Richtlijnen voor de implementatie van Product Stewardship
MVP/DP/LV0309N (versie 11/2001)
Dankwoord Deze implementatiegids is een dienst die Fedichem biedt aan haar leden. Wij hopen dat alle personen die Product Stewardship vorm geven in hun bedrijf deze gids als een nuttig hulpmiddel ervaren. De inhoud van deze implementatiegids is het resultaat van verschillende vergaderingen van de pilootgroep Product Stewardship. De pilootgroep bestond uit verschillende personen die in hun bedrijf het Product Stewardship programma mee ontwikkelen en werd voorgezeten door Dhr. C. Petré (Solvay). Hun ervaringen hebben geleid tot de verschillende stappen ter implementatie van Product Stewardship die in de handleiding terug te vinden zijn. Graag had ik de leden van de werkgroep willen danken om hun ervaringen te willen delen tijdens de vergaderingen. In het bijzonder wens ik de voorzitter, Dhr. Petré, te danken voor zijn pro-actieve inzet. Tevens wens ik Mevr. Godts (UCB) en Dhrn. Aarts (Solutia), Herbaux (Atofina), Falckenback (Atofina) en Cox (3M) te danken voor hun input in de discussies van de werkgroep. Voor de opmaak, vertaling en aanpassing van de verschillende versies die tot deze gids hebben geleid wens ik Mevr. L. Verstraete en Mevr. M. Bayet (secretaresses Departement Milieu, Veiligheid en Productbeleid Fedichem) te danken.
Dimitri Pevenage Attaché Productbeleid Departement Milieu, Veiligheid en Productbeleid Fedichem
2
Inhoudstafel
Dankwoord............................................................................................................2 Inleiding ................................................................................................................4 Product Stewardship: voorbeelden en voordelen..................................................5 Richtlijnen voor de implementatie van Product Stewardship ................................8 Bijlage I: Relatie gebruikers producten en Product Stewardship......................... 14 Bijlage II: Relatie klanten in uitbouw Product Stewardship ................................. 18 Bijlage III: Fedichem richtlijnen voor de implementatie van Responsible Care naar productveiligheid......................................................................................... 19
3
Inleiding De invloed van producten op de gezondheid van de mens en het leefmilieu moet een zorg zijn voor elk bedrijf. Dagelijks worden we in het bedrijf en bij onze klanten geconfronteerd met de potentiële risico’s naar veiligheid, gezondheid en leefmilieu van onze producten. Daarenboven worden meer en meer vragen gesteld vanuit de overheid, het grote publiek en milieuverenigingen. Met de Fedichem-brochure “Product Stewardship voor een veilig gebruik van producten gedurende hun hele levenscyclus”1 heeft Fedichem vorig jaar het Product Stewardship-programma een nieuw leven ingeblazen. De brochure plaatste Product Stewardship in het kader van Responsible Care en definieerde Product Stewardship als volgt: “het kennen en beheersen van risico’s verbonden aan chemische producten gedurende hun hele levenscyclus en het nemen van maatregelen om hun impact op het milieu, de veiligheid en de gezondheid te verminderen.” Door de implementatie van Product Stewardship worden de risico’s die verbonden zijn aan onze producten beter beheerst. Het heeft tevens het voordeel dat milieu, veiligheid en gezondheidsaspecten ingevoerd kunnen worden rekening houdend met technische moeilijkheden en economische keuzes. Om haar leden te helpen bij de implementatie van Product Stewardship heeft Fedichem vorig jaar aangegeven dat ze een gids wou opstellen voor haar leden die zij zouden kunnen benutten bij de effectieve implementatie van Product Stewardship. De pilootgroep “Product Stewardship” heeft tijdens het voorbije jaar gewerkt aan de opstelling van deze gids “Richtlijnen voor de implementatie van Product Stewardship”. De inhoud is gebaseerd op de ervaringen van de leden van de pilootgroep “Product Stewardship” en de brochure die Cefic in het voorjaar van 2001 heeft uitgegeven over Product Stewardship.
1
Op aanvraag gratis verkrijgbaar op de website www.fedichem.be onder de titel publicaties
4
Product Stewardship: voorbeelden en voordelen De pilootgroep heeft een aantal concrete voorbeelden van Product Stewardship geformuleerd:
UCB S.A. heeft een product vrijwillig van de markt gehaald omwille van zijn giftigheid. Het product, NPGDA (het diacrylaat van neopentylglycol), werd gebruikt in de Radcure technologie waarbij een materiaal verhard wordt door bestraling. Bij de selectie van de grondstoffen met gelijkwaardige efficiëntie wordt voorkeur gegeven aan grondstoffen die minder gevaarlijke stoffen bevatten. Zo wordt bijvoorbeeld, eveneens rekening gehouden met de hoeveelheid onzuiverheden zoals benzeen bij de aankoop van tolueen. Samen met zijn klanten heeft Solvay de mogelijkheden onderzocht om PVC te recycleren. Voor producten met alleen PVC biedt de recyclage geen speciale problemen, voor producten bestaande uit verschillende materialen zoals kabels, verstevigde textielfolie, enz. zijn er meerdere technische problemen. Dit heeft geleid tot het Vinyloop-proces, dat als doel heeft niet meer bruikbare PVC compounds te regeneren, te ontwikkelen, te industrialiseren en te rentabiliseren met respect van het "Responsible Care" engagement. Het nieuwe PVC dient van goede kwaliteit te zijn aan competitieve prijzen. De klanten zullen logistieke steun krijgen om het procédé optimaal uit te werken Atofina beheerst de levenscyclus van zijn producten ondermeer door de herformulering van zijn producten. Bij de formulatie van een solvent voor het reinigen van onderdelen die gebruikt worden in de luchtvaart heeft Atofina gebruik gemaakt van een levenscyclusanalyse om de risico’s naar verontreiniging van lucht en water, de emissie van broeikasgassen en het energieverbruik tijdens de hele productie-installatie te integreren. Het solvent komt op deze wijze tegemoet aan verschillende ecologische criteria en bezit een hoger prestatievermogen vergeleken met de concurrerende producten. De Europese Federatie van verffabrikanten, drukinkten en kunstverven (CEPE) heeft een voorstel uitgewerkt die, rekening houdend met de marktsituatie, een maximale vermindering zal teweeg brengen in de gebruikte hoeveelheid vluchtige organische solventen in verven. Onafhankelijk van de keuze van de klanten tussen verven gemaakt op basis van water of op basis van een organisch solvent zal het CEPE-voorstel leiden tot een emissievermindering van 45% van vluchtige organische solventen in Europa. Het CEPE-voorstel is gestoeld op volgende principes: • Ze is van toepassing op het gebruik door de consument en door de professionele gebruiker.
5
•
Ze houdt rekening met de verschillen die bestaan tussen de lidstaten en de Europese Commissie. • Ze is onafhankelijk van de technologie en is hierdoor zowel van toepassing op verven op basis van water als op basis van organische solventen. • Ze is goed verstaanbaar. De markt is in het voorstel opgedeeld in gebruikscategorieën waar, voor elke categorie, limietwaarden zijn vastgelegd voor de vluchtige organische solventen. Limietwaarden zijn vastgelegd voor verfproducten met water als solvent en voor deze op basis van organische solventen. Het voorstel van CEPE houdt verschillende voordelen in zoals het spreiden van de technische aanpassingen, het minimaliseren van de economische gevolgen en het in rekening brengen van een periode voor de klant die zich eveneens moet aanpassen aan het nieuwe product. Overeenkomst Belgaqua-Phytofar: Residu’s van gewasbeschermingsmiddelen kunnen aangetroffen worden, meer bepaald van de familie van de herbiciden, in het water bestemd voor de productie van drinkwater. Deze moeten immers een zeker persistent karakter bezitten om een doeltreffende bescherming te vormen voor de gewassen en om te beletten dat onkruid tot ontwikkeling komt tijdens de periode van de kieming en groei van de planten. Niet alleen de drinkwaterbedrijven maar ook de producenten van gewasbeschermingsmiddelen zijn bezorgd om deze residu’s van bestrijdingsmiddelen die voorkomen in het water bestemd voor de productie van drinkwater. De wetgeving die geldt in de Europese Unie legt immers zeer strenge limieten op voor de aanwezigheid van gewasbeschermingsmiddelen in water bestemd voor menselijke consumptie. De zorg om bij te dragen tot een doeltreffender gebruik en een betere bescherming van de watervoorraden heeft twee industriële sectoren, de industrie van de gewasbeschermingsmiddelen- een tak van de scheikundige nijverheid- en die van de waterproductie en –distributie, ertoe aangezet toenadering te zoeken tot elkaar om gezamenlijke acties te ondernemen. Daardoor zal de toestand kunnen gehandhaafd of zelfs verbeterd worden dank zij het aanwenden van goede landbouwpraktijken, het gebruik van nieuwe toepassingstechnieken en van nieuwe actieve stoffen. Dit beleid moet als resultaat hebben dat geen bijkomende zuiveringsinstallaties dienen gebouwd te worden. Uit deze voorbeelden blijkt dat een bedrijf vele voordelen uit Product Stewardship kan halen: •
De reputatie bij klanten, het grote publiek en bij andere bedrijven verhoogt.
•
Risico’s worden vroeg geïdentificeerd en beheerst over de levenscyclus van een product.
6
•
Problemen worden vroegtijdig geïdentificeerd en opgelost met de beschikbare middelen.
•
Je bouwt met de klant/leverancier een duurzame relatie op door de Product Stewardship service.
•
Door het positief imago van verantwoordelijk bedrijf verhoogt de toegevoegde waarde van de producten van een bedrijf.
•
Je implementeert een nieuwe regelgeving op een efficiënte manier.
•
Je anticipeert de vraag naar milieuvriendelijke en duurzame producten.
•
Je kan het zelfs als verkoopsargument gebruiken.
•
Product Stewardship geeft een goede basis om te antwoorden op verwachtingen van het grote publiek.
7
Richtlijnen voor de implementatie van Product Stewardship Product Stewardship houdt in dat bedrijven ‘Stewards’ worden van hun producten. Ze zijn vooreerst bezorgt voor het veilig gebruik van hun producten binnen en buiten het bedrijf. Deze link naar leveranciers en klanten vereist een dialoog en een samenwerking opdat de milieu, veiligheid en gezondheidsaspecten van de producten in rekening worden gebracht. De inhoud en doelstellingen in het kader van Product Stewardship zullen voor elk bedrijf verschillend zijn. Factoren zoals de grootte van het bedrijf, de soorten producten, de relaties met klanten en leveranciers, de bedrijfscultuur zullen de inhoud van Product Stewardship bepalen. Deze gids geeft ‘Richtlijnen’ die je kan gebruiken voor de praktische implementatie van Product Stewardship. Elk bedrijf kan op basis van deze richtlijnen zijn eigen programma uitbouwen. Bij de implementatie van Product Stewardship onderscheiden we vier essentiële stappen die uitgewerkt worden in deze gids: De betrokkenheid van het management Opzetten strategie en actieplan De uitvoering Controle en verbeteringsstrategie
1. De betrokkenheid van het Management De verantwoordelijkheid voor de invoering van het Product Stewardship programma ligt bij het management dat zorgt voor de nodige middelen en een systematische opvolging. Een aantal aspecten die het management moet ontwikkelen, zijn: Beleidsmatig: Duidelijke visie over Product Stewardship Strategisch plan Communicatie binnen en buiten het bedrijf Integratie in de bestaande organisatie Voorzien van de noodzakelijke middelen Functie ‘Product Steward’ definiëren en de nodige personen aanduiden
8
Strategisch: Doelstellingen en prioriteiten vastleggen Actieplan opstellen en goedkeuren Middelen inschatten en vrijmaken Coördinatie verzorgen doorheen de verschillende afdelingen van het bedrijf Sensibilisatie van al de betrokken partijen Definiëring indicatoren/parameters Uitvoering: Opvolging implementatie en behalen objectieven Interne en externe communicatie Continue verbetering: Periodieke evaluatie en bijstellen doelstellingen
2. Opzetten strategie en actieplan Opdat Product Stewardship zou leiden tot een effectief en efficiënt programma dient een strategie geformuleerd te worden door het management, die beschrijft wat het bedrijf wil bereiken. Product Steward: Zoals vermeld in de Fedichem-brochure speelt de ‘Product Steward’ een essentiële rol in de opbouw en de uitwerking van het Product Stewardship programma: Hij wordt aangeduid door het management Hij ontwikkelt de strategie Hij formuleert de strategie Hij werkt het actieplan uit Hij is het contactpunt voor het management en al de betrokken partijen bij de uitvoering van het programma Hij is verantwoordelijk voor de controle en de opzetting van een continue verbetering Ontwikkeling Strategie: Eerst dien je de balans op te maken van de bestaande initiatieven. Daarbij kan je volgende onderwerpen onderzoeken: Huidige Responsible Care beleid Bestaande productbeleid binnen het bedrijf 9
Inventaris wetgeving, procedures en codes die toegepast worden Opvolging evolutie wetgeving en productdocumentatie Matrix met de relaties van al de gebruikers met betrekking tot Product Stewardship opstellen (zie bijlage I) Op basis van matrix verantwoordelijkheden bepalen inzake productbeleid Inventaris en inhoud opleidingsprogramma’s De noden en/of hiaten in het huidige productbeleid Behoeften klanten (zie bijlage II) Toepassingen/marktwaarde van de producten Mogelijkheden tot snelle verbetering Definiëren meerwaarde door Product Stewardship Toegevoegde waarden voor producten Opportuniteiten voor samenwerking Toepassingen bij de klanten Formulering strategie: Op basis van bovenstaand onderzoek wordt de Product Stewardship strategie gedefinieerd van het bedrijf. Het geeft een antwoord op volgende vragen: Waar willen we naartoe? Welke zijn de specifieke doelen en op welke termijn? Waar richten we ons op: productdesign, risicobeperking,…? Welke producten nemen we in beschouwing? Zijn er prioritaire toepassingen? Welke klanten/leveranciers worden betrokken? Het is aan te raden met goed omschreven projecten te beginnen en die vervolgens uit te bouwen. Als voorbeeld kunnen wij de volgende strategieën vastleggen: • De milieu, gezondheids en veiligheidsaspecten van ons product met hoge commerciële verwachtingen worden geoptimaliseerd zowel op het vlak van risicobeheersing als naar productontwikkeling. • De milieu, gezondheids en veiligheidsaspecten van ons product dat steeds meer verkocht wordt aan consumenten wordt geoptimaliseerd om de veiligheid van de consument te verhogen. • Al onze succesvolle producten hebben het nadeel dat ze sensibiliserend zijn. Je moet alles in het werk stellen opdat de gebruikers geen hinder ondervinden van deze eigenschap. Bovendien moet je Onderzoek- & Ontwikkelingsinspanningen leveren om deze eigenschap te vermijden. Opstellen actieplan op basis van strategie: In functie van de bepaalde strategie stel je actieplan op, dat volgende punten kan bevatten: • Vastgelegde objectieven • Timing (een 5-jarenplan lijkt optimaal) • De betrokken producten • De betrokken personen naar hun functies/verantwoordelijkheden en competenties/opleiding • De opbouw van Product Stewardship binnen de bestaande organisatie
10
• • • • • • •
De informatie die verzameld gaat worden (toxicologische en ecotoxicologische gegevens, gegevens over de blootstelling, levenscyclusanalyse, meting incidenten, meting vragen van klanten,…) De beoogde stappen in de levenscyclus van de producten. De uit te voeren risico-evaluaties. De parameters om vooruitgang te meten. De middelen om het actieplan te realiseren. Opzetten communicatie/bewustmakingsstrategie binnen en buiten bedrijf. Identificeren van klanten & leveranciers waarmee vlot samengewerkt kan worden.
Het actieplan dient periodiek geëvalueerd te worden.
3. Uitvoering actieplan Product Stewardship De ‘Product Steward’ zorgt voor de coördinatie en de implementatie van Product Stewardship. De Fedichem implementatiegids voor Responsible Care geeft hiervoor richtlijnen (zie bijlage III). Praktische punten kunnen ontwikkeld worden naar de producten toe en naar samenwerking en communicatie toe. Producten: A) Producten ontwikkelen of wijzigen, die voldoen aan de behoeften van de klanten en waarbij rekening wordt gehouden met de effecten op veiligheid, gezondheid en leefmilieu. (richtlijn 3.2) Bv.: In de onderzoeks- en ontwikkelingsfase wordt geijverd om minder gevaarlijke stoffen te gebruiken. Meer specifiek kan dit zich richten op CMR-stoffen, sensibiliserende of irriterende stoffen. B) Informatie over mogelijk nadelige effecten van de producten verzamelen en actueel houden. (richtlijn 3.3) Bv.: Rekening houden in deze inventaris met alle startproducten en onzuiverheden om tot het eindproduct te komen. Bv.: Rekening houden met alle aangekochte/gemaakte/verkochte stoffen in deze inventaris. Bv.: Aandacht geven aan verzending van kleine hoeveelheden. C) Informatie over de verschillende levensfasen van een product. Bv.: De regelgeving verbonden aan een product in alle fasen van zijn leven wordt systematisch in kaart gebracht. D) De risico's evalueren die verbonden zijn aan het gebruik van de producten, zoals die redelijkerwijs te voorzien zijn. (richtlijn 3.4) Bv.: Risico’s verbonden aan de levensfasen van een product worden in kaart gebracht opdat incidenten vermeden zouden worden.
11
E) Aangepaste systemen ontwikkelen om de productrisico's te beheren. (richtlijn 3.5) Bv.: Als streefwaarden voor risicobeheersing wordt bestaande wetgeving (transport, veiligheid, etikettering, afval,...) en/of bepaalde normen gebruikt. Bv.: Regelmatige check of bedrijf aan wetgeving voldoet. Bv.: Traceerbaarheid van verkochte producten wordt gegarandeerd. Bv.: Blootstelling naar sensibiliserende en irriterende stoffen wordt in kaart gebracht en procedures worden uitgewerkt om blootstelling te verminderen. Bv.: Een productdossier wordt opgemaakt met toxicologische en ecotoxicologische gegevens. Als resultaat van deze oefening stel je een productdossier op om alle gegevens over gevaren en risico’s te inventariseren. Samenwerking en communicatie: Al de gebruikers van een product worden actief betrokken bij de opzetting van Product Stewardship. Een optimale uitwisseling van informatie en expertise tussen de gebruiker van het product in een bepaalde levensfase en de MVGverantwoordelijke leidt tot de beste resultaten. F) Het personeel, tewerkgesteld in de onderneming, gepast opleiden inzake de veilige opslag, behandeling en gebruik van de producten en aangaande de gepaste behandeling na gebruik. (richtlijn 3.6) G) Selecteren van en samenwerken met onder contract werkende producenten en verdelers zodat zij kunnen voldoen aan de normen inzake veiligheid, gezondheid en leefmilieu. (richtlijn 3.7) H) Samenwerken met de leveranciers opdat hun goederen en diensten zouden voldoen aan de vereisten van de onderneming inzake veiligheid, gezondheid en leefmilieu. (richtlijn 3.8) Bv.: Leveranciers van stoffen worden contractueel verplicht om gegevens over de gevaren en risico’s mee te leveren. Bv.: Steeds nagaan of wettelijk vereiste informatie conform is bij leveringen. I) Informatie en advies verstrekken aan klanten met het oog op een veilige opslag, behandeling, gebruik en behandeling na gebruik van de producten. (richtlijn 3.9) (zie bijlage II) Bv.: Veiligheidsinformatiebladen opmaken voor de risicobeperking van een product bij klanten en die regelmatig actualiseren. Bv.: Bepaalde gebruiken vermijden of in extreme gevallen een product gemaakt voor een bepaald gebruik van de markt halen. J) Openstaan voor dialoog met het personeel en het publiek, anticiperen en antwoorden op hun bezorgdheid over de mogelijke nadelige effecten van de producten. (richtlijn 3.11)
12
K) Actief met de overheid meewerken aan de ontwikkeling van productreglementering. (richtlijn 3.12) Sleutelelementen bij de communicatie van de risico’s zijn de verstrekking van kwaliteitsvolle veiligheidsinformatiebladen en een technische helpdesk of dienst na verkoop die klachten en verhoogde risico’s kan identificeren. Deze helpdesk is tevens een ideale bron van nieuwe informatie om het programma te heroriënteren.
4. Controle en verbeteringsstrategie Product Stewardship zal pas leiden tot een continue verbetering indien acties ondernomen worden voor de controle en de herevaluatie van het programma. Controle: Monitoring van het actieplan Meten resultaten actieplan Opzetten van een systeem van rapportering Toetsen implementatie van de objectieven Audit (intern of extern) op basis van het actieplan Checken of strategie tot verbeteringen geleid heeft Vergelijken resultaten na uitwerking actieplan met resultaten uit eerste evaluatie (die gebruikt werd voor de definiëring van de strategie) Communiceren verwachtingen en resultaten van de controle Continue verbetering: Herevalueren noodzakelijke middelen Herevalueren strategie Identificeren nieuwe noden (intern en extern) Uit resultaten van de controle komen tot een herdefiniëring van het actieplan Analyse/bijstellen/uitbreiding strategie Communicatie resultaten
13
Bijlage I: Relatie gebruikers producten en Product Stewardship
Leidershap
•
•
Meten resultaten
•
•
Middelen
•
•
•
•
•
•
EHS Informatie
•
•
•
•
Risicobeoordeling
•
•
•
•
Risicobeheersing
•
•
•
Product- & procesverbeteringen
•
•
Opleiding en feedback
•
•
Productie voor derden
•
•
Leveranciers
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
Distributeurs.
•
•
•
Klanten en externe gebruikers
•
•
•
•
KlantenCommunicatie
Product Steward
Distributie
Marketing / Verkoop
Productie
EHS
Aankoop
Praktijk
R&D
Functies
TopManagement
PRODUCT STEWARDSHIP MATRIX
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
Bron: 3M
14
Polymères Matrice de Responsabilités HSE Produit Etape de vie
Sujet
Design R&D
Choix du catalyseur / initiateur ; Obtention de sa fiche de sécurité (FDS) Choix d’un additif ; Obtention de sa FDS Choix d’un aide à la polymérisation ; Obtention de sa FDS Approbation de la recette du produit Contrôle de la conformité de la recette aux réglementation sanitaires & environnementales Test de conformité du produit aux réglementations pharmacopées Vérification des propriétés physico-chimiques du produit Tests de conformité aux réglementations sanitaires (hors migration) & environnementales Tests de migration sur produit destiné au contact alimentaire Essai en unité pilote Essai au hall d’application Rédaction de la fiche de données de sécurité (FDS ou SDS ou MSDS) Fourniture des informations sur la stabilité et la réactivité en cas d’incendie pour la FDS Fourniture des informations toxicologiques de la FDS Fourniture d'un avis relatif à la santé des personnes (hygiène industr., soins) Fourniture des informations écotoxicologiques sur la FDS Fourniture des informations relatives au transport sur la FDS Choix des numéros d’appel d’urgence Transport du produit expérimental en clientèle Essai en clientèle
Design R&D (end)
Enregistrement du nouveau produit hors EINECS (ELINCS, TSCA, ..) Contrôle de l’enregistrement du produit dans les inventaires (EINECS, TSCA, ..) Demande de mise à jour de la FDS Mise à jour de la FDS Information de modifications majeures de la FDS auprès des diffuseurs Diffusion de la FDS sur Intranet Rédaction de la fiche technique (technical data sheet) Diffusion de base de données sur CD-Rom et sur internet Diffusion d'informations sur Internet Diffusion d’information sur Intranet
Service responsable
Domaine
Contact
?
“© 2001, Atofina Research SA. No part of this document may be reproduced, stored in or introduced into a retrieval system, or transmitted, in any form or by any means, without the prior written permission of the copyright holder.”
15
Etape de vie
Manufacturing
Warehousing
Transport
Service responsable
Sujet
Domaine
Contact
Transmission des informations requises aux centres Antipoisons nationaux Transmission de la composition et de ses modifications aux autorités et aux clients Information du Regulatory affairs des modifications de composition Introduction de la recette dans la base de données Introduction de la législation dans la base de données Introduction de la nationalité des clients dans la base de données Préparation des essais en usine Réalisation des essais en usine Qualification des matières premières et référencement des fournisseurs Mise à disposition des FDS des matières premières Acceptation qualitative des matières premières Conformité de la recette usine à la recette approuvée en phase R&D Contrôle de la conformité de la recette sur base du cahier de production Contrôle analytique de la conformité de la recette sur base d'analyses de produit Traçabilité des matières premières dans le produit (origine, n° lot fournisseur, ..) Contrôle de la valorisation et de la traçabilité des byproducts & du scrap Contrôle de l’intégrité du produit Garant de la spécification technique de l’emballage Rédaction de la spécification de l’emballage Déclaration des emballages entrants (Belgique uniquement) Plan de prévention des emballages; déclaration des emballages sortants (produit vendu en Belgique uniquement) Conformité de l’étiquetage Protection du stockage du produit fini (incendie, contamination, ..) Contrôle de l’intégrité du produit et de son emballage Contrôle de la qualité et de la sécurité de l’entreposage (matériel utilisé, stabilité des palettes, ..) Rédaction de la spécification de transport par route Responsable de l'affrètement Fourniture de la fiche de sécurité de transport (tremcard) Fourniture de la FDS Contrôle de conformité des équipements de transport Chargement du produit Contrôle de conformité du chargement (poids/essieu, temps de conduite, etc.) Contrôle du respect des législations ADR (route)
??
“© 2001, Atofina Research SA. No part of this document may be reproduced, stored in or introduced into a retrieval system, or transmitted, in any form or by any means, without the prior written permission of the copyright holder.”
16
Etape de vie
Converting
Using
End of life
Sujet
Service responsable
Domaine
Contact
Contrôle du respect des législations IMO-IMDG (maritime) Rédaction du formulaire de transport CMR Contrôle du déchargement du produit en clientèle Traitement des réclamations Fourniture de la FDS Fourniture de certificats d’analyse Fourniture de certificats de conformité de composition ou d’usage Tests de conformité aux réglementations sanitaires & environnementales Traçabilité des lots Qualification du transformateur (contrôle de son aptitude à transformer selon les règles de l’art) Conformité des équipements de transformation à la législation HSE Qualité de l’objet final Traçabilité de l’objet final Contrôle de la qualité du stockage Contrôle de la conformité de la gestion des déchets de transformation Contrôle du marquage du polymère pour le tri Contrôle du transport & déchargement de l’objet final en clientèle Elaboration de normes Traitement des réclamations Fourniture de certificats de conformité de composition ou d’usage Tests de conformité aux réglementations sanitaires & environnementales Qualification du conditionneur ou de l’entrepreneur Conformité aux normes & à la législation HSE des équipements de conditionnement ou de mise en œuvre Qualité de l’objet final Contrôle de la conformité de la gestion des déchets de conditionnement ou de mise en œuvre Information sur la durée de vie des granules et de l’objet Traçabilité de l’objet final Respect de la législation de fin de vie Collecte de l’objet en fin de vie Traitement de l’objet en fin de vie Traçabilité des déchets Lobbying relatif à la législation Débouchés de recyclage & de valorisation
???
“© 2001, Atofina Research SA. No part of this document may be reproduced, stored in or introduced into a retrieval system, or transmitted, in any form or by any means, without the prior written permission of the copyright holder.”
17
Bijlage II: Relatie klanten in uitbouw Product Stewardship Bron: http://www.epa.gov/swercepp/factsheets/sartomer.pdf United States Office of Solid Waste EPA 550-B01-002 Environmental Protection and Emergency Response May 2001 Agency (5104) www.epa.gov/ceppo/
How to Improve Safe Handling of Chemical Products: Sartomer Company, Exton, Pennsylvania The Chemical Safety Network is designed to share successful practices in implementation, risk communication, and data use. The projects detailed in the Chemical Safety Network are easily reproducible, low cost and promote partnership-building in the community. This fact sheet does not provide extensive information about a project. Rather, it is intended to help stakeholders generate ideas, identify tools and pinpoint funding sources for accident preparedness and prevention initiatives. Program Overview The proper handling of chemicals during their entire life-cycle, product stewardship, is key to chemical safety. Sartomer assesses a new or potential customer’s or distributor’s ability to handle hazardous products safely by reviewing their environmental, health and safety (EHS) practices and, if warranted, making recommendations for improvements. These reviews are conducted by sales personnel who prioritize customer visits based on the hazard of the product(s) purchased and the types of safety and environmental programs implemented by the customer. Hazard Evaluation Sartomer evaluates the overall hazard of its products by using a numerical rating system. Rankings are based on each product’s acute health hazard, flammability hazard, reactivity hazard, chronic health hazard, and carcinogenicity hazard. “Category A” products, the products with the highest overall hazard, are considered first when prioritizing customer reviews. For example, customers that use or purchase “category A” products would go to the top of the evaluation list. Customers that participate in an industry-sponsored safety program would be given a lower priority on the evaluation schedule. Customer Relations Sartomer maintains a relationship with its customers and distributors by following a philosophy of “cradle-to-grave” product stewardship or product responsibility. Distributors are considered an extension of the Sartomer sales force and receive health, safety and environmental information and training on Sartomer products. Sartomer also maintains a relationship with its distributors’ customers as part of the commitment to product stewardship.
18
Bijlage III: Fedichem richtlijnen voor de implementatie van Responsible Care naar productveiligheid Zelfbeoordeling Op de weg naar Responsible Care is periodieke zelfbeoordeling noodzakelijk om: − Te kunnen vaststellen of er al dan niet vooruitgang geboekt is; − Gegevens te verzamelen voor bv. trendanalyse, rapportering van de performantie naar derden,... Voor elke richtlijn werd een werkblad opgesteld. Dit kan gebruikt worden ter evaluatie van het vooruitgangsproces m.b.t. de implementatie. Elk werkblad heeft de volgende rubrieken: 1 de managementpraktijken (de richtlijnen voor dat deelgebied) 2 een definitie van managementpraktijk
wat
wordt
verstaan
onder
"implementatie"
van
de
De definitie van de "implementatie" doet dienst als benchmark om tot stadium 4 te komen. Bij de evaluatie kan mogelijks een definitie gevonden worden die beter aansluit bij uw concrete bedrijfscontext. 3 vijf kolommen ter aanduiding van het implementatiestadium bij de zelfevaluatie De implementatiestatus van de richtlijnen wordt als volgt omschreven: Stadium 0 :
Geen actie.
Stadium 1 :
De bedrijfspraktijken worden geëvalueerd t.o.v. de richtlijn.
Stadium 2 :
Er wordt gewerkt aan een actieplan om de richtlijn te implementeren.
Stadium 3 :
Men is bezig met de implementatie van het actieplan.
Stadium 4 :
De richtlijn is geïmplementeerd.
4 een kolom "Doelstellingen/Plannen" voor het noteren van de te nemen acties ter continue verbetering.
19
Hoe start je met en organiseer je Responsible Care?
Lees de richtlijnen
Selecteer die richtlijnen die voor uw activiteit van toepassing zijn
Duid een verantwoordelijke aan
Implementeer de richtlijn Continue verbetering
Doe zelfbeoordeling
Neen Is stadium 4 bereikt ?
Ja De richtlijn is geïmplementeerd
20
Verantwoordelijke : ................................................................................................................. Richtlijnen voor de productveiligheid
Implementatie van de richtlijn betekent :
Implementatiestadium 0
3.1
Aantonen dat de zorg voor en de voortdurende verbetering van de veiligheids-, gezondheids- en leefmilieuaspecten der producten een belangrijke prioriteit van de onderneming is.
3.1
De verbetering van de veiligheids-, gezondheids- en leefmilieuaspecten der producten wordt expliciet vermeld als belangrijke prioriteit in de beleidsverklaring van de onderneming.
3.2
Producten ontwerpen, ontwikkelen of wijzigen om te voldoen aan de behoeften van de klanten en waarbij rekening wordt gehouden met de effecten op veiligheid, gezondheid en leefmilieu.
3.2
Bij het ontwerpen, ontwikkelen of wijzigen van producten wordt systematisch rekening gehouden met de effecten op het vlak van : 1 veiligheid,
1
2
3
Doelstellingen/Plannen
Verantwoordelijke
Einddatum
Paraaf
4
2 gezondheid en 3 leefmilieu. 3.3
Informatie over mogelijk nadelige effecten van de producten verzamelen en actueel houden.
3.3.1
Informatie over (mogelijk) nadelige effecten van producten wordt systematisch verzameld en actueel gehouden aan de hand van : 1 database(s) over stoffen; 2 boeken; 3 vaktijdschriften; 4 eigen ervaring en deze van anderen.
3.3.2
De classificatie, etikettering en verpakking beantwoordt aan de wettelijke vereisten volgend uit de informatie over de (mogelijk) nadelige effecten.
3.3.3
Nieuwe informatie over (mogelijk) nadelige effecten van de producten worden systematisch aangepast in de MSDS en technische fiches van de producten.
21
3.4
De risico's evalueren die verbonden zijn aan het gebruik en eventueel misbruik van de producten, zoals die redelijkerwijs te voorzien zijn.
De beoordeling van deze risico's periodiek herzien en aanpassen.
3.5
Aangepaste systemen ontwikkelen om de productrisico's te beheren. Ze zelf toepassen in de eigen activiteiten.
3.6
Het personeel, tewerkgesteld in de onderneming, gepast opleiden inzake de veilige opslag, behandeling en gebruik van de producten en aangaande de gepaste behandeling na gebruik.
3.4.1
De risico's, verbonden aan het gebruik en eventueel misbruik van de producten (zoals die redelijkerwijze te voorzien zijn), worden systematisch geëvalueerd in de mate dat de wetenschappelijke kennis het toelaat.
3.4.2
Een risicobeoordeling van de producten is uitgevoerd.
3.4.3
Er wordt meegewerkt aan Europese programma's voor risicobeoordeling van stoffen.
3.4.4
Een product-LCA is uitgevoerd waar mogelijk.
3.4.5
De beoordeling van deze risico's wordt periodiek herzien en aangepast aan de nieuwe ontwikkelingen in de wetenschap.
3.4.6
De resultaten van de risicobeoordeling worden systematisch aangepast in de MSDS en andere technische fiches van de onderneming.
3.5.1
Emissiecontroles zijn gedaan.
3.5.2
De R- en S-zinnen worden toegepast.
3.6.1
Het personeel in contact met de producten, zowel als het productie-, verkoop-, marketing- en distributiepersoneel krijgen systematisch een gepaste opleiding inzake: 1 de veilige opslag, 2 de behandeling en gebruik van de producten, 3 de gepaste behandeling na gebruik.
3.6.2
Brochures en/of technische fiches worden uitgedeeld aan het personeel.
22
3.7
3.8
Selecteren van en samenwerken met onder contract werkende producenten en verdelers zodat zij kunnen voldoen aan de normen inzake veiligheid, gezondheid en leefmilieu.
Samenwerken met de leveranciers opdat hun goederen en diensten zouden voldoen aan de vereisten van de onderneming inzake veiligheid, gezondheid en leefmilieu.
3.6.3
Procedures bij eerste hulp worden uitgewerkt en aan de werknemers kenbaar gemaakt.
3.7.1
Criteria inzake veiligheid, gezondheid en bescherming van het leefmilieu zijn vastgelegd voor de selectie van onder contract werkende producenten en verdelers.
3.7.2
Producenten en verdelers worden geselecteerd aan de hand van vastgelegde criteria.
3.7.3
De informatie-uitwisseling is contractueel vastgelegd.
3.7.4
Regelmatige contacten met producenten en verdelers worden georganiseerd.
3.7.5
De conformiteit wordt onderzocht bij de selectie.
3.7.6
De onderneming helpt deze producenten en verdelers zodat ze aan de bovenvermelde normen kunnen voldoen.
3.8.1
De vereisten van de onderneming inzake veiligheid, gezondheid en leefmilieu worden duidelijk kenbaar gemaakt aan de leveranciers aan de hand van 1 brochures, 2 vergaderingen, 3 informatiegesprekken.
3.8.2
Er wordt samengewerkt met de leveranciers opdat hun goederen zouden voldoen aan de vereisten van de onderneming inzake veiligheid, gezondheid en leefmilieu.
3.8.3
De leverancier stelt productveiligheidsfiches die voldoen aan de Europese reglementering terzake ter beschikking aan de klanten.
23
3.9
Informatie en advies verstrekken aan klanten met het oog op een veilige opslag, behandeling, gebruik en behandeling na gebruik van de producten.
Informatie inwinnen over het gebruik of mogelijk misbruik van de producten.
3.9.1
Productveiligheidsfiches bevattende alle informatie en advies inzake een veilige opslag, behandeling, gebruik en behandeling na gebruik van de producten, worden systematisch verstrekt aan de klanten.
3.9.2
Een contactpunt wordt voorzien en bekend gemaakt en staat ter beschikking van klanten voor technische informatie en advies betreffende veilige opslag, behandeling, gebruik en behandeling na gebruik alsook bij noodgevallen.
3.9.3
Informatie wordt verstrekt aan de klanten aan de hand van reglementaire etiketten, brochures, nota's, specifieke bulletins.
3.9.4
Seminaries, stages worden georganiseerd voor klanten betreffende veilige opslag, behandeling, gebruik en behandeling na gebruik.
3.9.5
Informatie wordt ingewonnen over gebruik en misbruik van producten via literatuur, klanten, Antigifcentrum, ...
3.9.6
De klanten worden systematisch ingelicht over het gebruik of mogelijk slecht gebruik van de producten.
3.9.7
Nieuwe informatie over gebruik of mogelijk misbruik wordt systematisch aangepast in de MSDS en technische fiches van de producten.
3.10
Meewerken aan het ontwikkelen en het voortdurend verbeteren van methoden voor het beperken, nuttig toepassen en verwijderen van afvalstoffen ontstaan door het gebruik van de producten.
3.10
De onderneming werkt (mee) aan één of meerdere projecten die het ontwikkelen en het voortdurend verbeteren van methoden voor het beperken, nuttig toepassen en verwijderen van afvalstoffen die ontstaan door het gebruik van producten, tot doel hebben.
3.11
Openstaan voor dialoog met het personeel en het publiek, anticiperen d h b dh id
3.11.1
De onderneming staat open voor : 1 dialoog met het personeel;
24
en antwoorden op hun bezorgdheid over de mogelijke nadelige effecten van de producten. 2 dialoog met het publiek; 3 dialoog met omwonenden.
3.12
Actief met de overheid meewerken aan de ontwikkeling van productreglementering.
3.11.2
Opendeurdagen worden georganiseerd voor personeel, publiek, omwonenden.
3.11.3
Vergaderingen worden georganiseerd voor personeel, publiek, omwonenden.
3.11.4
Brochures worden ter beschikking gesteld aan personeel, publiek, omwonenden.
3.11.5
Een contactpunt wordt voorzien en bekend gemaakt voor het publiek en omwonenden.
3.11.6
De door de onderneming genomen maatregelen die slechte effecten verminderen of verwijderen worden aan het personeel en publiek medegedeeld.
3.12
De onderneming werkt actief mee met de overheid aan de ontwikkeling van productreglementering.
25
