2. OVERZICHT HOUDEN

18

plus

en je geld

Inhoud 1. 18 WORDEN ....................................................................................... 3 W IE GAAT DAT BETALEN ? ......................................................................... 3 JE EIGEN ZORGVERZEKERING .................................................................... 5 2. OVERZICHT HOUDEN ........................................................................ 7 POST OPRUIMEN ..................................................................................... 7 W AAR BLIJFT JE GELD ? ............................................................................ 9 BETALINGEN REGELEN ........................................................................... 11 EXTRA GELD ......................................................................................... 13 3. WERKEN........................................................................................... 15 W ERK VINDEN ....................................................................................... 15 JE ARBEIDSCONTRACT ........................................................................... 17 JE LOONSTROOK ................................................................................... 19 BELASTING BETALEN .............................................................................. 21 ZELF REGELEN ...................................................................................... 23 4. WONEN ............................................................................................. 25 THUIS WONEN ....................................................................................... 25 OP JEZELF GAAN WONEN ........................................................................ 27 W OONRUIMTE INRICHTEN ....................................................................... 29 NIEUWE UITGAVEN ................................................................................. 31 KOSTEN DELEN ..................................................................................... 33 AFSPRAKEN MAKEN ............................................................................... 35 5. SCHULDEN VOORKOMEN ............................................................... 38 ZEKER WETEN? ..................................................................................... 38 LENEN MET VERSTAND ........................................................................... 40 PROBLEMEN VOORKOMEN ...................................................................... 42 HULP ZOEKEN ....................................................................................... 44

© Nibud 2008/ 2

1. 18 worden Wie gaat dat betalen? Als je 18 wordt, ben je meerderjarig. Wat betekent dat voor je geldzaken?

Check! Vanaf je 18-de: tot je 21-ste zijn je ouders nog onderhoudsplichtig ben je zelf aansprakelijk voor je schulden ben je niet automatisch aansprakelijk voor de schulden van je partner

Info Onderhoudsplicht ouders Volgens de wet zijn je ouders verplicht om financieel voor je te zorgen tot je 21 jaar bent. Ze moeten bijvoorbeeld de kosten voor je studie betalen, maar ook verzekeringen, eten en drinken, studieboeken en je nieuwe bril. Als je alimentatie krijgt van één van je ouders, loopt die betaling door tot je 21 jaar bent. Pas dan stopt in principe de financiële verplichting van je ouders. Kijk voor meer informatie op www.kennisring.nl of www.postbus51.nl. Aansprakelijk voor schulden Ben je 18 jaar, dan komen schulden die jij maakt, altijd voor jouw rekening. Je ouders kunnen dus nooit gedwongen worden om te betalen voor een schuld die jij bent aangegaan na je achttiende. Kijk ook bij Hulp zoeken. Of kijk op www.schulden.nl of www.zelfjeschuldenregelen.nl. Heb je getekend voor een aankoop of lening, dan heeft er iemand geld van je te goed. Je bent dan aansprakelijk voor de financiële gevolgen van le ning. Schulden van je partner Woon je samen en heb je geen samenlevingscontract, dan ben jij niet aansprakelijk voor de schulden van je partner. Betaalt hij of zij niet, dan kunnen schuldeisers niet bij jou aankloppen. Wel kunnen de schuldeisers gezamenlijke bezittingen laten verkopen. Zet daarom iets op papier als je gaat samenwonen. Je kunt dan aantonen dat bepaalde spullen op naam staan van jou of van je partner.

© Nibud 2008/ 3

Heeft je partner een lening en heb jij hiervoor ook getekend? Dan ben jij wel medeverantwoordelijk voor deze schuld. Het maakt niet uit of je wel of geen samenlevingscontract hebt. Denk dus goed na voordat je een contract van je partner meeondertekent. Voordat je het weet ben jij aansprakelijk voor zijn of haar schulden.

© Nibud 2008/ 4

Je eigen zorgverzekering Als je 18 bent, moet je je eigen zorgverzekering afsluiten. Waarschijnlijk heb je recht op de zorgtoeslag.

Check! Wat moet je regelen? Een basisverzekering afsluiten. Nagaan of je recht hebt op de zorgtoeslag. Beslissen of je een aanvullende verzekering wilt afsluiten.

Info Een basisverzekering Op je 18-de moet je je eigen zorgverzekering afsluiten. De basisverzekering is verplicht. Die vergoedt onder andere de huisarts en medicijnen. De zorgverzekering van je ouders hoeft niet de beste zorgverzekering voor jou te zijn. Vergelijk verschillende zorgverzekeringen op www.independer.nl. Zorgtoeslag aanvragen Om te voorkomen dat mensen met een laag inkomen te veel kwijt zijn aan hun zorgverzekering, is er de zorgtoeslag. Deze kun je ook aanvragen als je ouders geen recht hebben op de zorgtoeslag. Hoeveel zorgtoeslag je krijgt, hangt af van je inkomen. Op www.toeslagen.nl kun je uitrekenen op hoeveel zorgtoeslag je eventueel recht heeft. De zorgtoeslag kun je aanvragen bij de Dienst Toeslagen van de Belastingdienst. Een aanvullende verzekering? Een basisverzekering vergoedt niet alle ziektekosten. Wil je bijvoorbeeld ook de tandarts en de fysiotherapeut verzekeren? Dan moet je een aanvullende verzekering af sluiten. Er zijn een heleboel verschillende aanvullende verzekeringen. Veel verzekeraars hebben een speciaal pakket voor jongeren. Vergelijk goed de voorwaarden en kosten voordat je een verzekering afsluit. Vergelijk verschillende zorgverzekeringen op www.independer.nl. Het eigen risico Voor de basisverzekering heb je verplicht een eigen risico. Als je ziektekos ten hebt, moet je de eerste € 150 dus zelf betalen. Heb je veel ziektekosten, zet die € 150 dan apart voor je eigen risico.

© Nibud 2008/ 5

Je kunt ook een vrijwillig eigen risico afspreken met je verzekeraar. Je betaalt dan bijvoorbeeld de eerste € 250 zelf als je ziektekosten hebt. In ruil daarvoor betaal je minder premie.

© Nibud 2008/ 6

2. Overzicht houden Post opruimen Belangrijke papieren moet je bewaren. Het is belangrijk om daar een slim systeem voor te hebben.

Check! Doen! Maak de post dagelijks open. Gooi reclame meteen weg. Bewaar post op een vaste plek in huis, bijvoorbeeld op een bureau. Bewaar belangrijke post in een ordner met tabbladen. Bewaar rekeningafschriften van de bank in een mapje. Controleer de afschriften van de bank. Spreek met je partner af wie de administratie doet. Betaal rekeningen zo veel mogelijk automatisch. Doet je partner de administratie? Neem dan regelmatig samen de administratie door. Je bent er immers beiden verantwoordelijk voor. Niet doen! Post langer dan twee weken laten liggen. Post niet openmaken. Hopen dat een rekening vergeten wordt. Garantiebewijzen weggooien.

Info Neem eens per week een uurtje om je post op te ruimen. Ga aan tafel zitten en lees alle post door. Reclame weggooien Tussen de post zit vaak veel reclame, bijvoorbeeld van de bank of van je verzekeraar. Ben je niet geïnteresseerd in hun aanbiedingen? Dan kun je die post meteen weggooien.

© Nibud 2008/ 7

Alleen bewaren Sommige post moet je goed bewaren. Voorbeelden zijn een brief over de huurverhoging en de eindafrekening van het energiebedrijf. Koop een ordner met tabbladen. Stop je post achter het juiste tabblad. Dan raakt er niets zoek. Rekeningen betalen Rekeningen krijg je steeds vaker via de mail. Het is handig om ze te printen; dan houd je overzicht. Op de rekening staat de datum waarop het geld betaald moet zijn. Schrijf op de rekening wanneer je het geld hebt overgemaakt. De rekening doe je in je ordner. Maak in je ordner een tabblad 'Nog betalen'. Hierachter stop je de rekeningen die je niet meteen betaalt. Kijk steeds als je je post opruimt, of je nog rekeningen moet betalen. Regel je je bankzaken via internet? Dan kun je je betaalopdrachten klaarzetten voor uitvoering op een later tijdstip. Rekeningafschriften Op de rekeningafschriften van de bank kun je controleren of je rekeningen zijn betaald, en of de juiste bedragen zijn afgeschreven. Doe de afschriften daarna in een apart opbergmapje voor rekeningafschriften. Regel je je bankzaken via internet? Dan kun je de betalingen en het saldo controleren op de website van de bank. Als je dat iedere week doet, houd je overzicht. Reageren Op sommige post moet je reageren. Je moet bijvoorbeeld belastingaangifte doen. Of je wilt bezwaar maken tegen een bepaalde beslissing van de gemeente. Bijna altijd moet je binnen een bepaalde termijn reageren. Die termijn staat in de brief. Maak een kopie van je reactie, en doe deze in je ordner achter het juiste tabblad.

© Nibud 2008/ 8

Waar blijft je geld? Geen idee waar je geld blijft? Maak dan een overzicht van je inkomsten en uitgaven.

Check! Je inkomsten en uitgaven zijn niet iedere maand even hoog. Je hebt: rijke en arme maanden dure en goedkope maanden Maak je eigen begroting met behulp van het Persoonlijk budgetadvies. Op je begroting heb je drie soorten uitgaven. Je hebt: vaste lasten huishoudelijke uitgaven reserveringsuitgaven Niet alle uitgaven zijn even belangrijk. Je hebt: uitgaven die moeten uitgaven die mogen

Info Rijke en arme maanden Je inkomsten zijn niet iedere maand even hoog. Heb je een baan? Dan krijg je iedere maand salaris. Vakantiegeld krijg je één keer per jaar, meestal in mei. Misschien krijg je ook een dertiende maand. De maanden met extra inkomsten zijn rijke maanden. Dure en goedkope maanden Ook je uitgaven zijn de ene maand hoger dan de andere. Hou je aan he t eind van de maand opeens een hoog bedrag over? Misschien heb je dat geld in een andere maand nodig voor een grote uitgave. Bijvoorbeeld voor de jaarpremie van je autoverzekering. Of voor je vakantie. Hou je het geld echt over? Zet het dan op een spaarrek ening. Persoonlijk budgetadvies Het Persoonlijk budgetadvies staat op www.nibud.nl. Hierin vul je je inkomen in, de huur van je (toekomstige) kamer of woning en nog een paar gegevens over jezelf. Daarna krijg je vier begrotingen op je scherm: een basisbegroting, met bedragen die je minimaal nodig hebt voor alle uitgavenposten © Nibud 2008/ 9

een gemiddelde begroting, met de bedragen die vergelijkbare huishoudens gemiddeld besteden aan alle uitgavenposten een sluitende begroting; dit is een voorbeeld van een begroting waarin de uitgaven precies zijn afgestemd op de hoogte van jouw inkomsten in eigen invoer kun je je eigen begroting invullen. Soorten uitgaven Er zijn drie soorten uitgaven: de vaste lasten, de huishoudelijke uitgaven en d e reserveringsuitgaven. De vaste lasten zijn de huur, energie en water, en de telefoonrekening. Hiervoor heb je een contract afgesloten. De vaste lasten betaal je met een vaste regelmaat. Eén keer per maand, per twee maanden of één keer per jaar. De huishoudelijke uitgaven zijn bijvoorbeeld eten en drinken, tandpasta en shampoo, sigaretten, een tijdschrift, schoonmaakspullen, etc. Voor de reserveringsuitgaven moet je regelmatig geld opzij zetten. Bijvoorbeeld voor meubels, huishoudelijke apparaten, maar ook voor reparaties aan deze spullen. Moeten en mogen Je kunt de uitgaven ook verdelen in uitgaven die moeten en uitgaven die mogen. Aan de uitgaven die moeten ben je sowieso geld kwijt. Een dak boven je hoofd, verwarming, kleding, eten en drinken: je kunt niet zonder, dus besteed je hier als eerste je geld aan. Blijft er daarna nog geld over, dan kun je dit besteden aan de uitgaven die mogen. Hierbij heb je wel een keuze. Je beslist zelf of je wel of geen geld besteedt aan een sportclub, een auto of uitgaan.

© Nibud 2008/ 10

Betalingen regelen Pinnen of chippen. Met de computer of contant. Je kunt je uitgaven op veel manieren betalen.

Check! Wat gebruik je waarvoor? Betaal de vaste lasten automatisch. Gebruik je pinpas voor grote uitgaven in de winkel. Met contant geld zie je wat je uitgeeft. Wees voorzichtig met klantenkaarten. Creditcards zijn praktisch op vakantie. Houd overzicht op je internetbetalingen. Veilig kopen via internet. Pasje kwijt? Bel de bank!

Info Betaal de vaste lasten automatisch Zorg ervoor dat je de vaste lasten niet vergeet. Je hebt een probleem als je ze niet op tijd betaalt. Betaal je de premie voor je zorgverzekering niet, dan moet je de doktersrekening zelf betalen. Betaal je de huur niet, dan kun je uit je huis gezet worden. Betaal de vaste lasten daarom automatisch. Je weet dan zeker dat je die uitgaven in ieder geval hebt betaald. Automatisch betalen kan op twee manieren. Bij een periodieke overschrijving maakt de bank op een vast tijdstip geld over naar een bepaalde rekeni ng. Bij een automatische incasso schrijft een bedrijf of instelling op een vast tijdstip geld af van jouw rekening. Zorg dat je voldoende geld op je rekening hebt. Anders gaan de betalingen niet door. Controleer of de betaling echt gedaan wordt. En of het juiste bedrag is afgeschreven. Ben je het niet eens met een betaling? Je kunt het geld altijd weer terug laten boeken naar je eigen rekening. Gebruik je pinpas voor grote uitgaven in de winkel Je pinpas is handig voor grote uitgaven in de winkel. Bijvoor beeld als je de boodschappen één keer per week doet, of als je kleding koopt. Je hoeft dan niet met contant geld over straat. Bovendien is de pas verzekerd tegen verlies of diefstal.

© Nibud 2008/ 11

Met contant geld zie je wat je uitgeeft Contant is geld handig als je kleine bedragen moet afrekenen. Maar contant geld heeft nog een voordeel. Je ziet namelijk wat je uitgeeft. Met je pinpas kun je je geld erg gemakkelijk laten rollen. Met contant geld kun je niet méér uitgeven dan je bij je hebt. Houd overzicht op je internetbetalingen Internetbankieren is handig. Je kunt je bankzaken regelen wanneer jij dat wilt. En je hoeft er de deur niet voor uit. Steeds meer mensen regelen hun bankzaken daarom via internet. Je de betalingen en het saldo kun je controleren op de website van de bank. Doe dat iedere week, dan houd je overzicht. Ga voor meer informatie over internetbankieren naar www.3xkloppen.nl. Veilig kopen via internet Op internet is van alles te koop. Er zijn steeds meer winkels op internet. Daardoor kun je producten uit de hele wereld kopen. En je kunt gemakkelijk prijzen vergelijken. Let wel op de manier van betalen. Bij sommige winkels zit je zo aan een afbetalingsregeling vast. Let ook op de verzendkosten. Die kunnen je aankoop te duur maken. Soms betaal je boven een bepaald bedrag geen verzendkosten. De verleiding is dan groot om meer te kopen dan je van plan was. Bekijk voordat je iets online koopt, altijd de leveringsvoorwaarden. In Nederland hebben veel internetwinkels het 'Thuiswinkel Waarborg'. Dat betekent d at deze winkels betrouwbaar zijn. Kijk voor meer informatie op www.thuiswinkel.org. Voorzichtig met klantenkaarten Van allerlei winkels en andere bedrijven kun je een klantenkaart krijgen. Vaak kun je ze gebruiken als een creditcard. Dat is gemakkelijk: je kunt betalen zonder dat je geld bij je hebt. Creditcards hebben ook een risico. Je komt gemakkelijk in de verleiding om iets te kopen waarvoor je het geld niet hebt. Op een creditcard kun je immers geld lenen. Betaal je je uitgaven contant, dan is je portemonnee op een bepaald moment leeg. Een creditcard kan ook ‘leeg raken’, maar dan sta je wel een flink bedrag in de min… Creditcards praktisch op vakantie Op vakantie in het buitenland kunt een creditcard handig zijn. Je kunt er bijna overal mee betalen. Een creditcard is niet gratis. Je betaalt een paar tientjes per jaar voor de service van de bank. Pasje kwijt? Bel de bank! Is je pinpas kwijt of gestolen? Geef dit meteen door aan de bank. Je rekening wordt dan geblokkeerd. Niemand kunt dan misbruik maken van je pinpas. Je kunt je pinpas ook samen met je paspoort en je rijbewijs op een centrale plaats laten registreren. Eén telefoontje is dan genoeg om al je documenten te laten blokkeren. Bij veel banken kun je hiervoor terecht. Ook de ANWB biedt deze service. © Nibud 2008/ 12

Extra geld Volg je een opleiding? Heb je moeite met rondkomen? Of heb je een laag inkomen? Hieronder staan een paar tips om aan extra geld te komen.

Check! Zoek (beter betaald) werk. Kijk ook bij Werk vinden. Zoek uit of je alle heffingskortingen ontvangt. Vraag Tegemoetkoming schoolkosten of Studiefinanciering aan. Vraag zorgtoeslag aan. Kijk ook bij Je eigen zorgverzekering. Zoek uit of je in aanmerking komt voor huurtoeslag. Vraag bij de gemeente of er regelingen zijn voor inwoners met e en laag inkomen.

Info Heffingskortingen Als je werkt, betaal je belasting. Er bestaan verschillende heffingskortingen, waardoor je minder belasting betaalt. Je hebt in ieder geval recht op de algemene heffingskorting. Daarnaast zijn er nog tien heffingskortingen. Of je daar recht op hebt, hangt af van je werk- en je gezinssituatie. Kijk voor meer informatie op www.belastingdienst.nl. Studiekosten Voor school- of studiekosten kun je Tegemoetkoming schoolkosten of Studiefinanciering aanvragen. Tegemoetkoming schoolkosten is bedoeld voor middelbare scholieren. Volg je een mbo-, hbo- of wo-opleiding, dan kun je Studiefinanciering aanvragen. Kijk voor meer informatie op www.ib-groep.nl. Zorgtoeslag en huurtoeslag Iedereen van 18 jaar en ouder moet een zorgverzekering afsluiten. Om de premie betaalbaar te houden, kun je zorgtoeslag aanvragen. De zorgtoeslag hangt af van je inkomen. Heb je een hoge huur in verhouding tot je inkomen? Dan kun je huurtoeslag aanvragen. Je woning moet een eigen voordeur, toilet en keuken hebben. De huurtoeslag hangt af van je inkomen, de hoogte van de huur en van je spaarsaldo. Kijk voor meer informatie op www.toeslagen.nl.

© Nibud 2008/ 13

Gemeentelijke tegemoetkomingen De meeste gemeenten hebben allerlei regelingen voor inwoners met een l aag inkomen. Een voorbeeld is een bijdrage om een sportclub te kunnen betalen. Of een wasmachine voor inwoners die al een paar jaar van een uitkering moeten leven. Dit soort regelingen, en de voorwaarden, verschillen per gemeente. Vraag bij jou in de gemee nte wat er voor jou mogelijk is. Kijk voor alle regelingen op www.berekenuwrecht.nl.

© Nibud 2008/ 14

3. Werken Werk vinden Ben je op zoek naar een baan? Onderneem actie!

Check! Bedenk welk werk je wilt gaan doen. Vertel iedereen dat je op zoek bent naar een baan. Bel bedrijven waar je zou willen werken. Vraag of ze vacatures hebben. Schrijf je in bij uitzendbureaus en bij het CWI. Maak een Curriculum Vitae (CV). Zet je CV op internet Kijk in de krant en op internet voor advertenties. Zie je een vacature die jou leuk lijkt? Schrijf een sollicitatiebrief. Heeft een bedrijf waar jij wilt werken geen vacature? Schrijf een open sollicitatiebrief.

Info Schakel je netwerk in De snelste manier om aan werk te komen is via vrienden en familie. Vertel daarom iedereen dat je op zoek bent naar een baan. Netwerken heet dat. Curriculum Vitae (CV) Op je Curriculum Vitae (CV) zet je welke opleiding(en) je gedaan hebt, en welke werkervaring je hebt. Het geeft je toekomstige werkgever een beeld van je wat weet en kunt. Ook ervaring die je hebt opgedaan in verenigingen of tijdens vrijwilligerswerk kan interessant zijn. Kijk voor meer tips op bijvoorbeeld www.intermediair.nl en www.leren.nl. Sollicitatiebrief Hierin schrijf je waarom je de baan wilt hebben waarop je reageert. Ook leg je uit waarom je bij dát bedrijf wilt werken en waarom jij de persoon bent die zij moeten aannemen. Je kunt een bedrijf ook een sollicitatiebrief sturen als zij geen va cature hebben. Dat is een open sollicitatiebrief. Kijk voor tips op www.intermediair.nl en www.leren.nl.

© Nibud 2008/ 15

Uitzendbureaus en het CWI Een uitzendbureau bemiddelt tussen jou en werkgevers. Je kunt je inschrijven voor tijdelijk of voor vast werk. Je vertelt wat voor werk je wilt doen en zij gaan op zoek naar geschikte werkgevers. Er zijn allerlei uitzendbureaus waarbij je je kunt inschrijven. Kijk op www.uitzendbureau.nl. Het Centrum voor Werk en Inkomen (CWI) adviseert en begeleidt mensen die aan het werk willen. Kijk op www.werk.nl voor een CWI-kantoor bij jou in de buurt. Op deze site kun je ook je CV achterlaten. Een baan via internet Er zijn heel veel sites waar je advertenties voor banen kunt vinden. Op deze sites kun je meestal ook je CV achterlaten. Kijk bijvoorbeeld op www.werk.nl, www.vacaturebank.nl, www.monsterboard.nl, www.werk.nl, www.werkenbijdeoverheid.nl, www.intermediair.nl, etc.

© Nibud 2008/ 16

Je arbeidscontract Je arbeidscontract is een overeenkomst tussen jou en je werkgever. Hierin staan de afspraken die je met je werkgever hebt gemaakt.

Check! In je arbeidscontact staan afspraken over: het werk dat je doet of je een vast of een tijdelijk contract hebt het aantal uur dat je werkt je loon het aantal vakantiedagen Voor veel bedrijfstakken geldt een cao.

Info Collectieve arbeidsovereenkomst (cao) In een cao staan afspraken over de arbeidsvoorwaarden die gelden binnen de bedrijfstak waarin jij werkt. Voorbeelden zijn het aantal vakantiedagen, verlofregelingen en je pensioenopbouw. Er zijn veel verschillende cao's, bijvoorbeeld voor de bouw, voor de grafische sector en voor ziekenhuispersoneel. Bij een bedrijf dat geen cao heeft, moet je zelf afspraken maken met je werkgever over je arbeidsvoorwaarden. Vaste en tijdelijke contracten Bij een nieuwe baan krijg je heel vaak een tijdelijk contract, bijvoorbeeld voor een jaar. Na dat jaar kan je contract nog een keer met een jaar verlengd worden, of je krijgt een contract voor onbepaalde tijd (vast contract). Er zijn wettelijke regels voor het aantal keer dat een tijdelijk contract verlengd mag worden. Kijk op www.postbus51.nl. Voltijd of deeltijd Met een voltijd contract werk je het maximale aantal uur dat binnen het bedrijf mag worden gewerkt. Vaak is dat 36, 38 of 40 uur per week. Je kunt ook minder uren werken. Dan heb je een deeltijd (of parttime) contract. Er zijn wettelijke regels voor het maximale aantal uur dat je mag werken. Kijk op www.postbus51.nl. Als oproepkracht werk je alleen als je werkgever je nodig heeft. Je bent dan niet altijd zeker van werk. Vakantiedagen en vakantiegeld © Nibud 2008/ 17

Het aantal vakantiedagen is minimaal vier keer het aantal uur dat je per week werkt. Het vakantiegeld is 8 procent van je bruto jaarloon. De meeste bedrijven betalen het vakantiegeld één keer per jaar uit (vaak in de maand mei). Er zijn ook bedrijven die het iedere maand uitbetalen, direct met je loon.

© Nibud 2008/ 18

Je loonstrook Iedere maand krijg je een loonstrook van je werkgever. Hierop staat informatie over je salaris en over de premies en belastingen die je werkgever inhoudt.

Check! Wat staat er allemaal op je loonstrook? je bruto en je netto loon de pensioenpremie de premie voor de werkloosheidswet de tegemoetkoming en de premie voor je zorgverzekering de loonbelasting als je een reiskostenvergoeding krijgt, meedoet aan een levensloopregeling en / of een bijdrage betaalt aan de personeelsvereniging, staat dit tot slot ook op de loonstrook vermeld

Info Bruto en netto Het bruto loon is het salaris dat je met je werkgever hebt afgesproken. Hierop worden verschillende premies en belastingen ingehouden. Het netto loon is het bedrag dat je op je bankrekening krijgt. Geen werk, toch inkomen Als je gaat werken bij een werkgever ben je verplicht verzekerd voor de zogenaamde werknemersverzekeringen. Je krijgt dan (tijdelijk) een inkomen als je ziek wordt of arbeidsongeschiktheid raakt. Ook als je werkloos zou worden, kun je terugvallen op wettelijke voorzieningen. Dat is een veilige gedachte. Als je om één of andere reden niet kunt werken, heb je immers toch een inkomen nodig. Kijk ook op www.uwv.nl, bij 'particulieren', 'verzekerd zijn'. Pensioenpremie Elke maand betaal je pensioenpremie waarmee je je pensioen opbouwt. Dit is een percentage van je brutoloon. Kijk ook bij Zelf regelen. WW-premie Je betaalt een bepaald bedrag over je brutoloon voor de werkloosheidswet. Op je loonstrookje staat dit vaak vermeld als ‘premie Awf’.

© Nibud 2008/ 19

Zorgverzekeringswet (ZVW) De werkgever is verplicht om jou een tegemoetkoming voor de zorgverzekeringswet (ZVW) te betalen. Als werknemer moet je hetzelfde bedrag betalen. Loonbelasting Tot slot betaal je belasting over het deel van je brutoloon na aftrek van pensioenpremie, premie Awf en de ZVW-vergoedingen/premie. Kijk ook bij Belasting betalen. Overige informatie Op sommige loonstrookjes staat informatie over: Levensloop: het deel van je bruto salaris dat je voor een levensloopr egeling wilt gebruiken. Kijk ook bij Zelf regelen. Reiskostenvergoeding: het bedrag dat je van je werkgever krijgt als tegemoetkoming in je reiskosten. Personeelsvereniging: de bijdrage, meestal een paar euro, die je aan de personeelsvereniging afdraagt.

© Nibud 2008/ 20

Belasting betalen Als je werkt, betaal je belasting. Het wordt automatisch ingehouden op je salaris.

Check! Waarvoor moet je bij de Belastingdienst zijn? Heffingskortingen Belasting over je loon en andere inkomsten Belasting terug vragen

Info Heffingskortingen Iedereen die belasting betaalt, heeft recht op bepaalde heffingskortingen. Je betaalt daardoor minder belasting. Je hebt in ieder geval recht op de algemene heffingskorting. En als je werkt, ook op de arbeidskorting. Deze worden allebei automat isch in je salaris verwerkt. Loonbelasting en inkomstenbelasting Op je salaris wordt belasting ingehouden. Dit heet loonbelasting. Behalve loonbelasting, bestaat ook de inkomstenbelasting. De Belastingdienst kijkt hiervoor ook naar je andere inkomsten en je spaartegoed. Sommige uitgaven mag je van de belasting aftrekken. Tot slot worden alle heffingskortingen verrekend waarop je recht hebt. Aangifte inkomstenbelasting doe je één keer per jaar, vóór 1 april. Download op www.belastingdienst.nl het programma 'Aangifte inkomstenbelasting’. Veel gegevens voor je aangifte staan op je jaaropgave. Een jaaropgave krijg je van je werkgever, meestal aan het begin van het nieuwe jaar. Vaak krijg je die automatisch, maar soms moet je erom vragen bij je werkgever. Onthoud daarom goed waar je het afgelopen jaar allemaal hebt gewerkt. Controleer rond februari of je van al je werkgevers een jaaropgave hebt gekregen. Belasting terug Als je een tijdelijk baantje hebt, betaal je vaak te veel belasting. Dat kun je terugvrage n met een Tj-biljet. Je moet in een jaar meer dan € 13 te veel hebben betaald, anders krijg je geen geld terug. Heb je verschillende tijdelijke baantjes in een jaar gehad? Noem alle werkgevers op je Tj-biljet. Het kan je geld schelen als je er één vergeet.

© Nibud 2008/ 21

Heb je recht op studiefinanciering? En werk je de ene maand veel en andere maand helemaal niet? Dan betaal je waarschijnlijk de ene maand te weinig belasting en de volgende maand te veel. Maak dan gebruik van de Studenten- en scholierenregeling. Samen met je werkgever moet je hiervoor een formulier invullen. Dat formulier kun je krijgen bij de Belastingdienst. Kijk op www.belastingdienst.nl, of bel (gratis) de Belastingtelefoon, 0800 – 0543. Zwart werken Als je belasting betaalt over je loon, heb je een wit baantje. Je werkgever betaalt dan ook premie voor de werknemersverzekeringen. Zie ook Je loonstrook. Je kunt ook zwart werken. Dan betaal je geen belasting en geen premies. Je krijgt meer geld in handen, maar je hebt geen recht op een uitkering als je werkloos of arbeidsongeschikt raakt. Zwart werken is verboden.

© Nibud 2008/ 22

Zelf regelen Helaas loopt niet alles altijd zoals jij het uitstippelt. Als je door ziekte minder kunt werken, wordt je inkomen lager. Je kunt je baan kwijtraken, of je partner komt te overlijden. Als je werkloos raakt of door ziekte niet meer kunt werken, kun je een uitkering krijgen. Maar dat is geen vetpot. Je gaat er financieel altijd op achteruit.

Check! Vaak kun je via je werkgever meedoen aan allerlei regelingen om financiële tegenvallers op te vangen. Je kunt ook zelf sparen of een verzekering afsluiten. Wat kun je zelf regelen? een arbeidsongeschiktheidsverzekering afsluiten meedoen aan de levensloopregeling meedoen aan een spaarloonregeling sparen voor je pensioen

Info Een arbeidsongeschiktheidsverzekering afsluiten Via je werkgever ben je verplicht verzekerd voor de werknemersverzekeringen. Als je arbeidsongeschikt (of werkloos) raakt, krijg je tijdelijk een gedeelte van je loon doorbetaald. Wil je een hogere uitkering, dan moet je zelf een arbeidsongeschiktheidsverzekering (AOV) afsluiten. Begin je straks voor jezelf dan is zo’n AOV echt noodzakelijk. Je kunt dan namelijk niet terugvallen op de wettelijke basisregelingen. Kijk voor meer informatie op www.uwv.nl. Levensloop of spaarloon Via de levensloopregeling kun je sparen voor verlof in de toekomst, om een opleiding te volgen, voor de kinderen te zorgen, of om een grote reis te maken. Per jaar mag je een bepaald gedeelte van je salaris, vakantie- en eindejaarsuitkering belastingvrij sparen. In plaats van de levensloopregeling, kun je ook meedoen aan een spaarloonregeling. Je werkgever zet dan een maximaal bedrag van je bruto loon op een speciale spaarrekening. Dit bedrag moet vier jaar op de spaarrekening blijven staan. Voo r bepaalde doelen mag je het geld eerder opnemen, bijvoorbeeld als je een huis gaat kopen. Kijk voor meer informatie op www.levensloopregeling.szw.nl, www.spaarvooruverlof.nl of www.berekenhet.nl. © Nibud 2008/ 23

Sparen voor je pensioen Pensioen bestaat meestal uit twee of drie onderdelen: Iedereen van 65 jaar en ouder krijgt AOW. Dat is een basispensioen van de overheid. Binnen de politiek wordt er veel gepraat over het verhogen van de AOW -leeftijd. Dat betekent dat je straks langer moet doorwerken voordat je AOW krijgt. Via de meeste werkgevers bouw je een bedrijfspensioen op. Een bedrijfspensioen is een aanvulling op de AOW. Meestal krijg je na je 65-ste een bepaald percentage van het loon dat je gemiddeld hebt verdiend tijdens je loopbaan. Eerder stoppen met werken kan vaak ook, maar dan krijg je minder pensioen. Voor je bedrijfspensioen betaal je maandelijks premie over je bruto loon. Tot slot kun je zelf sparen voor je pensioen. Dat is vooral handig als je later een tijdj e minder of niet wilt werken. Zelf sparen voor je pensioen kunt op verschillende manieren. Kijk voor meer informatie over pensioen op www.pensioenkijker.nl.

© Nibud 2008/ 24

4. Wonen Thuis wonen Jongeren die thuis wonen, betalen zelf hun kleding, uitgaan, sporten of ee n andere hobby, en misschien een auto. Maar hun ouders betalen de meeste kosten.

Check! Kosten die je ouders voor jou betalen zijn: huur of hypotheek energie en water telefoon, kabel en internet eten, drinken en iets lekkers tussendoor wassen en schoonmaken Inrichting van het huis.

Info Huur of hypotheek Zelf een kamer huren, kost gemiddeld € 295 per maand. Dat is gemakkelijk verdiend als je bij je ouders woont. Energie en water Hoe hoog is jullie energierekening per maand? Wonen jullie met drie of mee r mensen thuis, dan kost jij 1/10 deel van dat bedrag. Wonen jullie met z´n tweeën, dan kost jij 1/3 deel van dat bedrag. Jouw deel van de waterrekening reken je op dezelfde manier uit. Telefoon, kabel en internet Bel je met de vaste telefoonlijn van je ouders? Vraag eens aan je ouders of je de rekening mag zien. Dan weet je precies wat je kost. Eten en drinken Aan jouw ontbijt, lunch en diner zijn je ouders minimaal € 5 per dag kwijt. Daar zitten nog geen extraatjes bij zoals chips, bier en cola. Wassen en schoonmaken Een was doen kost € 1. Een was drogen in een wasdroger € 1,10. Een huishoudelijke hulp kost minstens € 6 per uur. © Nibud 2008/ 25

Inrichting van het huis Meubels, de tv, de koelkast en de magnetron. Alles wat je gebruikt, slijt. Dus ook de spullen in huis. Je ouders moeten geld opzij zetten om die spullen te kunnen vervangen. Dat kost hun minstens € 20 per maand. Minder inkomsten Krijgen je ouders huurtoeslag? En heb jij een baan? Dan kunnen je ouders daardoor minder huurtoeslag krijgen. Ook andere regelingen zijn afhankelijk van het inkomen van alle bewoners van één adres. Heb je een eigen salaris? Dan is het heel normaal dat je kostgeld betaalt. Op www.nibud.nl staat de kostgeldberekenaar. Hiermee kun je een kostgeldbedrag uitrekenen (€ 1 per keer).

© Nibud 2008/ 26

Op jezelf gaan wonen Hoe kom je aan woonruimte? En wat moet je verder nog doen voordat je op jezelf woont?

Check! Je inschrijven voor een kamer of een woning. Iedereen laten weten dat je woonruimte zoekt. Berekenen of de huur voor je woonruimte niet te hoog is. Aansluitingen regelen voor, energie, water, telefoon, kabel en internet. Verzekeringen afsluiten. Verhuizing organiseren. Inschrijven bij de gemeente. Adreswijzigingen doorgeven.

Info Woonruimte vinden Een woning of een kamer krijg je niet zomaar. Je kunt je inschrijven via een woonkrant (als die bestaat in jouw gemeente) of aankloppen bij woningbouwverenigingen. Verder kun je woonruimte zoeken via makelaars, advertenties in de krant, via niet -commerciële en commerciële kamerbemiddelaars en via internet. Schrijf je voor een kamer in bij www.kamernet.nl. Algemene informatie over woonruimte vinden, staat op www.huurders.info. Als je het niet erg vindt om tijdelijk ergens te wonen, kun je kiezen v oor antikraak. Voor weinig geld woon je dan in een leegstaand pand, zodat het niet wordt gekraakt. Meer informatie vind je via www.antikraak.startpagina.nl. Borg en overname De verhuurder kan een borg vragen. Meestal is dat één maand huur. Dit geld kri jg je terug als je weer verhuist, tenzij je dingen aan het huis kapot hebt gemaakt. Soms kun je spullen overnemen van de vorige bewoner, zoals vloerbedekking, gordijnen of huishoudelijke apparatuur. Bedenk wel dat je sommige spullen ergens anders misschien goedkoper kunt krijgen. De verhuurder of de vorige bewoner kun je ook om sleutelgeld vragen. Dit is overnamegeld waar je niets voor terug krijgt. Sleutelgeld vragen is verboden, maar het komt nog heel vaak voor. Soms wordt er een ander woord voor gebru ikt.

© Nibud 2008/ 27

Huurcontract In een huurcontract staan de afspraken met je huisbaas. Hoeveel huur betaal je? Moet je ook servicekosten betalen? Waar mag je allemaal gebruik van maken? Wat is de opzegtermijn en per wanneer gaat de huur omhoog? Ook als je op kamers gaat wonen, is een huurcontract belangrijk. De Nederlandse Woonbond heeft een voorbeelden van een huurcontract. Ook kun je hier informatie krijgen waarmee je kunt berekenen of je niet te veel huur betaalt. Kijk op www.woonbond.nl of op www.huurders.info. Huurbescherming Als huurder heb je allerlei rechten en plichten. Je huisbaas mag je niet zo maar op straat zetten. Maar jij moet de huur op tijd betalen en mag je geen overlast bezorgen. Aansluitingen regelen Vaak worden energie en water niet echt afgesloten bij een verhuizing. Meestal hoef je alleen de meterstanden door te geven. Kijk voor meer informatie op de site van je energie- en waterleverancier. Verzekeren Sluit in ieder geval een inboedelverzekering af. Die vergoedt de schade aan de spullen in je huis door brand of inbraak. De premie is een paar euro per maand. Ook een aansprakelijkheidverzekering particulieren is aan te raden. Die vergoedt de schade die jij per ongeluk veroorzaakt aan spullen van iemand anders. Verhuizen De goedkoopste manier van verhuizen, is alles zelf doen. Maar dat is uiteraard wel tijdrovend. Bovendien zijn je spullen niet verzekerd tijdens de verhuizing. Schade die eventueel ontstaat, moet je dan zelf betalen. Voor je verhuizing huur je misschien een auto of een busje. Prijzen hiervan vind je op de sites van autoverhuurbedrijven. Vaak kun je hier ook allerlei spullen huren, zoals een steekwagentje of verhuisdozen. Inschrijven bij de gemeente Verhuis je naar een andere gemeente, dan moet je je daar laten inschrijven. Je nieuwe gemeente schrijft je dan uit bij je oude gemeente. Verhuis je binnen dezelfde gemeente? Geef dan je nieuwe adres door. Geef je nieuwe adres ook aan allerlei instanties door, zodat zij de post op het juiste adres bezorgen.

© Nibud 2008/ 28

Woonruimte inrichten Een bank, een tv, kasten en een bed: je kamer of flatje moet natuurlijk ook ingericht worden.

Check! Maak een lijst van de spullen die je nodig hebt. Zoek prijzen van de spullen die je wilt kopen. Hoeveel geld heb je nodig om je kamer in te richten? Ga je sparen of lenen voor je nieuwe spullen? Speel de game Kost 't? op www.nibudjong.nl.

Info Alles hip en nieuw? Woonruimte inrichten: het kan je aardig wat kosten. Hoeveel je er uiteindelijk aan besteedt is afhankelijk van je smaak en je wensen. Misschien doe je jaren met de oude bank van je oma. Of je gebruikt al je spaargeld om alles hip en nieuw te hebben. Het is maar waarvoor je kiest. Bedenk voordat je spullen gaat kopen, wat je absoluut nodig hebt en wat nog wel even kan wachten. Koop eerst de spullen die je echt nodig hebt. Er bestaan allerlei sites waar je de prijs en kwaliteit van producten kunt vergelijken. Kijk bijvoorbeeld op www.kieskeurig.nl, ww.vergelijk.nl of www.prijsvergelijk.nl. Wat kost een … 2-zitsbank

koelkast

televisie

duur merk

€ 2.895

€ 899

€ 1.770

gewoon

€ 600

€ 180

€ 215

tweedehands

€ 120

€ 75

€ 50

Koop je samen met je partner nieuwe spullen? Laat de nota op twee namen uitschrijven. De nieuwe spullen zijn dan eigendom van jullie allebei. Sparen of lenen? Je nieuwe spullen moet je ergens van betalen. Heb je spaargeld? Of ga je lenen? Kijk ook bij Zeker weten? en Lenen met verstand.

© Nibud 2008/ 29

Nieuwe spullen Meubels en apparaten slijten. De meeste spullen gaan ongeveer tien jaar mee. Maar van een tweedehands wasmachine kun je dat niet verwachten. Daarom moet je regelmatig geld opzij zetten voor dit soort grote uitgaven. Een koelkast of een magnetron koop je niet iedere dag. Als je zoiets nodig hebt, gaat er meestal veel geld inzitten. Game: Kost 't Richt online een huis in en ontdek dat de keuzes die je maakt meer of minder geld kosten! Je kunt kiezen uit verschillende meubels, variërend van goedkoop, normaal of duur. Ook kun je aangeven hoelang je het spel wilt spelen en of je een laag, gemiddeld en hoog inkomen hebt. Aan het einde van het spel zie je wat het inrichten van je huis heeft gekost en of je niet iets vergeten bent. Kijk op www.nibudjong.nl.

© Nibud 2008/ 30

Nieuwe uitgaven Straks woon je zelfstandig en betaal je alles zelf. Je betaalt niet alleen de huur en de boodschappen. Heb je hier ook aan gedacht?

Check! Deze kosten heb je ook als je zelfstandig woont: Afvalstoffenheffing Rioolrecht Waterzuiveringsheffing Ingezetenenheffing Inboedelverzekering Aansprakelijkheidsverzekering Meubels en apparatuur, en reparaties hieraan Boodschappen

Info Heffingen van de gemeente en het waterschap Van de afvalstoffenheffing betaalt de gemeente de kosten om het afval op te halen. Van het rioolrecht betaalt de gemeente de kosten van de riolering. Als je een hond hebt, moet je hondenbelasting betalen. Je moet zelf bij de gemeente melden dat je een hond hebt. Als je in een koophuis woont, betaal je onroerende-zaakbelasting (OZB) over de waarde van je huis. De gemeente bepaalt de waarde van het huis waar je woont. Het waterschap kan je rekeningen sturen voor waterzuiveringsheffing en voor de ingezetenenheffing. De eerste is bedoeld voor het zuiveren van rioolwater. Van de tweede heffing worden de dijken onderhouden. Verzekeringen Brand en inbraak kunnen je veel geld kosten. Want de waarde van je spullen loopt behoorlijk op. Hoeveel je spullen precies waard zijn, kun je uitrekenen met de inboedelmeter. Een verzekeringsmaatschappij weet hier meer van. Heb je per ongeluk iets van iemand anders kapotgemaakt? Geen nood. Als je tenminste een aansprakelijkheidsverzekering particulieren (AVP) hebt. Deze verzekering betaalt de schade die je hebt veroorzaakt. Betaal niet te veel premie voor je verzekeringen. Kijk op www.independer.nl om de prijzen en voorwaarden van verzekeringen te vergelijken. © Nibud 2008/ 31

Meubels en apparatuur Een koelkast, nieuwe gordijnen. Het zijn spullen die je niet iedere dag koopt. Maar áls je iets nodig hebt, gaat er meestal veel geld inzitten. Daarom moet je regelmatig geld opzij zetten voor dit soort grote uitgaven. De meeste spullen in je huis gaan ongeveer tien jaar mee. Dus al heb je alles net nieuw, ook dan moet je nog wel eens wat kopen. Boodschappen Minstens één keer per week sta je bij de kassa van de supermarkt. Je koopt er meer dan alleen eten en drinken. Wat koop je van je boodschappengeld? eten en drinken tandpasta, shampoo, zeep, bodylotion schoonmaakspullen voor je huis eten voor de hond of de kat kleine spulletjes voor in huis sigaretten sokken, panty's of een T-shirt een tijdschrift of een dvd strippenkaarten, een verjaardagskaart, postzegels, een cadeautje of een bloemetje Wil je precies weten hoe je er straks financieel voorstaat? Doe dan het Persoonlijk Budgetadvies op www.nibud.nl. Je krijgt dan een overzicht met gemidd elde bedragen voor alle kosten die je straks hebt.

© Nibud 2008/ 32

Kosten delen Woon je met meerdere jongeren in één huis, dan kun je sommige kosten delen.

Check! Deze kosten kun je delen: Samen eten Schoonmaakspullen Kleine reparaties Abonnementen Telefoon, kabel en internet

Info Samen eten Met huisgenoten of vrienden eten, is goedkoper dan alleen voor jezelf koken. Voor drie personen geef je ongeveer 20% per persoon minder uit dan voor één persoon. Voor vijf personen zijn de kosten per persoon zelfs 33% lager. De kosten kun je iedere keer apart afrekenen. Je kunt ook een lijst ophangen in de keuken voor de kosten van de gezamenlijke maaltijden. Wie kookt, schrijft hierop hoeveel geld hij kwijt was voor de boodschappen. En wie mee-eet, schrijft zijn naam op dezelfde lijst. Aan het eind van de week of de maand reken je uit hoeveel iedereen moet betalen. Schoonmaakspullen en kleine reparaties Houd je een week- of een maandlijst bij voor de gezamenlijke maaltijden? Het kan ook handig zijn om een bedrag mee te tellen voor schoonmaakspullen en voor kleine reparaties. Degene die kookt en boodschappen doet, kan dan ook de allesreiniger of een gloeilamp meenemen als dat nodig is. Die hoeven dan niet apart afgerekend te worden. Om de kosten van wasmiddel te delen, kun je een bepaald bedrag per wasbeurt afspreken. Dit bedrag stop je in een potje. Is het wasmiddel op, dan koop je nieuw wasmiddel van het geld uit het potje. Abonnementen Deel het abonnement op een krant of een tijdschrift. Voor weinig geld blijf je dan toch op de hoogte. Ook kun je besparen door samen een abonnement te nemen voor de telefoon, kabel en internet. © Nibud 2008/ 33

Huishoudelijke apparaten Spullen zoals een koelkast en een wasmachine hoef je als kamerbewoner vaak niet zelf aan te schaffen. Meestal kun je gebruik maken van apparatuur in een gemeenschappelijke ruimte zoals de keuken. De kosten betaal je via de huur.

© Nibud 2008/ 34

Afspraken maken Ga je binnenkort samenwonen met je partner? Zorg dan voor goede afspraken over jullie geldzaken.

Check! Bespreek met elkaar: Hoe hoog jullie gezamenlijke inkomen is. Wie uitzoekt of jullie recht hebben op huur- of zorgtoeslag. Of je wilt gaan sparen of lenen voor grote gezamenlijke aankopen. Welke kosten je wilt gaan verdelen en welke je zelf betaalt. Hoe je de kosten gaat verdelen. Hoe je betalingen gaat regelen. Of je jullie afspraken officieel wilt laten vastleggen.

Info Inkomsten Jullie hebben voldoende inkomsten nodig om alle uitgaven te kunnen betalen. Hoe zien jullie inkomsten en uitgaven er straks uit? Vul het Persoonlijk budgetadvies in op www.nibud.nl. Kijk ook bij Waar blijft je geld? Toeslagen Gaat een groot gedeelte van je inkomen op aan de huur? Dan kun je huurtoeslag aanvragen. Misschien heb je ook recht op zorgtoeslag. Op www.toe slagen.nl kun je uitrekenen hoeveel huurtoeslag en / of zorgtoeslag je eventueel kunt krijgen. Kijk ook bij Extra geld. Sparen of lenen Voor de inrichting van je huis heb je veel geld nodig. Gaan jullie hiervoor sparen of lenen? Het is belangrijk dat jullie het hierover eens zijn. Kijk ook bij Zeker weten? en Lenen met verstand. Koop je samen nieuwe spullen? Laat de nota op twee namen uitschrijven. De nieuwe spullen zijn dan eigendom van jullie allebei. Aansprakelijkheid Heb je getekend voor een aankoop of lening, dan heeft er iemand geld van je te goed. Je bent dan aansprakelijk voor de financiële gevolgen van je aankoop of lening. Is je © Nibud 2008/ 35

partner dan ook meteen aansprakelijk? Dan hangt ervan af of je een samenlevingscontract hebt, of hebt meegetekend voor de aankoop of lening. Kijk ook bij Wie gaat dat betalen? Gezamenlijke kosten Gezamenlijke kosten zijn bijvoorbeeld: huur energie en water heffingen vaste telefoon, kabel en internet inboedelverzekering auto boodschappen sparen voor nieuwe meubels en apparatuur onderhoud aan het huis vakantie Kijk ook bij Nieuwe uitgaven. Persoonlijke kosten Persoonlijke kosten zijn bijvoorbeeld: zorgverzekering mobiele telefoon studiekosten abonnement op een tijdschrift lidmaatschap van een sportschool kleding Hoe verdelen? De gezamenlijke uitgaven kun je op drie manieren verdelen: 1. allebei evenveel betalen 2. de uitgaven verdelen naar verhouding van het inkomen 3. allebei hetzelfde bedrag overhouden 1. Tel alle gezamenlijke uitgaven bij elkaar op en deelt het bedrag door twee . Dit is het bedrag dat jullie allebei betalen. Deze verdeling is eerlijk als jullie allebei ongeveer evenveel verdienen. 2. Verdien je twee keer zo veel als je partner? Verdeel de gezamenlijke uitgaven dan door drie. Jij betaalt tweederde deel en je partner een derde.

© Nibud 2008/ 36

3. Tel jullie inkomsten bij elkaar op. Trek de gezamenlijke uitgaven af van dit bedrag. Wat overblijft van jullie inkomsten deel je door twee. Je hebt nu allebei even veel geld voor je persoonlijke uitgaven. Betalingen regelen Je hoeft niet per se een bankrekening af te sluiten op twee namen. Je kunt de gezamenlijke uitgaven van je eigen bankrekening betalen. Spreek dan af wie wat betaalt. De één betaalt bijvoorbeeld de boodschappen en de verzekeringen, de ander de huur en de auto. Afspraken op papier In een samenlevingscontract zet je afspraken op papier. Je kunt afspreken hoe je de kosten verdeelt en wat er gebeurt met jullie spullen als je uit elkaar gaat. Ook kun je afspreken of je elkaars erfgenaam bent. Voor een samenlevingscontract moet je naar de notaris. Kijk op www.notaris.nl.

© Nibud 2008/ 37

5. Schulden voorkomen Zeker weten? Soms wil je iets kopen waar je het geld niet voor hebt. Of je ziet een aanbieding die je niet kunt laten lopen.

Check! Vraag je het volgende af: Heb je het product echt nodig? Kun je er voor gaan sparen? Lukt het jou wel om een lening af te lossen?

Info OP = OP Je kunt je geld maar één keer uitgeven. Je moet dus keuzes maken. Geef alleen geld uit aan wat je echt belangrijk vindt. Blijf reclame de baas Reclame is overal. Reclame probeert je te verleiden om iets te kopen. Trap daar niet in! Bedenk zelf wat je nodig hebt en wat jij belangrijk vindt, laat de reclame dat niet voor jou doen. Dat scheelt je een heleboel geld. Stel jezelf de volgende vragen voordat je iets gaat kopen: wilde ik dit (al langere tijd) echt hebben? is dit een gunstige prijs? gaat dit product voor extra kosten zorgen? Zo ja, kan ik die betalen? waar ga ik het opbergen? zal ik de aankoop twee weken uitstellen? Misschien hoef ik het na twee weken al niet meer. Sparen kan ook Reken uit hoeveel je iedere maand kunt sparen, en laat dat bedrag iedere maand automatisch overboeken naar je spaarrekening. Kijk op www.vanspaarbankveranderen.nl of jouw spaarrekening een redelijke rente geeft. Er is een stappenplan dat uitlegt hoe je simpel kunt overstappen en een 'spaarwinstcalculator' die binnen een minuut uitrekent hoeveel spaarwinst je per jaar kunt behalen. © Nibud 2008/ 38

Met de spaarloonregeling kun je via je werk maximaal € 613 per jaar belastingvrij sparen. Het geld staat vier jaar vast, maar als je bijvoorbeeld een huis koopt, mag je het geld al eerder opnemen. Test jezelf! Wil je toch lenen voor een aankoop? Test vóór je iets leent of je straks de aflossing k unt betalen, door dat bedrag eerst te sparen. Als dat niet lukt, lukt het je straks ook niet om je lening af te lossen.

© Nibud 2008/ 39

Lenen met verstand Weet je zeker dat je gaat lenen? Houd je dan aan de spelregels voor lenen.

Check! Je weet vooraf dat je de aflossing kunt betalen. Je lost niet langer af dan dat je het artikel kunt gebruiken. Je betaalt niet meer voor je lening dan nodig is.

Info Looptijd Het bedrag dat je leent, moet je binnen een bepaalde periode terugbetalen. Dat is de looptijd van de lening. Zorg ervoor dat de looptijd van je lening niet langer is dan de levensduur van het artikel waarvoor je leent. Dus: leen je voor een auto waar je twee jaar in wilt rijden? Dan moet je de lening voor die auto binnen die twee jaar aflossen. Rente Over je lening betaal je rente. Rente kan vast of variabel zijn. Vast betekent dat het rentepercentage niet verandert tijdens de looptijd van de lening. Een variabele rente verandert wel. Of de bank een vaste of een variabele rente berekent, hangt af van het soort lening. Soorten leningen Er zijn allerlei soorten leningen. Twee bekende zijn de persoonlijke lening en het doorlopend krediet. Ze verschillen van elkaar in looptijd, manier van aflossen en rentepercentage. Zie www.nibud.nl voor meer informatie. Offerte Vraag bij meerdere banken een offerte aan voordat je een lening afsluit. Vraag ook of je je lening eerder mag aflossen dan afgesproken. Soms moet je dan een boete betalen, omdat de bank minder rente ontvangt als jij eerder aflost. Overlijdensrisicoverzekering Soms moet je van de bank naast je lening een overlijd ensrisicoverzekering afsluiten. Dan hoeven je nabestaanden het restant van je lening niet terug te betalen als je overlijdt.

© Nibud 2008/ 40

Bureau Krediet Registratie (BKR) Als je geld leent bij de bank, schakelt de bank het Bureau Krediet Registratie (BKR) in. Dat is wettelijk verplicht. Het BKR bekijkt of je al leningen hebt lopen, en zo ja, voor welk bedrag. Ook bekijkt het BKR hoe je in het verleden met leningen bent omgegaan. Op basis van die gegevens besluit de bank of je de lening krijgt. De bank voorkomt daarmee dat je te veel leent. Kijk ook op www.bkr.nl.

© Nibud 2008/ 41

Problemen voorkomen Een schuld is geld wat je aan een ander moet terugbetalen.

Check! Niet alleen een lening bij de bank is een schuld. Heb jij wel eens: geld geleend van je ouders en nog niet terugbetaald? rood gestaan bij de bank? je telefoonrekening te laat betaald? een laptop op afbetaling gekocht? iets gekocht wat je pas na een jaar hoeft te betalen? een snelheidsboete niet betaald? iets betaald met een klantenkaart? Heb je een vraag met 'ja' beantwoord? Dan heb je wel eens een schuld gehad!

Info Rood staan bij de bank Rood staan kost geld. Je betaalt rente over het bedrag dat je rood staat. Ga ook na of je rekeningen nog wel betaald worden. Stel dat je de huur automatisch betaalt. Sta je rood, dan maakt de bank geen geld over naar je huisbaas. Je hebt dan een betalingsachterstand. Rekeningen te laat betaald Heb je een betalingsachterstand? Regel daar snel iets voor. Bel het bedr ijf waar je een betalingsachterstand hebt. Spreek af hoe je je achterstand gaat inlopen. Misschien mag je in termijnen betalen. Of als je je vakantiegeld krijgt. Kijk ook op www.zelfjeschuldenregelen.nl. Heb je hulp nodig? Ga dan naar de gemeente. Dan voorkom je problemen. Kijk ook bij Hulp zoeken. Kopen op afbetaling In veel winkels kun je op afbetaling kopen. Je sluit dan een lening af bij de winkel. Kopen op afbetaling is een dure manier van lenen. Vaak moet je meer dan 60 maanden (5 jaar!) aflossen. En als je sneller wilt aflossen, moet je soms een boete betalen. Tot slot betaal je vaak erg veel rente. Percentages van 16% zijn heel gewoon. Let daarom goed op als je koopt op afbetaling. Lenen bij de bank is misschien veel goedkoper. Kijk ook bij Lenen met verstand. © Nibud 2008/ 42

Klantenkaart Van allerlei winkels kun je een klantenkaart krijgen. Vaak kun je er ook mee betalen. En kun je er geld mee lenen. Dat laatste is een risico, omdat je gemakkelijk in de verleiding komt om iets te kopen waarvoor je het geld niet hebt. Ook is de rente op dit soort leningen vaak erg hoog. Pas dus op met klantenkaarten. Aansprakelijkheid Heeft je partner een lening en heb jij hiervoor ook getekend? Dan ben jij medeverantwoordelijk voor deze schuld. Het maakt niet uit of je wel of ge en samenlevingscontract hebt. Denk dus goed na voordat je een contract van je partner meeondertekent. Voordat je het weet ben jij aansprakelijk voor zijn of haar schulden. Kijk ook bij Afspraken maken. Kijk ook op: www. jongerenloket.szw.nl, www. zelfjeschuldenregelen.nl of www.schuldige.nl.

© Nibud 2008/ 43

Hulp zoeken Jongeren die net zelfstandig wonen, besteden veel geld aan leuke dingen. Vaak meer dan ze hebben. Zo maken ze schulden. Soms lukt het hun niet om die schulden terug te betalen.

Check! Herken je dit? Ik kan rekeningen niet op tijd betalen. Ik sla aflossingen van leningen over. Ik krijg regelmatig aanmaningen en betalingsherinneringen. Ik krijg brieven van incassobureaus, deurwaarders, advocaten, kantongerecht of de rechtbank. Kort nadat mijn salaris is gestort, heb ik geen geld meer om de rest van de maand door te komen. Dan moeten de alarmbellen gaan rinkelen! Zoek snel hulp. Want dan zijn je geldproblemen nog redelijk snel op te lossen. Schaam je niet en voorkom dat je nog verder in de schulden komt!

Info Wat kun je zelf doen? Geef minder geld uit. Doe de boodschappen bij goedkopere winkels, gebruik andere artikelen en/of merken, doe auto de deur uit, besteed minder geld aan luxe, leer prioriteiten te stellen enz. Zorg voor meer inkomsten. Zoek bijvoorbeeld een (beter betaalde) baan. Kijk bij < >. Maak daarnaast een plan om je schulden af te betalen. Op www.zelfjeschuldenregelen.nl vind je hierover meer informatie. Vraag hulp! Lukt het je niet om je geldproblemen zelf op te lossen? Vraag dan hulp! Praat erover met je ouders. Wil je dat liever niet, dan zijn er verschillende instellingen waar je terecht kunt. Kijk op www.schulden.nl voor adressen, telefoonnummers en websites. Of ga voor informatie naar een Jongeren Informatie Punt (JIP). Op www.jip.org staan de adressen. Tot slot kun je kun je terecht bij de gemeente. Zij zullen je doorverwijzen naar een betrouwbare schuldhulpverlener.

© Nibud 2008/ 44

Naar een schuldhulpverlener Wat kun je verwachten als je naar een schuldhulpverlener gaat? Eén ding in elk geval niet: je krijgt geen geld. De schuldhulpverlener kijkt naar de oorzaken van je schulden. Het is erg belangrijk om deze zo snel mogelijk aan te pakken! Ook kijkt hij naar mogelijkheden om je schulden op te lossen, en of je misschien extra inkomsten k unt krijgen door een beter betaalde baan, kwijtschelding gemeentelijke heffingen of door huurtoeslag. Krijg je hulp van een schuldhulpverlener, dan ben je zeker niet meteen van je schulden af. Schuldhulpverlening is een moeilijke weg. Je moet een paar j aar rondkomen van een heel laag inkomen. Maar als je dit volhoudt, ben je daarna van je schulden af. Dan kun je beginnen aan een nieuwe toekomst zonder geldzorgen.

© Nibud 2008/ 45

© Nibud 2008/ 46

© Nibud 2008/ 47

© Nibud 2008/ 48

© Nibud 2008/ 49