VOORLOPIG PROGRAMMA CONFERENTIE VERDERE VERSTERKING OVER EXAMENCOMMISSIES IN HET HOGER ONDERWIJS 20 MEI 2015, AMERSFOORT VOORLOPIG PROGRAMMA CONFERENTIE VERDERE VERSTERKING OVER EXAMENCOMMISSIES IN HET HOGER ONDERWIJS 20 MEI 2015, AMERSFOORT Dagvoorzitter: Erik Martijnse, directeur toezicht hoger onderwijs 9.30 u
Ontvangst
10.00 u
Welkom en presentatie onderzoeksresultaten Monique Vogelzang, inspecteur-generaal van het onderwijs
10.20 u
Jet Bussemaker (onder voorbehoud), Minister van Onderwijs, Cultuur en Wetenschap
10.40 u
Antwoord op uw vragen over onze werkwijze Martine Pol, inspecteur hoger onderwijs, projectleider onderzoek examencommissies
10.45 u
Pauze
11.15 u
Eerste workshopronde
12.30 u
Lunch met een informatiemarkt (o.a. good practices)
13.30 u
Tweede workshopronde
14.45 u
Pauze
15.15 u
Plenaire presentatie door Jan Anthonie Bruijn (auteur van het rapport Vreemde ogen dwingen, hoogleraar UL, RvT Hogeschool Utrecht en Eerste Kamerlid)
15.45 u
Paneldiscussie met o.a. een student, voorzitter examencommissie en de inspectie Gespreksleider Cor Ottens
16.15 u
Slotwoord door Monique Vogelzang, inspecteur-generaal van het onderwijs
16.30 u
Borrel
Workshops Tijdens de conferentie bieden we 23 verschillende workshops aan van ieder 75 minuten. U kunt die dag twee workshops volgen. Op de volgende pagina’s vindt u een overzicht van alle 23 workshops, gevolgd door een toelichting per workshop. Graag uw aandacht voor workshop 19 t/m 23 die recent aan het programma zijn toegevoegd. Wilt u via de link in de email uw belangstelling kenbaar maken voor vijf workshops? Wij delen u in voor twee workshops. Bij de indeling proberen we iedereen zoveel mogelijk in de workshop van de eerste en tweede voorkeur te plaatsen, maar we vragen op voorhand uw begrip als dat niet mocht lukken. Uiterlijk 11 mei ontvangt u, naast praktische informatie als een routebeschrijving, precieze adres etcetera, een bewijs van inschrijving voor de workshops. Pagina 1 van 14
Nr 1
Naam workshop Onderwijscafé Verdere Versterking
2
De Handreiking examencommissies: een gezaghebbend document
3a en 3b 4
Borging kwaliteit en functioneren Examencommissies Kwaliteit gekwantificeerd, de bouwstenen van een (centrale) examencommissie
5
Examencommissies, een kwestie van cultuur?
6
Samenwerken aan toetskwaliteit: Hoe moet het spel gespeeld worden?
7
Kwaliteitsborging: van regels naar inzicht
8
Examencommissie door de ogen van de student De examencommissies als professionele gemeenschappen
9
10
11
Toetsing, examinering en de rol van examencommissies bij accreditatie in het ho Hoe kan een instelling werken aan de toetsbekwaamheid van haar examinatoren?
12
Kalibraties van eindwerkstukken in het ho
13
De interpretatie van de WHW en pilots flexibilisering in relatie tot de examencommissie De examencommissie in de jurisprudentie van het College van Beroep voor het ho
14
Workshopleiders Martine Pol, projectleider onderzoek examencommissies, inspecteur ho; Anne-Marie van Rijsbergen, inspecteur ho; Annelies Bon, inspecteur ho; Jan Willem Roodenberg, inspecteur ho. Roeland Smits, senior adviseur juridische zaken en kwaliteitsbeleid, Vereniging Hogescholen; Caroline Stam, juridisch beleidsadviseur, Vereniging Hogescholen en Hogeschool Utrecht. Martin Kropff, Rector Magnificus Wageningen UR; Frank Bakema, Corporate director Education, Research & Innovation Wageningen UR. Martine Pieters, voormalig voorzitter centrale examencommissie Hogeschool NTI; Justus Tengbergen, voorzitter centrale examencommissie Hogeschool NCOI. Sibe Doosje, examencommissie Sociale Wetenschappen, Universiteit Utrecht; Marie-Jet Fennema, Directie Onderwijs en Onderzoek, Universiteit Utrecht. Mieke Jaspers, senior consultant Dienst Onderwijs en Onderzoek, Fontys Hogescholen; Els van Zijl, senior consultant Dienst Onderwijs en Onderzoek, Fontys Hogescholen. Edith Hooge, hoogleraar Boards and Governance in Education, TIAS, Universiteit van Tilburg Klaasjan Boon, bestuurslid LSVb Frans de Vijlder, lector goed bestuur en innovatiedynamiek, HAN; John Huizinga, onderzoeker governance examencommissies, TIAS. Wienke Blomen, directeur Hobéon; Frank Hendriks, senior adviseur Hobéon. Remko van der Lei, expert hoger onderwijs / onderwijskundig adviseur; Brenda Aalders, BKE coördinator, verantwoordelijk voor inhoud BKE en kwaliteit BKE-assessoren. Beiden werkzaam bij Stafbureau Onderwijs & Onderzoek van de Hanzehogeschool Groningen. Marlies van Beek, trainer Cito Patrick Leushuis, OCW, senior beleidsmedewerker, directie Hoger Onderwijs en Studiefinanciering
Willem Beijk, oud secretaris CBHO; Jan Nijenhof, oud voorzitter van het CBHO; Ben Olivier, plaatsvervangend voorzitter CBHO.
Pagina 2 van 14
Nr 15
Naam workshop Valide en betrouwbaar toetsen in het kunstonderwijs (1)
16
Valide en betrouwbaar toetsen in het kunstonderwijs (2)
17
Toetsen, niet minder maar anders Van Fraudepraktijk naar Fraudebeleid
18
19
20 21 22
23
De examencommissie in relatie met het management en het bestuur. ‘Een dynamische relatie’ Dilemma’s in het werk van leden examencommissies Hogeschool en Universiteit: leer van elkaar! Toetsing en beoordeling en de beperkte opleidingsbeoordeling Borging van kwaliteit en niveau bij gezamenlijke opleidingen met buitenlandse partnerinstellingen voor Hoger Onderwijs
Workshopleiders Anton Neggers, voorzitter Examencommissie Fontys Hogeschool voor de Kunsten; Jackelien ter Burg, ArtEZ; Jan Wirken, Hogeschool Zuyd. Anton Neggers, voorzitter Examencommissie Fontys Hogeschool voor de Kunsten; Jackelien ter Burg, ArtEZ; Jan Wirken, Hogeschool Zuyd. Lex Jansen, senior consultant expertisecentrum Handicap + Studie Ludo van Meeuwen, adviseur Toetsen en Beoordelen, TU/e; Arie de Wild, lector Gedragseconomie, Hogeschool Rotterdam. Jan Wiss, manager Juridische Zaken, Hogeschool Inholland
Frans de Vijlder, lector goed bestuur en innovatiedynamiek, HAN Susan Voogd, Voorzitter examencommissie HGZO opleidingen, Toetsdeskundige, VU Sietze Looijenga, directeur QANU
Peter Wieringa, vice rector TU Delft
Pagina 3 van 14
1. Onderwijscafé Verdere versterking Naam en functie workshopleiders Martine Pol, projectleider onderzoek examencommissies, inspecteur ho; Anne-Marie van Rijsbergen, inspecteur ho; Annelies Bon, inspecteur ho; Jan Willem Roodenberg, inspecteur ho. Korte inhoud workshop In deze workshop gaat u in gesprek met collega’s en met de inspecteurs die het onderzoek hebben uitgevoerd. Aan de hand van stellingen wisselen we in groepjes van ongeveer 4 à 6 personen met elkaar van gedachten. Eén van de stellingen betreft de examinator. Rond het thema de examinator maakt de inspectie in het najaar 2015 een vervolgpublicatie. Wij horen graag alvast uw ideeën over gewenste aandachtspunten of good practices in dit (kleine) vervolgonderzoek. De groepjes wisselen qua samenstelling en de conversatierondes duren ongeveer 20 à 30 minuten. Iedereen mag tekenen/schrijven op tafelkleedjes waarmee we de suggesties en oogst van de discussie doorgeven aan de volgende groep. U kunt tijdens de workshop ook al uw vragen over examencommissies of over het toezicht van de inspectie stellen. In deze ruimte liggen de good practices die we tijdens het onderzoek verzameld hebben ter inzage. Deze liggen overigens ook tijdens de pauze bij een informatiekraam. Werkvorm
Onderwijscafé
2. De Handreiking examencommissies: een gezaghebbend document Naam en functie workshopleiders Roeland Smits, senior adviseur juridische zaken en kwaliteitsbeleid, Vereniging Hogescholen; Caroline Stam, juridisch beleidsadviseur, Vereniging Hogescholen en Hogeschool Utrecht. Korte inhoud workshop In 2011 publiceerde de Vereniging Hogescholen voor het eerst een Handreiking voor examencommissies (‘Geslaagd!’). Sindsdien heeft deze handreiking zich een gezaghebbende positie verworven. Zelfs de Hoge Raad citeerde er met instemming uit, in haar advies over de Wet versterking besturing. Voorjaar 2015 verschijnt een tweede editie van de Handreiking. Daarin zal ook het rapport ‘Verdere versterking’ van de inspectie worden verwerkt. In de workshop zal de totstandkoming van de Handreiking worden toegelicht, en zal aan de hand van enige praktijkcases worden ingegaan op een aantal specifieke aanbevelingen uit de Handreiking. Daarnaast zullen de wijzigingen die in deze tweede editie zijn aangebracht, nader worden toegelicht. Er zal ruim tijd zijn om vragen te stellen en over de antwoorden met elkaar van gedachten te wisselen. Werkvorm
Presentaties en discussie
Pagina 4 van 14
3a en 3b Borging kwaliteit en functioneren Examencommissies Naam en functie workshopleiders Martin Kropff , Rector Magnificus, Wageningen UR Frank Bakema, Corporate director Education, Research & Innovation Wageningen UR Korte inhoud workshop 3a en 3b Het bestuur draagt er zorg voor dat het onafhankelijk en deskundig functioneren van de examencommissie voldoende wordt gewaarborgd (artikel 7.12 a lid 2 WHW). In deze workshop laten we zien hoe dat binnen de WUR vorm heeft gekregen. Hoe waarborgt het bestuur de onafhankelijkheid van de examencommissie? Op welke gebieden werken de examencommissie en het bestuur samen? Hoe gaan bestuur en examencommissie om met een eventuele spanning tussen onafhankelijkheid en samenwerken? We vertellen u hoe de decanen en CvB van de WUR omgaan met de jaarverslagen van de examencommissies, hoe we de relatie management en examencommissie verhelderen, wat we inzake de examencommissies met de Raad van Toezicht bespreken. In de workshop nodigen we u uit uw eigen praktijk in te brengen en met elkaar te bespreken. Uiteraard zal er ruim de gelegenheid zijn tot het stellen van vragen. 3a ochtendronde met Martin Kropff en Frank Bakema voor maximaal 80 personen 3b middagronde met Frank Bakema voor maximaal 30 personen Werkvorm
Presentatie + discussie over casuïstiek (interactief)
4. Kwaliteit gekwantificeerd, de bouwstenen van een (centrale) examencommissie Naam en functie workshopleiders Martine Pieters, voormalig voorzitter centrale examencommissie Hogeschool NTI; Justus Tengbergen, voorzitter centrale examencommissie Hogeschool NCOI. Tevens aanwezig (gastspreker): Nico Scheeres, lid examencommissie domein Finance van de hogescholen NCOI en Markus Verbeek Praehep. Korte inhoud workshop De WHW heeft de taken en bevoegdheden beschreven van de examencommissie. Maar wat is nu ècht de taak van de examencommissie? En hoe vat je als examencommissie die taak op? Geeft dat focus? Welke voordelen levert een centrale examencommissie op? Zijn er ook nadelen aan een centrale examencommissie? En hoe kom je van die taakopvatting naar een sluitende PDCA-cyclus (mensen, processen en middelen) ten aanzien van de kwaliteit van toetsing en examinering? Is de kwaliteit van toetsing en examinering te kwantificeren? En zo ja, welke normen horen daar dan bij? En bovenal, wat levert je dat dan op? Antwoorden, en meer, op bovenstaande vragen komen aan bod in een interactieve discussie over taken en bevoegdheden van een examencommissie gericht op kwaliteit van toetsing en examinering. Werkvorm
Plenair, uiteen in 3-4 kleine groepen, plenaire terugkoppeling/discussie
Pagina 5 van 14
5. Examencommissies, een kwestie van cultuur? Naam en functie workshopleiders Sibe Doosje, Examencommissie Sociale Wetenschappen, Universiteit Utrecht Marie-Jet Fennema, Directie Onderwijs en Onderzoek, Universiteit Utrecht Korte inhoud workshop De verbetering van de kwaliteit van toetsing is een innovatieproces. Bij innovatie gaat het er om dat de betrokkenen zich eigenaar voelen. Dat vereist een cultuuromslag. Tijdens de workshop staat centraal hoe opleidingen en faculteiten een veilige werkomgeving kunnen creëren waarin opleidingen, docenten en examencommissies zich kwetsbaar durven op te stellen en samen praten over de kwaliteit van toetsen van examineren. Werkvorm Interactief 6. Samenwerken aan toetskwaliteit: Hoe moet het spel gespeeld worden? Naam en functie workshopleiders Mieke Jaspers, senior consultant Dienst Onderwijs en Onderzoek, Fontys Hogescholen Els van Zijl, senior consultant Dienst Onderwijs en Onderzoek, Fontys Hogescholen Korte inhoud workshop De examencommissie heeft met het in werking treden van de wet Versterking Besturing in 2010 als belangrijke taak gekregen de kwaliteit van de toetsen en examens te borgen. Daarmee heeft de examencommissie een belangrijke richtinggevende, pro-actieve en controlerende rol ten aanzien van het kwaliteitssysteem rondom toetsing en examinering. In de praktijk blijkt echter dat vooral de rol van ‘wakend oog’ vragen oproept zoals wie stuurt de examencommissie aan, wie is verantwoordelijk voor de toetskwaliteit en wat is de rol van toetsdeskundigen of een eventuele toetscommissie. Daarnaast is niet altijd duidelijk wat de functie is van een toetscommissie. Chaos, ad hoc oplossingen en het gevoel steeds ‘het wiel te moeten uitvinden’ ontstaan wanneer niet systematisch en ketengericht wordt samengewerkt. In de workshop wordt ingegaan op de rol van alle actoren die bij toetsing en examinering zijn betrokken, in het bijzonder het opleidingsmanagement, examencommissie en toetsdeskundigen. U krijgt van de inleiders een aantal spelregels om dit spel te kunnen spelen. Werkvorm
Denken- Delen-Uitwisselen
7. Kwaliteitsborging: van regels naar inzicht. Naam en functie workshopleider Edith Hooge, hoogleraar Boards and Governance in Education TIAS, Universiteit van Tilburg Korte inhoud workshop In de workshop wordt ingegaan op hoe regels kunnen uitpakken bij het toezichtswerk van examencommissies. Welke impact hebben kaders, handreikingen en richtlijnen op het werk van examinatoren en docenten die toetsen maken in de onderwijsinstelling? Hoe kan een examencommissie de kwaliteit van toetsen en examens daadwerkelijk borgen en voorkomen dat het een ‘papieren exercitie’ wordt? In dit interactieve college worden hiervoor twee perspectieven aangereikt: dat van ‘performance naar mastery orientation’ en het perspectief van ‘harde’ en ‘zachte’ informatieverwerving. Werkvorm Interactief college
Pagina 6 van 14
8. Examencommissie door de ogen van de student Naam en functie workshopleider Klaasjan Boon, bestuurslid LSVb Korte inhoud workshop De examencommissie draait om studenten. Of je nu een diploma uitgeeft, een BSA uitdeelt of besluit over vrijstellingen, de student staat centraal. Uit onderzoek van de LSVb blijkt dat studenten desondanks tegen een aantal dingen aanlopen. Ze blijken bijvoorbeeld de examencommissie soms moeilijk te kunnen vinden of weten niet wie er in zit en hoe de onafhankelijkheid van de examencommissie is gegarandeerd. Tijdens deze interactieve workshop zullen studenten van de LSVb u aan de hand van dit eigen onderzoek meenemen in de wereld van de student en u laten ervaren waar die tegenaan loopt. Vervolgens laten ze u nadenken over oplossingen en gaat u naar huis met concrete plannen om de zichtbaarheid, bereikbaarheid en bekendheid van de examencommissie voor studenten te vergroten. Werkvorm
Verschillende interactieve werkvormen
9. De examencommissies als professionele gemeenschappen Naam en functie workshopleiders Frans de Vijlder, lector goed bestuur en innovatiedynamiek, HAN John Huizinga, onderzoeker governance examencommissies, TIAS Korte inhoud workshop In deze workshop zal stil worden gestaan bij de wijze waarop examencommissies hun verantwoordelijkheden waar kunnen maken en hoe zij zich dan verhouden tot het bestuur en management. Het uitgangspunt daarbij is dat, zeker na de wetswijzing versterking bestuur, de examencommissies in het hoger onderwijs middels de zogeheten ‘professionals governance’ deze belangrijke rol adequaat kunnen vervullen. De zoektocht naar een juiste invulling van deze rol is een cyclisch leerproces en wordt in deze workshop concreet vormgegeven. De professionele gemeenschap kenmerkt zich ook door kenniscirculatie omdat zij haar werkzaamheden verricht op basis van een zoveel mogelijk wetenschappelijk gevalideerd kennisbestand. Daarom zal in de workshop ook aandacht zijn voor de ontwikkeling van een digitaal (onderzoeks)netwerk dat bijdraagt aan het tot stand komen van een professionele gemeenschap. Over zowel de concrete invulling van de rol van de examencommissies als de vorming van het kennisnetwerk zullen in subgroepen en plenair ideeën en uitdagingen worden geïnventariseerd. Werkvorm
Interactieve workshop
Pagina 7 van 14
10. Toetsing, examinering en de rol van examencommissies bij accreditatie in het hoger onderwijs Naam en functie workshopleiders Wienke Blomen, directeur Hobéon Frank Hendriks, senior adviseur Hobéon Korte inhoud workshop De rol van de examencommissie bij accreditatie van opleidingen staat in deze workshop centraal. De visitatiepanels moeten bij zowel de beperkte als de uitbreide opleidingsbeoordeling een oordeel geven over de vraag of de opleiding beschikt over een adequaat systeem van toetsing (standaard 3 resp. 10 in NVAO accreditatiekader 2014). Het is dan ook niet vreemd dat de examencommissie een (verplichte) gesprekspartner is van het visitatiepanel. De borging van de kwaliteit van tentaminering en examinering ligt immers bij de examencommissie. In deze workshop nemen wij u mee in de wijze waarop een visitatiepanel kijkt naar de vraag of een opleiding beschikt over een adequaat systeem van toetsing. Wat verwacht een visitatiepanel van een examencommissie? Mede aan de hand van actuele (bewerkte/geanonimiseerde) voorbeelden uit onze beoordelingspraktijk laten wij u zien welke vragen een visitatiepanel kan stellen en welke afwegingen een panel maakt. In een interactieve setting laten wij u ook ervaren welke dilemma’s kunnen opspelen. Uiteraard zal er ruim de gelegenheid zijn tot het stellen van vragen. Werkvorm
Presentatie + discussie over casuïstiek (interactief)
11. Hoe kan een instelling werken aan de toetsbekwaamheid van haar examinatoren? Naam en functie workshopleiders Remko van der Lei, expert hoger onderwijs / onderwijskundig adviseur Brenda Aalders, BKE coördinator, verantwoordelijk voor inhoud BKE en kwaliteit BKEassessoren Beiden werkzaam bij Stafbureau Onderwijs & Onderzoek van de Hanzehogeschool Groningen Korte inhoud workshop Op advies van het rapport Vreemde Ogen Dwingen heeft de Vereniging Hogescholen een programma van eisen samengesteld, dat de basisleeruitkomsten van een examinator beschrijft. De drie leeruitkomsten vormen de lat waarlangs alle examinatoren gelegd worden om hun basisbekwaamheid examinering (BKE) te kunnen aantonen. De Hanzehogeschool Groningen toetst bij haar 1600 examinatoren de BKE door middel van een portfolio en een criteriumgericht interview (beide gericht op producten en reflectie op alle fasen van de toetscyclus). Een aantal toets- en examencommissieleden heeft inmiddels ook al de seniorkwalificatie examinering (SKE) aangetoond. In deze praktische sessie wordt de deelnemer uitgenodigd om mee te denken over de wijze van kwaliteitsborging van toetsing waar de Hanze voor heeft gekozen. Er wordt kritisch tegen het professionaliseringsproces aangekeken. Deelnemers worden verder in staat gesteld om na te denken over de eigen instelling met vragen zoals: Wat is toetskwaliteit en toetsbekwaamheid? Hoe meten we de toetsbekwaamheid van onze examinatoren? Hoe kan je als instelling invloed uitoefenen op de toetskwaliteit? Hoe kan je op lange termijn toetskwaliteit borgen? Welke rol hebben de toets- en examencommissie in de borging van de toetsbekwaamheid van examinatoren? Werkvorm Workshop: Discussie, aanvullende presentatie, opdracht
Pagina 8 van 14
12. Kalibraties van eindwerkstukken in het hoger onderwijs Naam en functie workshopleider Marlies van Beek, trainer Cito Korte inhoud workshop Hoe borg je als examencommissie de kwaliteit en de betrouwbaarheid van de beoordeling van eindwerkstukken? Krijgt een student hetzelfde cijfer voor zijn scriptie, ongeacht wie het beoordeelt? Hoe krijgen examinatoren een gemeenschappelijk referentiekader? Hoe kunnen kalibratiesessies succesvol worden uitgevoerd? Tijdens de workshop krijgt u de inleiding tot de antwoorden op deze vragen. Werkvorm
Workshop, presentatie en discussie
13. De interpretatie van de WHW en pilots flexibilisering in relatie tot de examencommissie Naam en functie workshopleiders Patrick Leushuis, OCW, senior beleidsmedewerker, directie Hoger Onderwijs en Studiefinanciering Korte inhoud workshop In deze workshop gaan we met u over twee verschillende onderwerpen in gesprek: de huidige wetgeving en de pilots flexibilisering. De WHW kent de examencommissies een centrale positie toe in de borging van het eindniveau van de opleiding. Maar hoever strekken de bevoegdheden van de examencommissies? In het rapport Verdere versterking constateert de inspectie dat er soms onduidelijkheid is over de interpretatie van regelgeving. Mag een examencommissie tentamens ongeldig verklaren en op welke gronden? Wat is bedoeld met het eigen onderzoek van examencommissies op grond van artikel 7.10 lid 2 WHW? Hoe wordt daarmee omgegaan en wat kunnen we van elkaar leren? Met de pilots flexibilisering en de experimenten met vraagfinanciering krijgen instellingen die deelnemen ruimte om flexibeler te werken, en beter aan te sluiten bij de behoeften van studenten en werkgevers. De inrichting van de opleidingstrajecten kan dan flexibel en op maat worden afgestemd op de individuele student en groepen studenten. In de experimenten vraagfinanciering wordt het mogelijk om meer modulair te gaan werken, studenten te werven en in te schrijven voor modulaire deelname aan opleidingen en hen zo in staat te stellen via ‘stapeling van modulen’ een diploma te behalen. De vraag is wat deze veranderingen betekenen voor het functioneren van de examencommissie. In deze workshop gaan we daar nader op in. We bespreken wat de gevolgen van flexibel onderwijs zijn voor examencommissies; wat vraagt dat van examencommissies en examinatoren? Voor welke uitdagingen stellen de pilots de examencommissies? En is (aanvullende) wet- en regelgeving ten behoeve hiervan wenselijk? Of is hetgeen nu in de wet vermeld staat afdoende? Werkvorm
Presentatie over de interpretatie van de wetgeving met daarna gezamenlijke bespreking en discussie over cases die de deelnemers inbrengen. Brainstorm over de flexibilisering van het onderwijs.
Pagina 9 van 14
14. De examencommissie in de jurisprudentie hoger onderwijs Naam en functie workshopleiders Willem W. Beijk, oud secretaris College Jan Nijenhof, oud voorzitter van het College Ben Olivier, plaatsvervangend voorzitter College
van het College van Beroep voor het
Inleider Ondersteuner Ondersteuner
Korte inhoud workshop Aan de hand van de basisartikelen voor de examencommissie in de WHW wordt de jurisprudentie van het College behandeld. De workshopleiders gaan achtereenvolgens in op: 1. Jurisprudentie over de samenstelling examencommissie, de taken van de examencommissie, de examencommissie als procespartij en tot slot fraude en de behandeling daarvan door de examencommissie. 2. Informele bezwaarprocedure: is dit nu wel of niet een gewenste praktijk? 3. Schadevergoedingsprocedure: hoe ga je om met verzoeken om schadevergoeding? De deelnemers worden uitgenodigd na een introductie op een onderwerp daarop vanuit hun praktijk te reageren. Werkvorm
Interactief hoorcollege
15. Valide en betrouwbaar toetsen in het kunstonderwijs (1) Naam en functie workshopleiders Anton Neggers, voorzitter Examencommissie Fontys Hogeschool voor de Kunsten Jackelien ter Burg, ArtEZ Jan Wirken, Hogeschool Zuyd Korte inhoud workshop De workshop is met name bedoeld voor deelnemers uit het kunstonderwijs, maar geïnteresseerde deelnemers van andere opleidingen zijn ook van harte welkom. Er zijn twee workshops Valide en betrouwbaar toetsen in het kunstonderwijs die verschillende thema’s behandelen. U kunt de workshops los van elkaar volgen of u voor beide inschrijven (de tweede workshop veronderstelt geen voorkennis uit de eerste workshop). Thema 1: Borging van het eindniveau (ArtEZ) De examencommissie is het orgaan dat op objectieve en deskundige wijze vaststelt of een student voldoet aan de voorwaarden die de onderwijs- en examenregeling stelt ten aanzien van kennis, inzicht en vaardigheden die nodig zijn voor het verkrijgen van een graad (art. 7.12 lid 2 WHW). In het nieuwe accreditatiekader maakt deze taak onderdeel uit van de nieuwe standaard 4 van de beperkte opleidingsbeoordeling c.q. de standaard 11 van de uitgebreide opleidingsbeoordeling (“de opleiding toont aan dat de beoogde eindkwalificaties worden gerealiseerd”). Naast de noodzakelijke systeemchecks vraagt deze taak ook om een inhoudelijk oordeel. Hoe kun je dat als kunstopleiding borgen? Wie zet je daar voor in, en hoe verantwoord je je oordeel, zowel intern als extern?
Pagina 10 van 14
Thema 2: Beoordelingssystematiek (Zuyd Hogeschool) De kwaliteit van toetsing is in belangrijke mate afhankelijk van het door de opleiding gehanteerde toetssysteem. Het toetsbeleid, het toetsprogramma en de beoordelingsinstrumenten moeten op elkaar zijn afgestemd. Een goed toetssysteem voldoet aan de eisen van validiteit, betrouwbaarheid en transparantie. Voor veel kunstdisciplines is het echter een hele kunst om de juiste toetscriteria te beschrijven en te hanteren, maar ook om de kwaliteit van het hele systeem te borgen, zoals tot de taken van de examencommissie behoort. Wat zijn de do’s en don’ts, wat kun je wel, en wat kun je niet waarmaken? Werkvorm
Inleiding, case en debat
16. Valide en betrouwbaar toetsen in het kunstonderwijs (2) Naam en functie workshopleiders Anton Neggers, voorzitter Examencommissie Fontys Hogeschool voor de Kunsten Jackelien ter Burg, ArtEZ Jan Wirken, Hogeschool Zuyd Korte inhoud workshop De workshop is met name bedoeld voor deelnemers uit het kunstonderwijs, maar geïnteresseerde deelnemers van andere opleidingen zijn ook van harte welkom. Er zijn twee workshops Valide en betrouwbaar toetsen in het kunstonderwijs die verschillende thema’s behandelen. U kunt de workshops los van elkaar volgen of u voor beide inschrijven (de tweede workshop veronderstelt geen voorkennis uit de eerste workshop). Thema 3: Kwaliteit van examinatoren (FHK) Volgens de wet wijst de examencommissie voor elke toets één of meer examinatoren aan. Een examinator kan ook een deskundige van buiten de instelling zijn. Voor het aanwijzen van examinatoren zijn criteria als vakdeskundigheid én toetsdeskundigheid, ervaring en kwaliteit bepalend. In het kunstonderwijs wordt veel gebruik gemaakt van docenten zonder onderwijsbevoegdheid, als ook van externe examinatoren. Hoe verhoudt de bevoegdheid van de examencommissie zich tot het wervings- en selectiebeleid van de opleidingen, tot het professionaliseringsbeleid, en met welke middelen kan de kwaliteit van examinatoren worden bevorderd? Thema 4: Vastleggen van beoordelingen (ArtEZ) Voor een kunstenstudent is de feedback die gegeven wordt op zijn prestatie van essentieel belang voor zijn verdere ontwikkeling. Bovendien moet de beoordeling (de wijze waarop het cijfer tot stand is gekomen) voldoende inzichtelijk zijn voor zowel de student als voor anderen. Hoe geef je als examinator goede feedback, en hoe verantwoord je je oordeel? Werkvorm
Inleiding, case en debat
Pagina 11 van 14
17. Toetsen, niet minder maar anders Naam en functie workshopleider Lex Jansen, senior consultant expertisecentrum handicap + studie Korte inhoud workshop In deze workshop wordt aandacht besteed aan de noodzaak tot aanpassing van toetsen / alternatieve toetsvormen ten behoeve van studenten met een functiebeperking. In een korte presentatie wordt (de omvang van) het probleem geschetst en krijgen de deelnemers inzicht in de problematiek van studenten met een functiebeperking met betrekking tot het afleggen van toetsen. Dit wordt ondersteund met (groeps-) opdrachten en er wordt gediscussieerd over de uitkomsten daarvan. Ook wordt aandacht besteed aan de verantwoordelijkheid en de handelingsvrijheid van examencommissies met betrekking tot deze aanpassingen. Tot slot wordt het Referentiemodel ‘Toetsen, niet minder maar anders’ gepresenteerd en toegelicht. Dit Referentiemodel is bedoeld als hulpmiddel bij het construeren van een alternatieve toets op basis van een toetsmatrijs. Werkvorm
Presentatie, (groeps-)opdrachten, discussie
18. Van Fraudepraktijk naar Fraudebeleid Naam en functie workshopleiders Ludo van Meeuwen, adviseur Toetsen en Beoordelen, TU/e Arie de Wild, lector Gedragseconomie, Hogeschool Rotterdam Korte inhoud workshop In deze workshop wordt kennisgemaakt met een nieuwe onderzoeksmethode waarmee Hogeschool Rotterdam in 2014 een lijst van verborgen feiten rondom fraude heeft geïdentificeerd. Recentelijk vatte de Technische Universiteit Eindhoven haar fraudebeleid samen in een nieuw document dat fraude integraal benadert vanuit de TU/e code wetenschapsbeoefening. Het doel van beide onderwijsinstellingen was om in controle te blijven wat betreft het integer behalen van diploma’s en het inzichtelijk maken van de verantwoordelijkheden die actoren in het onderwijsproces hierbij hebben (van student tot examencommissie). Op basis van de ervaringen van beide instellingen worden in deze workshop handvatten gegeven om aandachtspunten rondom fraude te identificeren en te komen tot een integraal fraudebeleid dat tegemoetkomt aan de geïdentificeerde aandachtspunten. Hierbij zal zowel worden ingegaan op de taken en verantwoordelijkheden van gremia van onderwijsinstellingen die voor (onderwijs/toets)kwaliteit dienen te zorgen (management lijn) en de gremia die dit actief dienen te borgen (in het bijzonder examencommissies). Key-woorden: Fraudepraktijk Fraude beleid Plagiaat Diplomawaarde Fraude en Cultuur Fraude triggers Werkvorm
Presentaties en werk in groepen
Pagina 12 van 14
19. De examencommissie in relatie met het management en het bestuur. ‘Een dynamische relatie’ Naam en functie workshopleider Jan Wiss, manager Juridische Zaken, Hogeschool Inholland Korte inhoud workshop De examencommissie heeft op grond van de WHW een onafhankelijke positie om de Hbowaardigheid van het getuigschrift te garanderen. Toch maakt de examencommissie onderdeel uit van een (complexe) onderwijsorganisatie en heeft een ‘relatie’ met het management en het bestuur van de organisatie. Dit geeft weer andere verantwoordelijkheden. Deze omgeving van de examencommissie, aan de hand van voorbeelden waar deze relatie onder druk staat, bespreken we met elkaar. Werkvorm
Korte presentatie en toelichting van enkele voorbeelden en gesprek om elkaar te helpen met ‘best practice’.
20. Dilemma’s in het werk van leden examencommissies Naam en functie workshopleider Frans de Vijlder, lector goed bestuur en innovatiedynamiek, HAN Korte inhoud workshop In deze workshop zal stil worden gestaan bij de wijze waarop examencommissies hun verantwoordelijkheden waar kunnen maken en hoe zij zich dan verhouden tot het bestuur en management. Het uitgangspunt daarbij is dat, zeker na de wetswijzing versterking bestuur, de examencommissies in het hoger onderwijs middels de zogeheten ‘professionals governance’ deze belangrijke rol adequaat kunnen vervullen. Dat is eerst en vooral mensenwerk. De zoektocht naar een juiste invulling van deze rol is een cyclisch leerproces en wordt in deze workshop concreet vormgegeven. Tijdens de workshop zullen plenair en waar mogelijk in subgroepjes dilemma’s worden besproken, die de deelnemers naar de workshop kunnen meebrengen, dan wel die door Frans de Vijlder zelf zullen worden aangedragen. Bij voorkeur kunt u uw eigen dilemma’s vooraf mailen aan
[email protected] met onderwerpvermelding ‘dilemmatraining Verdere versterking’. Werkvorm
interactieve workshop
21. Hogeschool en Universiteit: leer van elkaar! Naam en functie workshopleider Susan Voogd, Voorzitter examencommissie HGZO opleidingen, Toetsdeskundige, VU Korte inhoud workshop Dat zowel de hogescholen als universiteiten volop in ontwikkeling zijn om de kwaliteit van examens- en toetsingsprocedures nog meer omhoog te schroeven, is bekend. Het leren van elkaar, zorgt voor een extra kwaliteitsslag. Wie niet over de muren van de eigen opleiding en instelling heen kijkt loopt het gevaar heilig te gaan geloven in de eigen (helaas soms vervormde) werkelijkheid. Wat kunnen we leren van elkaar op het gebied van toetsen en examineren en vice versa? Laat je inspireren met good practices, vertel hoe jullie zelf oplossingen gevonden hebben en geef je interessegebied door om informatie over de instellingsmuren heen uit te kunnen wisselen met elkaar. Misschien is een vervolg op deze workshop nog wel een ontmoeting met iemand waarmee je tijdens deze workshop kennis hebt gemaakt. Netwerken wordt in deze workshop gefaciliteerd! Werkvorm
Interactieve werkvormen ten behoeve van kennisdeling Pagina 13 van 14
22. Toetsing en beoordeling en de beperkte opleidingsbeoordeling Naam en functie workshopleiders Sietze Looijenga, directeur QANU Korte inhoud workshop Visitatiepanels spreken tijdens hun bezoek aan een instelling altijd met de examencommissie. Zij richten zich daarbij meer op de opbrengsten van de werkzaamheden van een examencommissie dan op de vraag of een examencommissie in alle opzichten haar wettelijke taken adequaat uitvoert. Deze benadering is in lijn met het uitgangspunt van het NVAO-kader voor de beperkte opleidingsbeoordeling dat wordt gebruikt voor de visitatie van bijna alle wetenschappelijke opleidingen in Nederland. Dat kader stelt peer review en de inhoudelijke kwaliteit van het onderwijs centraal en besteedt slechts in beperkte mate aandacht aan processen en procedures. In deze workshop wordt ingegaan op de manier waarop een visitatiepanel in het kader van een beperkte opleidingsbeoordeling bij kan dragen aan de verbetering van de kwaliteit van de toetsing en beoordeling. De presentatie gaat onder meer in op de balans tussen verbetering en verantwoording, tussen inhoudelijke kwaliteit en processen en procedures. De workshop behandelt voorbeelden van opleidingen die kritische opmerkingen van een visitatiepanel hebben aangegrepen om hun systeem van toetsing en beoordeling te verbeteren en daarmee hun kwaliteit een stevige impuls te geven. In die voorbeelden wordt in het bijzonder aandacht besteed aan de (veranderde) rol van de examencommissie. Werkvorm
Presentatie + discussie over casuïstiek (interactief)
23. Borging van kwaliteit en niveau bij gezamenlijke opleidingen met buitenlandse partnerinstellingen voor Hoger Onderwijs Naam en functie Workshopleider(s) Peter Wieringa, vice rector TU Delft Korte inhoud workshop De WHW beschrijft zeer gedetailleerd wat de taken van de examencommissie zijn. De conclusies en aanbevelingen in het rapport van de Inspectie naar het functioneren van de examencommissies (2015) doet hier nog een schep bovenop. Op deze manier lijkt de Inspectie af te stevenen op een solide borging van examinering van opleidingen die onder de WHW vallen. Echter, bij gezamenlijke opleidingen met partnerinstellingen voor Hoger Onderwijs in het buitenland komen de details al gauw onder druk te staan. De gezamenlijke verantwoordelijkheid voor de uitvoering van het programma en de examinering van onderwijsverrichtingen van de studenten is ook onderhevig aan wetgeving en cultuur bij de betreffende partnerinstelling. Studenten die deelnemen aan uitwisselingsprogramma’s of volwaardige Joint Education programma’s krijgen daarbij een Nederlands diploma op basis van onderwijs dat deels in het buitenland is genoten volgens de daar geldende kwaliteitseisen en wetgeving. De aanwezigheid van wetgeving en accreditatie bij de partnerinstelling is vaak voldoende om dat vertrouwen te winnen. M.a.w. op hoofdlijnen en niet op details worden de wettelijke en examen-eisen vergeleken en wordt een samenwerking aangegaan! In dit licht is het ook interessant om de ontwikkelingen van on-line onderwijs en tele-presence tijdens examinering te bespreken. Werkvorm
Presentatie en uitwisseling van ervaringen, interactief
Pagina 14 van 14
