2
Helpen bij de uitscheiding van urine en feces
2.1 Inleiding Zorgvragers kunnen door uiteenlopende oorzaken hulp nodig hebben bij het urineren en de defecatie, ofwel bij het plassen en het poepen (of: de stoelgang). Het gebruik maken van een toilet is in de loop van de eeuwen steeds meer prive´ geworden. Voor veel zorgvragers is het ontvangen van hulp hierbij dan ook een vervelende zaak door gevoelens van schaamte, onhandigheid en afhankelijkheid. Daarbij komt dat vaak het defecatiepatroon verandert als je in een andere omgeving bent. Misschien ken je dat bij jezelf ook, bijvoorbeeld tijdens vakanties of logeerpartijtjes. Zorgvragers kunnen zich ongerust maken over deze verandering. Je hebt als verzorgende een belangrijke taak bij het in stand houden en bevorderen van de gezondheid van de zorgvrager. Dit geldt ook voor het in stand houden van een gezonde urine- en fecesproductie. In dit hoofdstuk tref je studieactiviteiten aan die op genoemde onderwerpen ingaan.
2.2 Beginvereisten en voorkennistoets beginvereisten
Voor het correct kunnen uitvoeren van de in dit cahier beschreven handelingen is het van belang dat je inzicht hebt in het hygie¨nisch werken en dat je de algemene regels met betrekking tot het informeren van zorgvragers kunt hanteren. Het is van belang dat je kennis hebt van en inzicht in: . de anatomie van het urineweg- en het spijsverteringsstelsel; . de fysiologie van urineweg- en spijsverteringsstelsel; . de samenstelling van urine en feces. Maak de voorkennistoets om te controleren of je over de vereiste kennis beschikt. voorkennistoets
Deze toets bevat tien waar/niet waar-vragen. Kruis aan of de uitspraak waar of niet waar is. Bewering
waar
niet waar
1
Colibacterie¨n zijn verantwoordelijk voor veel infecties.
&
&
2
Het urinewegstelsel bestaat uit een nier, urineleider, blaas en uri-
&
&
nebuis.
12
uitscheiding Bewering 3
waar
niet waar
&
&
&
&
&
&
&
&
&
&
Een ureter is een urinebuis.
&
&
Het spijsverteringsstelsel bestaat uit de mond- en keelholte, de
&
&
&
&
Kruisinfectie is het gevolg van een besmetting met bacterie¨n die de zorgvrager zelf bij zich draagt.
4
De functies van de dikke darm zijn: resorptie van water en transport van onverteerbare resten.
5
Na desinfectie van de handen moet je wachten tot je handen droog zijn.
6
Handschoenen dienen altijd gedragen te worden wanneer je iemand helpt bij het plassen of bij de stoelgang.
7
Mensen met verminderde weerstand hebben een grotere kans op infectie.
8 9
slokdarm, de maag, de dikke darm en de endeldarm. 10
De functies van de maag zijn: voedselopslag, gedeeltelijke vertering en opdelen van het voedsel in kleine hoeveelheden.
In hoofdstuk 12 staan de antwoorden. Ga na welke vragen je goed of fout hebt beantwoord. Lees van de foutief gegeven antwoorden de betreffende leerstof nog eens door.
2.3 Casus
Op afdeling ‘Korenbloem’ in het verpleeghuis ‘Hertenhof’ verblijven zowel mevrouw De Wit als meneer De Groot. Mevrouw De Wit is 82 jaar en is opgenomen vanwege een collumfractuur (breuk van de heup (het heupbeen) ). De breuk geneest erg langzaam en mevrouw De Wit is in het verpleeghuis voor
2
helpen bij de uitscheiding van urine en feces
13
revalidatie. De echtgenoot van mevrouw De Wit woont in hun eigen woning. Het echtpaar heeft drie kinderen. Meneer de Wit komt iedere dag op bezoek bij zijn vrouw. Meneer De Groot is 87 jaar en drie dagen geleden opgenomen op de afdeling. Hij is opgenomen, omdat zijn zelfzorg erg minimaal was. Hij kon zichzelf niet meer wassen en hij vergat vaak te eten ook al werd dat gebracht door ‘Tafeltjedek-je’. Hij verzwakte hierdoor lichamelijk sterk. Meneer De Groot is weduwnaar en heeft drie kinderen waarvan er twee veertig jaar geleden naar Canada zijn gee¨migreerd.
2.4 Studieactiviteiten Maak de in dit hoofdstuk geformuleerde studieactiviteiten. Maak ze zoveel mogelijk met een of meer medeleerlingen. Raadpleeg een handboek verpleegkunde/verzorging of een website over uitscheiding. Vergeet niet de vragen en discussiepunten te noteren die je aan de begeleidend docent wilt voorleggen. Bewaar eventuele vragen voor de gezamenlijke bijeenkomsten. ik moet nodig studie-/orie¨nteringstaak
1 Het is je vast wel eens overkomen dat je vaker (of juist minder vaak) moest plassen of poepen dan anders en dat je urine en ontlasting er anders dan gewoonlijk uitzagen. Ga bij jezelf na welke factoren de uitscheiding van urine en feces beı¨nvloed kunnen hebben. Noteer er vijf. Vind je nog andere factoren in een handboek verpleegkunde/ verzorging of op de website over Uitscheiding?
donkergeel studietaak
2 Meneer De Groot ligt op bed om aan te sterken. Hij heeft om een urinaal gevraagd. Als jij het urinaal bij hem ophaalt, zie je dat hij ongeveer veertig ml heeft geu¨rineerd. De urine ruikt sterk en heeft een donkergele kleur. Zoek in een handboek verpleegkunde/verzorging op welke observeerbare aspecten van urine er zijn. Beschrijf daarbij wat normaal is aan de aspecten en wat afwijkend.
14
uitscheiding
vocht vasthouden studietaak
3 Aan de vochtbalans die van mevrouw De Wit wordt bijgehouden kun je zien dat zij twee liter vocht per dag drinkt. De uitscheiding van mevrouw is daarentegen erg laag, ongeveer 600 ml. Voor afwijkingen in de uitscheiding van urine zijn verschillende mogelijkheden. Zoek de volgende begrippen op en beschrijf wat ze inhouden: polyurie
oligurie
anurie
normale diurese
kleur van de ontlasting studietaak
4 Ontlasting heeft een wisselende kleur, onder andere afhankelijk van de voeding die men genuttigd heeft. Welke kleuring komt door voedsel en is dus normaal?
spreek duidelijke taal toepassings-/studietaak
5 De man van mevrouw De Wit komt naar je toe en wil even met je praten. Een collega van jou had tegen hem gezegd dat de stuit van zijn vrouw erg rood zag en dat er maatregelen tegen doorliggen of decubitus werden genomen. Meneer De Wit vraagt aan jou wat er bedoeld wordt met ‘stuit’. Vertel meneer De Wit wat er bedoeld wordt met ‘stuit’.
2
helpen bij de uitscheiding van urine en feces
15
Andere termen die je bij het onderwerp uitscheiding vaak zult tegen komen zijn mictie, feces, defecatie. Als je deze termen niet kent, zoek dan de betekenis op. Welke woorden zou jij als verzorgende willen gebruiken in je contacten met een oudere zorgvrager van tachtig jaar, een kind van vier jaar en een leeftijdgenoot? Schrijf je keuzes en je argumenten voor deze keuzes op. zorgvrager van tachtig jaar:
kind van vier jaar:
leeftijdgenoot:
where’s the bathroom? discussietaak
6 In Nederland is men gewend na het toiletbezoek papier te gebruiken van absorberende tot ruwe kwaliteit. Ook hebben we als volk eigen culturele gewoonten rondom het toiletbezoek. Heb je bijvoorbeeld tijdens vakanties wel eens te maken gehad met andere gewoonten? Bespreek met je studiegenoten de verschillende culturele gebruiken die jullie kennen rond het toilet, de plaats ervan, aanwezige materialen en de gewoonten van andere volkeren. Bediscussieer met elkaar hoe je als verzorgende met dergelijke gegevens moet omgaan wanneer een zorgvrager met een andere culturele achtergrond door jou geholpen wordt bij de uitscheiding. Schrijf de belangrijkste punten hier op.
schaamte toepassings-/inlevingstaak
7 Meneer De Groot vindt het maar niks dat hij op zijn kamer, naast zijn bed, gebruikmaakt van de postoel. Hij zegt dat hij zich schaamt, iedereen kan hem horen en de hele kamer ruikt naar zijn poep.
16
uitscheiding
a Het is jouw taak om meneer De Groot gerust te stellen. Op welke manier doe je dat en welke punten zijn van belang als je op de kamer gebruikmaakt van een postoel?
b Mevrouw De Wit heeft nog steeds pijn aan haar heup. Ze ervaart het zitten op een po dan ook als een ramp. Welke activiteiten onderneem je met betrekking tot dit zorgprobleem?
c In hoofdstuk 2.5.1 staat een inhoudelijke analyse van ‘Het geven van een po en urinaal op bed’. Met welke van de door jou genoemde punten wordt in die analyse rekening gehouden? Op welke wijze?
het urinaal studietaak
8 Zoek in een handboek verpleegkunde/verzorging en/of op een website over Uitscheiding gegevens op over het urinaal en beantwoord de vragen. a Van welke materialen kan het urinaal gemaakt zijn en wat zijn de voor- en nadelen van deze materialen?
b Hoe moet het urinaal gereinigd worden en hoe vaak?
2
helpen bij de uitscheiding van urine en feces
17
c Wordt deze voor mannen en/of voor vrouwen gebruikt?
d Waar/hoe leg je het urinaal neer of hang je het op, zodat de zorgvrager erbij kan?
e Wat is het voordeel voor meneer De Groot om gebruik te maken van een urinaal in plaats van de po?
f Is het urinaal voor tijdelijk of langdurig gebruik en waarom?
g Hoe kun je ervoor zorgen dat het urinaal op zijn plaats blijft liggen?
h Waarom wordt er bij mannelijke zorgvragers die op de po zitten soms een urinaal aangelegd?
18
uitscheiding
bedrustcomplicaties studietaak
9 Bij een zorgvrager die veel op bed ligt, kunnen er problemen met de uitscheiding ontstaan, zoals obstipatie en blaasontsteking. Welke acties kun jij als verzorgende ondernemen om deze problemen te voorkomen (preventieve maatregelen)?
handschoenen studietaak
10 Over het gebruik van handschoenen bij de uitscheiding zijn de meningen verdeeld. Zoek op in de verzorgende handboeken, vaktijdschriften en een website over Uitscheiding wanneer je wel en wanneer je geen gebruik moet maken van handschoenen.
po-ronde toepassings-/inlevingstaak
11 Gewoonten rondom toiletbezoek zijn voor ieder mens anders. De een zal direct na de nachtrust het toilet opzoeken, een ander ‘moet’ eerst koffie drinken voordat er van enig resultaat sprake is. Bij het plassen is dit ook het geval. Toch zul je tijdens de beroepspraktijkvorming merken dat er vaste tijden zijn waarop verpleeghuisbewoners allemaal naar de wc gebracht worden. Bedenk wat de redenen kunnen zijn om dergelijke po-rondes te houden. Wat vind jij de voor- en nadelen hiervan voor de zorgvrager en waarom? Noteer je antwoord in steekwoorden. Voordelen voor zorgvragers
Nadelen voor zorgvragers
wat doe je? inlevings-/strategietaak
12 We beschrijven vier situatieschetsen. Bespreek je antwoorden op de volgende vragen met studiegenoten.
2
helpen bij de uitscheiding van urine en feces
19
Vragen
a Welke gevoelens kunnen de zorgvragers in de drie beschreven situaties hebben; hoe zou jij je voelen als je de zorgvrager was? b Welke gevoelens zou de verzorgende in de drie situaties hebben; hoe zou jij je voelen? c Hoe had de verzorgende in de drie situaties kunnen handelen en waarom? In hoeverre houd je in je keuzes rekening met andermans en eigen gevoelens? In hoeverre houd je rekening met ideee¨n die je hebt over wat je goed verzorgen vindt? d Wat zou je schriftelijk rapporteren en waarom? Situatie 1 Mevrouw Van Dongen (58 jaar) ligt al een poosje op een po te wachten. Er is kennelijk weinig personeel. Ze kan het bijna niet meer houden en belt voor de tweede keer. Helaas, als de verzorgende komt, blijkt het te laat te zijn. Mevrouw Van Dongen heeft de urine laten lopen. Het bed is nat. De verzorgende ergert zich zichtbaar, zucht hoorbaar en fronst haar voorhoofd. Ze legt een celstofmatje op de natte plek, trekt de natte pyjamabroek uit en vraagt of mevrouw Van Dongen nu nog de po nodig heeft. De verzorgende zegt vervolgens terug te komen voor de verschoning als ze klaar is bij een andere zorgvrager. a
b
c
d
Situatie 2 Mevrouw Bok (64 jaar) heeft darmkanker en daardoor veel last van diarree. Zij is thuis en wordt iedere dag door een verzorgende geholpen bij onder andere toiletbezoek en het wassen. Door personeelsgebrek wisselen de verzorgenden vaak. Mevrouw Bok verzucht op een ochtend dat ze ‘voor iedereen maar in haar blote fondament moet liggen’. De verzorgende die op die ochtend aanwezig is zegt opgewekt: ‘Ach mevrouw, weet u, ik zit al jaren in het vak en ik heb al zoveel billen moeten afvegen, dat ik het niet eens meer zie!’
20
uitscheiding
a
b
c
d
Situatie 3 Meneer Heek (82 jaar) woont in een psychogeriatrisch verpleeghuis in verband met dementieverschijnselen. Hij kan zich niet zelfstandig verplaatsen en zit overdag in een seniorenstoel. Hij wordt op vaste tijden door de verzorgende naar het toilet begeleid. Op dit moment zit meneer Heek in de huiskamer en heeft al twee keer bij een verzorgende aangegeven dat hij naar het toilet moet. Aangezien het tijdstip niet conform de vaste afspraak is gaat zij er niet op in. Een half uur later blijkt meneer helemaal nat te zijn. a
b
2
helpen bij de uitscheiding van urine en feces
21
c
d
tijdens het eten toepassingstaak
13 Tot besluit van dit hoofdstuk een studieactiviteit over een regelmatig voorkomende situatie waarin de gevoelens van de persoon een belangrijke rol kunnen spelen en tactisch optreden van de verzorgende vereist is. Op een tweepersoonskamer is vijf minuten geleden het middageten uitgedeeld wanneer de bel gaat. Het blijkt dat e´e´n van de dames nodig de po moet hebben om te poepen. Wat denk je van de situatie en wat zou je doen? Geef argumenten voor je handelwijze. Bespreek dit vraagstuk met studiegenoten. Zijn er verschillende opvattingen? Welke?
22
uitscheiding
2.5 Inhoudelijke analyses 2.5.1 Het geven van een po en urinaal op bed
In deze analyse bespreken we het geven van een po en het aanleggen van een urinaal. Bij het geven van de po gaan we uit van een vrouwelijke zorgvrager, omdat dan zowel de defecatie als het urineren op de po aan de orde komt. Mannelijke zorgvragers urineren veelal in een urinaal. Het urinaal kan eventueel tegelijkertijd worden aangelegd. In de analyse onderscheiden we ‘het plaatsen van de po in bed’ en vervolgens ‘het wegnemen van de po’ nadat de zorgvrager zich ontlast en eventueel geu¨rineerd heeft. We gaan ervan uit dat de zorgvrager in staat is rechtop te zitten en de stuit, eventueel met hulp van de verzorgende, kan optillen. De po kan ook gegeven worden door de zorgvrager in zijligging te helpen. Procedure
Werkwijze
Toelichting
Aandachtspunten/ kritieke punten/ observaties
´o ´r Vo Zorgvrager 1
Raadpleeg het zorg-
Ga na of er afspraken
Om continuı¨teit van de
Indien urine of feces voor
dossier.
gemaakt zijn over het
zorg te waarborgen en
onderzoek nodig is, let
verzamelen van urine en
om efficie¨nt en correct te
dan op het doel van dit
feces of andere bijzonder-
kunnen werken.
onderzoek en de maatre-
heden (onderzoek, 24-
gelen die hierbij nodig
uurs urine bewaren, hoe-
zijn.
veelheid bepalen). Ga na wat het normale
Om eventuele afwijkin-
Kijk of de zorgvrager spe-
defecatiepatroon is.
gen te kunnen constate-
ciale wensen/gewoonten
ren.
heeft en ga na of de zorgvrager extra zorg nodig heeft (bijv. bij aambeien). Biedt een mannelijke zorgvrager evt. een urinaal aan.
2
Bereid de zorgvrager
Vraag om toestemming.
voor op de activiteit.
De zorgvrager heeft het
Besteed, als de zorgvrager
recht om toestemming te
een ontregeld defecatie-
verlenen of te weigeren.
en/of mictiepatroon heeft, daar zo nodig aandacht aan, om onzekerheid hierover te bespreken/te verminderen.
Geef bij onderzoek zo no-
Om te voorkomen dat
dig instructies over het
urine of feces niet voor
po- en urinaalgebruik.
onderzoek weg kunnen, en het onderzoek vertraagd wordt.
2
23
helpen bij de uitscheiding van urine en feces Procedure
Werkwijze
Toelichting
Aandachtspunten/ kritieke punten/ observaties
Omgeving 3
Breng de omgeving in
Sluit de bedgordijnen.
orde.
Om de privacy te waar-
Zorg dat de gordijnen
borgen.
goed gesloten zijn.
Zet het sein aan.
I.v.m. de bereikbaarheid.
Breng het bed op werk-
Om rugklachten te voor-
hoogte.
komen.
Plaats een krukje bij het
Om de po op te plaatsen.
bed.
Om te voorkomen dat micro-organismen van de vloer in het bed komen.
Breng het hoofdeinde van
Om overstrekking van de
het bed bij platliggende
wervelkolom te voorko-
zorgvragers iets omhoog,
men als de zorgvrager de
als de toestand van de
stuit optilt.
zorgvrager dit toelaat. Verhoog het bedrek aan
Om te voorkomen dat de
De zorgvrager dient zich
de andere zijde van de
zorgvrager uit bed valt,
van je af te draaien zowel
zorgvrager.
als hij zich van je af
bij het geven van de po als
draait.
bij het schoonmaken van de anus.
Techniek 4
Desinfecteer de han-
Volgende de standaard-
Om overdracht van mi-
Gebruik altijd wegwerp-
den.
procedure.
cro-organismen te voor-
handschoenen als de
komen.
zorgvrager een infectie heeft of anderszins besmettingsgevaar oplevert.
5
Verzamel de benodigdheden.
– po (evt. urinaal en
Bied een mannelijke zorg-
urinaalhouder)
vrager evt. een urinaal aan.
– celstofmatje – toiletpapier, evt. vochtige deppers of vochtige tissues en een bekkentje – (wegwerp-) washandje en evt. zeep
Om de vulva na het urineren schoon te spoelen.
– onderhanddoek – kannetje met spoelmateriaal bij een vrouwelijke zorgvrager die menstrueert – evt. weggooizakje en maandverband – evt. een antislipmatje
Om onder de voeten te plaatsen bij het zich opdrukken.
24
uitscheiding
Procedure
Werkwijze
Toelichting
Aandachtspunten/ kritieke punten/ observaties
– evt. spuitbus met luchtverfrisser – evt. niet-steriele handschoenen
Ter bescherming van jezelf.
– evt. talkpoeder 6
Maak de op klaar voor
Verwarm zo nodig een
De aanraking met koud
Let op dat de temperatuur
gebruik.
metalen po eerst even on-
metaal kan door de
niet hoger is dan 378C om
der de warme kraan en
schrikreactie spiercon-
verbranding te voorko-
droog deze daarna af.
tracties oproepen, wat de
men. Controleer dit met
defecatie kan belemme-
de bovenkant van je hand.
ren. Strooi zo nodig wat talk-
Om wrijving bij het aan-
Let op dat er geen talk-
poeder op de rand.
brengen en verwijderen
poeder in de po komt als
van de po te verminderen
de urine of de ontlasting
– vooral bij dikke mensen.
voor onderzoek weg moet.
Leg bij magere zorgvra-
Om de druk op het stuit-
Let op dat het celstofma-
gers een stukje celstof op
been te verminderen.
teriaal niet in de po hangt.
Plaats de po op de (af-
Zodat de po binnen hand-
Zet de po nooit op de
wasbare) kruk of op een
bereik staat.
vloer, zodat er geen mi-
de rand van de po.
po-kar.
cro-organismen van de vloer in het bed komen.
Bevestig (bij mannelijke
Zodat het urinaal binnen
Sommige mannelijke
zorgvragers) het urinaal
handbereik van de zorg-
zorgvragers zijn bang over
in de urinaalhouder dicht
vrager is.
de po heen te plassen.
bij de zorgvrager. Tijdens Zorgvrager 7
Informeer de zorgvra-
Vertel de zorgvrager kort
Probeer de zorgvrager zo
ger.
wat je gaat doen en wat
veel mogelijk mee te laten
de zorgvrager hierbij zelf
werken.
kan/moet doen. Omgeving Geen bijzonderheden. Techniek 8
Bescherm jezelf tegen
Trek niet-steriele hand-
Uitscheidingsproducten
Gebruik de handschoenen
contact met uitschei-
schoenen aan.
kunnen besmet zijn met
alleen bij diarree of als de
parasieten en ziektever-
zorgvrager als ‘besmet’
wekkende organismen.
wordt verpleegd. Zie voor-
dingsproducten.
schriften instelling.
2
25
helpen bij de uitscheiding van urine en feces Procedure
Werkwijze
Toelichting
Aandachtspunten/ kritieke punten/ observaties
9
Help de zorgvrager de
Sla dekens en lakens naar
stuit op te tillen.
het voeteneind.
Verwijder eerst evt. hulpmiddelen uit bed
Vraag de zorgvrager de
Gebruik zo nodig een
(flotation pad) en leg deze
handen naast de heupen
antislipmatje onder de
op de stoel naast het bed.
op de matras te plaatsen,
voeten, om wegglijden
Als er een papegaai aan
de kniee¨n te buigen en
van de voeten te voorko-
het bed is bevestigd, kan
het bekken omhoog te
men.
de zorgvrager deze ge-
drukken, zodat de stuit
bruiken bij het optillen
wordt opgetild.
van de stuit. Het zich optrekken gaat hierbij gemakkelijker als de zorgvrager zijn handen ´ op de triangel plaatst zo dat de nagels naar zijn gezicht wijzen. Als de zorgvrager de stuit niet op kan tillen, vraag/ help deze dan zich van je af, in zijligging te draaien, Voor de veiligheid, dient het bedrek aan de andere zijde tevoren verhoogd te zijn. Wees voorzichtig bij zorgvragers met een verblijfskatheter (trekken aan de katheter). Laat daarom de zorgvrager op de zij draaien waar de urineopvangzak is bevestigd.
Leg het celstofmatje on-
Om het beddengoed
der de stuit.
tegen evt. bevuiling te beschermen.
Leg het celstofmatje on-
Om het beddengoed te-
der de stuit.
gen evt. bevuiling te beschermen.
Plaats de po op de rand
I.v.m. de bereikbaarheid
van het bed.
van het materiaal.
Verwijder de deksel van
Om de deksel binen
de po en hang deze aan de
handbereik te houden.
rand van het bed of leg deze omgekeerd op de kruk. 10
Plaats de po onder de
Plaats de po – als de zorg-
Hierdoor wordt de po cor-
stuit.
vrager zich optilt – met
rect geplaatst, waardoor
het handvat naar opzij en
knoeien bij het urineren
parallel aan de bilplooi
en defeceren wordt voor-
onder de stuit.
komen.
26
uitscheiding
Procedure
Werkwijze
Toelichting
Aandachtspunten/ kritieke punten/ observaties
Of plaats de po – als de
Omvat de po hierbij met
Houd rekening met de af-
zorgvrager zich op de zij
beide handen en druk
stand van de urinestraal.
gedraaid heeft – met het
deze – onder een hoek van
De rand van de po kan bij
handvat opzij en parallel
45 graden – via de ma-
vrouwelijke zorgvragers
aan de bilplooi schuin on-
tras, onder de stuit van de
iets verder naar voren ge-
der de billen.
zorgvrager.
plaatst worden.
Vraag de zorgvrager of de
Vraag/help de zorgvrager
Vraag vrouwelijke zorg-
po goed is aangebracht.
zich terug in rugligging te
vragers tijdens het urine-
draaien.
ren de bovenbenen wat uit elkaar te houden/ brengen.
Bied mannelijke zorgvra-
Instrueer de zorgvrager
Je kunt het urinaal fixeren
gers evt. een urinaal aan.
het urinaal met de platte
door er een opgevouwen
zijde op het onderlaken te
handdoek overheen te
zetten en de penis zo ver
leggen en de resterende
mogelijk in de hals te
delen van de handdoek
brengen of neem deze
onder de bovenbenen aan
handeling over.
te brengen. Fixeren van het urinaal mag nooit langer dan 60 minuten, i.v.m. decubitusrisico.
11
Help de zorgvrager in
Breng – als de toestand
Deze houding is het
Als het hoofdeinde niet
een stabiele en com-
van de zorgvrager dit toe-
meest natuurlijk en be-
omhoog gebracht mag
fortabele houding.
laat – het hoofdeinde van
vordert daardoor het uri-
worden, moet er een kus-
het bed verder omhoog
neren en de defecatie.
sentje of een opgevouwen
tot de zorgvrager rechtop
handdoek onder de rug
zit.
van de zorgvrager gescho-
Ondersteun de rug en zij-
ven worden. Zo geef je
kant van de zorgvrager
steun aan de lendenen en
door de kussens goed aan
bescherm je het heilig-
te sluiten en controleer of
been.
de zorgvrager nog stabiel op de po zit en of het urinaal niet wegschuift. 12
Bedek de zorgvrager.
Trek de niet-steriele
Om de privacy te waar-
Blijf bij de zorgvrager als
handschoenen uit.
borgen.
deze zwak of gedesorie¨n-
Sla dekens en lakens
Om afkoeling te voorko-
teerd is. Breng zo nodig de
terug.
men en het comfort te
bedrekken omhoog, zodat
verhogen.
de zorgvrager meer comfort heeft/zich veilig voelt. Ga bij rustige zorgvragers weg en reageer direct op de bel.
13
Controleer of de zorg-
Zorg dat de bel en het toi-
vrager het benodigde
letpapier binnen handbe-
materiaal bij de hand
reik van de zorgvrager
heeft.
zijn.
2
27
helpen bij de uitscheiding van urine en feces Procedure
Werkwijze
Toelichting
Aandachtspunten/ kritieke punten/ observaties
Het weghalen van de po en het urinaal Zorgvrager 14
Informeer bij de zorg-
Vraag naar specifieke er-
Om de zorg evt. aan te
Je kunt vragen naar pijn
vrager naar evt. bijzon-
varingen tijdens het uri-
passen.
bij/moeite met het urine-
derheden.
neren en de defecatie.
ren en de defecatie, krampen e.d.
Omgeving 15
Zorg voor een veilige
Verhoog indien nodig het
De zorgvrager kan in zij-
omgeving.
bedrek aan de andere
ligging worden gedraaid
zijde.
bij het verwijderen van de po. Daarnaast kan de zorgvrager in zijligging worden gedraaid om de anus schoon te kunnen maken.
Techniek 16
Verwijder de po en evt.
Trek de niet-steriele
Om jezelf te beschermen
Bij diarree of besmettelij-
het urinaal.
handschoenen aan.
tegen uitscheidingspro-
ke uitscheidingsproduc-
ducten.
ten is het dragen van nietsteriele handschoenen vereist.
Sla de dekens terug.
Om voldoende ruimte te
Sluit de urinaal af en
Verwijder bij een manne-
hebben voor het verwij-
plaats deze zolang in de
lijke zorgvrager eerst het
deren van de po.
urinaalhouder.
urinaal. Schud de penis af als de zorgvrager dit zelf niet kan.
28
uitscheiding
Procedure
Werkwijze
Toelichting
Aandachtspunten/ kritieke punten/ observaties
Help/vraag de zorgvrager
Hierdoor voorkom je
de stuit iets op te tillen
huidbeschadiging t.g.v.
door zich op te drukken/
wrijving bij het verwijde-
trekken.
ren van de po.
Of vraag/help de zorgvrager in zijligging te draaien. Verwijder de po horizon-
Oefen, als de zorgvrager
taal.
op de zij gedraaid is, lichte druk uit op het handvat van de po, zodat je door corrigeren van de druk voorkomt dat de ‘volle’ po kantelt. Zorg dat er geen urine of ontlasting op het onderlaken komt.
Doe het deksel op de po
Vermindert het versprei-
Plaats de po nooit op het
en zet de po op het krukje.
den van geuren en moge-
bedkastje, om besmetting
lijke schaamtegevoelens
van voedsel of schone in-
bij de zorgvrager.
strumenten te voorkomen.
17
Help de vrouwelijke
Vraag de zorgvrager of
Bevordert de zelfzorg en
Geef de zorgvrager de ge-
zorgvrager bij het
deze hulp nodig heeft bij
toont respect voor de pri-
legenheid de handen te
schoonmaken van de
het reinigen van de vulva.
vacy.
wassen.
Maak indien gewenst de
Het schoonmaken voor-
Vergeet niet dat je bij het
vulva schoon met een
komt infecties door aan-
reinigen van de vulva tel-
vochtige tissue of schoon
wezige micro-organis-
kens een schoon gedeelte
vochtig washandje.
men.
van het washandje moet
vulva.
nemen of gebruik telkens een schone tissue. Deponeer tissues in de po
Sommige zorgvragers wil-
(bekkentje, weggooi-
len nagespoeld worden
zakje).
met water.
Droog vervolgens de vulva. Werk van boven/voren
Om te voorkomen dat co-
naar beneden/achteren
libacillen/feces in urethra of vagina komen.
Verwijder het celstofmatje. 18
Help de zorgvrager bij
Vraag de zorgvrager of hij
Zodat de zorgvrager zich
Stel de zorgvrager altijd in
het schoonmaken van
zelf de anus wil schoon-
minder afhankelijk voelt.
de gelegenheid zo veel
de anus.
maken. Breng het hoofdeinde van het bed naar beneden.
mogelijk zelf te doen.
2
29
helpen bij de uitscheiding van urine en feces Procedure
Werkwijze
Toelichting
Aandachtspunten/ kritieke punten/ observaties
Vraag/help de zorgvrager
Verhoog tevoren het be-
in zijligging van je af te
drek aan de zijde waar de
draaien.
zorgvrager naartoe draait.
Maak anus en bilnaad
Veeg vanaf de anus rich-
Voorkom bij een zorgvra-
schoon met behulp van
ting bilnaad.
ger met een verblijfska-
toiletpapier.
Gebruik bij iedere streek
theter dat er ontlasting
een nieuw toiletpapiertje.
aan de katheter komt. Desinfecteer zo nodig de urethramond.
Deponeer het gebruikte
Doe dit niet als de ontlas-
Vrouwelijke zorgvragers
toiletpapier in de po en
ting voor onderzoek weg
stellen het vaak op prijs
sluit deze af met de dek-
moet.
als de vulva even nage-
sel.
Deponeer het toiletpapier
spoeld wordt met lauw
dan in een bekken of af-
water.
valzak. Was de anus en bilnaad
Was vanaf de anus rich-
Je kunt hierbij ook gebruik
met een vochtig was-
ting bilnaad met telkens
maken van natte deppers
handje met (pH-neutrale)
schoon deel van het was-
of vochtige tissues.
zeep en droog de huid
handje.
Zorg bij het schoonmaken
goed af.
Door goed afdrogen voor-
van de anus bij een zorg-
kom je smetten.
vrager met een verblijfskatheter dat er geen feces in aanraking komt met de katheter. Maak zo nodig de urethramond met een desinfectans schoon.
Bij vrouwelijke zorgvra-
Om te voorkomen dat co-
gers de anus schoonma-
libacillen/feces in urethra
ken vanaf het perineum
of vagina komen.
naar het sacrum. Droog de stuit goed af.
Om smetten en irritatie van de huid te voorkomen.
Verwijder het celstof matje en trek de niet-steriele handschoenen uit. Na Zorgvrager 19
Evalueer de zorg en
Vraag na of zorg naar
Om de zorg bij te stellen.
Wees attent op evt. on-
help de zorgvrager in
wens gegeven is.
Stimuleert het welbevin-
prettige gevoelens.
een comfortabele hou-
Help de zorgvrager in de
den van de zorgvrager.
ding.
door hem gewenste en toegestane houding.
30
uitscheiding
Procedure
Werkwijze
Toelichting
Aandachtspunten/ kritieke punten/ observaties
20
Rapporteer.
Rapporteer in het zorg-
Om de continuı¨teit van de
Vermeld ook evt. bijzon-
dossier volgens de afspra-
zorg te waarborgen.
derheden, zoals verande-
ken.
ringen in samenstelling of kleur. De aanwezigheid van bloed, pus of andere bestanddelen moet altijd genoteerd en mondeling doorgegeven worden.
21
Breng de omgeving in
Verwissel evt. het voch-
Zorg voor een gladde on-
Om decubitus te voorko-
orde.
tige of bevuilde bedde-
derlaag.
men.
ngoed. Open de bedgordijnen. Breng het bed op de gewenste hoogte. Plaats het bedkastje en andere materialen (bijv. oproepsysteem) binnen handbereik. Verfris de kamer door
Het verdrijven van kwalij-
(kort) met een luchtver-
ke luchtjes kan het
frisser te spuiten en/of
schaamtegevoel van de
door een raam open te
zorgvrager verminderen.
zetten. Techniek 22
Observeer de uitschei-
Neem de po (en urinaal)
Verzamel benodigde ge-
Let op kleur, helderheid,
dingsproducten.
mee naar de spoelkeuken
gevens voor de diagnose
geur, hoeveelheid, sa-
of het toilet en bekijk de
en/of de behandeling.
menstelling, vorm en af-
defecatie en mictie (ob-
wijkende bestanddelen.
servatiepunten).
Meet zo nodig de hoeveelheid feces of urine en maak een monster klaar voor onderzoek.
23
Maak de po en het uri-
Leeg de po en het urinaal
naal schoon.
in de daarvoor bestemde
wordt geleegd in het toi-
spoeler.
let, na met koud water en
Droog hem daarna goed
maak deze schoon met
af en ruim de po op de af-
desinfectans. In veel in-
gesproken wijze op.
stellingen wordt gebruikt
Werkt hygie¨nisch.
Spoel de po, als deze
gemaakt van zogenoemde bedpanspoelers, waarin de po onder hoge temperaturen schoongemaakt, gedesinfecteerd en gedroogd wordt.
2
31
helpen bij de uitscheiding van urine en feces Procedure
Werkwijze
Toelichting
Aandachtspunten/ kritieke punten/ observaties
24
Desinfecteer de han-
Volgens standaardproce-
Ter voorkoming van het
den.
dure.
overdragen van micro-organismen.
2.6 Leerresultaten Controleer en vul de volgende leerresultaten aan met eigen, meer specifieke leerervaringen.
Ik kan: 1 Minimaal vier factoren noemen die de uitscheiding van urine en ontlasting beı¨nvloeden. 2 Vier aspecten van urine en feces noemen die geobserveerd (en zo nodig gerapporteerd) worden en de daarbij behorende normaalwaarden. 3 Van zowel urine als feces twee voorbeelden geven van een afwijkend aspect. 4 De verschillende materialen/hulpmiddelen voor de uitscheiding van urine, feces herkennen en doel en werkwijze ervan uitleggen. 5 Beschrijven welke complicaties er ten aanzien van de uitscheiding kunnen optreden bij immobiele zorgvragers. 6 Beschrijven hoe je te werk gaat bij het geven van de po aan een zorgvrager. 7 Beschrijven hoe zorgvragers de hulp bij uitscheiding kunnen beleven. 8 Suggesties doen voor begeleidende activiteiten en deze motiveren. 9 Belangrijke rapportagepunten voor uitscheiding vertellen en toelichten. 10 11 12
