het Savannehuis van Diergaarde Blijdorp.

Er zijn verschillende soorten treksprinkhanen. Twee soorten hebben de binnenkant van onze dierentuin mogen bewonderen. Voorheen bewoonde de Locusta migratoria een terrarium in de Rivierahal. De keuze was destijds op deze soort gevallen, omdat het voedsel voor deze sprinkhaan, bamboe, ruim voorradig was. De verzorgers leefden destijds in de veronderstelling dat de soort die ze eigenlijk mooier vonden, Schistocerca gregaria, gevoed moest worden met braambladeren. Pas bij het bouwen van het huidige verblijf


hoorde een medewerker toevallig dat die laatste sprinkhaansoort ook prima gedijt op koolbladeren, andijvie en appel. De populatie die nu in het terrarium in het Savannehuis zit is de Schistocerca gregaria. Volwassen lijken de beide soorten veel op elkaar, maar de jongen (nimfen of hoppers genoemd) van de eerste soort zijn oranje met zwart en die van onze huidige bewoners zijn fraai geel, groen en zwart gekleurd met roodbruin, vertikaal gestreepte ogen.

Een dubbelleven Treksprinkhanen leven solitair zolang het niet regent. Na de regen gaan de planten groeien en is de vochtige grond zacht genoeg om eieren in te leggen. De uitkomende ongevleugelde nimfen hebben een overvloed aan voedsel en verstopplaatsen. Zo kunnen velen van hen opgroeien tot gevleugelde volwassenen. De sprinkhanen verslinden alles en gaan in hoog tempo verder met eieren leggen. De eieren kunnen in enkele weken al uitkomen. Soms worden op tien vierkante centimeter zeventig eipakketten gevonden. Dit komt doordat er bij de eileg stoffen worden afgezet die weer andere vrouwtjes lokken. Het ook nog ontbreken van natuurlijke vijanden kan zorgen voor een populatievermenigvuldiging met een factor zestien. Het wordt op de voedselplaatsen nu zo druk dat de nimfen elkaar niet meer kunnen ontwijken. De nimfen worden sociaal en komen zo van de solitaire in de gregaire fase, waarin ze gaan samenscholen. Dit gebeurt niet plotseling, maar langzaam en gedurende een aantal generaties. De prikkel die de dieren verandert ontvangen ze via zicht, reuk en tast. Wetenschappers kwamen erachter dat vooral het bovenste gedeelte van de achterpoten gevoelig is bij aanraking. Als de vele dieren dus met de achterpoten langs elkaar schuren is de tijd gekomen om te gaan migreren. Dit gebeurt meestal bij de aanwezigheid van meer dan 500 volwassenen of 5000 grote nimfen of 50.000 kleine nimfen op een hectare. Niet alleen het gedrag, maar ook het uiterlijk verandert. Na de vijfde vervelling hebben de dieren niet de solitaire kleur, bruin gespikkeld, maar zijn ze opvallend geel/ oranje met zwarte strepen. De groep gaat zich nu verplaatsen. Eerst nog lopend, wat ook wel marcherend wordt genoemd en na het ontwikkelen van de vleugels ook vliegend, meegevoerd door de wind. Solitaire sprinkhanen vliegen ’s nachts, maar de gregaire sprinkhanen vliegen overdag. Een zwerm kan zo groot worden dat zij tijdens het vliegen de zon gedurende uren verduistert. Er zijn zwermen die meer dan

duizend vierkante kilometer kunnen bestrijken (de oppervlakte van de provincie Utrecht). Zo’n zwerm kan grote afstanden overbruggen, want ze vliegen ongeveer honderd kilometer per dag. Als de weersomstandigheden gedurende lange tijd niet gunstig zijn worden de treksprinkhanen niet meer geslachtsrijp. De dieren gaan dan dood, zonder ook maar eieren gelegd te hebben. Een sprinkhanenplaag De treksprinkhanen komen voor van Noord Afrika tot Midden Azië. Tijdens de recessies, de rustige periodes, leven ze in een strook van zestien miljoen vierkante kilometer van de Atlantische Oceaan, via de Sahara en het Arabisch schiereiland tot noordwest India. Tijdens het trekken kunnen meer dan 65 landen rondom het recessiegebied getroffen worden door sprinkhanenzwermen. Zwermen kunnen de Rode Zee gemakkelijk overvliegen. Ze hebben zelfs meer dan eens de Atlantische Oceaan overgestoken. In 1989 gebeurde dit voor het laatst. Enkele honderden sprinkhanen hadden de Caribische eilanden bereikt. Trekkende sprinkhanen leven, afhankelijk van de omstandigheden, één à twee maanden. Solitaire sprinkhanen kunnen wel negen maanden in leven blijven. De sprinkhanen eten per dag hun eigen lichaamsgewicht, namelijk twee gram, aan voedsel. Dit kan bestaan uit bladeren, bloemen, bast, stengels, vruchten en zaden. Een kleine zwerm van tien vierkante kilometer bevat vijfhonderd miljoen dieren. Zij eten met elkaar dus een miljoen kilogram vegetatie per dag op. Er zijn sinds 1860 negen grote plagen geweest. De lengte van de plagen varieerde van drie tot tweeëntwintig jaar. De laatste was in 2004 en trof 18 landen, waaronder Egypte, Marokko, Algerije, Saoedi-Arabië, Senegal en Soedan.

Lijn 13 Vrij Het is halfbewolkt, van dat weer waarbij je zelf wat van de dag maken moet. Ik loop door de dierentuin met mijn bebaarde vriend Frits. Ooit is Frits afgestudeerd als bioloog, het leven heeft hem daarna een andere kant op gedwongen. Als ik zo met Frits door de tuin loop mag hij me graag laten voelen dat hij ooit is afgestudeerd op het Paramecium, het ééncellig trilhaardiertje oftewel het pantoffeldiertje. Ook laat hij me maar al te graag weten dat hij toch best wel veel op heeft met Artis. Hij is namelijk een Amsterdammer die op latere leeftijd asiel heeft aangevraagd in Haarlem. We passeren het olifantenperk. “Ze staan er hier wel lekker bij, he?” zegt Frits met een ingehoudenheid waaruit blijkt dat hij er nog wat aan toe wil voegen. “Het is wel een leuk perkje…maar ja, echt vrij zijn ze niet!” “Een leuk perkje? LEUK perkje! Hoe staan die beesten er in Artis bij? Wat wil je dan? Dat we ze door de stad laten draven?” Vanuit mijn ooghoek zie ik hem gniffelen, hij had me weer op de kast. “Wat is trouwens vrij zijn voor een dier, Frits? Hoeveel maakt beperking van leefruimte uit?” Frits vindt dat een dier alleen maar vrij is als hij in zijn natuurlijke omgeving is. “Ik vraag me serieus af of een dier dit soort gevoelens kent,” probeer ik enige diepgang aan deze dag te geven. “Vrijheid is meer een gevoel dan een situatie. De valkuil is dat je menselijke emoties op dieren projecteert. Geef een mens alles wat hij nodig heeft, maar zorg dat hij zijn land niet uit mag en hij voelt zich gevangen. Een dier heeft dat niet. Geef een dier eten en drinken en op tijd een partner en het wil niet weg.” “Ja, maar, Theo, een olifant die in de bosbouw wordt gebruikt, kun je toch niet vrij noemen?” Frits verandert het onderwerp. Doet ‘ie altijd als hij geen antwoord heeft. Ik voel de bui al hangen, mijn dochter rijdt paard. Werkdieren en sportdieren, er is al veel over gezegd. Gaat het over de vraag of je een dier jouw wil op mag leggen, of dat het dier dit zodanig ervaart? De criticasters roepen dan weer dat je het een dier niet kunt vragen. “Ik geloof dat het gevoel van vrijheid meer wordt bepaald door wat je wil en minder door wat je mag, Frits. Anders gezegd, als die olifant voor je wil werken dan gaat het niet ten koste van zijn vrijheid. Vrijheid hoeft je niet voortdurend een gevoel van geluk te bezorgen.” “Da’s mooi Theo,” zijn ogen glinsterden boven zijn baard. “Dus jij zegt dat als je zit opgesloten, je jezelf wijs moet maken dat je er eigenlijk helemaal niet uit wil. Nou Theo jij moet in de bajes gaan werken!” Hij schut van het lachen. Een vegetariër met humor, dat zie je niet vaak. “Nou Frits, ik kies ervoor om vandaag met jou hier rond te lopen, maar dat zegt niet dat ik me daar voortdurend gelukkig bij voel.” Lachend lopen we verder. Het blijft een onderwerp waar de meningen over verdeeld zijn. Heeft u een mening over het thema vrijheid? Bent u het met Frits eens, of mogelijk zelfs met mij? Mail naar [email protected] of schrijf naar het secretariaat. De figuur Frits is niet fictief en gelijkenis berust absoluut niet op toeval!

Parende sprinkhanen


11

Plagen kunnen plotseling stoppen door het uitbreken van een droogte of doordat een zwerm in zee geblazen wordt. Verder is men druk bezig met het vinden van de juiste bestrijding. Dit vindt plaats door het sproeien van chemicaliën door overheidsinstanties, of door biologische bestrijding. In het laatste geval wordt een schimmel (Metarhizium anispliae acridum) gebruikt. De schimmel is ongevaarlijk voor mensen, zoogdieren en vogels en tast in deze vorm alleen sprinkhanen aan en zelfs niet de insecten die de natuurlijke vijanden vormen van de sprinkhaan, zoals roofwespen en parasitaire vliegen. Het effect van de bestrijding blijft vooralsnog onduidelijk, doordat deze vaak samenviel met droogteperiodes of lage temperaturen die de ontwikkeling van de sprinkhanen vertraagden. Kweken van treksprinkhanen Treksprinkhanen worden door particulieren en bedrijven gekweekt als voedseldieren voor onder andere reptielen. De Locusta migratoria wordt het meest gebruikt, omdat ze sneller voortplanten. De zwarte nimfen, die zes millimeter groot zijn als ze uit het ei kruipen, doen drie à vier weken over de vijf vervellingen die nodig zijn om volwassen te worden. Twee weken daarna zijn ze geslachtsrijp. De cyclus van de Schistocerca gregaria duurt wat langer, namelijk negen weken. Hierna leven de dieren over het algemeen nog twee maanden. De veelkleurige nimfen van de Schistocerca gregaria worden na de laatste vervelling bruin als het vrouwtjes en

gelig als het mannetjes zijn. De vrouwtjes zijn dan ongeveer acht centimeter, een mannetje meet circa zes centimeter. Bij het paren beklimt het mannetje de rug van het vrouwtje. Het gelachtsorgaan van het mannetje verankert zich in die van het vrouwtje. Nadat het mannetje zijn sperma heeft achtergelaten in het vrouwtje laat hij haar los. Deze bevruchting vindt vlak voor de eileg plaats. Het vrouwtje heeft een legboor. Deze is al zichtbaar bij een halfwas vrouwtje als een klepje aan het achterlijf. Haar achterlijf boort zij tot een diepte van twaalf centimeter in de vochtige grond. Hier maakt ze roze/wit schuim waarin ze 40 tot 140 eitjes legt. Een kweker wil natuurlijk veel jonge dieren hebben. Om dit te bereiken wordt de dag lang gehouden. Gedurende 16 uur houden lampen het terrarium op 32 tot 40° Celsius. In de nacht daalt de temperatuur naar 25 tot 30° Celsius. Voedsel voor de dieren kan bestaan uit allerlei bladgroen, fruit, vers of droog gras, tarwe, rogge en gerst. Daarnaast kunnen tarwezemelen, havermout en met melk gemengd brood worden gegeven. De Schistocerca gregaria heeft in ieder geval braambladeren, kool of sla nodig. Water sproeien of een waterbakje is niet nodig, aangezien de sprinkhanen hun vocht uit het voedsel halen. Blijdorpse trekkers De Schistocerca gregaria’s kunt u sinds januari 2009 vinden in het voorportaal van de krokodillenrivier, ook wel het Savannehuis genoemd.

Middenin het verblijf zit een koepel. Een kind, maar een volwassene natuurlijk ook, kan van onderaf zijn of haar hoofd in de koepel steken om zo het idee te hebben in het verblijf en dus in de sprinkhanenzwerm te zijn. Het verblijf is op maat gemaakt voor de verzorgers. Een verzorger kan niet in de bak gaan staan, maar moet wel de ruit aan de overkant schoon kunnen maken. Deze moest bereikbaar zijn vanaf het deurtje. Er is dus berekend wat de reikwijdte is van een verzorgersarm als deze steunt op de bodem van het terrarium. Het kleine steentje voor het luik is met dat doel geplaatst. De verzorger zet een hand op de steen en kan nu net de ruit er tegenover bereiken. Het gaat goed met de sprinkhanen. Al na negen weken werden de eerste jongen geboren. Nimfen en sprinkhanen in alle fases lopen door elkaar. Elke dag krijgen ze een portie kool, andijvie of appel te eten. De sprinkhanen in Blijdorp zijn geen solitaire dieren, maar een migrerende groep, alhoewel het ook een tussenvorm qua kleur kan zijn. De grootte van de groep kan wisselen (populatiecurve) afhankelijk van de tijd van het jaar en de temperatuur. Als de groep echt veel te groot wordt zullen de verzorgers de sprinkhanen ook als voedseldieren gebruiken. Voorlopig kunnen er echter nog wel wat dieren bij. Het is natuurlijk leuk als er een groot volk te zien is. En als je dan als kind (of stiekem als volwassene) je hoofd in die koepel steekt heb je ook echt het idee dat je in Egypte tijdens de achtste plaag van Mozes zit.

Met dank aan: Louwerens-Jan Nederlof (Diergaarde Blijdorp).


NAJAARSEXCURSIE

V

R

I

E

N

D

E

N

Een beregoed bos op de Grebbeberg... We gaan naar…Ouwehands Dierenpark… De volgende punten zijn voor u van belang Minimaal/maximaal aantal deelnemers is 35/55. Besteld is een 58-persoons (verlengde) bus. Bij beduidend meer deelnemers wordt er met één grotere of twee kleinere bussen gereden. Er wordt, gezien de afstand, onderweg niet gestopt. Vertrek: 9.00 uur vanaf het Willemsplein te Rotterdam (bij de Spido) Het Willemsplein is makkelijk te bereiken met de metro (halte Leuvehaven) en met de tram. Aankomsttijd in Ouwehands ca. 10.30 uur. Geplande aankomsttijd in Rotterdam ca. 18.30 uur.

Beren - foto: Peter van Norde

Op zaterdag 26 september 2009 organiseert de Vereniging Vrienden van Blijdorp de najaarsexcursie naar Ouwehands Dierenpark te Rhenen. U kunt hier weer aan deelnemen. Ouwehands Dierenpark Wie kent Ouwehands Dierenpark niet? Misschien zegt het ‘Berenbos’ u dan meer! Geen project heeft Ouwehands meer op de kaart gezet dan het ‘Berenbos’. Een opvang van mishandelde beren uit voornamelijk Oost-Europa. Ongeveer tien van deze beren leven nu weer beerwaardig in hun mooie bosverblijf. Ook het ‘Tijgerbos’ en ‘Neus aan neus’ bij de ijsberen behoren tot de toppers uit de negentiger jaren van de vorige eeuw. Ouwehands had zich toen gespecialiseerd in ‘koude’ Noordelijke dieren. Nu tien jaar later is die specialisatie losgelaten en heeft Ouwehands zich in rap tempo ontwikkeld tot een complete (en prijzige) dierentuin inclusief alle ‘zoofavorieten’. Enkele hoogtepunten: Het ‘Berenbos’ - het ‘Tijgerbos’ voor Siberische- en witte tijgers; - het ijsberenverblijf met een uitstekende ijsberenfok; - een nieuw verblijf voor Afrikaanse olifanten; - ‘Urucu’ een Latijns-Amerikaans tropenhuis inclusief een gigantische vliegkooi voor geelvleugelara’s, roze lepelaars, rode ibissen en Cubaanse flamingo’s.

Kosten voor leden bedragen: € 40. Niet leden betalen € 42,50. Gaat u ook mee met de zomerexcursie naar Planckendael (zie p.9)? Graag een aparte overschrijving om verwarring te voorkomen… In de reissom zijn inbegrepen: - de busreis Rotterdam – Rhenen v.v.; - toegang tot de dierentuin; - fooi voor de chauffeur; - ontvangst met een woord van welkom en met koffie/thee en gebak; - een rondleiding van 1 ½ uur. Aanmelden voor deze reis Het verschuldigde bedrag dient u over te maken naar ING rekening 20.71.059 t.n.v. Vereniging Vrienden van Blijdorp, Vroesenlaan 28-A, 3039 DV Rotterdam onder vermelding van ‘Ouwehands’ + uw telefoonnummer en voor leden het lidmaatschapsnummer. De overschrijvingen dienen uiterlijk 1 september 2009 te zijn ontvangen. Uw overschrijving is uw bewijs van deelname. U ontvangt geen verdere bescheiden of mededelingen, tenzij de bus vol is. Hiervan krijgt u dan zo snel mogelijk bericht en het volledige bedrag wordt teruggestort. Het is niet mogelijk het betaalde bedrag te restitueren voor afmeldingen die na 1 september worden ontvangen. Eventuele restituties vinden plaats onder inhouding van € 2,50 administratiekosten. Voor deze excursie dient u eventuele afmeldingen schriftelijk of per e-mail door te geven.

Geen dierentuin is zo kindvriendelijk als Ouwehands. ‘Ravot Aapia’ en het ‘Zeeleeuwentheater’ zijn topattracties voor kinderen. Dus kind of kleinkind meenemen? Geen probleem! Wat niet veranderd is in de loop der jaren, is de prachtige bosrijke omgeving. De natuur is aanwezig en hoeft niet gemaakt te worden. Hoewel gelegen op de ‘Grebbeberg’ heeft Ouwehands nauwelijks hoogteverschil. Het mooie bosrijke park en de sfeervolle terrasjes maken deze dagtocht aantrekkelijk voor bijna iedereen….Of je moet echt niet van beren houden!

Beren - foto: Greet van Norde


13

Tekst + foto’s: Angeline Peeters

Borneo Orang Oetan (Samboja Lestari, Indonesië)

MENSAPEN IN NOOD!? Mensapen staan dit jaar flink in de belangstelling. Het Wereldnatuurfonds (WNF) heeft de campagne ‘aap in nood plan’ gestart. Hiermee wil het WNF de aandacht vestigen op de sterk bedreigde mensapen en geld inzamelen voor projecten die de organisatie ondersteunt in zowel Afrika als Azië. Tegelijkertijd hebben diverse andere organisaties, waaronder de UNESCO Great Apes Survival Partnership (GRASP) en de World Association of Zoos and Aquariums (WAZA) dit jaar tot het jaar van de gorilla is uitgeroepen. Al die aandacht voor de mensapen kan geen toeval zijn!

Waarom al die aandacht? Onderzoekers zijn van mening dat alle soorten mensapen een groot risico lopen om binnen 50 jaar uit te sterven. De belangrijkste bedreigingen worden door de mens veroorzaakt, zoals de vernietiging van hun leefgebied en de jacht (bushmeat). Nu is dit helaas geen nieuws, de meeste bezoekers van dierentuinen zullen dit al vaker hebben gehoord. Maar door de ‘vooruitgang van de mens’ gaat de achteruitgang van de mensapenpopulaties sneller dan ooit. Met alle moderne


technieken en inzichten heeft de mens echter gelukkig ook het besef en de mogelijkheid om het uitsterven van mensapen te voorkomen. Om welke apen gaat het? De indeling van de mensapen is de laatste jaren op basis van genetisch onderzoek flink in beweging. Sommige soorten werden ondersoorten en sommige ondersoorten werden soorten: - De bonobo, ook wel dwergchimpansee genoemd. Met zijn gewicht tot 38 kg

en lengte tot 1,2 m is dit de kleinste mensapensoort. Bonobo’s leven in grote groepen in het dichte tropische regenwoud van het Congobekken in Congo. Geschat wordt dat er in het wild nog zo’n 30.000 dieren zijn. - De chimpansee, de tweede Afrikaanse mensaapsoort. Hij komt zowel voor in dichte oerwouden als in halfopen savannen. Met een gewicht tot 70 kg en lengte tot 1,2 m zijn ze een stuk forser dan bonobo’s. In totaal leven ongeveer 200.000 chimpansees in Afrika van Senegal in het westen van Afrika tot Tanzania in het oosten. - De gorilla. Met zijn gewicht tot 200 kg en lengte tot 2 m is hij met recht imposant te noemen. Met name voor de gorilla’s is er discussie over de soortindeling. Er worden nu twee soorten onderscheiden op basis van hun leefgebied met ieder ook weer ondersoorten. In het westen van Afrika komt de westelijke gorilla voor. De westelijke laaglandgorilla is met

Westelijke laaglandgorilla (Burgers Zoo)

een geschat aantal van 100.000 dieren de meest voorkomende ondersoort. De meest recent beschreven westelijke ondersoort, en tevens de minst voorkomende met 250 tot 300 dieren, is de Cross River gorilla. Deze ondersoort leeft in het stroomgebied van de Cross River in het grensgebied van Kameroen en Nigeria. De tweede gorillasoort, de oostelijke gorilla, wordt onderverdeeld in de beroemde berggorilla en de oostelijke laaglandgorilla. Van de berggorilla, die leeft in het bergachtige grensgebied van de Democratische Republiek Congo, Oeganda en Rwanda zijn er nog circa 720. De oostelijke laaglandgorilla komt bovendien nog voor in Burundi en hun aantal wordt geschat op enkele duizenden dieren. - Tot slot de orang oetan. Er zijn twee soorten te onderscheiden: de Borneose en de Sumatraanse orang oetan die voorkomen op de gelijknamige eilanden van Indonesië. Geschat wordt dat er van de eerstgenoemde nog 50.000 à 75.000 dieren in het wild leven. Op Sumatra zijn nog slechts 7000 dieren over. Voor beide soorten geldt dat het

verspreidingsgebied erg versnipperd is en dat diverse populaties te klein zijn om op termijn te kunnen overleven….. Wat zijn de bedreigingen? Zoals gezegd vormt de mens de grootste bedreiging van de mensapen vanwege de ongecontroleerde en veelal illegale houtkap. Zo is in Indonesië door grootschalige kaalslag voor de houten papierproductie de laatste 30 jaar 60 tot 90% van het totale leefgebied van orang oetans vernietigd. Behalve de kap vormen ook bosbranden een groot gevaar. Zo ging in 1997-98 in 6 maanden tijd 400.000 hectare bos in Zuid-Kalimantan (het Indonesische deel van Borneo) in rook op. Men schat dat maar liefst 8000 orang-oetans daarbij om het leven kwamen. Nog steeds zijn er ieder jaar bosbranden op Borneo, veelal aangestoken om ruimte te maken voor landbouwgebied, met name voor de aanleg van palmolieplantages. Weinig mensen in het westen zijn zich bewust dat veel van de dagelijkse producten die wij gebruiken zoals shampoo en zeep, maar ook koekjes en snoep, palmolie bevatten en dat wij zo allemaal bijdragen aan het uitsterven van de orang oetan.

Al eerder is er door Europese dierentuinen aandacht gegeven aan de jacht op bushmeat Deze jacht vindt nog steeds plaats en gebeurt veelal door commerciële jagers die inspelen op de vraag naar apenvlees vanuit de grote steden. Ondanks een verbod op de handel wordt er zelfs apenvlees geserveerd in (clandestiene) Europese en Amerikaanse restaurants. Dit vormt voor met name de Afrikaanse soorten een grote bedreiging. De voornaamste redenen achter de jacht in Indonesië op orang-oetans zijn behalve de zoektocht voor voedsel ook de vraag naar orang-oetans als huisdier, het gebruik van lichaamsdelen van orangoetans voor medicijnen en de schade die orang oetans (volgens de landbouwers) kunnen veroorzaken aan palmolieplantages. Als je bedenkt dat onderzoek heeft uitgewezen dat voor elke orang-oetanbaby, die de vangst en het transport overleeft, ongeveer 4 volwassen vrouwtjes orang-oetans en 3 andere jongen de dood moesten vinden lijkt het bijna onvoorstelbaar dat er inmiddels duizenden orang oetans opgevangen worden in opvangcentra verspreid over Borneo en Sumatra.


15

Campagnes Zoals u hierboven heeft kunnen lezen zijn de bedreigingen van de mensapen zeer divers. Het is dan ook logisch dat er een veelvoud van acties ondernomen moet worden om het voortbestaan van mensapen mogelijk te maken.

Een bedreiging die minder voor de hand ligt is de vatbaarheid van mensapen voor mensenziektes. Contact tussen mensen en mensapen brengt het gevaar van verspreiding van ziektes met zich mee. Als voorbeeld geldt de dodelijke ziekte Ebola. In sommige nationale parken schat men dat de laatste 15 jaar tot een derde van de gorilla’s aan deze ziekte is overleden! Mensapen hebben ook sterk te lijden van gewapende conflicten. De zeer onrustige Democratische Republiek Congo, waar voortdurend conflicten oplaaien, is het exclusieve leefgebied van de bonobo en de berggorilla. Vluchtelingen voor deze conflicten hebben vaak geen andere keus dan hun toevlucht zoeken in beschermde natuurgebieden. Om te overleven wordt er gestroopt en illegaal brandhout gekapt, met desastreuze gevolgen voor het wildleven.

Bonobo (Apenheul)

Borneo Orang Oetan (Samboja Lestari, Indonesië)

De campagne ‘jaar van de gorilla’ heeft als doel wereldwijd aandacht te vragen voor de problemen. Tal van bekende en minder bekende mensen hebben zich opgeworpen als ambassadeur om wereldwijd het verhaal te vertellen en geld in te zamelen. Tevens wil men organisaties onderling beter laten samenwerken. Onder auspiciën van het CMS (Convention on Conservation of Migratory Species) is daarvoor een gorilla beschermingsverdrag opgesteld dat inmiddels door 6 van de 10 landen waar gorilla’s voorkomen is ondertekend en tevens wordt ondersteund door tal van natuurbeschermings- en ontwikkelingsorganisaties. Doel van het verdrag is alle organisaties (nationaal en internationaal, overheid en particulier) beter samen te laten werken bij de uitvoer van al hun activiteiten ter bescherming van de gorilla. Ook het WNF vraagt met zijn campagne ‘aap in nood’ aandacht voor de problemen van mensapen. Daarnaast is het natuurlijk de bedoeling zo veel mogelijk geld in te zamelen om activiteiten te kunnen ondersteunen. Het WNF wil op 10 cruciale plekken in Afrika en Azië alles op alles zetten om de mensaap niet te laten uitsterven. Aan wat voor acties, onderzoeken en activiteiten moet u dan denken: - anti-stroopmaatregelen zoals betere naleving en handhaving van wetgeving door het inzetten van anti-stroopbrigades en betere controle van de handel; - tegengaan van illegale houtkap en het stimuleren van verantwoorde houtkap (bijv. FSC-certificering); - verhogen van de levensstandaard van de lokale bevolking door ontwikkelen van eco-toerisme, ontwikkelen van andere landbouwtechnieken en alternatieve eiwitbronnen; - verminderen van het gebruik van illegaal gekapt brandhout door het ontwikkelen van zuinige kooktoestellen en het aanleggen van plantages om te kunnen voorzien in de groeiende behoefte aan brand- en bouwhout en houtskool;


GREAT APES Boek: World Atlas of Great Apes and their Conservation. Edited by Julian Caldecott and Lera Miles. ISBN 0-520-24633-0.

Door: Alex Schouten

zoo’n boek

- organiseren van voorlichtingsactiviteiten om de bewustwording bij de lokale bevolking te vergroten; - aanspreken van de internationale gemeenschap op haar rol in de destructieve ontwikkeling van palmolieplantages en het stimuleren van duurzame palmolie waarbij regenwoud niet meer omgezet wordt in plantages; - inventarisatie van de huidige leefgebieden van mensapen en ontwikkelen van effectieve beheerplannen voor die gebieden; - voorkomen van versnippering van het leefgebied door de aanleg van corridors. Ook dierentuinen spelen een rol bij de bescherming van mensapen. Niet alleen door het in stand houden van een gezonde dierentuinpopulatie zodat de soort niet uitsterft, maar ook door het publiek voor te lichten. De verzorgers in Diergaarde Blijdorp zullen daarom tijdens de gorillavoederingen regelmatig vertellen over de bedreigingen van gorilla’s in het wild, maar ook op de acties die ondernomen worden om deze goedaardige reuzen te beschermen. Want een wereld zonder mensapen is toch eigenlijk niet voor te stellen….. Bronnen: Site WNF (www.wnf.nl) en site Year of the Gorilla (www.yog2009.org, engelstalig)

Zoals u elders in dit Vriendennieuws hebt kunnen lezen, staan de mensapen (The Great Apes) de laatste tijd weer volop in de belangstelling. Helaas is dat niet omdat het zo goed met ze gaat in de natuur…... Een voordeel van al die media-aandacht voor mensapen is echter het verschijnen van diverse apenboeken. Een voorbeeld hiervan is een prachtig (engelstalig) naslagwerk van een paar jaar geleden over het voorkomen van de mensapen: World Atlas of Great Apes and their Conservation. En inderdaad, het is voor circa 1/3 een atlas: per land is op een gedetailleerde kaart weergegeven waar de mensapen leven en hoeveel er nog zijn. Per land is tevens aangegeven wat de bedreigingen zijn, wat er gedaan wordt aan bescherming, welke wetgeving er is en waar de prioriteit in natuurbescherming zou moeten liggen. Dit deel van het boek bevat echt een schat aan informatie over het voorkomen van de mensapen in het wild. Misschien niet geschikt voor iedere lezer, maar zeker wel voor de apengekken (zoals ik…). De rest van het boek is voor de hoofdrolspelers: de bonobo’s, chimpansees, gorilla’s en orang oetans. Ook de gibbons worden als ‘kleine’ mensapen niet helemaal vergeten. Per hoofdstuk passeert één soort de revue. Maar ja, wat is een apensoort tegenwoordig? De indeling van de mensapen is de laatste jaren flink omgegooid en ook de huidige indeling staat ter discussie. Werd tot voor kort gesproken over de (westelijke en oostelijke) laag-

landgorilla en de berggorilla als twee soorten, dat is nu verleden tijd. Tegenwoordig zijn er wel weer twee soorten gorilla’s, maar die zijn anders ingedeeld: de westelijke gorilla en de oostelijke gorilla. De berggorilla vormt samen met de oostelijke laaglandgorilla dus de oostelijke gorilla. Wie in de dierentuin van Antwerpen gaat kijken, zal inderdaad concluderen dat de westelijke en de oostelijke (laagland-)gorilla inderdaad veel van elkaar verschillen en dat de oostelijke laaglandgorilla en de berggorilla veel gemeen hebben… Behalve de ‘standaard’-informatie zoals de verspreiding, het gedrag, het dieet e.d. zijn er diverse ‘kaders’ met extra informatie. Bij de chimpansees gaan die bijvoorbeeld over de jacht, het gezichtsvermogen, chimpansee-culturen, de rol van de dieren bij de verspreiding van zaden en hoe wilde chimpansees worden gewend aan bezoeken van toeristen. Stuk voor stuk zeer interessante onderwerpen! Ooit geweten dat een groep chimpansees jaarlijks 100 grotere dieren (andere apen, varkens, kleine antilopen) doden en opeten of dat ze dikke bladeren gebruiken om lekker op te zitten? Nog veel, heel veel meer nuttige, leuke en helaas ook trieste (bushmeat, houtkap) informatie is verzameld in deze dikke pil van 430 pagina’s. Een beetje zoeken op internet en voor een luttele 40 dollar (zonder verzendkosten) heb je een prachtig naslagwerk over de mensapen in huis. En als bonus (korte) bijdragen van iconen zoals Jane Goodall, Richard Leaky, Russel Mittermeier en een voorwoord van Kofi Annan. Wie wil zo’n boek nou niet in de kast hebben staan?


17

Aanplanten B

O

T

A

N

I

S

C

H

B

L

I

J

D

O

R

P

Tekst: Monique van Leeuwen-Maat Foto’s: Juul van Dam

ARCTICA Het was een stralende dag, zaterdag 18 april. Aansluitend op de Algemene Ledenvergadering werd het nieuwe verblijf voor de Stellerzeearenden geopend. Het verblijf is onderdeel van Arctica. Nog geen jaar na de opening van het ijsberenverblijf, ons jubileumgeschenk aan de Diergaarde, is de aanleg van het continent Arctica bijna voltooid. Wie de eerste plannen en tekeningen nog goed in het hoofd heeft, weet wellicht dat de Stellers eerst op een andere plaats gepland waren, tegen het Oceaniumgebouw aan. Maar Blijdorp is constant in beweging en plannen veranderen wel eens. Op de plek waar de Stellers zouden komen, komt nu een station voor het Blijdorptreintje. En uiteindelijk hebben de zeearenden nu een mooier plekje gekregen: door het water achter het verblijf lijkt het meer op de natuurlijke leefomgeving van deze fraaie vogel, die voornamelijk vis op zijn menu heeft staan. Ook de sneeuwuilen en poolvossen hebben hun nieuwe verblijven betrokken. Om hun leefomgeving zo goed mogelijk na te bootsen is een stukje toendra gecreëerd in de Rotterdamse polder.

Toendra in wording


Toendra of taiga? De toendra is een boomloze vlakte aan de rand van het poolgebied met alleen lage begroeiing zoals mossen, grassen en dwergstruiken. De temperatuur komt in de warmste maand niet boven de 10 graden. De grond is vaak drassig omdat enkele decimeters onder de bovenlaag de

grond permanent bevroren is. Door deze zogenaamde permafrost kan het smeltwater niet weg. Alleen de bovenste laag ontdooit in de zomer. Planten die op de toendra kunnen overleven hebben zich aangepast. Ze worden niet hoger dan 25 centimeter en hebben veelal kleine blaadjes. Daardoor zijn ze beter bestand tegen de kou en de gure wind. De meest noordelijke plantengroei bestaat alleen uit mossen. Aan de zuidkant van de toendra gaat deze over in de taiga. Het Russische woord taiga betekent naaldwoud. De taiga bestaat voor een groot deel uit naaldbomen zoals sparren en lariksen. Maar ook enkele loofbomensoorten zoals berken en wilgen maken deel uit van de taiga. In het Arctica gebied in Blijdorp is de overgang van taiga naar toendra nagemaakt. Als u vanaf de entree naar Arctica loopt, komt u eerst de bomen van de taiga tegen: berken met hun kenmerkende witte stammen en naaldbomen. Als u het pad omhoog loopt naar de poolvossen, komt u steeds meer in de toendra terecht. De toendrabeplanting kenmerkt zich door grote vlekken in verschillende kleuren. Door grote groepen kruiden en

grassen aan te planten lijkt het net een lappendeken van kleuren groen. Als u goed kijkt, ziet u dat de beplanting doorloopt in het verblijf. Het lijkt zelfs alsof het verblijf daar later is neergezet. Vooruitkijken Doordat de struiken en bomen nu nog klein zijn, is nog niet goed te zien hoe doordacht het beplantingsplan is. In de Diergaarde werken ze met zichtlijnen. Dat betekent dat ze de biotopen zó willen aanleggen dat je niet teveel wordt afgeleid door gebouwen of publiek aan de andere kant van een verblijf. Op alle tekeningen wordt daarmee rekening gehouden. Ook het beplantingsplan voor het Arcticagebied is zo ontstaan. Als je van onder in Arctica naar boven loopt, zullen de kooien uiteindelijk niet of nauwelijks te zien zijn. Elk dierverblijf heeft een gedeelte waar het publiek goed naar binnen kan kijken en gedeelten die zijn afgeschermd van het publiek. Dit om de dieren rust te geven, maar ook om te voorkomen dat bezoekers elkaar kunnen zien. Je moet juist de illusie hebben dat je in een echt biotoop kijkt en niet in het gezicht van medebezoekers. Dat betekent dat de mensen die het gebied ontwerpen en aanplanten een vooruitziende blik moeten hebben: hoe groot wordt die plant, hoe hoog wordt die boom en hoe breed? Zal deze boom, als hij in blad staat, genoeg camouflage vormen voor dat gebouw? Bij het uitzetten van de beplanting wordt steeds opnieuw gekeken of de plant op de juiste plek staat. Er wordt behoorlijk ‘dicht’ aangeplant. Dus veel planten vrij dicht op elkaar. Dit om zo snel mogelijk de indruk te geven van een echt biotoop. Voor het berkenbosje zijn bomen van zo’n 20 jaar oud gebruikt. Dit geeft al meteen een ‘echt’ bosgevoel. Maar als je die bomen zomaar neerzet lijkt het echt niet op een bos. Om het zo natuurlijk mogelijk te laten lijken, worden elementen toegevoegd die je in een echt bos ook tegenkomt zoals stronken en stenen. En in zo’n stronk groeien dan weer varens. Die kun je ook niet lukraak planten. Dan ga je eerst kijken hoe het licht valt en waar het aannemelijk is dat er varens zullen groeien. Het aanplanten van een gebied zoals het Arcticagebied vergt het nodige denkwerk vooraf en het nodige kijk-en denkwerk ter plekke. Slopen Bij de aanleg van een nieuw verblijf is de botanische afdeling altijd als laatste aan

Veel werk...

de beurt; zij zorgen voor de ‘finishing touch’. Dat is wel eens jammer, omdat de planten dan geen tijd krijgen om behoorlijk te wortelen. De poolvossen zijn verwoede gravers. De eerste keer dat ik bij het nieuwe verblijf ging kijken dacht ik dat men enkele planten vergeten was te planten en dat ze daarom nog boven op de aarde lagen. Het zijn echter de poolvossen die de kruipwilgjes opgraven. Als het verblijf enkele weken had leeggestaan vóórdat de dieren erin gingen, zouden de planten zich hebben vastgezet en zou dat minder makkelijk gebeuren. Nu is afgesproken dat de verzorgers de planten die ze vinden weer zoveel mogelijk terugplaatsen in de hoop dat die het uiteindelijk zullen winnen van de vosjes. Hergebruik Op de plaats waar het treinstation gaat komen, is een flink aantal bomen verdwenen. Naast het oceaniumgebouw waren in het verleden onder andere robinia’s, tulpenbomen en sequoia’s aangeplant. Deze waren intussen uitgegroeid tot flinke bomen. Het ging de botanici dan ook aan hun hart om deze te moeten ruimen. Omdat zulke grote bomen ook veel kosten als je ze nieuw moet aanschaffen, zijn ze verplant. Er is een verplantingsmachine gehuurd om enkele tientallen bomen op te graven en vervolgens elders in de tuin te herplanten. Zo’n machine heeft

twee grote ‘lepels’ waarmee hij de boom kan uitgraven met een kluit van 1.50 meter doorsnede. Eenmaal uit de grond, kan de machine de boom kantelen zodat men de kroon kan terugsnoeien. Omdat bij het verplanten altijd wortels beschadigen, is het gebruikelijk om de kroon wat terug te snoeien. De boom zal zich dan sneller herstellen. Vervolgens zijn de robinia’s aangeplant bij de Afrikaans savanne. Andere bomen, zoals esdoorns en tulpenbomen, zijn aangeplant achter het ijsberenverblijf. Zo kunnen zij het zicht op de huisjes van het volkstuinencomplex erachter verhullen. De bomen zijn gered en de zichtlijn achter de ijsberen is verbeterd: dat is dubbel voordeel! Het afgelopen jaar stond voor de ‘groene vingers’ van het Arcticagebied in het teken van plannen maken, plannen wijzigen en uitvoeren. Het onderhoud van de nieuwe biotoop zal het komende jaar vooral bestaan uit onkruid wieden en snoeien. Om de jonge planten niet te beschadigen gaat dat nog ouderwets op de knieën met een emmertje. Pas over enkele jaren, als de bomen en struiken flink zijn gegroeid, kun je zien wat de ontwerpers en uitvoerenden voor ogen hadden. Maar als u nu probeert te kijken met de ogen van een hovenier, weet ik zeker dat ook u kunt zien hoe schitterend de nieuwe biotoop geworden is!

Met dank aan: Remi Kroon, Louis Jacobs en Jacques Radder (Botanische Afdeling, Diergaarde Blijdorp)


19

foto: Peter van Norde

foto: Joost Hubeek

Tekst: Trix Vermeulen

REUZEN VAN DE DIERGAARDE Als kind had ik de grote wens om later in een dierentuin te werken. En dan natuurlijk het liefst bij de olifanten. Die wens is niet helemaal uitgekomen, maar nog steeds is een bezoek aan de dierentuin niet compleet zonder een bezoek aan deze reuzen. Zeker niet nu er zo’n hummel tussen loopt! Soorten De Afrikaanse olifant is het grootste op het land levende zoogdier. Naast de Afrikaanse olifant bestaan er nog twee andere soorten; de Afrikaanse bosolifant en de Aziatische olifant. De Afrikaanse en Aziatische olifant leven beide op de savanne en in lichte bossen, de Afrikaanse bosolifant leeft vooral diep in het regenwoud. De Afrikaanse olifant is groter dan de Aziatische. En er zijn nog meer verschillen. De oren van de Aziatische olifant zijn kleiner, net als de slagtanden. Bij de koeien zijn die soms zelfs onzichtbaar. Ook de slurven zijn verschillend. Aan het uiteinde van de slurf heeft de Aziatische olifant één vingerachtig uitsteeksel aan de bovenkant van de slurf. De Afrikaanse olifant heeft er twee, één aan de bovenkant en één aan de onderkant. Familiegroep Olifanten leven in familiegroepen. Zo’n groep bestaat uit de matriarch, een oude, ervaren koe, met een aantal jongere koeien en hun kalveren. Een groep Afrikaanse olifanten kan uit honderden dieren bestaan als er voldoende voedsel voorhanden is, of als ze bescherming zoeken. De groepen bij de Aziatische olifant en de Afrikaanse bosolifant worden niet zo groot.


De stieren hebben geen vaste plaats in een familiegroep. De oude stieren leven alleen en de jonge stieren leven als vrijgezellen bij elkaar. Stieren komen alleen bij de familiegroep als een koe drachtig is. In een familiegroep wordt veel samengewerkt. Zo staan er dieren op de uitkijk als andere aan het baden zijn en wordt een kalf door alle dieren van de groep beschermd tegen gevaar. De olifanten communiceren met elkaar via stemgeluid, aanrakingen en lichaamstaal. Onze olifanten De olifanten in Blijdorp zijn Aziatische olifanten. De groep bestaat uit twee stieren, vier koeien en een kalf: - Sammy, deze stier is een logé uit Amersfoort. Hij is geruild met Alexander, die eerst in Blijdorp woonde. - Timber, deze jonge stier is geboren in 1998. Hij is een zoon van Ramon, de bekende stier uit Blijdorp. Timber heeft een tijd in Sevilla gewoond en is nu dus weer terug in Rotterdam. Hij is de nieuwe fokbul van Blijdorp. - Irma, zij is de oudste koe, ook wel de matriarch of stammoeder. Zij is de moeder van onder andere Bernhardine en Bangka. - Douanita, is net voor de derde keer moeder geworden van dochter Tonya - Throng Nhi, is geboren in 2003, over

een paar jaar kan ze zelf moeder worden, nu kijkt ze het moeder zijn af van Douanita. - Bangka, is drachtig van Timber. Voor zowel Bangka als Timber zal dit hun eerste kalf zijn. Bangka is het vijfde jong van Irma. - Tonya, dochter van Douanita en Alexander die geboren is op 10 februari dit jaar. Ze is vernoemd naar Ton Dorresteijn. Het verblijf van de olifanten in Blijdorp bestaat uit een groot buitenterras en een ruim binnenverblijf. Het buitenverblijf is in drieën verdeeld: een deel voor de vrouwen met hun kalveren, een perk voor de stier en een dekperk. Deze verdeling is net als in het wild, waar de stier ook niet bij de familiegroep leeft. In het binnenverblijf staat de bul ook apart. In het buitenverblijf kunnen alle olifanten baden om verkoeling te vinden. Een dag uit het leven Hoe ziet een doorsnee dag voor de olifanten en hun verzorgers eruit? ‘s Ochtends kijken de verzorgers eerst hoe het met de olifanten is. De dieren worden ieder naar een eigen stuk stal geleid. Zo’n eigen stuk wordt gecreëerd met behulp van palen die uit de grond omhoog worden gezet. Ze krijgen nu eerst hun ontbijt dat bestaat uit paardenbrokken en hooi. Vervolgens gaat iedere olifant naar de zogenaamde inloopstal, waar hij wordt gewassen. Hier worden ook de voeten bekeken (iedere maand worden van één olifant de nagels gevijld) en eventueel bloed afgenomen. Dan is het tijd voor nog wat hooi.

Ingezonden Irma Als het mooi weer is, gaan de olifanten meteen naar buiten. In het buitenverblijf ligt hooi en op verschillende plaatsen is er voedsel verstopt. Zodra de olifanten buiten zijn, komen er normaal geen verzorgers meer bij. Als het warm weer is, wordt er nog wel eens met de brandslang gespoten voor de nodige verkoeling. Irma en Douanita gaan uit zichzelf weinig het water in en ook het water uit de brandslang is hun soms wat te fris. Je kan ze haast horen gillen als het koude water hun raakt! Terwijl de olifanten buiten zijn, wordt het binnenverblijf schoongemaakt: poep scheppen en schoonspuiten! Uiteindelijk wordt het klaargemaakt voor de nacht. Hier hoort voldoende eten uiteraard bij. Een olifant is maar zo’n twee uur per nacht in diepe slaap, dan ligt hij ook echt. Verder is het vooral dommelen en doezelen. Van hands on naar protected contact Er wordt veel getraind met de olifanten. Voorheen hadden de verzorgers meer contact met de dieren, deze manier werd hands on genoemd. Nu wordt het protected contact principe toegepast. De filosofie is om de dieren in zo natuurlijk mogelijke omstandigheden te houden. De oliSammy - foto: Joost Hubeek

Een kleine week na Irma’s traumatische operatie. Wat zag haar achterkant er nog zwaar gezwollen uit! Toen zag ik, hoe ze moed stond te verzamelen om een plas te doen: zich met haar linker achterpoot afzetten tegen zo’n “termietenheuvel”, zwaaien met haar oren, haar slurf wees naar achteren, een zacht protesterend getrompetter tegen de, te verwachten, pijn. Maar het moest er toch van komen. Bangka en Trong Nhi kwamen in haar buurt staan. Trong Nhi liep naar Irma toe, pakte haar staart en hield die omhoog tot Irma klaar was met plassen! Het ontroerde mij diep. Als dit geen meeleven is...... Anneke Oberman

fanten worden als familiegroep beschouwd en kunnen ook als zodanig functioneren. Een duidelijk voorbeeld is dat een koe nu in de groep bevalt, zoals het ook in de natuur gebeurt. Toch moet het ook mogelijk zijn om één of meer dieren een eigen plek te geven. Hiervoor kan de gemeenschappelijke ruimte gemakkelijk in boxen verdeeld worden door middel van de stalen palen die uit de vloer omhoog gezet worden. Alle con-

tact tussen de dieren blijft mogelijk. Protected contact betekent ook dat er bij iedere actie een vrijwillige bijdrage van de olifant gevraagd wordt. Als een olifant iets moet doen, bijvoorbeeld zijn poot geven, dan wordt hij met behulp van iets lekkers, getraind om dit te doen. De olifant staat los en bepaalt dus zelf of hij naar de verzorger toe gaat om zijn poot te laten zien. Maar de olifant kan er ook voor kiezen om het niet te doen. Gelukkig is het weglopen met dat heerlijke appeltje vaak voldoende motivatie voor de olifant om in actie te komen! Protected contact vereist meer tijd bij het aanleren, maar het werkt heel goed. Blijdorp adviseert andere dierentuinen met Aziatische olifanten ook om dit toe te passen. Tonya en Irma Douanita werd in februari voor de derde keer moeder. Haar eerste kalf werd dood geboren, haar tweede jong is Throng Nhi. Deze eerste twee bevallingen duurden lang, maar zo lang liet de kleine Tonya niet op zich wachten. Binnen een half uur na de eerste wee was ze er al. De bevalling is een echte olifantenaangelegenheid, er mag niemand bij. Zodra het jong geboren was, werd het beschermd door de ervaren tantes. Tonya stond snel en de koeien boden allemaal hun tepel aan. Irma, die toen nog steeds het dode kalf in haar buik droeg, deed dit ook. Doordat Tonya ook bij Irma probeerde te drinken, werden bij Irma de weeën opgewekt. Het dode jong werd hierdoor vanuit diep in de buik naar het bekken gestuwd. En toen moest het jong eruit. Het dode kalf is in delen via het geboortekanaal verwijderd. Het was een zware en vermoeiende ingreep, in de eerste plaats voor Irma, maar ook voor de dierenarts van Blijdorp en de dierverzorgers. Gelukkig herstelt Irma goed van de operatie. En met de kleine Tonya gaat het uitstekend. Ze is ontzettend levendig en nieuwsgierig. Haar zus Throng Nhi past goed op haar en ook Irma’s dochter Bangka neemt de kleine graag onder haar hoede. Aan het eind van de dag heeft de kleine Tonya haar familieleden volledig uitgeput. En, de olifantenfamilie staat nog een uitbreiding te wachten. Bangka is drachtig van Timber. In augustus 2010 wordt de olifantenbaby verwacht. Het geluk kan niet op! Met dank aan: Martin van Wees (Diergaarde Blijdorp)


21

Koninklijke onderscheiding voor Ton Dorresteijn Op 29 april is Ton Dorresteijn benoemd tot Officier in de Orde van Oranje Nassau. Hij ontving deze koninklijke onderscheiding uit handen van de burgemeester van Rotterdam, omdat de Diergaarde onder zijn leiding is uitgegroeid tot een van de meest gewaardeerde publieksattracties van Nederland. Ook genoemd als verdiensten zijn o.a. de grootscheepse vernieuwingen en uitbreidingen die zijn doorgevoerd in de Diergaarde met als hoogtepunten het olifantenverblijf Taman Indah in 1994 en het Oceanium in 2000, de betrokkenheid bij natuurbescherming en natuurbehoud als ook de bijdrage aan diverse fokprogramma’s. Blijdorp is sinds tien jaar onder meer verantwoordelijk voor het Europese fokprogramma voor Aziatische olifanten. Het spreekt voor zich dat het bestuur van de Vrienden de onderscheidingsaanvraag actief heeft gesteund. Ton, van harte gefeliciteerd!


14 JANUARI - 21 APRIL 2009

m In deze rubriek vindt u delen van de mutatielijst van de Diergaarde. Voor deze lijst is gebruik gemaakt van diverse (interne) Blijdorp-uitgaven. Er kan dus tussentijds het een en ander zijn veranderd. Ook kunnen dieren zich (niet zichtbaar voor publiek) achter de schermen bevinden. De meest actuele lijst vindt u op het mededelingenbord op het voorplein tegenover de flamingo’s. Op verzoek geven we aan of het een mannetje (het eerste cijfer) of een vrouwtje (het tweede cijfer) betreft, of dat het geslacht nog niet bekend is (het derde cijfer). Voorbeeld: 1.1.0 Leeuw = Twee leeuwen, één mannetje en één vrouwtje.

Geboren Geboren 19-04/0.1.0 Indische antilope, 17-04/0.1.0 Indische antilope, 16-04/1.0.0 Indische antilope, 15-04/1.0.0 Indische antilope, 12-04/0.1.0 Indische antilope, 09-04/0.0.1 gorilla (moeder Tamani, vader Bokito), 0404/0.0.1 jaarvogel, 24-03/0.0.1 swiftvos, 24-03/0.0.20 woestijnpad, 22-03/1.0.0 kuifhert (Eugenius), 15-03/0.1.0 grote koedoe (Tessa, vader Max, moeder Tanza), 1303/0.0.1 woestijnpad (Bufo brongersmai), 10-03/0.0.1 Komodovaraan, 09-03/0.0.2 Komodovaraan, 02-03/0.0.2 wilde cavia, 22-02/0.0.1 Françoislangoer (vader André, moeder Nanpi), 06-02/0.1.0 addax (Aïsha, moeder Enya), 10-02/0.1.0 Aziatische olifant (Tonya, moeder Douanita, vader Alexander), 04-02/0.0.1 zandwallaby, 2101/0.0.1 kroeskoppelikaan

Gestorven Gestorven 11-04/0.1.0 Maleise tapir (Wandaloe), 0603/1.0.0 kuifmakaak (Gustaf), 05-03/1.0.0 Françoislangoer - foto: Peter van Norde

u

t

a

t

klipdas, 03-03/0.1.0 zandwallaby, 20-02/1.0.0 wolf, 16-02/1.0.0 banteng (Richard), 08-02/0.1.0 Aziatische goudkat, 02-02/1.0.0 Indische antilope (Robin)

i

e

s

20-01/2.3.0 klipdas (uit Dvur Kralové, Tsjechië), 20-01/0.0.1 grietjebie (uit Dvur Kralové, Tsjechië)

Verzonden Verzonden Gearriveerd Gearriveerd 02-04/0.1.0 Irene buulbuul (uit Burgers, Arnhem), 31-03/1.1.0 Himalaya-glansfazant (uit Parc Merveilleux, Luxemburg)2403/0.2.0 witkruinmangabey (uit Jerez de la Frontera, Spanje), 24-03/0.1.0 stokstaartje (uit Wissel), 24-03/0.0.1 Kirks dik-dik (uit Wissel),13-03/1.0.0 ratelslang (Crotalus basiliscus) (van Serpo, Delft), 0303/2.7.0 Mongoolse renmuis, 27-02/1.0.0 olifantspitsmuis (uit Stuttgart, Duitsland), 23-02/2.0.0 rosé kaketoe (van NOP, Veldhoven), 23-02/1.0.0 Java-pauw (van NOP, Veldhoven), 23-02/0.0.3 grietjebie (van NOP, Veldhoven), 18-02/0.0.30 oorkwal (uit Burgers’, Arnhem),17-02/0.1.0 Bahama-pijlstaart (uit GaiaPark, Kerkrade), 1302/0.1.0 blauwgele ara (uit Walsrode, Duitsland), 13-02/0.1.0 renkoekoek (uit Walsrode, Duitsland), 12-02/0.0.1 Chinese reuzensalamander (uit Düsseldorf, Duitsland),10-02/0.2.0 gevlekte hyena (uit Beauval, Frankrijk), 10-02/0.3.0 Bennettwallaby (uit Beauval, Frankrijk), 1002/0.0.2 rotseekhoorn (uit Parijs), 0902/5.5.0 ezelspinguïn (uit Odense, Denemarken), 08-02/10.8.0 Victoria-cichlide (Haplochromis piceatus) (van Universiteit Leiden), 08-02/0.5.38 Victoria-cichlide (Haplochromis jochocephalus) (idem), 0502/0.0.3 netbotia, 05-02/0.0.5 zachte koralen (3 soorten, uit Burgers’, Arnhem), 1802/0.1.0 grote koedoe (uit Beekse Bergen), 30-01/0.0.2 geelvleugelara (uit Planckendael, België), 27-01/1.1.0 sneeuwuil (uit Amersfoort), 25-01/1.0.0 Californische zeeleeuw (Nick, uit Belfast, Noord-Ierland),

21-04/1.0.0 Kongopauw (naar Antwerpen), 14-04/2.0.0 serval (naar Paramaribo, Suriname), 01-04/0.1.0 Visaya-wrattenzwijn (naar Apenheul, Apeldoorn), 3103/0.0.2 blonde rog (naar Dolfinarium Harderwijk), 24-03/0.1.0 rotseekhoorn (naar Arnhem), 19-03/0.0.5 bruine landschildpad (naar Leipzig, Duitsland), 1503/1.1.0 driekielstralenschildpad (naar Sealife, Birmingham, Engeland), 1303/0.1.0 netgiraf (Esta),13-03/2.0.0 Visaya-wrattenzwijn, 07-03/0.0.20 gestreepte muisvogel (naar Beauval, Frankrijk), 28-02/0.0.1 geelkeelgaailijster (naar Chester, Engeland), 28-02/7.0.0 molonetispreeuw (naar Bristol, Engeland), 23-02/0.0.4 matamata (naar Adelaide, Australië), 18-02/1.1.0 zwarte leguaan (naar Wenen, Oostenrijk), 11-02/1.1.0 roodkruinamazone (naar Walsrode, Duitsland),11-02/1.1.0 groene boomhop (naar Walsrode, Duitsland), 10-02/3.0.0 koningspinguïn (naar Odense, Denemarken), 0402/3.3.0 molonetispreeuw (naar Arnhem), 30-01/0.2.0 grijze toerako (naar Avifauna), 30-01/1.1.0 eidereend (naar Avifauna), 3001/0.2.0 molonetispreeuw (naar Planckendael, België), 30-01/0.3.0 roodoorbuulbuul (naar Planckendael, België), 30-01/1.1.0 shamalijster (naar Planckendael, België), 28-01/1.0.7 zwarte ibis (naar Tregomeur, Frankrijk), 22-01/1.0.0 vissende kat (naar Nesles, Frankrijk), 22-01/1.0.0 roestkat (naar Nesles, Frankrijk), 27-01/1.0.0 Europese oehoe (naar Amersfoort), 20-01/0.1.0 gevlekte hyena (naar Dvur Kralové, Tsjechië)

Addax - foto: Peter van Norde

c

o

l

o

f

o

n

31e jaargang, nummer 2, oplage: 6750

Heeft u nog oude briefjes van vijf, tien, vijfentwintig of meer gulden? U kunt al uw oude geld inleveren bij de Vriendenwinkel. Zij zullen het omwisselen in euro's voor een nieuw verblijf voor de gieren.

a

g

e

n

d

Vereniging Vrienden van Blijdorp Sonoystraat 6a, 3039 ZT Rotterdam Vriendennieuws is een uitgave van de Vereniging Vrienden van Blijdorp en verschijnt vier maal per jaar. De Vereniging Vrienden van Blijdorp stelt zich ten doel: “Het in zo breed mogelijke zin ondersteunen van Diergaarde Blijdorp”. De jaarlijkse minimale contributie bedraagt € 35,-, waarvoor de leden 4 keer per jaar het verenigingsorgaan Vriendennieuws ontvangen, alsmede 2 gratis toegangsbewijzen voor Diergaarde Blijdorp in Rotterdam. Bovendien worden de leden in staat gesteld deel te nemen aan diverse activiteiten, die speciaal voor hen georganiseerd worden, zoals excursies en lezingen.

a Secretariaat: K. van Leeuwen, Sonoystraat 6a, 3039 ZT Rotterdam Vriendenfoon: 010 - 467 66 37 Email: [email protected] ING Bank nr: 13 57 803 IBAN: NL88 PSTB 0001 3578 03 BIC: PSTBNL21 Bank: Fortis bank nr: 98.55.33.099

Zaterdag 25 juli 2009: Zomerexcursie naar dierenpark Plancendael ->Zie ook blz. 9. Zaterdag 26 september 2009: Najaarsexcursie naar Ouwehands Dierenpark ->Zie ook blz. 13.

Reizen: P. Biesta, Vroesenlaan 28A, 3039 DV Rotterdam Telefoon: 010-4664998 (vanaf 18.00 uur) Email: [email protected] Promotieteam: Fam. H. Gerritse, Sourystraat 1d, 3039 SR Rotterdam Redactie-adres Vriendennieuws: M. Kreuger, hoofdredacteur Goudsesingel 235d, 3031 EL Rotterdam Email: [email protected] Redactie-medewerkers: J. Breedijk, M. van Leeuwen-Maat, A. Peters, A. Schouten, G. Nijssen T. van de Velde, T. Vermeulen Vormgeving en druk: Argus, Rotterdam Vrienden van Blijdorp op Internet: Website: http://www.vriendenvanblijdorp.nl Redactie Website: A. Gelderblom Samenstelling Verenigingsbestuur: Voorzitter M. Kreuger Secretaris K. van Leeuwen Tweede secretaris S. Visser-Noordijk Penningmeester / Vice-voorzitter A.M. Bos Leden H. Gerritse - Promotie P. Biesta - Reizen T. Kanniainen Kandidaat-lid C. van Vessem ISSN: 1568-3400 Bokito - foto: Joost Hubeek

a

d

r

e

s

B

l

i

j

d

o

r

p

Diergaarde Blijdorp, Abraham van Stolkweg, Rotterdam Bezoekersinformatie: 010 - 443 14 95 Postadres: Postbus 532, 3000 AM Rotterdam Openingstijden: Het gehele jaar, iedere dag geopend! Wintertijd: 09.00 tot 17.00 uur. Zomertijd: 09.00 tot 18.00 uur

Artikelen geschreven door derden vertegenwoordigen de mening van de auteur en niet noodzakelijkerwijs die van de redactie. De redactie behoudt zich het recht voor artikelen in te korten of te weigeren. Toegezonden foto’s kunnen met vermelding van de naam van de fotograaf rechtenvrij gebruikt worden ten behoeve van activiteiten zonder winstoogmerk van de Vereniging Vrienden van Blijdorp. Tenzij schriftelijk anders wordt aangegeven worden toegezonden foto’s opgenomen in het fotoarchief van de Vereniging Vrienden van Blijdorp en aldus niet geretourneerd.

2009. Blijdorpnieuws 4 Treksprinkhaan 10 Mensapen in nood 14

Recommend Documents