POM (Programma, Ontwerp en (project)Management) Schriftelijke kennistoets TU Delft Faculteit Bouwkunde 6e semester Bachelor Bouwkunde Variant Real-Estate & Housing Dr.ir. J.J. van Meel, Ir. C. Krebbers
Keuzevak 6e Semester BScBouwkunde Programmeren en Ontwerpen BKB6RO5 (Najaarssemester 2004/2005)
Opm: schrijf niet van elkaar over. Er bestaan genetische tekstprogramma’s om dit te controleren. Deze schriftelijke kennistoets is strikt persoonlijk, dus geen teamwork.
Take home tentamen gemaakt door: Jasper Provoost BK673019 Ik heb samen met David Bouwer het programma van eisen voor een nieuwe FOBA (Forensische Observatie en Begeleidings Afdeling) kliniek, met behulp van een rekenmodel, opgesteld. Toetsvragen programma en ontwerp 1. Geef via je eigen project aan wat het fundamentele verschil is tussen programmeren en ontwerpen.
Bij het programmeren worden de randvoorwaarden vastgesteld waarop het concept van het ontwerp wordt gebaseerd en waarbinnen de architect zijn ontwerpbeslissingen moet nemen. In ons eigen PvE geven we vooral in het eerste hoofdstuk informatie waarop een concept gebaseerd kan worden: hoe de organisatie eruit ziet, uit welke personen deze bestaat, wat voor soort mensen in de kliniek wordt opgenomen. Verder wordt verteld hoe er gewerkt wordt op de FOBA kliniek; welke behandelingsvormen, waneer wordt iemand ontslagen uit de kliniek. In de andere hoofdstukken komen vooral onderwerpen aan bod die de ontwerpbeslissingen zullen gaan beinvloeden. Welke ruimtes moeten er in het gebouw komen, hoe groot moeten deze ruimtes zijn, welke relaties moeten deze ruimtes onderling hebben? Welk beeld en welke sfeer moet het gebouw hebben en uitstralen. Welke speciale eisen (voorwaarden) heeft de organisatie zelf nog? Ook worden randvoorwaarden die van buitenaf aan het project worden gesteld behandeld. Uiteindelijk komt het erop neer dat de opdrachtgever, na goed programmeren, de ontwerpopgave duidelijk moet kunnen communiceren aan de architect, en dat hij zelf een duidelijk middel heeft tijdens het proces, om het ontwerpen te kunnen controleren.
2. Geef een aantal voorbeelden van eisen uit het door jou opgestelde programma waarvan moeilijk meetbaar is of het uiteindelijk gerealiseerde gebouw aan de betreffende eis voldoet en hoe denk je dat beoordeeld wordt of het gebouw voldoet aan die eisen.
“Naar buiten toe moet de FOBA kliniek uitstralen dat het een goed beveiligd gebouw is” is een zin uit het hoofdstuk beeldverwachtingen. Deze eis is moeilijk meetbaar, het is een persoonlijke kwestie wat een goed beveiligd gebouw is. Om toch te kijken of deze eis gehaald is/zal worden, kan men de omwonenden enqueteren voor of na de bouw. Ook kan na een aantal jaren kijken of er daadwerkelijk een in- of uitbraakpoging is gedaan. “Het gebouw moet functionalistisch worden.” Functionalistisch is een vrij algemene en polyinterpretabele term. Hij wordt in het PvE nog wel verder gedefinieerd: een goede logistiek in de vorm van korte afstanden en geen problemen opleverend bij het vervoer van gevangenen. Verder moet veiligheid prioriteit nummer één krijgen. Om uiteindelijk te controleren of de veiligheidseis gehaald is, zal het personeel gevraagd moeten worden hoe het werken in de kliniek bevalt. Ook het aantal incidenten per jaar kan een indicatie zijn. Om te controleren of de logistieke eis gehaald is tijdens de ontwerpfase, zal men het ontwerp moeten toetsen op loopafstanden en zichtlijnen. 3. In hoeverre is jouw programma ‘marktconform’ (is het gebouw dat wordt gebouwd volgens het door jou opgestelde programma van eisen geschikt voor een andere organisatie) en licht toe waarom.
Dit programma is niet marktconform. Het is toegespitst en afgestemd op één organisatie: die van de FOBA. Het programma is niet geschikt als bijvoorbeeld gevangenis, aangezien een hedendaagse gevangenis moet voldoen aan een zekere doelmatigheid: de exploitatiekosten moeten zo laag mogelijk worden gehouden. De FOBA kliniek, met afdeling van 10 patiënten voldoet hier niet aan. Als het programma dienst zou moeten doen als standaard gevangenis moeten er te veel bewakers worden ingezet voor een laag aantal gevangenen. TBS kliniek is ook geen optie, omdat aan dit soort klinieken een eis wordt gesteld dat een patiënt verschillende soorten fasen moet doorlopen, en dat deze fasen naar voren moeten komen in de huisvesting. De FOBA kliniek kent alleen zwaar beveiligde zones, terwijl een TBS kliniek ook een normaal beveiligde zone moet hebben. Totaal andere functies, zoals bijvoorbeeld studentenhuisvesting, zouden in principe kunnen, maar de inkomsten zullen de kosten niet kunnen dekken; de bouwkosten van het programma zijn hoog door de grote hoeveelheid extra functies in het gebouw, en de hoge beveiligingseisen.
4. ‘Optimaliseren’ (engels: optimising) en de ‘optimale uitkomst’ (engels: the optimum) zijn twee begrippen die relevant zijn voor bouwkundige ontwerpmethoden, m.n. methoden voor het ‘combineren van deeloplossingen’ uit een programma van eisen voortkomen. Definieer deze twee begrippen en geef twee voorbeelden uit eigen ontwerpprojecten.
Van Dale geeft de volgende twee definities: op·ti·ma·li·se·ren (ov.ww.) 1 optimaal maken, in de meest gunstige omstandigheden of tot de gunstigste oplossing brengen
op·ti·mum (het ~, -ma) 1 optimale waarde
Ik heb inmiddels al enkele jaren geen ontwerp meer gemaakt. Wat ik mij herinner van mijn ontwerpprojecten is dat ik vooral streefde naar het het optimaliseren van de plattegrond, om zodoende het optimum te behalen. Voor het blok Vorm en Functie moest een theater worden ontworpen. Ik optimaliseerde de plattegrond door te zorgen dat de afstanden voor alle gebruikers in het theater (acteurs/technici/bezoekers) zo kort mogelijk waren. Ook de plaatsing van in en uitgangen bij ruimtes waar de bezoekers gebruik van maakten wilde ik optimaliseren in de zin dat een duidelijke route zou ontstaan van entree, via activiteiten voor de voorstelling, de voorstelling zelf, en activiteiten tussen en na de voorstelling. Uiteindelijk was ik hier, vond ik zelf, in geslaagd, en was mijn plattegrond het optimum dat voort kon komen uit het voor dat theater opgestelde PvE. Toetsvragen management 5. In het vakgebied projectmanagement wordt gesteld dat er een verschil gemaakt moet worden tussen relatief simpele projecten en projecten die zeer complex zijn. Beschrijf kort twee verschillen en geef van elk een voorbeeld uit de bouwkunde.
Een relatief simpel project, met een laag budget, kan onder minder wetgeving vallen. Bijvoorbeeld voor de Europese regelgeving voor aanbesteden. Zal een overheidsgebouw niet duurder zijn dan 5 miljoen euro, dan hoeft het niet Europees aanbesteed te worden. Een zeer complex project kan voor heel veel mensen gevolgen hebben en op heel veel zaken invloed hebben. Met al deze mensen en zaken moet rekening gehouden worden. Op de Zuid-as in Amsterdam bijvoorbeeld, is in het bestemmingsplan de maximale bouwhoogte aangepast, aangezien door de aanwezigheid van Schiphol, hoewel het nog een eindje verwijderd is van de Zuid-as, rekening gehouden moet worden met de aanvliegroutes van opstijgende en landende vliegtuigen.
6. Een van de belangrijkste elementen van het managen van een project is de fasering van de besluitvorming. Geef een algemeen schema van deze fasering en illustreer dit met een bouwkundig project.
Alternatieven vergelijken
Beslissen
Rapporteren Dit schema is gebaseerd op de lezing ‘Projectmanagement’ van Herman vande Putte. Voor een organisatie is men bezig een nieuw kantoor te ontwikkelen. Men is aangekomen in de ontwerpfase, het schetsontwerp is gemaakt en goedgekeurd door de opdrachtgever. Tijdens het maken komt de opdrachtgever met de mededeling dat, aangezien het goed gaat met zijn bedrijf, hij geen 120 fte plaatsen in zijn nieuwe gebouw wil, maar 150. Als eerste geeft de architect hem de mogelijkheden: - Een nieuw ontwerp maken, met de huidige kantoorstructuur (iedereen een eigen kamer), dit zal moeilijk worden, aangezien het huidige ontwerp, precies op het kavel past, en tot de maximale bouwhoogte reikt. - Een tweede kantoor ontwerpen op een nabijgelegen locatie - Een andere kantoorstructuur in het huidige ontwerp passen: flexibele werkplekken in kantoortuinen. Dit kost voor 150 fte evenveel plek als 120fte in de oude structuur. Uiteindelijk kiest de opdrachtgever voor de 3e optie, aangezien deze hem de beste van de drie lijkt. (het kan ook dat men een oplossing kiest die onderdelen van 2 of meerdere alternatieven in zich heeft) Deze verandering moet gerapporteerd worden in de vorm van een nieuw, of een uitbreiding op het programma van eisen. 7. Voor projectmanagement is tijdplanning een essentieel instrument. Geef definities van het ‘kritieke pad’, ‘routing’ en ‘parallel processing’. Geef voor elk een bouwkundig voorbeeld.
Het kritieke pad, is de route van activiteiten, waarbij, als een van de activiteiten op de route vertraging oploopt, het gehele project vertraging oploopt. In de bouw kan het maken van de fundering vertraging oplopen door bijvoorbeeld een staking. Alle volgende activiteiten (vloer storten, muren metselen) moet wachten tot de fundering geplaatst is en lopen ook vertraging op. Uiteindelijk loopt, als er geen maatregelen worden genomen, het hele project vertraging op. Routing: de gekozen volgorde van activiteiten. Bij het bouwen van wolkenkrabbers bouwt men vaak de stabiliserende kern eerst, en zo'n 3 verdiepingen daaronder is men bezig met de verdiepingsvloeren en de gevel(constructie). Een andere vorm is om de gevels eerst te maken, waarna later de liften etc binnen in te plaatsen. Bij het tweede voorbeeld is de routing omgedraaid ten opzichte van de eerste methode.
Parallel processing is het gegeven dat twee activiteiten tegelijk worden uitgevoerd, zonder dat hierbij de tijdsduur van een van de activiteiten langer wordt. Bij de afbouw kan een glaszetter de ruiten plaatsen, terwijl binnen een elektricien de elektriciteitsdraden trekt en aansluit.
