2, september Dear ladies,

Heidelberglaan 2, 3584 CS Utrecht. 030 2531839 e: [email protected], postbank 861693 tnv IWFT te Rotterdam

Nieuwsbrief van het IWFT Vrouwennetwerk Theologie 2009/2, september 2009

Dear ladies,

Het bestuur van het IWFT Vrouwennetwerk Theologie bestaat nu uit Gé Speelman, voorzitter, () secretaris, Katinka Broos, penningmeester, Sandra Veen en Anne-Mareike Wetter.

Dank voor jullie inzendingen voor deze nieuwsbrief. Er staat weer heel wat informatie in, allerlei ontwikkelingen zijn gaande, enfin, lees zelf maar.

Aan de toekomst werken Het IWFT Vrouwennetwerk Theologie is ooit ontstaan als landelijk netwerk vanuit werkgroepen feministische theologie aan de universiteiten. Sinds de oprichting in de jaren ’70 is er uiteraard veel veranderd. Inhoudelijk veranderde het werkterrein van feministische theologie via vrouwenstudies theologie in de studie van gender en religie. De organisatie van de universiteiten is gewijzigd en geoormerkte plaatsen voor Vrouwenstudies zijn er nauwelijks meer, er is eerder sprake van themagerichte en projectmatige financiering van onderzoek. Het IWFT bezint zich op deze ontwikkelingen en op de mogelijkheden om onderzoek naar Gender en Religie ook in de toekomst te waarborgen. Een van de mogelijkheden is het oprichten van een landelijk onderzoeksinstituut, het Research Centre Religion, Gender and Culture. Het is de bedoeling dat dit onderzoeksinstituut een erkende en volwaardige gesprekspartner wordt voor wetenschappelijke organisaties als NWO en de KNAW. In januari hebben de besturen van het IWFT en het Catharina Halkes Fonds samen vergaderd over de mogelijkheden, de vormgeving en de financiering van dit Research Centre.

En als altijd: veel leesplezier, Marian Papavoine

NIEUWS VAN HET BESTUUR ALV 2009 Op de Algemene Ledenvergadering van 16 mei is onder andere gesproken over de plannen voor een nieuw op te richten Research Centre for Religion, Culture and Gender, en de plannen voor het elektronisch tijdschrift Religion & Gender. Het verslag van de ALV is op het besloten gedeelte van de website www.iwft.nl geplaatst.

Religion & Gender De redactie van het nieuwe elektronische tijdschrift is druk bezig met het eerste nummer. De redactie bestaat uit Anne-Marie Korte, Utrecht University; Sarah Bracke, Catholic University Leuven; Chia Longman, University of Gent. Assistant Editors zijn Annika den Dikken, Utrecht University; Wietske de Jong, Protestant Theological University, Leiden; Adriaan van Klinken, Utrecht University, Netherlands; Eva Midden, Utrecht University . www. religionandgender.org

Bestuur Tijdens de ALV is Anne-Mareike Wetter gekozen als bestuurslid met speciale aandacht voor de onderzoeksters. Aangekondigd werd dat in september Joke Westerhof als secretaris zal terugtreden. Het bestuur is in overleg met een opvolgster.

-1-

Teksten studiemiddag “Als scherven spreken” op website Met het overlijden van oud-voorzitter Kune Biezeveld verloor het IWFT een betrokken, hartelijk en wijs lid. Aansluitend aan de ledenvergadering op 31 mei 2009 hebben wij een studiemiddag gewijd aan Kune’s boek Als scherven spreken. Over God in het leven van alledag. De belangstelling was groot, in de zaal van het Graalhuis in Utrecht pasten precies voldoende stoelen. Vier spreeksters maakten ons deelgenoot van hun lezing van het boek: Magda Misset-van de Weg besteedde aandacht aan de vraag wat Kune’s omgang met de bronnen kan betekenen voor vrouwen, Akke van der Kooi en Maaike de Haardt lazen het boek met het oog op de ruimte die het boek schept voor de geloofstradities waarin vrouwen zich bewegen en Berthe van Soest sprak over de mogelijkheden die dit boek vrouwen biedt om hun eigen geleefde geloof vorm te geven. Onder leiding van Elly Bakker lieten de deelnemers op muzikale wijze hun eigen stem horen. Een aantal teksten van de inleidingen zijn te vinden op de website www.iwft.nl Je vindt ze onder ‘Actueel aanbod’ op de website (op de naam klikken). Sandra Veen

verdween in het niets. God stuurde drie engelen achter haar aan, maar die kregen haar niet te pakken. God schiep meteen een andere vrouw: Eva uit Genesis 2, vaak gezien als ‘hulp’ van Adam, ondergeschikt. Toen Lillith hoorde van die nieuwe vrouw zwoer ze de kinderen en de ongeboren kinderen die afstamden van Eva te roven. Lillith is degene die ik moet zoeken. Als ik ‘Lillith’ intik, in combinatie met ‘pregnancy’, verschijnen de amuletten gelijk op mijn scherm. Het vragen om bescherming voor de kwetsbare ongeboren kinderen en pasgeborenen is hier verknoopt met gedachtegoed over vrouwen. Het is verbonden met het idee dat er een 'goede' vrouw is en een 'slechte' vrouw. Eva is goed en Lillith is slecht. De goede vrouw is ondergeschikt aan de man en de slechte vrouw eist gelijkwaardigheid. De vrouw die gelijkwaardigheid eist is een demon en rooft kinderen, het belangrijkste in vrouwenleven. Oef, dat is niet misselijk. En ook pijnlijk. Ik voel me een beetje verraden. Achter dat mooie stukje over amuletten zit iets heel naars. Toch blijf ik van de passage over de amuletten in Kune's boek houden. Het weerhoudt me ook niet zo’n amulet als illustratie te gebruiken bij mijn stukje over de studiemiddag. Niemand weet het, en wat dan nog. Dat de chassidische vrouwen deze amuletten bleven gebruiken terwijl het niet mocht, laat zien hoe belangrijk en risicovol zwangerschap en bevalling zijn, zoals Kune zegt. Het is belangrijk om dat te erkennen, om het een plaats te geven in ons geloof en daar op een of andere manier tastbare uitdrukking aan te geven. Berthe van Soest. Weblog: http://berthevansoest.livejournal.com/

Kune en Lillith Ik zoek een amulet. Het is de dag na de studiemiddag van het IWFT Vrouwennetwerk Theologie over het boek “Als scherven spreken” van Kune Biezeveld op 16 mei 2009. In het boek pleit ze voor een plaats van het alledaagse in het geloof, waarin de begrensdheid van het leven, het broze, risicovolle en kwetsbare, benoemd en geduid kunnen worden. Ik zoek een amulet die Joodse, Chassidische vrouwen gebruikten ter bescherming bij zwangerschap, bevalling en pasgeborenen. Ik zoek een afbeelding van zo’n amulet op het internet voor een verslagje van de studiemiddag in mijn weblog. Kune heeft zulke amuletten gezien op een tentoonstelling en als ik dat lees krijg ik steeds tranen in mijn ogen. De amuletten waren verboden, maar er zijn toch veel van teruggevonden. Ik zoek met de woorden: ‘Jewish’, ‘amulets’ en ‘pregnancy’. Niks te vinden. Dan met: ‘chassidic’, ‘amulets’ en ‘pregnancy’. Nog niks. Dan maar ‘talismans’, ‘amulets’, ‘Jewish’, ‘chassidic’ en ‘pregnancy’. Weer niks. Tot ik een ingeving krijg. Ik moet met ‘Lillith’ zoeken. De rillingen lopen over mijn rug. Lillith is een demon. In het eerste scheppingsverhaal in Genesis 1 staat dat de mens geschapen is als het evenbeeld van God, mannelijk en vrouwelijk. Lillith was die vrouw. Toen ze haar gelijkwaardige plaats naast Adam opeiste kreeg ze die niet. Ze werd boos, heel boos en

Onder voorbehoud: “God in het leven van alledag”, conferentie over het boek Als scherven spreken. Begin oktober 2010 in Meppel. Blijf op de hoogte door een mail te sturen naar: [email protected]. Je komt op de mailinglist. Berthe van Soest Coalitiemiddag 23 april Op 23 april vond in Utrecht de gezamenlijke jaarlijkse vergadering plaats van het IWFT Vrouwennetwerk Theologie, de Oecumenische Vrouwensynode, de Unie NKV en de Werkplaats. Het doel van de bijeenkomst is steeds om ervaringen uit te wisselen en mogelijkheden tot gezamenlijke activiteiten en verdere samenwerking te onderzoeken. Behalve de vergadering is er ook een themabijeenkomst.

-2-

Dit jaar was het thema van de bijeenkomst Genderspecifiek lezen. Tea Rienksma gaf een introductie in deze leesmethode, die het resultaat was van een lange weg. Eerst was er een onderzoeksverslag van een studieverlof van Henny Heldring in 1996 over het verschillende leren van mannen en vrouwen. Zij werkte bij de afdeling Vrouw en Kerk van de toen nog Ned. Hervormde kerk. Daarna werd een werkgroep Taal en Leren gevormd, die zich met de materie in de praktijk bezighield, dwars door alle fusieperikelen van de PKN heen. De werkgroep had allerlei teksten, folders en brochures gelezen en getoetst op taal, beelden en gender. Dr. Agnes Verbiest, de voorvrouw in Nederland van gender-linguistiek, had hen goed op weg geholpen. Uiteindelijk was er in 2004 een map samengesteld: Vrouwentaal en Mannentaal, ten behoeve van kerkelijke werkers. Die map wordt nu bijgesteld (zie www.kerkinactie.nl). De werkgroep is daarna verder gegaan met een onderzoek naar de genderlading van maatschappelijke deugden, zoals tolerantie, gerechtigheid of gehoorzaamheid. Naar aanleiding daarvan heeft Tea ons aan het werk gezet met de vraag welke boodschappen we zelf in onze opvoeding hebben meegekregen ten aanzien van gehoorzaamheid. Dat gaf interessante voorbeelden, zoals gezegdes die zijn blijven hangen: Kinderen die vragen worden overgeslagen, of wiens brood men eet, diens woord men spreekt. Opvallend bleek hier het verschil in opvoeding in gereformeerde kring vergeleken met rooms-katholieke, maar nog meer met liberale kringen (in dit niet representatieve gezelschap, gdd). Vervolgens gingen we een anonieme tekst onderzoeken op de openlijke en verborgen boodschappen. Het was verbluffend te ontdekken hoeveel boodschappen uit een kort stukje tekst te halen waren. We vonden het een leuke oefening die professioneel en invoelend door Tea werd begeleid. Het had volgens sommigen wel wat weg van een exegese voor een preek. (verslag: Greet den Dulk)

leiderschap, dan hebben vrouwen zich nooit onbetuigd gelaten. Hoewel er verschillen zijn, zijn er op dit punt ook opmerkelijke overeenkomsten tussen de drie Abrahamitische religies: vrouwen hebben een belangrijke rol in de religieuze opvoeding en zijn actief aan de basis van de religieuze instituten. Vrouwen houden zich in toenemende mate bezig met het onderzoeken van de bronnen, waarin aanwijzingen te vinden zijn voor een meer gebalanceerd leiderschap, treden nadrukkelijker op de voorgrond op alle niveaus in de religieuze gemeenschap en nemen rollen op zich die vroeger aan mannen waren voorbehouden. Deze feiten en ontwikkelingen roepen de nodige vragen op, zoals: krijgen vrouwen in leiderschapsposities dezelfde status toegekend als mannen? Op welke manieren ervaren vrouwen zelf leiderschap? Verandert een gemeenschap als vrouwen meer betrokken zijn op de koers ervan? Welk type leiderschap willen vrouwen? En zien ze wegen om dat type leiderschap te bevorderen in hun gemeenschap? Over deze en andere vragen willen we als joodse, christelijke en moslimvrouwen graag van gedachten wisselen tijdens een gezamenlijke maaltijd. Dit diner pensant heeft tot doel om vrouwen uit drie religies op een persoonlijker niveau bij elkaar te brengen en hen te laten praten over hoe ze tegenover een bepaald onderwerp staan, in dit geval leiderschap. Het is ook de bedoeling om gezamenlijk na te denken over een mogelijk vervolg op het diner pensant. We streven er naar om uit elke religie tenminste vijf vrouwen aan tafel te hebben. Tijdens elke gang praten we over een aspect van leiderschap. Eén vrouw treedt op als gespreksleidster, en een andere vrouw legt het gesprek schriftelijk vast. “ Een verslag volgt nog.

Diner pensant Op dinsdag 26 mei vond in Utrecht een diner pensant plaats, met joodse, christelijke en islamitische vrouwen. Dit diner werd gehouden in de ‘Tuinzaal’ in het pand van o.a. de Oecumenische Studentenvereniging Utrecht.Het diner pensant was een initiatief van het IWFT en voorbereid door Anne-Mareike Wetter (IWFT), Karin Ghonem-Woets (Al Nisa) en Mirjam Ringer-van den Brand. De uitnodiging was als volgt geformuleerd: “Binnen religieuze gemeenschappen hebben mannen traditioneel en formeel meer gezag dan vrouwen. Als het gaat om informeel gezag of

De Jaarbrief van het Catharina Halkes Fonds is uit. Deze is naar alle donateurs gestuurd. In deze nieuwsbrief stelt de voorzitter Prof.dr. Willy Jansen zich voor, wordt verantwoording afgelegd over het gevoerde beleid en is informatie te vinden over de projecten. De nieuwsbrief is ook te lezen op de website van het Fonds; www.halkesfonds.nl

CATHARINA HALKES FONDS

De Stichting Catharina Halkes Fonds stelt zich sinds de oprichting in 1988 tot doel door een zelfstandige financiering onderwijs en onderzoek op het gebied van theologie in

-3-

feministisch perspectief (mede) in stand te houden en te bevorderen. Het IWFT bezint zich op deze ontwikkelingen en op de mogelijkheden om onderzoek naar Gender en Religie ook in de toekomst te waarborgen. Een van de mogelijkheden is het oprichten van een landelijk onderzoeksinstituut, het Research Centre Religion, Gender and Culture. Het is de bedoeling dat dit onderzoeksinstituut een erkende en volwaardige gesprekspartner wordt voor wetenschappelijke organisaties als NWO en de KNAW. In januari hebben de besturen van het IWFT en het Catharina Halkes Fonds samen vergaderd over de mogelijkheden, de vormgeving en de financiering van dit Research Centre.

jaren veel nieuwe geledingen aan de faculteit bijgekomen zoals ondermeer het Centrum voor Islamitische Theologie, het Doopsgezind Seminarium, het Asuza (Pentecostal Studies) en het Hersteld Hervormd Seminarium. Er zijn veel nieuwe stafleden aangesteld en er is een hele reeks nieuwe hoogleraren, dakpanhoogleraren en bijzondere hoogleraren benoemd. De grote diversiteit van theologische richtingen binnen de faculteit is heel leuk maar het glazen vrouwenplafond hoog in het hoofdgebouw van de VU blijkt keihard te zijn. Het aantal vrouwen in de staf neemt alleen maar af en gender als studieonderwerp is marginaal geworden. Het merendeel van de op de faculteit werkzame vrouwen, een stuk of 12, doet actief of belangstellend mee aan het netwerk. We hebben een aantal actiepunten onder handen. Meerdere keren overlegden we met de decaan die zegt ons zeer te steunen en heeft toegezegd dat een meer evenwichtige bezetting van de staf een beleidsprioriteit is. Dit zou een ommekeer in het aanstellingsbeleid betekenen en we kunnen bijna niet wachten tot we daar iets van gaan zien. We zijn bezig met het profiel voor een leerstoel Gender en comparatieve theologie. Het vakgebied lijkt ons passend binnen de Theologische Faculteit van de VU en complementair aan de theologische leerstoelen vrouwenstudies aan de andere universiteiten. De comparatieve theologie stelt theologische vragen op het kruispunt van interculturele en interreligieuze vertaalprocessen en laat zien hoe vraagstukken vanuit het theologische perspectief van verschillende godsdienstige tradities en stromingen beschreven en beleefd worden. De opdracht bestrijkt dan verschillende religieuze tradities. Het eigene van de VUfaculteit komt uitdrukking in het feit dat de VU voluit theologisch onderzoek wil doen. Dit voorstel stuurden we in juli naar het faculteitsbestuur. Verder houden we de vinger aan de pols wat betreft de transparantie van sollicitatie- en benoemingsprocedures en de betrokkenheid van vrouwen daarbij. De derde actie is de organisatie van een symposium met de werktitel Religie en Gender, We hebben voorlopig als datum 8 maart 2010 in gedachten. Voor de brainstorm over het programma hebben we vrouwen van binnen en buiten de Vrije Universiteit gevraagd en we hopen een breed en aansprekend programma neer te zetten. Daarover schrijven in de volgende nieuwsbrief meer.

Stichting Catharina Halkes Fonds, INGbank nr. 202462, Den Haag Secretariaat: dr. H.E. Zorgdrager, Het Bosje 16, 3921 EJ Elst (Utr.); [email protected]; website: www.halkesfonds.nl

NIEUWS VAN DE DEELNETWERKEN VOLT bijeenkomst vrijdag 25 september, in het Graalhuis, Nieuwe gracht 51, 3512 LE Utrecht. In het kader van het thema heeft Fieke Klaver contact gezocht met Lisette Thooft en haar uitgenodigd een voorzet te geven voor een prikkelende discussie. Lisette is redacteur van Volzin en freelance medewerker van Happinez en schreef over dit thema in Volzin nr. 20 van 17 oktober 2008 “Begin bij je zelf. Er is niets mis met feel-good spiritualiteit”. De bijeenkomst op 25 september duurt van 15.00 tot 17.00 uur. Daarna is er gelegenheid om een hapje te gaan eten en in informele sfeer met elkaar door te praten. Organisatie: Fieke Klaver, Ine van Emmerik, Franneke Hoeks Helpende Hand Contactpersoon voor dit netwerk: Jasja Nottelman, [email protected]

NIEUWS VAN DE FACULTEITEN VU AMSTERDAM Vrouwennetwerk aan de Faculteit der Godgeleerdheid Vrije Universiteit Amsterdam Bijna een jaar geleden hebben we aan de FdG van de VU opnieuw een vrouwennetwerk opgericht. Niet omdat we het zo gezellig vinden maar uit bittere noodzaak. Er zijn de laatste

Namens het Vrouwennetwerk, Alma Lanser [email protected]

-4-

Nog minder is er bekend over de positieve invloed van religie als het gaat om het overleven en bestrijden van huiselijk geweld. Toch vinden we ook daarvan sporen. Het project is er op gericht om met name die positieve invloeden op het spoor te komen. Hoe werken ze, hoe kun je positieve religieuze bronnen aanboren en tot welke kerkelijke en maatschappelijke strategieën kan dit kan leiden? We hadden een inspirerende en constructieve bijeenkomst met collega’s theologen en antropologen die allen zeer betrokken zijn bij deze problematiek. De bijeenkomst was gericht op het verbeteren van de eerste projectopzet die we vanuit Nijmegen gemaakt hadden. We hopen volgend voorjaar bij de Zuid- Afrikaans-Nederlandse organisatie voor onderzoekssamenwerking een definitief project in te kunnen dienen. Sabbatsverlof Tenslotte kan ik melden dat ik in het najaar met sabbatsverlof mag gaan. Ik zal de tijd doorbrengen in Chicago aan de Loyola Universiteit, en wel aan het Gannon Center for Women and Leadership en het departement voor Theologie. Het lijkt een inspirerende omgeving. Ik zal daar naast onderzoek ook een aantal lezingen geven.” Maaike de Haardt

NIJMEGEN, RADBOUD UNIVERSITEIT Open Studiedagen 2010 Catharina Halkes/Unie NKV Leerstoel Religie en Gender Volksreligie en nieuwe religieuze bewegingen: vrouwendomeinen? De laatste jaren is er in media en wetenschap veel aandacht voor wat men wel volksreligiositeit noemt. Bedoeld zijn vormen van religie die zich afspelen aan de randen van de instituties en waarin magische praktijken en voorstellingen een grote rol spelen. Van oudsher lijken deze vormen van volksreligiositeit vaak veel vrouwen aan te trekken. Religieuze leiders en theologen bekeken ze dikwijls met een zeker wantrouwen of zelfs dédain. Hoewel het er op leek dat magische en andere volksreligieuze praktijken in het geseculariseerde Westen grotendeels verdwenen waren, is de laatste tijd sprake van groeiende interesse voor de volksreligiositeit; zowel vanuit de instituties, als binnen de wetenschap. Diezelfde interesse geldt de religieuze praktijken en vormen van spiritualiteit binnen de zogenaamde ‘nieuwe religieuze bewegingen’. Ook die staan in een spanningsvolle relatie tot de religieuze instituties. Tijdens deze Open Studiedagen willen we dit verschijnsel nader onder de loep nemen. Wat is hier aan de hand? Hoe oud of nieuw, hoe marginaal of centraal zijn deze ontwikkelingen eigenlijk? Welke politieke functies vervullen ze en voor wie? En wat betekent het in dit verband dat nog steeds juist vrouwen zich aangetrokken voelen tot deze ‘oude’ of ‘nieuwe’ vormen van volksreligiositeit?

Universiteit van Tilburg, Faculteit Katholieke Theologie In mei 2009 studeerde Ruth Hessel af. De titel van haar scriptie luidt 'Religieuze identiteitvinding bij joodse, christelijke en islamitische religieus flexibele vrouwen in de tweede moderniteit'. In deze scriptie heeft ze onder andere een analyse gemaakt van de essays uit Moderne devoties, Vrouwen over geloven van de theologen Manuela Kalsky, Ida Overdijk en Inez van der Spek (redactie). Haar scriptiebegeleiders zijn: dr. Christa Anbeek en prof. dr. Anne-Marie Korte. Zij is afgestudeerd aan de MA Wereldreligies in Confrontatie en Dialoog van de Faculteit Katholieke Theologie Utrecht, Universiteit van Tilburg. Als mensen interesse hebben in het lezen van haar scriptie, kunnen ze mailen naar: [email protected]

Tijdstip: vrijdag 5 februari, 29 maart en 21 mei 2010, 10.30-16.00 uur Plaats: Collegezalencomplex, zaal 2 (CC 2) Maaike de Haardt in samenwerking met Daniela Mueller, Grietje Dresen, en Lieve Troch, Nadere informatie en inschrijjving: elektronisch: [email protected] (Overgenomen uit de Nieuwsbrief van de Unie NKV, bericht van Maaike de Haardt): “ Rol van religie en cultuur Samen met collega Chris Hermans was ik onlangs voor een korte conferentie in ZuidAfrika. Wij hebben vanuit Nijmegen het initiatief genomen tot het opzetten van een onderzoeksproject in Zuid-Afrika naar de relatie tussen religie en huiselijk geweld. Huiselijk geweld is daar een enorm probleem, ondanks een wettelijk verbod. Religie en cultuur, zo blijkt uit allerlei onderzoek, spelen een grote rol als het gaat om het in stand houden van dit soort geweld. Daar is nog relatief weinig over bekend.

LNVH - Landelijk Netwerk Vrouwelijke Hoogleraren Het Landelijk Netwerk Vrouwelijke Hoogleraren (LNVH) heeft een handige brochure uitgebracht: Emancipatiebeleid voor Universiteiten, een overzicht van in Nederland toegepaste maatregelen. De brochure is op te vragen bij het LNVH, bellen naar 070-3021481 of e-mailen naar

-5-

Universiteitspenning van de Radboud Universiteit Nijmegen. (bron: website LNVH)

[email protected] Meer brochures zijn te vinden op www.lnvh.nl/site/publicaties/publicaties-lnvh

Willien van Wieringen is dit studiejaar verbonden aan Fontys Hogeschool Theologie Levensbeschouwing, Amsterdam voor 1 dag per week als docent Bijbel/Hebreeuws. Verder is zij ook dit jaar gast-onderzoeker aan de FKT van de UvT, met als tegenprestatie het verzorgen van een wekelijkse leesgroep Hebreeuws.

PERSONALIA Prof. dr. Willy Jansen (1950) is gekozen tot lid van de Koninklijke Nederlandse Akademie van Wetenschappen. KNAW leden worden benoemd voor het leven op grond van hun wetenschappelijke prestaties. Met de recente benoemingen is het aantal vrouwelijke leden gestegen tot 28. Willy Jansen is sinds 1992 hoogleraar vrouwenstudies en wetenschappelijk directeur van het Institute for Gender Studies van de Radboud Universiteit Nijmegen. Zij heeft een belangrijke bijdrage geleverd aan de antropologie van het Midden Oosten en Noord Afrika, zoals blijkt uit haar boeken Women without Men. Gender and Marginality in an Algerian Town; Lokale islam en Islamitische pelgrimstochten, en vele wetenschappelijke artikelen, onder meer over alleenstaande vrouwen in Algerije, de onderwijskansen van meisjes in Jordanië, en opvattingen over seksualiteit in christendom en islam. Zij wist externe financiering te werven voor een indrukwekkende reeks van onderzoeksprojecten en programma's, waaronder recentelijk het programma Gender, Nation and Religious Diversity in Force at European Pilgrimage Sites. Binnenkort verschijnt bij Ashgate het boekMoved by Mary. The Power of Pilgrimage in the Modern World waarvan Willy Jansen een van de redacteuren is. Willy Jansen heeft tevens een belangrijke voortrekkersrol gespeeld in de integratie van het genderperspectief in de wetenschap, door het initiëren en ontwikkelen van onderzoeksprojecten, het opzetten van universitaire en professionele netwerken op landelijk en internationaal niveau, en commissiewerk in NWO, ministeries, en onderzoeksinstituten. Zij was onder meer medeoprichter van de Nationale Onderzoeksschool voor Vrouwenstudies en voorzitter van het Nederlands Genootschap Vrouwenstudies. Onder haar wetenschappelijke leiding heeft het Institute for Gender Studies zich ontwikkeld tot een internationaal vooraanstaand centrum voor interdisciplinair onderzoek op het gebied van gender en seksualiteit. Sinds 1992 is het IGS uitgegroeid tot een kweekvijver voor wetenschappelijk talent waaruit 22 proefschriften, waarvan 5 cum laude, en 10 hoogleraren voortgekomen zijn. Willy Jansen ontving vorig jaar vanwege haar bijzondere bijdrage aan de Nijmeegse universitaire gemeenschap de

Met ingang van 1 augustus is Angela Berlis benoemd tot hoogleraar voor Oud-Katholicisme en Algemene Kerkgeschiedenis aan het Christkatholische Departement van de Theologische Faculteit aan de Universiteit Bern. Ze wordt tegelijk hoofd van dit departement en vicedecaan van de Theologische Faculteit. Angela was van 2003 tot 2008 voorzitter van het IWFT Vrouwennetwerk Theologie. Ze was sinds 1 januari 2006 hoogleraar voor “Oude Katholieke Kerkstructuren, tevens inhoudende de geschiedenis en de leer van de OudKatholieke Kerken”, vanwege de Stichting OudKatholiek Seminarie. Zij was tevens sinds 2002 rector van de Kerkelijke opleiding van de OudKatholieke Kerk van Nederland. Angela zal haar werkzaamheden aan de Universiteit Utrecht op 30 september a.s. beëindigen. Anne-Claire Mulder zit sinds een jaar in het bestuur van de stichting Kerk en Wereld. Kerk en Wereld initieert en subsidieert projecten op het grensvlak van geloof en samenleving. Dit gebeurt middels subsidie aan enkele vaste partners en aan vele grote en kleine initiatieven in het land. Kerk en Wereld koppelt de subsidie aan een aantal vaste thema's.

STUDIEDAGEN EN CONGRESSEN NGG Najaarsconferentie "Religieus gezag in heden en verleden" 23-24 oktober 2009 Kontakt der Kontinenten, Soesterberg Eén van de sprekers is Mathilde van Dijk. Rijksuniversiteit Groningen. Zij zal spreken over: "De navolging van Christus voor Moderne Devoten verklaard". Zie verder http://www.godsdienstwetenschap.org/agend a_detail.php?agenda_id=11

-6-

Toegang: € 10,00; minima en studenten € 5,00. Koffie en thee zijn gratis. Vriendinnen van FIER hebben gratis toegang.

FIER-lezing 2009 HER-DENKEN Van feminisme naar femanisme?

Graalbeweging, Utrecht www.degraalbeweging.nl

Dit is de titel van de derde FIER-lezing op 13 november 2009, georganiseerd door het tijdschrift FIER in samenwerking met de EUG oekumenische studentengemeente. Roos Wouters, publiciste en columniste van Opzij en aanvoerster van het New Girls Netwerk bij Women Inc., zal toelichten wat zij bedoelt met de term ‘femanisme’. Wouters pleit vanuit de discussie over werk & zorg op een frisse en luchtige manier voor emancipatie van vrouwen en mannen samen en bedacht hiervoor de term femanisme. Met haar ‘femanisme’ geeft Wouters een nieuwe impuls aan het feminisme in een tijd van verschuivende rolpatronen in de maatschappij. Kunst en feminisme Na de inleiding van Roos Wouters zal Mirjam Westen, curator van het Museum voor Moderne Kunst Arnhem, ingaan op de verschuivende positie van vrouwen. Zij zal beelden laten zien van de tentoonstelling ‘Rebelle. Kunst en Feminisme 1969-2009’. Verschillende kunstenaressen uit diverse landen, met werk uit variërende periodes, geven uiting aan thema’s als ‘herinnering en geschiedenis’, ‘erotiek en humor’, ‘vrouwelijkheid en uiterlijk’. Generaties in gesprek Na de inleidingen van Roos Wouters en Mirjam Westen zal de zaal ruim de gelegenheid krijgen om deze verschuivende rolpatronen in maatschappij en kunst te doordenken; ook voor kerk en religie. Neem voor dit gesprek tussen de generaties je moeder, tante, dochter of nichtje mee! Ook mannen worden van harte uitgenodigd om mee te denken over ‘femanisme’. De leiding van de middag is in handen van Jasja Nottelman, pastor van de EUG, de oekumenische studentengemeente Utrecht. De lezing vindt plaats als onderdeel van het programma van de Maand van de Spiritualiteit. ______________________________________ Wie: FIER-lezing, www.tijdschriftfier.net Wat: HER-DENKEN. Van feminisme naar femanisme? Waar: Janskerk, Janskerkhof, Utrecht Wanneer: 13 november 2009 van 13.30 tot 17.30 uur Hoe: De FIER-lezing wordt georganiseerd door het tijdschrift FIER in samenwerking met de EUG, de oekumenische studentengemeente Utrecht Opgave: Graag van te voren aanmelden bij Gisela Hoeve, [email protected]

Ignatiushuis, centrum voor geloofsverdieping en spiritualiteit Beulingstraat 11 1017 BA Amsterdam tel: (020) 679 82 07; fax: (020) 670 20 15 www.ignatiushuis.nl -Contactpersoon: Fieke Klaver, [email protected] Agenda najaar 2009 EXPOSITIE: In november en december is werk te zien van Jeltje Hoogenkamp in de Galerie van het Ignatiushuis (Beulingstr.11 A'dam). De expositie wordt geopend op zondag 14.3016.00. Geopend op werkdagen, 9.30-16.30, liefst na afspraak. Toegang gratis. OKTOBER ZA 3 10-16.30 Creatief leven met Spanningen, studiedag Ignatiaanse Spiritualiteit, Allard Kouwenhoven, Tineke Renkema, Jan Stuyt SJ en Fieke Klaver, € 10,WO 7 10-12 Kennismaken met meditatie en dans Riette Beurmanjer € 12,50 VR 9 13.45-16.00 Icoonschilderen: Moeder Gods Hodegetria (10x) Wil de Groot € 135,ZO 11 15-17 Oefenen in aanwezigheid (5x) Marisol Roodenburg € 50,MA 12 19.30-22.00 Loyaliteit in de levensloop, lezing over de invloed van verwachtingen vanuit de familie, Else Marie van den Eerenbeemt € 10,DO 22 19.30-22.00 Kirchnercafé: Manuela Kalsky over Nieuw Wij!land, toegang gratis VR 23 10.30-17.30 Contemplatiedag met Miek Pot € 50,MA 26 19.30-22.00 Druïden, herten en woorden met bovennatuurlijke kracht, lezing over teksten die beschermen tegen kwaad, dr. Jacqueline Borsje, wetenschappelijk medewerker UVA voor religiestudies en Keltische studies ZA 31 10.00-15.30 Merkstenen, over de actuele betekenis van Dag Hammarskjöld, lezingen Jos Huls, Monica Bouman, workshops, muziektheatervoorstelling Impakt, in de Mozes en Aäronkerk,€ 25,ZA 31 10-16 Engelen hebben geen vleugels nodig, Dansdag, Riette Beurmanjer € 45,ZO 1 14 - 16 Het labyrint als spirituele weg,toegelicht en te lopen in de Oranjekerk, Selma Sevenhuijsen € 10,-DO 5 19.30-22.00 Bomen en zuilen in kunst en poëzie, lezing in de maand van de

-7-

spiritualiteit over de symbolische kracht van bomen. Everdien Hoek € 10,-DI 10 19.30-22.00 Eenzaam Heden, bespreking van het boek van Naema Tahir door Marjolein van Tooren € 10,-ZA 14 10.00-12.30 Engelen als gids op onze reis door het leven, meditatie en kunstzinnige verwerking, Petra Tasseron en Maria Scherf (3 x), € 30,-ZO 15 15.30-17.00 (ma t/m vrij op afspraak tussen 16 en 20 uur, za 15.30-17.00 uur), Gebedsweek met persoonlijke begeleiding, Gregory Brenninkmeijer SJ, Norbert Halsema SJ, Fieke Klaver en Judith van der Werf, € 50,-WO 18 10 -12 Danscursus: God kun je niet bezitten, Riette Beurmanjer (4 x), € 60,--

pastores. Vanaf het begin in oecumenisch verband, en verbonden met het landelijke Vrouw en Geloofwerk (o.a. de Oecumenische Vrouwensynode). Ook werden cursussen feminstische theologie in jodendom, christendom en islam georganiseerd en uitgevoerd. Met een enkele keer een vervolg film-gesprek met aandacht voor de drie tradities. E.e.a. werd uitgevoerd op het dekenaat locatie Alkmaar, waar het OVN ook haar kantoor had tot 2007. De leden van de werkgroep VKB waren in die tijd werkzaam op ‘De Haaf/Dijk en Duin, later VHS Bergen (Annego Hogebrink), als functionaris bij het dekenaat Hoorn (Hildegard Portmann), als classicaal vormingswerker/ consulent (Josephine Wilschut), als theologisch maatschappelijk werker (Trix Franssen) en als gemeentepredikant (Herrianne Allewijn). De activiteiten konden dus in werktijd uitgevoerd en facilitair ondersteund worden. Met het wegvallen van werksoorten en werkplekken, of/en pensionering zijn nu de leden van de werkgroep vrijwel allen geheel vrijwillig actief. Gelukkig is het dekenaat Alkmaar in Hoorn bereid om facilitair ondersteuning te bieden voor vergaderingen en studie-/werkdagen. Het Vrouw en Geloofproject is in 2002 omgebouwd tot Oecumenisch Vrouwennetwerk Noordholland. (OVN). Met o.a. Passage, het KVG en de Gereformeerde Vrouwenbond als participanten. Het OVN had op dat moment 7 werkterreinen: Vrouwen en armoede, vrouwen en (seksueel) geweld, interreligieuze ontmoetingen, vrouwelijke vluchtelingen, lesbische vrouwen, vriendinnen in Europa, vrouw- kerk-beleid (VKB). Elk werkveld heeft of had een eigen organisatorisch knooppunt. Het OVN werd van 1996 tot mei 2009 ondersteund door Gerry van de Swaluw als free-lance coördinator en nu door een coördinatiegroep van vrijwilligsters. Studie/ontmoetingsdagen VKB Sinds 1992 zijn de volgende studie/ontmoetingsdagen uitgevoerd voor vrouwelijke pastores in Noordholland: 1992 ‘Visie op het ambt.’ Vraag naar partijdigheid als vrouwelijke pastor 1993 ‘Hoe partijdig is vrouwenpastoraat’ Vergelijken van contextuele visie van Nagy en feministische invalshoek (machtsanalyse) 1994 Verworven inzichten van 1992 verder wegen en leren hanteren 1995 ‘Het ambt anders bekleden’ In hoeverre is het vrouw-zijn van invloed op het bekleden van het ambt (Annelies Knoppers) 1996 ‘Op blote voeten door Noordholland’ Over pastoraat en nieuwe tijds denken 1997 ‘Bidt u zelf wel genoeg dominee?’ Over

Dominicaans Activiteiten Centrum DAC Stadsdam 1 6851 AH Huissen www.dominicaanscentrum.nl U kunt natuurlijk ook bellen met 026-3264422. Oecumenische werkgroep Vrouw-KerkBeleid Noord-Holland Op 7 oktober organiseert de werkgroep een studiedag in Hoorn met als onderwerp: ‘Als scherven spreken. Over God in het leven van alledag’. Dit is tevens de titel van het postuum gepubliceerde boek van Kune Biezeveld. Zij was als docent systematische theologie en hoogleraar vrouwenstudies theologie verbonden aan de Protestantse Theologische Universiteit (Leiden). Zij overleed september 2008. Kune Biezeveld stelt kritisch èn loyaal aan haar traditie meerdere vanouds gegroeide theologische vanzelfsprekendheden aan de orde. Zij vraagt zich af: maakt de bijbelse God nog een kans van betekenis te zijn in het leven van alledag? Zijn er misschien ooit in profetische woede al te rigoureus beelden kapot geslagen en is wellicht datgene wat tot het dagelijks leven van gewone mensen behoorde ten onrechte heidens/natuurlijke theologie genoemd? Wat zeggen de scherven ons nu? De inschrijving is reeds gesloten. Info: [email protected] AchtergrondInformatie over de werkgroep Vrouw Kerk Beleid Noord-Holland Stand van zaken najaar 2009 Voorgeschiedenis en achtergronden De werkgroep VKB bestaat al sinds de jaren ’80, als éen van de werkgroepen/knooppunten van het Vrouw en Geloof project Noordholland. Begonnen als werkgroep ‘Vrouwen in kerkbesturen’, met studiedagen en trainingen voor vrouwen die in de kerk beleidsmatig actief waren, later met werk/studiedagen en intervisiebijeenkomsten voor vrouwelijke

-8-

het verschijnsel en de invloed van de groeiende groep evangelische en charismatische gemeenteleden 1997 ‘Feminisme en jodendom’ n.a.v. boek “Vreugde der wet’ (Sasja Martel) 2001 ‘De bijdrage van de feministische visie op de vernieuwing van het ambt en de gemeente (Riet Bons-Storm) 2002 ‘Christologie, nieuwe feministisch/theologische inzichten’ twee losse dagen (Manuela Kalsky) Alle dagen werden goed bezocht: door 15 tot 40 vrouwen. Ze werden voorbereid door de werkgroep VKB met telkens twee andere pastores uit de doelgroep. De dagen werden gehouden op verschillende lokaties: De Haaf/Dijk en Duin, VHS Bergen, de Witte Kerk in Bergen, de kapel van Dijk en Duin/het dekenaat in Hoorn. De werving en publiciteit vond plaats door éen van de betrokken organisaties. 2005 Doorstart In verband met het opheffen van betaalde werkplekken belegde de werkgroep op 2 september 2005 een rond-de-tafel gesprek met betrokken pastores en kerkelijk werksters, waarbij ongeveer 30 vrouwen aanwezig waren. “Hoe nu verder?” was de vraag. Er kwam een duidelijk signaal dat studie- en netwerk-achtige bijeenkomsten met vrouwen juist in deze tijd in een grote behoefte voorzien. Eén van de prangende vragen was die van je eigen geloofwaardigheid, de dilemma’s rond geloofsoverdracht in tijden van twijfel en individualisering. Wij besloten tot een doorstart: om de anderhalf jaar beleggen we een studie/ontmoetingsdag. November 2006 ‘Geloof je het zelf? Dilemma’s tussen persoon en professie bij geloofsoverdracht’. Voorbereid samen met Gerrie Huiberts (RK pastor en schrijfster van kinderbijbels) en Karen Hagg (gemeentepredikant). Maart 2008 ‘Wat hebben wij als postmoderne vrouwelijke pastores te bieden aan houvast in deze tijd?’ (Riet Bons-Storm). Verwacht: oktober 2009 ‘Als scherven spreken. Over God in het leven van alledag’. Medewerking wordt verleend door Maarten den Dulk (emeritus hoogleraar practische theologie in Leiden en medewerker aan het boek) en Will Verhoef (RK theologe en beleidssecretaris van de zusters Ursulinen in Bergen). De werkgroep Vrouw Kerk Beleid van het Oecumenisch Vrouwennetwerk NoordHolland: Hildegard Portmann, Herrianne Allewijn, Jos van Steen, Louise Kooiman, Trix Franssen, Annego Hogebrink

Aletta organiseert: Masterclass Oral History Interview uw moeder, oma, vriendin of buurvrouw over haar ervaringen in de Tweede Wereldoorlog Aletta, instituut voor vrouwengeschiedenis, organiseert voor donderdagavond 22 oktober, in de Week van de Geschiedenis, een Masterclass ‘Oral History’. Deelnemers krijgen de ins en outs te horen van het op camera vastleggen van persoonlijke geschiedenissen. De Masterclass wordt verzorgd door prof. dr. Saskia Wieringa, directeur Aletta, en drs. Grietje Keller, projectleider Oral History bij Aletta. U bent van harte uitgenodigd voor deze Masterclass! Voor de vriend(inn)en van Aletta worden 10 plaatsen gereserveerd. De Masterclass wordt georganiseerd in het kader van de Week van de Geschiedenis, het grootste historische evenement van Nederland waaraan honderden instellingen deelnemen met speciale activiteiten. Thema van dit jaar is ‘Oorlog en Vrede’. Tijdens de Masterclass Oral History wordt dan ook vooral gefocust op het vastleggen van ervaringen van vrouwen tijdens de Tweede Wereldoorlog. Mensen die belangrijke gebeurtenissen van dichtbij hebben meegemaakt, kunnen uit de eerste hand vertellen over ‘hoe het echt was’. Deze mondelinge geschiedenissen, ‘oral history’, geven een context aan dagboeken, brieven, foto’s en andere historische documenten. Zo ontstaat een completer beeld van de geschiedenis. Het interviewen van mensen over ervaringen waar men niet altijd gemakkelijk over spreekt, vereist een speciale deskundigheid. Tijdens de Masterclass wordt niet alleen ingegaan op de theorie, ook krijgen de deelnemers praktische handvaten hoe zelf aan de slag te gaan.Centraal tijdens de Masterclass staat de'levensverhaalaanpak', waarbij niet alleen naar een bepaalde periode uit het leven van de geïnterviewde wordt gevraagd, maar naar diens hele leven. Uiteraard geeft een interview over gebeurtenissen in het verleden met name een beeld van hoe de verteller haar/zijn ervaringen in het heden interpreteert. Het beeld van het verleden verschuift voortdurend. Na afloop van de Masterclass hebben de deelnemers voldoende in handen om zelf een goed videoportret te maken als men dat wenst. Uiteraard ontvangt Aletta graag de resultaten van interviews die gemaakt gaan worden, maar alleen als deelnemers en geïnterviewden dat zelf willen. Aletta maakte in 2008 een start met de oral history collectie door het op video vastleggen van sleutelfiguren uit de Tweede Feministische Golf. Eerder werd met oral history gefocust op

VROUWENSTUDIES ALGEMEEN

-9-

de geschiedenis van de vrouwenhulpverleningen gezondheidszorg. In 2008 is een begin gemaakt met een serie videoportretten rond het erfgoed van de Tweede Wereldoorlog. Zo legde Aletta de ervaringen van nationaalsocialistische vrouwen tijdens de Tweede Wereldoorlog vast in het kader van ‘Erfgoed van de Oorlog’, een project van het ministerie van VWS. Gekoppeld hieraan is een tweede project ontwikkeld waarin dochters van ‘foute’ ouders gevraagd wordt hun geschiedenis op video vast te leggen. Meer informatie vindt u op www.aletta.nu. De Masterclass is toegankelijk voor iedereen vanaf 18 jaar. Het aantal plaatsen voor de Masterclass is beperkt. Voor de vriend(inn)en van Aletta worden 10 plaatsen gereserveerd. Meldt u daarom snel aan. Programma Tijd: Donderdagavond 22 oktober 19.30-22.00 uur Plaats: Aletta, instituut voor vrouwengeschiedenis, Obiplein 4, Amsterdam Kosten: 10,00 Euro Aanmelding: Via [email protected], vermeld bij aanmelding leeftijd en beroep/studie Meer informatie: www.aletta.nu www.weekvandegeschiedenis.

PUBLICATIES J. Borsje, < Review of Robin Chapman Stacey, Dark Speech: The Performance of Law in Early Ireland, The Middle Ages Series, Philadelphia: University of Pennsylvania Press, 2007> Celtic Studies Association of North America Newsletter 26 (2009) 2, 8-11. Delhaas, Sieth, Katharina von Bora: een ongekende volgelinge, Geert Grote Lezing 2009, in de serie Launiana Minora VII. Uitgesproken bij de 625ste sterfdag van Geert Grote in de Bibliotheca Launiana van de Geert Grote Universiteit te Deventer op 20 augustus 2009. (Deventer, Deventer Universitaire Pers MMIX) bestellen: www.deventeruniversitairepers.nl Maaike de Haardt ‘De oppervlakte is mij diep genoeg. Theologie van het alledaagse,’ Speling 61 (2009), 2, 2024 Schrift over Maria Het laatste nummer van het tijdschrift Schrift gaat over Maria. Met bijdragen van Magda Misset-van de Weg, Angela Berlis, Martha Frederiks, Grietje Dresen, Caroline Vander Stichele e.v.a. Magda Misset-van de Weg Maria en de geboorteverhalen in het Nieuwe Testament Maria de Groot Inspirerend moederschap Angela Berlis Maria in de oudkatholieke kerk Martha Frederiks Ik accepteer dit meisje als een jongetje Grietje Dresen Onze-Lieve-Vrouw van wie? Caroline Vander Stichele Wees gegroet: Maria in beeld Corrie Vervest Boekbespreking - Gerard van Broekhuizen Naschrift: Adoramus Het artikel van Magda Misset-van de Weg Maria en de geboorteverhalen in het Nieuwe Testament is gratis te downloaden. www.tijdschriftschrift.nl/laatstverschenen/them a-en-inhoud/

FEMARTMUSEUM Idole – Role-models –Heldinnen: Zo heet de eerste tentoonstelling van de gezamenlijke vrouwenmusea in de wereld, die op 9 september in Bonn wordt geopend. De opening van de tentoonstelling is gekoppeld aan een internationaal congres voor vrouwenmusea. Tijdens tentoonstelling en congres presenteren 40 specifieke vrouwenmusea uit alle werelddelen zich. Ook Nederland is vertegenwoordigd met het FemArtMuseum (in oprichting) Amsterdam (www.femartmuseum.com). Nederland presenteert zich met ondermeer een object (Draadloze verbinding, 2007) van de jonge kunstenares Andrea Dröes (geb. 1985). De tentoonstelling loopt van 10 september tot en met 8 november 2009. De tentoonstelling vindt plaats in het Frauenmuseum, Im Krausfeld 10, 5311 Bonn. Er is een catalogus bij de de tentoonstelling (€ 20,00) en na afloop wordt er een verslag in boekvorm uitgegeven. Voor verdere informatie Frauenmuseum Bonn, tel 0049228691344, [email protected] en www.frauenmuseum.de

Proeven van Vrouwenstudies Theologie De baanbrekende bundel Proeven van Vrouwenstudies Theologie, deel VIII is bij het secretariaat van het IWFT te verkrijgen voor slechts 5 euro. Laat weten of je een exemplaar wilt en we sturen het op. Naast een aantal artikelen van bekende auteurs is er een themagedeelte over zorg.

Meer informatie: Trudi Willenborg 0652460818 FemArtMuseum i.o.

De inhoudsopgave vind je op onze website www.iwft.nl - Bij Publicaties, Proeven

-10-

Daarnaast zijn tegen verzendkosten (of afhalen) Proeven van Vrouwenstudies Theologie V, VI en VII gratis te verkrijgen!!! Als je eerst wilt weten wat er in staat: de inhoudsopgaven staan op de iwft website, bij Publicaties - Proeven www.iwft.nl/html/index.php?themaID=7&pagina ID=37 (of gebruik de zoekmachine). Laat het weten aan het secretariaat welke delen je wilt, tav Marian Papavoine.

INTERNATIONAAL The Dialogue must continue The dialogue must continue – this was the conclusion of a conference recently held to reflect on the experiences of the study course 2007 – 2009 of the European Project for Interreligious Learning (EPIL). Dialogue expert Dr. Wesley Ariarajah rated EPIL as a unique experience: “Rooted in the everyday life experiences of women, it reflects these experiences from a religious perspective. Although conflicts are unavoidable, they also prove to be the field of fruitful encounters.” During its programme, which features five modules in five cities of Europe and the Middle East, EPIL has produced many successful examples of peaceful neighbourly living between Christian and Muslim women. “These are seeds that were planted and will grow slowly. But they will change our perception of our religions and the relationships between our religions”, Dr. Ariarajah said. “We need women’s voices n interreligious dialogue.”

and Rev. Walter Lüssi, programme director of the Protestant Academy Boldern, Switzerland. Teny Pirri-Simonian and Reinhild Traitler continue to serve as programme coordinators, and Catherine Gyarmathy is the representiative of the Ecumenical Forum of European Christian Women, programme partner of EPIL. Call for prayer against Human Trafficking on October 18, 2009 RENATE – Religious in Europe Networking Against Trafficking and Exploitation – has written to the Holy Father, Pope Benedict XVI, requesting him to pray and draw attention to the issue of Human Trafficking. This year, Mission Sunday, October 18, coincides with the day designated by the EU as European Day against Human Trafficking. Members of RENATE regard the work of counter-trafficking as the cutting edge of the Church’s mission today. RENATE represents religious women and men whose congregations are based in Europe. A coordinating group facilitates the joint work of member organizations. In various countries and languages of Europe, members of the network have produced liturgical materials to assist clergy and Church groups in their prayer for an end to the evil of modern day slavery. For further information contact: [email protected] www.renate-europe.net

DIGITAAL Oecumenische Vrouwensynode Sinds een klein jaar ben ik webredacteur van www.vrouwensynode.nl, de vernieuwde website van de Oecumenische Vrouwensynode. Met onder meer nieuws van en voor de vrouw-engeloofbeweging, een agenda en een boekenpagina. Met de site wil de vrouwensynode haar platformfunctie versterken. Dus heb je nieuws over vrouw en geloof/theologie en gender dat ook interessant is voor niet theologisch geschoolde vrouwen, dan hoor ik dat graag. Ook suggesties voor aanvullingen van de boekenpagina zijn zeer welkom. Trees van Montfoort [email protected]

Starting in 2011 EPIL will offer a new study course, experimenting with new forms of cooperation on the same theme (such as a module organised jointly by partner organisations in Amsterdam and Cologne). Aside from evaluating the study course 2007 – 2009 and planning for the future, the EPIL Association elected a new Board. Dr. Ulrich Becker , (Christian) professor of pedagogy of religion (University of Hanover) continues to be president, vicepresident is (Muslim) Azra Ceric (Sarajewo). Board members further include dialogue specialist Dr. Emel Brestrich-Topcu (Turkey), Dr. Manuela Kalsky, director of the Dominican Study Centre (Nijmegen), Rev. Barbara Heyse-Schaefer, director of the Austrian Protestant Women’s Agency (Vienna), Dr. Dima Dabbous, director of the Institute for Women’s Studies in the Arab World, Lebanese American University, Beirut

HAGAR-SARAH

presentatie nieuwe website Hagar-Sarah 28 oktober 2009 U bent uitgenodigd voor de presentatie van de website Hagar-Sarah op woensdagmiddag 28 oktober in INHolland, Amstelveen.

-11-

De website bevat een digitaal werkboek met inhoudelijke en methodische informatie ten behoeve van de trialoog tussen joden, christenen en moslims. Spreeksters zijn: Judith Frishman, Manuala Kalsky en Senay Cemek. De website is Hagar-Sarah Het Halkesfonds heeft de ontwikkeling van dit digitale werkboek gesubsidieerd. De maaksters zijn Annego Hogebrink en Ellen Kok.

bibliografische databank ter wereld. Hiermee kunnen niet alleen de Nederlandse onderzoekers en studenten deze bronnen vinden, maar iedereen ter wereld. Ter gelegenheid van de 80ste sterfdag van Aletta Jacobs en de lancering van Aletta, instituut voor vrouwengeschiedenis, bood Aletta Plasterk een aantal ‘doorbraakregels’ aan, opgesteld door prominente Nederlanders zoals Job Cohen, Agnes Jongerius en Mariëtte Hamer. Zij vinden onder meer dat er echt werk gemaakt moet worden van de vierdaagse werkweek, dat schooltijden moeten worden verruimd, dat het woord ‘papadag’ verboden moet worden, dat er meer vrouwen aan de top moeten worden benoemd omdat dat tot betere bedrijfsresultaten leidt en dat een deel van de kinderopvang gratis moet zijn. De ‘doorbraakregels’ werden overhandigd door ‘Aletta’s van nu’, met name jonge, krachtige vrouwen die ondanks grote weerstand doorbraken hebben gecreëerd in hun leven. Een complete lijst van doorbraakregels is te vinden op www.aletta.nu. -----------------------------------------------------

Aletta lanceert Google voor vrouwengeschiedenis Vanaf vandaag, precies een dag na de 80ste sterfdag van Aletta Jacobs, gaat het Internationaal Informatiecentrum en Archief voor de Vrouwenbeweging (IIAV) verder onder de naam: ‘Aletta, instituut voor vrouwengeschiedenis’. Gelijktijdig lanceert Aletta haar vernieuwde website www.aletta.nu. “Met één klik is alle informatie over vrouwen, vrouwenemancipatie en vrouwengeschiedenis te vinden”, aldus Prof.dr. Saskia Wieringa, directeur IIAV. Minister Plasterk van OCW en verantwoordelijk voor emancipatiebeleid, maakte de nieuwe naam bekend en lanceerde de nieuwe website. De naamsverandering van het IIAV is ingezet om als instituut een grotere naamsbekendheid te verkrijgen en een breder publiek te bereiken. Vandaar de keuze voor een naam die een grotere communicatieve kracht heeft en daarbij de vrouwengeschiedenis niet vergeet. De nieuwe naam ‘Aletta’ refereert aan feministisch rolmodel Aletta Jacobs die aan het eind van de negentiende eeuw als eerste Nederlandse studente en arts belangrijke doorbraken voor vrouwen bewerkstelligde. Ook nu nog zijn er doorbraken nodig en is er nog een lange weg te gaan op het gebied van vrouwenemancipatie. Aletta staat dan ook voor emancipatie van vrouwen in al hun diversiteit en richt zich op drie speerpunten: Emancipatie, Erfgoed en Wetenschap. Ook de website www.aletta.nu is geheel vernieuwd en heeft als belangrijkste verbetering dat met één zoekfunctie alle databases en andere informatiebronnen op de website van Aletta kunnen worden doorzocht, zodat een ‘Google voor de vrouwengeschiedenis’ ontstaat. Bovendien zijn de collecties van Aletta nu ook wereldwijd te vinden: de collectie zijn opgenomen in PiCarta en WorldCat, de grootste

Achtergrond Het Internationaal Archief voor de Vrouwenbeweging (IAV) werd op 3 december 1935 opgericht door de feministen Rosa Manus (1881-1943), Johanna Naber (1859-1941) en Willemijn Posthumus-van der Goot (18971989). Het doel was het opbouwen van een archief en bibliotheek om het erfgoed van vrouwen te verzamelen en te bewaren, en daarnaast het stimuleren en publiceren van wetenschappelijk onderzoek. Vanuit hier heeft het instituut zich ontwikkeld tot een internationale organisatie die staat voor het verzamelen en delen van kennis en informatie over vrouwengeschiedenis en de positie van vrouwen in de samenleving. De ambitie van Aletta is om zo kennis te vergroten en verder onderzoek te bevorderen. Hiermee wil Aletta bijdragen aan de emancipatie van vrouwen in al hun diversiteit. Vanuit het delen van kennis over het verleden, kan de toekomst gecreëerd worden. Vandaar ook de ondertitel ‘sharing the past, creating the future’. Aletta kent 141.000 titels, 577 archieven van vrouwenorganisaties en individuele vrouwen, totaal ruim 1200 meter.

-12-