150 jaar Diergaarde Blijdorp

150 jaar Diergaarde Blijdorp 1/2007

e

v

e

n

b

i

j

p

r

a

t

e

n

Beste Vriendinnen en Vrienden, Gefeliciteerd met de 150e verjaardag van uw geliefde Diergaarde! Het zal een bijzonder jaar worden. Als alles meezit pakt Blijdorp flink uit! Wij houden u vanzelfsprekend op de hoogte. Kom in ieder geval naar de Algemene Ledenvergadering van 28 april aanstaande. Blijdorp heeft een leuke verrassing voor u in petto. Vriendennieuws zal dit jaar regelmatig terugblikken op de Blijdorp-historie. We beginnen dit nummer met een interview van Gerard Ouweneel met oud-verzorger Gerrit van der Graaf. Maar natuurlijk is er ook aandacht voor de meer recente ontwikkelingen. We lichten bijvoorbeeld een tipje op van de sluier van het nieuwe poedoe-verblijf, zoals u weet een geschenk van u, Vrienden van Blijdorp.

Leeuwtjes - foto: Peter van Norde

Tenslotte vindt u in dit nummer de convocaties voor de voorjaarsreis en de meerdaagse reis. Gaat u ook mee naar Bernhardine, Yasmin en Anak in Dublin?

i

n

h

o

u

Marcel Kreuger, Hoofdredacteur.

d

Vrienden nieuws 1/2007

Even bijpraten

2

Algemene Ledenvergadering 2007

3

Nieuws uit Blijdorp

5

Botanisch Blijdorp: Ode aan de Magnolia

8

Interview met oud-verzorger Gerrit van der Graaf

10

Kakkerlakken: Huisdier of plaag

12

Lijn 13: IJsberen

12

Voorjaarsexcursie naar Wuppertal 15 Gorilla’s: nieuws en ontwikkelingen (2)

16

EAZA deel 3: Arovako i Madagaskara!

18

Zoo’n Boek

21

Meerdaagse reis naar Engeland en Ierland

22

Stukje Andes voor onze poedoefamilie en cavia’s

26

Mutaties in de Diergaarde (26 oktober 2006–2 januari 2007) 27

2

Agenda

28

Colofon

28

Heeft u nog guldens?

28

Bij een feestje hoort taart! Op woensdag 31 januari jl. werden de medewerkers van diergaarde Blijdorp verrast door een mega-taart van de Vrienden. De Blijdorp-medewerkers staan altijd voor ons klaar. Denk hierbij o.a. aan de lezingen, horeca, enthousiaste bijdragen aan Vriendennieuws en de vele activiteiten die achter de schermen voor onze leden worden georganiseerd. Kortom: het 150-jarig jubileum was voor het bestuur reden om alle medewerkers van Blijdorp in het zonnetje te zetten en te trakteren op taart. Toen het bestuur Banketbakkerij Van Beek en Specker benaderde met de vraag of zij een mega-taart voor een 'vriendenprijs' konden leveren, waren zij zeer enthousiast. Zelfs zo enthousiast dat Jaap van Beek besloot de taart (1,60 x 0,80 meter!) volledig te sponsoren. Dat daarbij niet extra op de kosten werd gelet, bewijzen deze foto's. Wij bedanken Banketbakkerij Van Beek en Specker heel hartelijk voor het royale gebaar! En mocht u binnenkort zelf willen trakteren: ook het gebak in een kleiner formaat kunnen wij van harte aanbevelen. De winkels van Banketbakkerij Van Beek en Specker vindt u in de Karel Doormanstraat 451 en Slinge 415 te Rotterdam.Telefonisch bestellen kan ook via 010 - 4147771 of 010 - 4807069.

Algemene Ledenvergadering Vereniging Vrienden van Blijdorp Zaterdag 28 april 2007 De vergadering wordt om 14.00 uur gehouden in het Eauditorium in het Oceanium in Diergaarde Blijdorp (zaal open om 13.30 uur). Vrienden hebben op de aangegeven datum tot aanvang van de bijeenkomst én op vertoon van hun lidmaatschapskaart voor het betreffende jaar, gratis toegang tot de Diergaarde. Er is niet meer dan één introducé per lid toegestaan. Vanwege het 150-jarig jubileum biedt Diergaarde Blijdorp ons aansluitend een 'verrassingsprogramma' aan. Wat dat gaat worden is nog geheim, maar we sluiten af met een ontvangst in de 'tijdmachine' in de Rivièrahal, met een hapje en een drankje. Het programma eindigt rond 18.30 uur.

Jaarverslag secretaris “2006 was een raar jaar”, aldus Blijdorp directeur Ton Dorresteijn aan het begin van zijn nieuwjaarslezing voor de Vrienden. Het was een jaar van extreme weersomstandigheden, zoals de extreem hete julimaand en de natte moesson in augustus. Gevreesd werd dat de bezoekersaantallen beduidend lager zouden liggen dan was begroot. Maar dankzij een geboortegolf onder de dieren in december en het zachte weer, viel dat uiteindelijk reuze mee. Ook in het afgelopen jaar bouwde Blijdorp gestaag verder aan de vernieuwing van de Diergaarde. Grootse projecten werden gestart, zoals de volière naast het Oewanja restaurant en de nieuwe verblijven aan de Oceaniumzijde. En 2007 gaat helemaal een bijzonder jaar worden, vanwege het 150-jarig bestaan van de Rotterdamse Diergaarde. Natuurlijk gaat dit uitgebreid gevierd worden. Voor de Vrienden was het afgelopen jaar een vrij rustig jaar. Er waren geen spectaculaire openingen van nieuwe verblijven en er zijn geen grote nieuwe projecten gestart. We wachten in spanning af op de bouw van ‘ons’ ijsberenverblijf, een geschenk van de Vereniging ter gelegenheid van het jubileum van Blijdorp. Boven op de miljoen euro die we al hadden toegezegd, deden we daar dit jaar op verzoek van Blijdorp nog een schepje bovenop door dit bedrag te verhogen met nog eens € 200.000. In 2006 hebben we ook nog een klein project gesponsord: de bouw van een nieuw verblijf voor poedoes en wilde cavia’s aan de Oceaniumzijde. Als alles goed gaat kunnen we dit jaar dus wel weer enkele verblijven openen. Het bestuur heeft in 2006 twee acties gehouden in de hoop nieuwe leden te werven. De actie ‘Leden werven leden’ leverde 42 nieuwe leden op. Van degenen die een nieuw lid hebben aangebracht zijn tijdens de nieuwjaarslezing vijf gelukkige winnaars geloot. Zij hebben een rondleiding achter de schermen door de directeur gewonnen. Helaas lukte het niet om een ledenwerf-team van de grond te krijgen. Er meldde zich slechts één persoon na onze oproep in Vriendennieuws. Een actie onder bedrijven om medewerkers aan het einde van het jaar een lidmaatschap van de Vrienden cadeau te doen als kerstgeschenk, leverde ongeveer 100 nieuwe leden op. Ondanks alle inspanningen is het ledental toch weer iets gedaald. Voor het eerst sinds 1999 hebben we nu iets minder dan 6000 leden. Het zou mooi zijn als we in 2007, het jaar waarin onze dierentuin 150 jaar bestaat, ons gezamenlijk inspannen om het ledental weer boven de 6000 te krijgen. Koos van Leeuwen, secretaris

Wilt u erbij zijn? Laat het ons weten door middel van een briefkaartje of een mailtje en vermeldt tevens of u alleen of met een introducé komt. Vrienden van Blijdorp / ALV Sonoystraat 6a 3039 ZT Rotterdam [email protected]

Agenda 1. Opening 2. Notulen Algemene Leden-vergadering d.d. 29 april 2006 De notulen kunnen telefonisch worden opgevraagd bij het secretariaat (010 – 4676637) of worden geraadpleegd op onze website (www.vriendenvanblijdorp.nl). De notulen zijn ook ter vergadering aanwezig. 3. Jaarverslag van de secretaris zie hiernaast 4. Jaarverslag van de penningmeester zie pagina 4 5. Verslag en benoeming van de kascontrolecommissie 6. Verslag promotiewerkzaamheden 7. Bestuursverkiezing Aftredend volgens rooster zijn de heer Gerritse en mevrouw Noordijk. Beiden hebben zich herkiesbaar gesteld. 8. Vaststellen contributie 2008 9. Rondvraag 10. Sluiting

Aansluitend een door Diergaarde Blijdorp aangeboden verrassingsprogramma ter gelegenheid van het 150-jarig jubileum. 3

ERENIGING VRIENDEN VAN BLIJDORP

Financieel overzicht

Wie? komt ons

promotieteam STAAT VAN BATEN EN LASTEN 2006 BATEN

versterken?

LASTEN

Contributie Giften en legaten Rente Reizen

240.424 50.503 20.341 28.230

Vriendennieuws Administratiekosten Diversen Reizen

62.883 7.532 5.924 23.854

Verkopen ex BTW

110.047

Inkopen In- en Verkoopkosten

61.302 4.268

Voorzieningen Nadelig saldo TOTAAL

1.218 450.763

TOTAAL

285.000

450.763

BALANS PER 31 DECEMBER 2006 ACTIVA

PASSIVA

Liquide middelen Kas Giro Bank

— 167.768 1.190.422

TOTAAL Waarde goederen

1.358.189 49.102

TOTAAL

BEGROTING

1.407.291

Reeds ontvangen contributie 75.307 Te betalen reken. 4.816 Te betalen BTW 3.553

Voorzieningen

1.317.000

Vermogen

6.615

TOTAAL

1.407.291

2007

ONTVANGSTEN

UITGAVEN

Contributie Giften Rente

250.000 40.000 27.500

Vriendennieuws Administratiekosten Diversen

65.000 8.500 6.000

Verkopen

110.000

Inkopen In- en Verkkosten

50.000 5.000

Voorzieningen Geschenken: IJsberen Serval Poedoe TOTAAL

293.000

Ex voorzieningen

TOTAAL

1.275.000

1.702.500

1.200.000 45.000 30.000 1.702.500

Secretaris Koos van Leeuwen neemt gift Kwik Fit voor ijsberenverblijf in ontvangst - foto: Kim Wamper

4

Heeft u een dagje over, kunt u 1 + 1 bij elkaar tellen en leuk met klanten omgaan? Kom dan ons promotieteam versterken. Voor inlichtingen kunt u bellen naar: 010-4663682. Een briefje is ook welkom: H. Gerritse, Sourystraat 1d, 3039 SR Rotterdam.

Blijdorp

n

i

e

u

w

s

Leeuwtjes - foto: Peter van Norde

Iedere dag gebeurt er wel iets bij Blijdorp. Er wordt een dier geboren, er gaan er helaas ook dood. Dieren komen uit andere tuinen aan en worden verzonden naar elders. Om de lezers van Dierennieuws op de hoogte te houden geven wij iedere editie een impressie van de mutaties. Niet alles schrijven wij op, dat zou teveel zijn. Mocht u denken, waarom lees ik nooit iets over ….. dan kunt u ons dat natuurlijk gewoon laten weten via een e-mailtje of briefje. Dan gaan wij vragen stellen aan al diegenen die daar meer over weten.

Tekst: Gerda Nijssen Met dank aan berichten van Diergaarde Blijdorp en de Nieuwsbrief van de Rondleiders in Blijdorp.

Op 15 oktober worden twee Europese otters geboren. Een daarvan is helaas op 28 oktober overleden. De tweede is sinds eind december te zien. Het is na onderzoek gebleken dat het een kleine man is. Recht tegenover de leeuwen kun je zien hoe hij iedere dag een stukje verder met moe en pa optrekt en vrolijk op verkenningstocht gaat. In het water duiken gaat hem gemakkelijk af, maar moe moet een handje helpen met eruit komen. Kindlief moet wel eerst hard roepen voor moeders komt helpen. Bezoekers denken nogal eens dat ze bij dat hulpgeroep van de kleine moeten helpen door een verzorger in te schakelen. En die laten dat dan weer liever over aan de ouders zelf. Die vervolgens denken: pro-

bak in de gaten te houden. Er mag geen deksel op om de waterkwaliteit goed te houden en voor je het weet, steekt iemand z’n hand in het water. Dat is natuurlijk niet bevorderlijk voor het evenwicht waar vooral de koralen erg afhankelijk van zijn. Voorlopig is het geheel een lust voor het oog.

beer eerst zelf maar op de kant te komen. Hoe herkenbaar. Midden oktober arriveert het nieuwe aquarium in het Publiekslab. Daar past maar liefst 430 liter zeewater in. De ringvormige bak staat op de middenbalie. Zo kun je er mooi omheen lopen. Menig mond valt open bij het zien van de kleurige visjes. Het zijn pakweg 30 anemoonvisjes (beter bekend als nemo) en een paar gele doktersvisjes. Wat naast de mooie kleurtjes van de vissen opmerkelijk is om te zien hoe de steenkoralen gekweekt worden. In de bak vind je verschillende soorten bij elkaar die je van heel dichtbij kunt bekijken. Voor de werkers van het lab is het wel zaak om de

Op 25 oktober arriveren een wulp en 4 steltkluten uit Heidelberg. Ze verblijven voorlopig in de kas vlak naast de plek waar druk gebouwd wordt aan de nieuwe volière voor Europese vogels. Je kunt vanuit de vlinderkas stiekem door de ramen gluren en zien hoe ze gezellig met rode ibissen en andere Europese vogels rondscharrelen. 5

moeder Anne haar kind. Wij zijn benieuwd hoe het haar vergaat. Sero, de mannelijke giraf is op reis naar Amersfoort. Op 27 november zijn 9 bekerkoralen geboren. De mooie oranje koralen planten zich goed voort. Ze zijn te vinden, onder andere, in het diepzeerif dat werkelijk met de week mooier wordt. Helaas kan ik de buisalen, die zo grappig uit het zand omhoog staken niet meer vinden. Maar dat kan aan mij liggen. Op 1 december arriveren 3 zwarte oropendola’s. Ze wonen sinds januari in het Caribische gebied. Het zijn van die brutale rakkers die zich zo te zien snel thuis voelen in het Oceanium. Ik ben benieuwd of ze in de drie hangende manden gaan nestelen zoals in hun geboorteland of gewoon als zoveel andere vogels in een voorgevormde boomstam. In de Rivièrahal woont een groepje groene oropendola’s die ook in Suriname voorkomen. Het mannetje maakt een bijzonder gorgelend geluid, dat wel lijkt op een haperende grasmachine. Hij heeft daarmee succes bij de vrouwtjes die hij het hof wil maken. Op 6 december ziet een kuifhertje het levenslicht. De verzorgers dopen haar Simone. Begin december komen 2 lepelaars over uit Artis. Die kun je ook nog even alleen via het kijkgaatje in de vlinderkas zien. Ook komt er een vrouwtjes serval over uit Opole, Polen. Nu nog een prettig verblijf waar ze in kunnen; op de plaats waar het moet komen (recht tegenover het Henri Martinhuis) staat al maanden een aankondigingsbord. Maar dat servalverblijf is nog steeds in de planning en onderwerp van menig gesprek.

Esta - foto: Anneke Oberman

Op 7 november is de Colobusfamilie uitgebreid met een jong. In het begin zijn ze spierwit. Drie maanden later is het jong alweer bijgekleurd met zwarte tekeningen over het hele lijfje. In tegenstelling tot mensapen blijft het jong niet de hele tijd bij moeder onder de hoede. Tantes mogen om beurten mee zorgen en nemen het dan mee op hun klauterpartijen. Dat betekent voor de verzorgers zoeken bij wie het jong te zien is. Als je op de ‘tijgerbrug’ staat, kun je ze in hun binnenverblijf zien. Een bordje met wat informatie zou daar trouwens handig zijn (als tip). 6

Het gaat goed met de kweek van zeepaardjes. Op 6 november mogen 8 gestreepte zeepaardjes op reis naar Antwerpen. In het laboratorium kunt u er nog een paar zien hangen aan een takje of touwtje. En dan bevalt moeder Marian op 17 november van Esta. Zij is een dochter van vader giraf Fahari. Esta groeit wel goed, maar is meer van het magere type. Ze eet goed daar ligt het niet aan. Wat is er dan wel aan de hand? De verzorgers gaan dat verder onderzoeken. Binnenkort verwacht

December was een spannende maand voor onze leeuwen. Zou het goed gaan, zou moeder Shantee niet te zenuwachtig worden en net als voorgaande keren haar eigen jongen doodbijten? Nou petje af, de verzorgers kregen het goed voor elkaar. Met een afscheiding waarop de jongen via een cameraopstelling toch te zien waren voor het publiek, hebben moeder en welpen de eerste spannende weken goed doorstaan. Ondertussen spelen de twee kleintjes vrolijk buiten. Moeder houdt ze vanaf een voor haar gevoel veilige plek vanuit het binnenverblijf nauwlettend in de gaten. Ze wil twee meisjes het plezier van buiten ravotten blijkbaar niet in de weg staan en kiest voor haarzelf een prettig alternatief. Ondertussen moet het andere vrouwtje Jasdon binnen op haar buitenbeurt wachten. Zij mag in de avonduren buiten kuieren. Ook Jasdon wordt over niet al te lange tijd moeder. Over enige tijd hopen we op een leuk mannetje voor haar en Shantee. Die is ons beloofd door de dierentuin van Moskou. Moeder Janneke bevalt op 11 december

>

n

i

e

u

w

s

Berenbeeld - foto’s: Koos van Leeuwen

van een zoon. Anton is gelijk een van de lievelingetjes van onze bezoekers. Vader Jip blijft voorlopig op veilige afstand, want dwergnijlpaarden leven apart van elkaar en verdragen elkaar alleen tijdens de paartijd. Het mooie, nieuw ingerichte verblijf kent nu een wisselende waterstand. Van pa mag het bad dieper dan voor onze Anton veilig is. Helaas sterft op 11 december een van de koningpinguïns. Het jong dat op 21 augustus geboren is, mag nog steeds niet zwemmen. Zolang de donsveren niet vervangen zijn door echte veren kan het jong namelijk zinken. Daar behoeden twee volwassenen hem of haar voor. Ze staan continu met opgeheven snavels op wacht om te voorkomen dat het jong in het water plonst. Ik kijk iedere week even hoe het vordert. Maar dat gaat uiterst langzaam, in januari verschijnt langzaam wat wit vederkleed op de buik. De pinguïn die apart moest staan, is gelukkig weer terug bij de groep. Hopelijk gaat hij nu niet meer zijn jong voederen, die moest dat toch eindelijk eens zelf leren, vonden de verzorgers. Er zijn twee seriema’s aangekomen uit Halle, Duitsland. Die moest ik even opzoeken. Seriema’s zijn bruingrijze vogels van circa 75 – 90 cm. Zij rennen meer dan ze vliegen. Hebben een lange nek, lange poten, een lange staart en relatief korte vleugels. Hun leefgebied is in Zuid Amerika. De schildpaddenkweek is uitgedund met 4 driekielstraalschildpadden en 2 Ambonese doosschildpadden. Andere dierentuinen mogen er weer mee verder kweken. De botanische afdeling heeft de tuin vol gezet met leuke manden met rode bessenstruikjes en heideplanten. Een aanwinst in de grijze weken richting Kerstmis. Gebande poetsgarnalen doen het prima. Op 27 december zijn er maar liefst 97 geboren. Of ze allemaal in Blijdorp kunnen blijven, betwijfel ik. Op 2 januari is een nandoe gestorven. Het

was een mannetje. De eerder dit jaar aangekomen witneus- meerkat is vanuit de quarantaine bij z’n groepsgenoten geplaatst. Vier dames zaten op een mannetje te wachten. Dat is toch altijd spannend. Gaat het klikken? Zoals het er nu naar uitziet, is het antwoord ja. Na een enerverende introductie van manlief, is het tot een dekking gekomen met een van de vier vrouwtjes. Dus denken we dat we nu weer een leuke groep bij elkaar hebben die voor nageslacht gaat zorgen. Twee vrouwtjes uit het buitenland moeten nog even wachten in een apart verlijf. Zij zouden deel van de groep kunnen worden, als er genoeg rust en ruimte is voor meer nieuwelingen. De groep kunt u zien door het raam in de kijkhut voor het gorilla eiland. Zij hebben als buitenverblijf een eigen eiland. Vroeg u zich ook af waar de pelikanen gebleven zijn? Op een gegeven moment zag ik alleen nog aalscholvers vanaf de kijkhut aan de kant van de Statensingel. In januari zitten ze binnen onder het longhouse. Het plan is om ze binnen te laten broeden. Daar hebben andere dierentuinen goede ervaringen mee. Ik vind het jammer, maar kijk tegelijkertijd nu weer wat zorgvuldiger naar het longhouse en verheug me op jonge pelikanen in het voorjaar. De eerste reptielen van 2007 worden op 5 januari geboren. Drie Madagascar leguanen kan ik met m’n neus tegen het glas spotten op de bovenste plank in het reptielenopfok centrum. De eieren zijn op 20 oktober gelegd. Deze komen dus na zo’n tweeënhalve maand uit. Ze zien er al helemaal proportioneel perfect uit en zijn behoorlijk levendig. Een dag later kruipt een Madagascar stralenschildpad uit het ei. In de nacht van 10 naar 11 januari bevalt gorilla moeder Tamani van een kerngezonde baby. Daar leest u meer over in het artikel van Trix elders in dit Vriendennieuws. Op 14 januari was de traditionele nieuwjaarsbijeenkomst van de Vrienden met de

heer Dorresteijn. 2006 was een raar, chaotisch jaar, volgens de directeur. De warmste juli maand en een moesson in de maand augustus. Allebei geen bevorderlijke omstandigheden voor een goed bezoekersaantal. Dat baarde de directeur dus enige zorgen. Tot in december de geboortegolf toesloeg. Dat maakte veel goed wat betreft bezoekers. Daarmee is het aantal redelijk op peil gebleven. De vermeende vogelgriep was een vervelende periode en bracht nare herinneringen aan het drama met de dood van de vleermuizen in herinnering. De gorilla groep zorgde voor een drama met de dood van Luena en jong en de baby van Astra. Even later gevolgd door gorilla geluk met de geboorte van twee gezonde jongen. Wat betreft de oplevering van projecten is de Oewanja op de geplande tijd klaar gekomen en de serval / colobus ruimte helaas nog steeds niet gestart, maar het ijsberenverblijf gelukkig wel op tijd. De verhuizing van drie olifanten naar Dublin is goed verlopen. Zij zijn met open armen ontvangen en Bernhardine, Anak en Yasmin zijn nu de lievelingen van Dublin. Volgens hun verzorgers lopen zij rond alsof ze er al jaren zijn. Ton Dorresteijn blikte vooruit naar het bijzondere jaar dat wij tegemoet gaan. Op 24 april vindt de officiële aftrap van de viering 150 jaar Diergaarde Blijdorp plaats. Het weidevogelverblijf is tegen die tijd klaar. De poedoes en cavia’s kunnen eind april verhuizen. Het serval / colobus verblijf is voor de zomer klaar. In november / december verwacht de directeur het savannehuis klaar te hebben en het ijsberenverblijf omstreeks oktober. Het wordt nog spannend of de ijsberen op tijd arriveren. De voorzitter van de Vriendenvereniging besluit de bijeenkomst met een verrassing. Ineke Roelfzema, beeldhouwster, heeft een beeld van een ijsbeer gemaakt voor Blijdorp. Dit beeld is een schenking van de Vrienden aan Blijdorp en zal straks in het nieuwe verblijf een prachtige plek krijgen. Replica’s van het beeld komen beschikbaar voor liefhebbers.

7

b

o

t

a

n

i

s

c

h

b

l

i

j

d

o

r

p

Ode aan de Magnolia Het is begin januari. Buiten is het 13 graden! Sneeuwklokjes, maar ook madeliefjes staan in bloei. Rondom het nestkastje in onze berk is het een drukte van belang. Koolmeesjes inspecteren luidruchtig het leegstaande huisje. Het is keurig schoongemaakt; nieuwe huurders kunnen er zó intrekken.

Tekst: Monique van Leeuwen-Maat Bronnen: De wereld der planten, door prof. Dr. H.C.D. de Wit en prof. Dr. K.B. Boedijn. Infoblad van de Hortus Utrecht. Plant, onder redactie van Janet Marinelli. Fleur, bloemen en planten van A-Z, uitgeverij Amsterdam Boek. Het verborgen leven van de planten, door David Attenborough. Botanica, uitgeverij Könemann

omdat ik dan langs een fraai gevormd exemplaar van magnolia rijd. En ik kan er echt van balen als het hoogtepunt van haar bloei net in een vakantie of lang weekend is gevallen en ik het dus gemist heb! De magnolia is genoemd naar Pierre Magnolia - foto: Juul van Dam Magnol (1638-1715), hoogleraar in de medicijnen en botanie te Montpellier. De Nederlandse naam voor magnolia is niet tulpenboom, hoewel de bekervormige bloem wel op een tulp lijkt. Omdat de bladeren van sommige soorten op een beverstaart lijken, wordt de magnolia wel beverboom genoemd. Ook de naam ‘valse tulpenboom’ kom je tegen. De magnolia behoort wel tot de familie van tulpenbomen, evenals de ‘echte tulpenboom’ (Liriodendron tulipifera). Officieel is de Nederlandse naam Magnoliafamilie (Magnoliaceae). Beide soorten zijn in Diergaarde Blijdorp te vinden.

Magnolia - foto: Koos van Leeuwen

Vanachter de ramen houden onze katten de kwetterende vogeltjes nauwlettend in de gaten. Zij weten nog niet dat we een boomgordel besteld hebben. Deze riem met stekels moet ervoor zorgen dat de vogels eindelijk eens rustig kunnen nestelen, zonder kat op hun dak. Bovendien hoeven wij niet meer enkele keren per dag naar buiten te stormen om de katten, onder dreiging van de tuinslang, te sommeren naar beneden te komen. Het lijkt alsof de herfst dit keer naadloos overgaat in de lente. Dat schopt mijn plan8

ning danig in de war, want het is de bedoeling dat dit Vriendennieuws u bereikt vóórdat de lente echt haar intrede doet. Lentekoningin Voor veel mensen zullen bloembollen de ultieme voorjaarsbode zijn. Niet voor niets halen we tulpen, narcissen en hyacinten al vanaf Kerstmis in huis. Voor mij begint de lente pas echt als de Magnolia haar bloemen opent, zij is de koningin onder de lentebloemen. In het voorjaar maak ik geregeld een kleine omweg naar mijn werk,

Het geslacht Magnolia telt ongeveer 120 soorten. Ze groeien in gematigde tot tropische klimaten, van de Himalaya’s tot Japan en Maleisië, en van de zuidelijke staten van de Verenigde Staten tot Brazilië. In Europa zijn ze niet inheems, maar ze worden vanwege hun schoonheid veelvuldig gekweekt en aangeplant. In ons Nederlandse klimaat komen we vooral bladverliezende magnolia’s tegen, maar er zijn ook groenblijvende soorten. De geurende bloemen kunnen in vorm variëren van bekervormige bloemen tot grote, schotelvormige bloemen. De stermagnolia (Magnolia stellata) heeft stervormige, witte bloemen. Helaas zijn ten minste 45 magnoliasoorten in het wild bedreigd. Met name de tropische soorten zijn kwetsbaar door de verdwijning van tropische regenwouden. Botanische tuinen en >

Magnolia - foto: Koos van Leeuwen

arboreta over de hele wereld proberen een bijdrage te leveren door bedreigde soorten in hun collectie op te nemen om ze zo voor uitsterven te behoeden. Oudje Het geslacht Magnolia is van de nog bestaande bloemplanten de oudst bekende soort. Archeologen hebben een fossiele magnolia gevonden van ongeveer 20 miljoen jaar oud. De bloemen lijken zelfs op een gevonden fossiele bloem van 98 miljoen jaar geleden. Magnolia’s hebben dan ook enkele primitieve kenmerken, zoals grote bloemen aan het eind van de takken. Door de omvang en de plaatsing van de bloemen is het aantal bloemen niet zo groot. Dit is nadelig omdat de bloeiperiode en daarmee de voortplantingsperiode vrij kort is. Bovendien staat de eindstandige bloem de normale groei van de tak in de weg. Gedurende de winter zijn de knoppen van de magnolia beschermd door een grijsbruin, vilten mutsje. Eind maart, begin april zet de groei in en barst dat mutsje open. Bij veel soorten staan de grote bloemen rechtop op de nog kale takken. De kleuren variëren per soort van sneeuwwit tot donkerpaars. De bloeiperiode van magnolia’s is kort, hooguit twee weken. Doordat een aantal soorten zo vroeg in de lente gaat bloeien, is de kans op nachtvorst nog redelijk groot. Die richt dan ook veel schade aan, evenals striemende regen en harde wind. De bloem staat rechtop en is open van boven, waardoor het stuifmeel niet beschermd is tegen de regen. De bloemkroon bestaat uit zes of meer kroonbladen en drie kelkbladen, die nauwelijks van elkaar zijn te onderscheiden. De bloemdelen staan spiraalvormig langs de lange bloemas.

Ik zal m’n magnolia missen! - foto: Koos van Leeuwen

Het aantal meeldraden en vruchtbeginsels is talrijk, waarbij de vruchtbeginsels samen een kegel vormen. De bloemen van de magnolia worden bestoven door kevertjes en vliegen. Zij eten van het stuifmeel en zorgen zo indirect voor de bestuiving. Als de bloemen bevrucht zijn, groeien de vruchtbeginsels uit tot kegelvormige vruchten, die in de nazomer openbarsten. Dan zijn de fraaie, koraalrode zaden te zien. Vogels eten de vlezige zaden graag en zorgen zo voor verspreiding van de plant. Mooi verhaal Tijdens de speurtocht naar informatie over de magnolia, kwam ik een mooi verhaal tegen. In 1982 werd in Japan een zeer oude nederzetting opgegraven, naar schatting 2000 jaar oud. De boerenbevolking bewaarde hun oogst in putten. In een van die putten werden nog wat rijstkorrels gevonden. Deze zaden waren zwart en hadden geen kiemkracht meer. Er was echter één ander zaadje gevonden. Dit zaadje kiemde wel en er groeide een plant uit. Er was geen enkele twijfel over; het betrof een Magnolia kobus, een soort die ook nu nog in die omgeving voorkomt. Elf jaar later bloeide de plant voor het eerst. De bloem week iets af van de bestaande Magnolia kobus. In plaats van de gebruikelijk zes kroonbladen had dit exemplaar er acht. Het volgende jaar had de plant meer dan dertig bloemen. Het aantal kroonbladen varieerde van zes tot negen. Dit zou kunnen duiden op een tijdelijke afwijking. Maar het kunnen ook de erfelijke eigenschappen zijn van een oude

soort, die eigenlijk verdwenen was. U begrijpt dat wetenschappers de ontwikkeling van deze plant nauwlettend volgen. Het is dan ook heel bijzonder, zo’n zaadje dat na 2000 jaar slapen tot bloei komt. Magnolia’s in Blijdorp In Blijdorp zijn op verschillende plaatsen magnolia’s te vinden. Vooral in het Aziëgedeelte, en dan met name bij de flamingo’s en in de Chinese sfeertuin. Daar staan diverse soorten, van de vroegbloeiende stermagnolia tot de donkerpaarse leliemagnolia (Magnolia liliiflora ‘Nigra’) die pas in mei begint te bloeien en ook langer doorbloeit. Ook in het stukje tuin achter de maraboes zijn magnolia’s te vinden (Eén van de magnolia’s is bij alle veranderingen zelfs in het maraboe verblijf beland). Afgezien van de beverbomen vindt u in dit stukje Blijdorp overigens ook een ‘echte tulpenboom’. Deze is te herkennen aan de bijzondere bladvorm: het lijkt net of de punten van de bladeren zijn afgeknipt. De zachtgroene bloemen van de tulpenboom zijn door hun kleur en de hoogte van de boom moeilijker te ontdekken. Tot mijn grote schrik is een van de magnolia’s in de Chinese tuin onlangs gerooid om plaats te maken voor een nieuw verblijf voor Chinese dwergalligators. Jarenlang hield ik deze boom nauwlettend in de gaten. Als ik haar in volle glorie kon betrappen, was mijn dag helemaal goed! De bloei kan twee weken duren, maar bij nachtvorst of aanhoudende regen kan het al in twee dagen over zijn. De bloemblaadjes worden dan bruin en hangen als natte theezakjes aan de takken. Het zal ongetwijfeld een fraai nieuw verblijf worden, maar ik heb het nu eenmaal niet zo op krokodillen en alligators….. Ik zal ‘mijn magnolia’ missen! 9

‘Gezond geboren zoon van Wilhelmina. Proficiat’

Tekst: Gerard Ouweneel

Gesprek met Gerrit van der Graaf, 44 jaar dierverzorger in Blijdorp Rotterdammers met herinneringen aan de Diergaarde aan de Kruiskade moeten wij zoeken in een leeftijd boven de 75. Gerrit van der Graaf koestert die herinneringen. Zijn oudere broer was er sinds 1924 tuinman, dat effende voor hem de weg om voorjaar 1943 te beginnen in Blijdorp, 16 jaar oud. Hij bleef er tot 1987. “Ik heb hem onlangs nog gesproken en hij is volgens mij nog steeds een wandelende Blijdorpencyclopedie” mailde directeur Ton Dorresteijn. Een betere aanbeveling viel niet te bedenken. De huiskamer van Emmy en Gerrit van der Graaf aan de Statenweg is een klein Blijdorp-museum. Emmy blijkt een begaafd fotografe. De muren gaan schuil onder de resultaten van haar hobby. Uit beeldjes van giraffen die her en der staan, blijkt welke diersoort echtgenoot Gerrit bijzonder aanspreekt. Ter voorbereiding op het gesprek ligt een enorme collectie foto’s, tijdschriften, krantenknipsels en boeken op tafel, waaronder een schitterende wandelgids van de oude diergaarde uit 1925. Gerrit van der Graaf, een halve eeuw geleden voor mij een onbenaderbare grootheid.

Janus van de Berg Gerrit vertelt: “Ik werd hulpje van Janus van de Berg, de hoofdoppasser. Die was streng, maar een vakman die overal raad op wist en alles kon. Van hem heb ik veel geleerd. Door een verschil van inzicht, was er wel eens ruzie. Janus kon kordaat zijn tegen de dieren ‘.... zo’n giraf weet toch ook niet wat hij aan mij heeft’. Ik praatte liever met ze. Maar goed, een voorbeeld. Eens moesten er twee leeuwen weg. Ik was toen vervanger van de roofdierenop10

passer Hillebregt. Uren tobben. Arriveert aan het einde van de middag Janus. Gelijk kritiek omdat die leeuwen nog niet in de transportkooi waren. Binnen een mum van tijd had hij een touw om de poten en met vijf man trekken. Zwaar werk. Vergeet niet dat alles met de hand moest. En geen blaaspijpen met verdoving. Met die monden klauwzeer, ik dacht in 1949, ging Blijdorp voorbij de Rivièrahal op slot. Alle dieren inenten. Koedoes overmeesteren in hun stallen. Met lasso’s naar gnoes en bizons. Het was soms je reinste Texas. Natuurlijk liepen we bulten en schavingen op. Eens moesten de bantengs worden verplaatst van een perk tegenover het oude olifantenterras naar de weide waar nu de bongo’s lopen. We hebben toen alle zijpaden afgezet en de kudde erheen gedreven. Tja, later verloren we onze halve kudde bantengs aan boutvuur. Trouwens, was een dier ziek, dan tobde je voortdurend hoe hem erdoorheen te helpen. Toen het nogal eens met de giraffen mis ging, kwam ik in contact met Theo van der Kroon van Artis. We werden vrienden, 35 jaar lang. Nu is hij helaas overleden....!” Verschillende collega’s passeren de revue, waarbij natuurlijk Chris

Baris, die prima resultaten met zijn mensapen bereikte. “Chris was vegetariër. Hij praatte ook met zijn dieren. Ik heb meegemaakt dat hij die grote orang-oetan man Agan zo tot bedaren had” vertelt Gerrit. “Op vakantie naar Rockanje nam Chris een kleintje mee. En prompt foto’s in de Rotterdamse kranten van een orang oetan baby op het strand.”

Olifanten Bij iedere foto heeft Gerrit een verhaal. Bij eentje die kennelijk is genomen vanaf de helaas gesloopte Blijdorptoren, kijken wij neer op het terras van Indische olifanten. “Toen ik in 1943 kwam, waren er vier”, vertelt Gerrit. “Dat waren Nelly, Sonny, Willy en Aida”. Op de foto zien we recht tegenover de olifanten watoesi-runderen in hun zandperk en links boven op de plaat zijn nog net kamelen te zien. Het schaarse groen is pril, zodat de foto genomen zal zijn in een van de eerste oorlogszomers. “Op zeker moment”, gaat Gerrit verder, “kregen wij uit Engeland Indische olifanten. Het was knap lastig met ze om te gaan, want ze reageerden alleen op orders in het Engels. Dat was trouwens in een tijd met veel aankopen. De Canadese elanden die wij kregen, kwamen ook bij de giraffenpost. Schitterende dieren, waaraan ik wel veel werk had. Jammer dat Blijdorp ze later weg deed. Ze gingen naar Genk, waar ze 14 dagen later dood waren. Trouwens, het deed toch altijd pijn dieren te zien vertrekken.” Bij de foto’s van ijsberen, vertelt Gerrit, dat Blijdorp aanvankelijk probeerde deze samen met bruine beren te huisvesten, op de plaats waar nu het nieuwe tijger->

Foto’s (v.l.n.r.) - Gerrit van der Graaf met okapi Bengala, gemaakt in 1983. Bengala werd 20 jaar - Oorspronkelijk zeeleeuwen-bassin in Blijdorp. Hierin is tijdens WOII een bom terechtgekomen - Uitzicht vanaf toren op dikhuidenterassen - Nijlpaarden op terras in Blijdorp (ansichtkaart van eind jaren veertig)

verblijf is. Dat ging fout, waarna de bruine beren naar een terras verhuisden op de plaats waar nu de oehoes te zien zijn. Bij weer een andere foto “Kijk dit waren onze waterbuffels, de karbouwen. Het waren lieve dieren, maar ze molden alles. Ze liepen op een weide, die lag op de plaats van het verblijf van de Amoerpanters. Van daar gingen ze altijd het water in, waar nu de pelikanen en aalscholvers broeden. Dit is Meta, onze oude elandantiloop. Op deze foto loop ik behangen met papegaaien op hun zitstok. Die moesten ‘s avonds van de Papegaaienlaan naar binnen, naar het giraffenhuis.” Dan gaat het gesprek over alle soorten dieren die Blijdorp ooit onderdak verleende. Over de nu bijna uitgeroeide sneeuwpanters, de moeilijk te houden saiga-antilopen, over die schitterende geladabavianen op de grote apenrots, over argali‘s, de zeldzame witstaartgnoes, hyenahonden, Maleise beren, zwarte neushoorns, die ene Afrikaanse olifant, bontebokken, thaminherten uit Zuidoost-Azië, over schoenbekooievaars en nog veel meer. Alleen al Gerrits opsomming van het aantal diersoorten dat gehuisvest werd in de perken met nu de penseelzwijnen is een hele Ark van Noach vol. “Het was daar altijd een allegaartje, dat ik kreeg te verzorgen” vertelt hij bescheiden.

Eduard Flipse Geen gebrek aan anekdotes. Het gebeurde dat van de Rotterdamse Schouwburg het verzoek kwam mee te doen aan de opera Paljas. Met een ezel. Die ezel werd ingespannen voor een karretje, met daarin Paljas. “Ik reed dan met een speciaal pak aan en hoed op, met een vanuit het karretje zingende Paljas het toneel op. Ik moest dan ervoor zorgen dat die ezel rustig bleef. Zowel in Amsterdam als hier in Rotterdam zijn we ook met kamelen de straat opgegaan. Hier in Rotterdam verkleed als arabieren.” Dan komt Gerrit terug op de pauwen, die vroeger los door Blijdorp liepen. De vogels plachten te overnachten op het dak van de

Rivièrahal, waar soms het Rotterdams Philharmonisch Orkest optrad. Zodra dat orkest aanving met spelen begonnen de op het dak rustende pauwen en bloc te schreeuwen. “Nou je kent de pauwenroep, dat is nogal wat. Dirigent Eduard Flipse werd dan kwaad en tikte af. Dus wat gebeurde er. Op dagen dat het Philharmonisch Orkest speelde, moesten wij in het vervolg de pauwen opvangen”, besluit Gerrit.

De giraffen Maar Gerrit blijft toch in de eerste plaats de man van de giraffenpost waarvan, vanaf hun komst in 1955, ook de okapi’s deel uitmaakten. Tot ver na de oorlog had Blijdorp weinig geluk met zijn giraffen, nota bene het vignet van de Rotterdam Zoo. Kort na hun komst al, of na verloop van tijd, kwamen ze op onverklaarbare wijze aan hun einde. Uit een map krantenknipsels vist Gerrit een bericht uit het Vrije Volk van 17 juli1952 met de kop ‘Vier Netgiraffen van de Diergaarde gestorven’. Gerrit werd er moedeloos van. De directeur F. Siewertsz van Reesema zei daarbij: “Gerrit, ik vind het erg voor je. Ik weet, je hebt je best gedaan. Je krijgt nieuwe.” Eenmaal wist hij nog net een exemplaar te redden dat zich bijna had verhangen. Dat leverde hem een waarderend briefje op en een bonus van 25 gulden.

In 1957 kreeg Blijdorp weer netgiraffen, Napolie, Kathe en Sabrina. Met die ging het beter. “Gedurende de periode dat ik er werkte, zijn er 92 geboren”, die overal heengingen. Vaak ging ik dan mee, vertelt Gerrit trots, waarna verhalen loskomen over hetgeen zich tijdens die transporten afspeelde. Toen Gerrit eens een giraf in de Parijse Zoo Vincennes had afgeleverd, hadden de Fransen nog geen maaltijd geregeld. Slapen kon onderin het leeuwengebouw. Het transport per trein van een giraf naar Hannover kostte hem drie nachten slaap. Een andere maal kwam er in Blijdorp een paniekerig telefoontje van een handelaar uit Bazel die met een 6 meter lange giraf in het ruim per binnenschip de Rijn was komen afzakken. Die giraf was losgeraakt en liep door het ruim. Een ploeg Blijdorpmensen waaronder Gerrit ging erheen. Al varend kregen ze de giraf onder controle. Toen het schip aanmeerde en de ploeg uit het ruim kwam, waren ze in Schiedam. In Blijdorp zorgde moeder Kathe voor de eerste jonge giraf. Dat gebeurde op 31 augustus 1958, op de verjaardag van de vroegere koningin Wilhelmina. Dat was een hele gebeurtenis. Het was een wijfje, dus de naam stond bij voorbaat vast. In 1964 kreeg deze Wilhelmina een zoon. Gerrit was op vakantie op Texel. Daar kreeg hij een telegram: “Gezond geboren zoon van Wilhelmina. Proficiat.” 11

LIJN 13

Kakkerlakken: IJsberen Ik kan bijna niet wachten! We hebben ze al zolang moeten missen. En wees nou eerlijk, als je er een slordige € 1.200.000,- voor hebt neergeteld, mag je ook wel een beetje ongedurig zijn. Niet alleen ben ik benieuwd naar hoe het nieuwe verblijf er uit gaat zien, maar ook welke beren we straks krijgen. Worden het meerdere vrouwtjes? Hoe zullen ze heten? Ik vond Mien, Katrien en Theo eigenlijk wel mooie namen. Als ze nu maar niet van die onuitsprekelijke Inuit-namen hebben of krijgen. In het oude verblijf, wat toch verre van ideaal was, bleken de ijsberen zich goed te willen voortplanten, maar niemand kan garanderen dat het in een nieuw verblijf ook zal lukken. Al hebben we een reputatie als het om de fok van jonge ijsbeertjes gaat, het blijft de vraag of het mannetje zijn plicht wil doen en de dames zin hebben. Uiteindelijk was er maar één Theo! Het is te hopen dat (en ik weet het eigenlijk wel zeker) ook aan de beveiliging veel aandacht wordt gegeven, want mensen worden er niet slimmer op! Een van de laatste dagen van 2006 viel er nog een jongen van 11 jaar in het bassin van de zeeleeuwen. Je zou er toch niet aan moeten denken dat zoiets gebeurt bij ijsberen? Het is zeker dat het nieuwe ijsberenverblijf mooi wordt en nog dit jaar zal worden geopend. Ton Dorresteijn beloofde op 14 januari nog van wel. Van de opening zullen we weer iets speciaals proberen te maken. Wat? Daar zijn we nog niet helemaal uit. Over zoiets moet je natuurlijk goed nadenken want: Het moet natuurlijk wel een ‘beregoed’ idee zijn. Er zal tot die tijd nog heel wat water door het Oceanium stromen. Wij ‘ Vrienden’ blijven nog even rusteloos IJSBEREN! Oh, ja…Blijdorp richt een mooie tentoonstelling in: ‘Blijdorp vroeger, nu en in de toekomst’ Daarvoor is gevraagd of mensen herinneringen, verhalen en foto’s wilden opsturen naar de afdeling Educatie, Ingrid Molendijk. [email protected] Vriendennieuws wil ook graag aandacht besteden aan nostalgie. Gewoon, uw leuke herinneringen met een foto. In het volgende nummer zullen we er aandacht aan besteden. Heeft u een leuke herinnering, een dierbaar moment? Deel het met ons! U kunt het sturen naar het adres van Vriendennieuws of naar: [email protected]

Bij kakkerlakken denken de meeste mensen aan het bellen van de ongediertebestrijding. In films als ‘Men in black’ krijgen veel van de kijkers de kriebels bij de kakkerlakken die te pas en te onpas over toonbanken, in borden en uit mouwen komen kruipen. Toch zie ik ook deze diersoort bij mijn vaste dierenwinkel steeds regelmatiger in de verkoop staan. Er zijn mensen die deze insecten kopen. Als voedseldier of als huisdier. En ja hoor, ook Blijdorp heeft in de Rivièrahal een tweetal soorten rondkruipen. Tijd om deze interessante en omvangrijke insectengroep van wat dichterbij te bekijken.

De kakkerlakken behoren tot de orde Blattaria. Deze bestaat uit 5 families, namelijk Blattidae, Blaberidae, Blattellidea, Polyphagidae en Cryptocercidae. Over de hele wereld kunnen we deze insecten tegenkomen, maar de meeste van de ruim 3600 soorten komen in de tropen voor. Overigens worden er nog regelmatig nieuwe soorten ontdekt. Ze hebben een lang, ovaal, afgeplat lichaam zodat ze smalle spleten kunnen bewonen. Veel soorten kunnen vliegen en hebben krachtige, stekelige poten waarmee ze hard kunnen rennen. Hun kop is naar beneden gericht en verscholen onder een halsschild. De voelsprieten zijn lang en ook in rust meestal nog in beweging. De grootte van de dieren kan erg variëren. De grootste kakkerlak is de Macropanesthia blaberoides uit Midden en Zuid-Amerika met een lengte van 10 cm en een vleugelwijdte van 18 cm. Kakkerlakken zijn meestal nachtactief. Ze hebben een belangrijke functie in de natuur doordat ze helpen bij het afbreken van natuurlijk afval.

Liever niet in huis Slechts 50 soorten vormen een plaag voor de mens en daarvan komt maar de helft in onze huizen voor. In West-Europa is de meest voorkomende plager de Duitse kakkerlak (Blattella germanica). Verder hebben we nogal eens last van de Amerikaanse (Periplaneta americana) en de Australische (P. australasiae) kakkerlak. Kakkerlakken kunnen via hun huid wel 40 verschillende > ziekten overbrengen. De boskakkerlak IJsbeertje - foto: Rob Doolaard 12

huisdier of plaag?

e

d

groep te groot wordt. Sommige soorten kunnen 10 tot 40 dagen zonder eten. Veel soorten laten zich vrij weinig zien en zijn schuw en nachtactief. Bij gevaar slaan ze op de vlucht en ze zijn erg snel. Door hun lichaamsbouw kruipen ze vlot door smalle kiertjes. Ontsnapping is dus bijna niet te voorkomen. De tropische soorten gaan, buiten hun terrarium, bij temperaturen onder de 20 graden echter langzaam dood. Er zijn soorten met een verdedigingmechanisme. Zij sissen (een vrij hard geluid) om de vijand af te schrikken of ze produceren een afweerstof die stinkt en/of irritatie veroorzaakt. Kakkerlakken hanteren kan zonodig dan ook het beste door het dier aan beide zijden met duim en wijsvinger op te pakken.

l b d u o k

Als huisdier Als een kakkerlak als huisdier wordt gehouden dan is het dus slim om een tropische soort te gaan houden. Zij kunnen door de te lage temperatuur in onze huizen, bij ontsnapping dood gaan. Er zijn twee redenen om deze diersoort in huis te willen halen. Als eerste worden kakkerlakken steeds meer gebruikt als voedseldier voor bij-

o

Nimfen doodshoofdkakkerlak - foto: Jan Breedijk

(Ectobius sylvestris) en de noordse kakkerlak (E. lapponicus) komen in Nederlandse bossen vrij veel voor. Deze dieren zijn echter volkomen onschadelijk. Een kakkerlakkenplaag oplopen gebeurt niet zomaar. De dieren hebben voedsel en vocht nodig. Zolang de mensen hun huis zo schoon houden dat er geen voedsel bereikbaar is voor deze insecten, hebben zij niets in onze woningen te zoeken. Zijn ze er wel dan zullen ze bestreden moeten worden. Dit kan vrij lastig zijn want ze zijn niet zomaar dood. Sommige soorten kunnen zelfs zonder kop nog 14 dagen door leven. Bestrijden kan goed d.m.v. lijmvallen, gif kan ook, maar werkt niet altijd doordat kakkerlakken resistent kunnen worden. Eventueel zal de ongediertebestrijding van de gemeente gebeld moeten worden. Ontsnapte tropische soorten zullen bij ons in huis nooit een plaag gaan vormen.

Tekst: Jan Breedijk Met dank aan: Louwerens-Jan Nederlof (Blijdorp)

voorbeeld hagedissen en ten tweede natuurlijk gewoon omdat er heel mooie exemplaren van zijn. Voor het kweken worden de bakken zo eenvoudig en effectief mogelijk ingericht, met bijvoorbeeld opgestapelde eierdozen, die voor een groot leefoppervlak in een kleine ruimte zorgen. De liefhebber zorgt natuurlijk voor een mooi ingericht terrarium (minimaal 50x30x30 cm) met voldoende schuilplaatsen en een laag vochtige turf of oude potgrond. In de bak moet de temperatuur tussen de 25 en 30 graden in een vochtig klimaat zijn?. Door regelmatig te sproeien komen de dieren ruimschoots aan hun drinkwater, aangezien ze ook veel vocht onttrekken aan hun voedsel. In een waterbak zouden ze eventueel zelfs kunnen verdrinken. Veel soorten kunnen trouwens een maand leven zonder water. Kakkerlakken zijn alleseters. Bijna elk soort organisch materiaal gaat naar binnen, van kattenbrokjes tot brood, fruit en groente. Voor het gaat schimmelen, moet het wel weer worden weggehaald. Soms worden ook kleine insecten gegeten of vindt er kannibalisme plaats. Dat laatste, gebeurt met name als de

Voortplanting Bij kakkerlakken zijn de mannetjes kleiner en slanker dan de vrouwtjes. Verder hebben de mannetjes 8 buikschilden en aan het laatste hiervan zitten tussen de achtervoelers nog twee voelers. Het vrouwtje heeft 6 buikschilden, waarvan de laatste van achteren iets is gespleten. Soms heeft de man ook langere vleugels dan de vrouw. Bij de paring tasten de partners elkaar eerst af met de voelsprieten. Gevleugelde kakkerlakkenmannetjes openen de vleugels en hierbij laten zij een aanlokkende stof vrij. Het vrouwtje klimt op de man en begint de stof op te likken. Het mannetje duwt nu zijn achterlijf omhoog en haakt zich aan haar vast. Wanneer het vrouwtje van hem af stapt blijven de achterlijven aan elkaar gehaakt. Het voortplanten kan nu op 4 manieren verder gaan: 1. Er wordt een zacht en wit eipakket van 16 tot 45 eieren in het achterlijf gevormd. Na het leggen hiervan wordt het onder invloed van de buitenlucht bruin en hard. Daarna glijdt het terug in het achterlijf en wordt het bewaard in de broedzak. De nimfen (jonge kakkerlakken) komen in het vrouwtje uit en blijven na hun geboorte onder de moeder tot hun pantser hard is. 2. Op dezelfde manier als bij 1, maar nu wordt het eipakket enkele uren voor het uitkomen ergens neergelegd. 3. De eieren worden direct gelegd en ergens verstopt. 4. Eén soort is levendbarend en de jongen worden zelfs door de moeder gevoed. De nimfen zijn 6 tot 12 mm groot. Na 5 tot 11 vervellingen, afhankelijk van de soort, zijn ze volwassen. Die ontwikkeling kan 50 tot 275 dagen duren. >

13

Sissende kakkerlak - foto: Jan Breedijk

k

o

u

d

b

l

o

e

d

Volwassen doodshoofdkakkerlak - foto: Rob Doolaard

Kakkerlakken in Blijdorp Onze Diergaarde heeft twee kakkerlakkensoorten bewust gehuisvest, maar heeft ook last van andere kakkerlakkensoorten. Zo moeten de voedselplanten van de rupsen in de vlindertuin bijvoorbeeld beschermd worden tegen de in de eerste alinea van dit artikel al genoemde soorten. Bestrijding in Blijdorp gebeurt over het algemeen met gif, uiteraard op een verantwoorde manier. In de Rivièrahal worden twee soorten kakkerlakken aan het publiek getoond, namelijk de doodshoofdkakkerlak en de sissende kakkerlak. Ook in de vleermuisgrot worden vele doodshoofdkakkerlakken gehouden. De doodshoofdkakkerlak (Blaberus giganteus) is een lichtbruin insect met een zwarte vlek op het halsschild en een bruinzwarte vlek op de vleugel. De vrouwtjes zijn tussen de 5,5 en 6,5 cm en de mannetjes bereiken een lengte van tussen de 5 en de 6 cm. Deze kakkerlakken kunnen wel vliegen, maar doen dat zeer zelden. Ze zijn wel erg snel. Het zijn grondbewoners in de tropische bossen van Midden en Zuid-Amerika. Voortplanten gebeurt op manier 1 (vorige alinea). De moeder draagt het eipakket drie en een halve week mee, voor de donkerbruine nimfen met geelbruine vlekken uitkomen. Ze zijn dan 7 mm groot. 14

De jongen hebben tot hun 5e vervelling geen vleugels en lijken wel op grote pissebedden. Ze vervellen in totaal 5 tot 6 keer. Deze diersoort wordt met name veel gekweekt als voedseldier voor insecteneters, maar in Blijdorp gebeurt dit niet. Deze kakkerlakkensoort zit al in de Rivièrahal vanaf 2000 en in de vleermuisgrot al vanaf de opening. De sissende kakkerlak (Gromphadorhina portentosa) heeft een bruin/zwart lichaam van 6 cm en geen vleugels. Hij is nachtactief en is sloom. Bij gevaar maken ze een hard sissend geluid. Om dit te doen trekken ze het achterlijf samen en duwen daardoor de lucht door tracheeopeningen (ademhalingsbuisjes) naar buiten. Ook de sissende kakkerlak is een bodembewoner, maar dan van het tropisch regenwoud op het eiland Madagaskar. De mannetjes van deze soort hebben bredere antennes dan de vrouwtjes en hebben bovendien twee grote knobbels op het halsschild. Ze bepalen hun territorium door te sissen en te duwen. Deze soort is ook eierlevendbarend, maar met een draagtijd van maximaal 7 maanden. Ze eten voornamelijk fruit, maar ook ander organisch materiaal wordt verorberd. Ook de sissende kakkerlak bewoont de Rivièrahal al vanaf het jaar 2000.

Bijzondere vijanden Ruim 20 jaar geleden liep ik in een dierentuin (ik weet niet meer welke) en zag daar het horrorverhaal van de kakkerlakkendoder (Tachysphex obscuripennis). Deze graafwesp zoekt een mooie kakkerlak, bijt die de voelsprieten af, waardoor het dier zich niet meer durft te bewegen. Vervolgens legt de kakkerlakkendoder een ei onder de dekschilden van de kakkerlak. Uit het ei komt een larve die direct begint de nog levende kakkerlak op te eten. De larve doet dat zo secuur dat het de vitale organen tot het laatst bewaart zodat het voedsel vers blijft. Als die kakkerlak is leeg gepeuzeld, verpopt de larve zich om te veranderen in een nieuwe kakkerlakkendoder. Ook de juweelwesp (Hedychrum nobile) voert een soortgelijke actie uit. Zij steekt de kakkerlak om hem te verlammen en sleept hem vervolgens mee naar haar holletje. Daar legt zij een ei in haar prooi met hetzelfde doel. Natuurlijk worden deze dieren regelmatig gegeten door insecteneters. Ook de mens is uiteraard een vijand van de kakkerlak, zeker als hij ze betrapt in de provisiekast. Maar op bovenstaande manier aan je eindje komen, dat gun je zelfs je ergste vijand niet.

v

r

i

e

n

d

e

n

Voorjaarsexcursie

Tekst en foto’s: Peter Biesta

Zaterdag 21 april 2007. Oh zo Duits en vol hoogtepunten…Zoo Wuppertal

Op zaterdag 21 april 2007 organiseert de Vereniging Vrienden van Blijdorp de voorjaarsexcursie naar de dierentuin van Wuppertal in Duitsland. Diep in het Duitse Ruhrgebied ligt de mooie dierentuin van Wuppertal. Al jaren favoriet onder de Vrienden en terecht…het is een buitengewoon sfeervolle tuin….Toch is het al weer tien jaar geleden dat wij deze tuin bezocht hebben. De hoogste tijd voor een hernieuwde kennismaking. Zoo Wuppertal De dierentuin is eigenlijk het best te omschrijven als vrij conservatief. Wuppertal heeft nooit vooraan gestaan bij moderniseringen. Dat was ook niet echt nodig. De tuin is vrij ongeschonden uit de oorlog gekomen. Moderniseringen vonden dan ook maar mondjesmaat plaats. Bij ons laatste bezoek was net het olifantenhuis geopend. De laatste jaren vindt er weer een grote golf van vernieuwingen plaats. Afgelopen jaar bestond Zoo Wuppertal 125 jaar en dat werd gevierd met een uitbreiding van de tuin met 4 ha. Op dit moment is de tuin een mix van zestiger/zeventigerjaren bouwstijlen met hedendaagse state of the art zoo architectuur. Zoo Wuppertal is een mooi wandelpark met leuke doorkijkjes en prachtige panorama’s. De keerzijde hiervan is dat er behoorlijke hoogteverschillen zijn. Het nieuwe gedeelte ligt op het hoogste punt van de tuin. Het is maar dat u het weet. Niet te missen in Zoo Wuppertal: Q Het nieuwe uitbreidingsgebied voor de leeuwen en de tijgers. Ruimte in een nieuwe dimensie, 4 ha voor slechts twee diersoorten. Q Het mensapencomplex. Een combinatie van de betere Duitse betonbouw voor de binnen verblijven omsloten door nieuwe, door Rasbach architecten ontworpen, groene buitenverblijven. Q Het nieuwe, eveneens door Rasbach ontworpen verblijf voor de kolonie zwartvoetpinguins. Q De Freiflughalle voor tropische vogels achter het oude vogelhuis. Q De olifantenkinderen en het olifantenhuis. Q De bijzondere collectie met o.a. rode rotshanen, schoenbekooievaars, harpijen, drils, Bonobo’s en één van de laatste koningscheeta’s. Bij aankomst in de tuin worden we ontvangen met een woord van welkom, koffie/thee en broodjes. Dus niet te veel brood van huis meenemen. Hierna volgt een korte rondleiding door het nieuwe tuindeel (onder voorbehoud).

wacht niet te lang me t inschrijven, want vol is vol!!

De volgende punten zijn voor u van belang Maximaal aantal deelnemers is 50/100. Bij 70 deelnemers of meer gaat een tweede bus rijden. Wacht daarom niet te lang met opgeven want vol is vol. Zoals altijd geldt in de bus een rookverbod. Op de heenreis zal een koffiestop gehouden worden. Op de terugweg is er een stop om op eigen kosten een maaltijd te gebruiken. ***** Let op! Nieuwe vertreklocatie!***** Vertrek: 8.00 uur vanaf het Willemsplein te Rotterdam (bij de Spido) Het Willemsplein is makkelijk te bereiken met de metro (halte Leuvehaven) en met tramlijn 7 van Rotterdam CS naar het eindpunt Willemsplein. Aankomsttijd in Zoo Wuppertal ca. 12.15 uur. Geplande aankomsttijd in Rotterdam ca. 21.30 uur. Kosten voor leden bedragen: € 35,00. Niet leden betalen € 37,50 Een eventuele reisverzekering / annuleringsverzekering dient u zelf af te sluiten. Zoo Wuppertal heeft momenteel door verbouwingen een beperkte horecavoorziening. Koffie/thee en broodje(s) zijn inclusief. In Q Q Q

de reissom zijn inbegrepen: de busreis Rotterdam – Zoo Wuppertal v.v. toegang tot de dierentuin; een vrijblijvende rondleiding van ¾ uur tot 1 uur (toegezegd, maar onder voorbehoud); Q koffie/thee met (broodje(s) bij aankomst; Q fooi voor de chauffeur. Aanmelden voor deze reis Het verschuldigde bedrag dient u over te maken naar girorekening 20.71.059 t.n.v. Vereniging Vrienden van Blijdorp, Vroesenlaan 28-A 3039 DV Rotterdam onder vermelding van Wuppertal + uw telefoonnummer en voor leden het lidmaatschapsnummer. De overschrijvingen dienen uiterlijk 1 april 2007 te zijn ontvangen. Uw overschrijving is uw bewijs van deelname. U ontvangt geen verdere bescheiden of mededelingen, tenzij de bus vol is. Hiervan krijgt u dan zo snel mogelijk bericht en het volledige bedrag wordt teruggestort. Het is niet mogelijk het betaalde bedrag te restitueren voor afmeldingen die na 1 april worden ontvangen. Eventuele restituties vinden plaats onder inhouding van € 2,50 adm. kosten.

15

n

i

e

u

w

s

Jonge gorilla- foto’s: Peter van Norde

Tekst: Trix Vermeulen Met dank aan: Ben Westerveld (Blijdorp)

Gorilla’s Nieuws en ontwikkelingen (2)

In het eerste Vriendennieuws van vorig jaar stond een artikel over de gorilla’s in Blijdorp met de belofte dat dit verhaal nog een vervolg zou krijgen. Gezien de vele ontwikkelingen in de afgelopen maanden, is dit een goed moment voor het beloofde vervolg.

Om het geheugen op te frissen in het kort nog even hoe de situatie was begin 2006. Er waren twee gorillagroepen gevormd rond de gorillamannen Dango en Bokito. Dango vormde een groep met de vrouwen Astra en Quenta. Waarschijnlijk zou deze groep uiteindelijk verhuizen naar de dierentuin in Shanghai. De groep van Bokito zou dan in Blijdorp blijven. De samenstelling van deze groep was als volgt: Bokito (man), Annet (vrouw), Aya (kleindochter Annet), Tamani (vrouw), Luena (vrouw), Thomas (zoon van Tamani, nog een speels jong van 5 jaar). Het was nog onzeker hoe Bokito zich zou ontwikkelen, of hij fysiek wel zou uitgroeien tot een leider. Intussen is hij flink in de breedte gegroeid en hij krijgt de kenmerken van een echte zilverrug. De gorillagroepen van Blijdorp gingen een hoopvol jaar tegemoet, wat helaas maar gematigd positief is afgelopen. In de groep van Dango werd er op 7 september een jong geboren van Astra. Het jong maakte vanaf het begin een zwakke indruk. Ondanks de goede zorgen van moeder Astra is het jong op 16 oktober overleden. 16

Quenta was veel bij Astra en haar jong te zien. Ze genoot duidelijk van haar ‘tanterol’ en het leek alsof ze zelf ook graag moeder zou zijn. Als een jong sterft, begrijpt de gorillamoeder niet direct wat er mis is. Ze blijft met het jong lopen. Een overleden jong kan niet meteen van de moeder weggehaald worden, dit zou de moeder, maar ook de groep te veel stress geven. Na verloop van tijd begint de afstand tussen moeder en jong iets groter te worden. De moeder laat het jong steeds vaker en langer alleen. Met de afstand die groter wordt, wordt de band tussen moeder en jong kleiner. Pas dan kunnen moeder en jong fysiek gescheiden worden door de verzorgers. Het jong wordt bij de moeder weggehaald en ook al is de moeder in eerste instantie van slag, uiteindelijk berust ze in de nieuwe situatie. De andere gorilla’s in de groep zijn ook van slag door deze gebeurtenis, maar de groep herstelt zich snel. In de groep van Bokito waren en zijn er nog meer ontwikkelingen. Luena kreeg een

jong op 18 september. De geboorte zelf is op het eiland gebeurd, maar niet direct gezien door de verzorgers. Toen de verzorgers bij het jong kwamen, was hij al dood. Het dier is waarschijnlijk direct na de geboorte door de moeder verstoten en zij is onzorgvuldig met het jong omgesprongen. Uit de sectie bleek dat de lever was gescheurd. Met Luena zelf leek het eerst (naar omstandigheden) goed te gaan ook al had ze wel veel bloed verloren. Uiteindelijk bleek ze zoveel inwendige bloedingen te hebben, dat ze diezelfde avond overleden is. Als een dier doodgaat, wordt er altijd sectie op het dier toegepast. Alle organen worden op kweek gezet en vooral de zaken die niet vertrouwd worden, worden nader onderzocht. Wat er met Luena en haar jong is gebeurd, was een groot drama voor Blijdorp. Als verzorger is de grote vraag ‘wanneer grijp je in?’ Bij gorilla’s wordt er in de groep veel stress veroorzaakt als een dier uit de groep genomen wordt, voor bijvoorbeeld medicatie. Het is daarom zaak de groep zoveel mogelijk bij elkaar te laten. Voor de verzorgers betekent dit wel een andere manier van observeren, omdat ze een dier maar zelden apart zien. Vroeger werden de gorilla’s nog apart gevoerd. Zo kon een verzorger niet alleen precies zien wat de gorilla at, maar kon hij het dier ook goed observeren. Nu gebeurt het voeren in de >

Bokito en Thomas stoeien - foto: Anneke Oberman

groep en de verzorgers moeten intensiever observeren om alle verschillen in gedrag op te merken. Gelukkig is er ook goed nieuws over de gorillagroep van Bokito. Hij heeft in korte tijd verschillende vrouwtjes bevrucht. De verwachting was dat Tamani als eerste moeder zou worden, in september 2006. Zo’n verwachting wordt gebaseerd op een zwangerschapstest. Maar in september was er geen jong, terwijl Tamani wel positief getest bleef. De verzorgers denken dat Tamani een miskraam heeft gehad en kort daarna opnieuw zwanger is geraakt. Tamani is op 10 januari bevallen. Het gaat goed met haar en haar baby. Tamani heeft eerst met haar baby en zoon Thomas apart gezeten in het grote verblijf. Al na een half uur werden de scheidingen tussen de verblijven verwijderd en was de hele Bokito-groep weer bij elkaar. Aya is op 13 oktober 2006 moeder geworden van een dochter. Het geslacht was niet direct vast te stellen, wat meestal betekent dat het een meisje is. Zo ook nu, het meisje heeft de mooie naam Adira gekregen, wat sterk betekent. Zodra een gorilla een jong heeft, stijgen moeder en jong in de rangorde binnen de groep. Zo is er al enige strijd tussen Bokito en Aya gezien, omdat Aya zich wat baziger is gaan voelen en gedragen nu ze een jong heeft. Bokito heeft nog weinig contact met het jong. Dat komt later.

Thomas speelt wel vaak met Bokito. Hierdoor leert Thomas het gedrag dat later ook van hem verwacht zal worden. De gorilla’s van Blijdorp maken deel uit van het EEP (European Endangered Species Programme). Een EEP bepaalt waar welke dieren naartoe gaan en richt zich hierbij vooral op de dieren die binnenkort beschikbaar komen. Zodra dieren in een EEP zijn opgenomen, is de dierentuin de dieren ‘kwijt’. Het EEP heeft nu de zeggenschap over de dieren. Zou een dierentuin het helemaal oneens zijn met de plannen van het EEP, dan kan een dierentuin de dieren uit het EEP halen. Het elders plaatsen van gorilla’s is makkelijker gezegd dan gedaan. De familiebanden in een groep zijn erg hecht. Dit heeft niet alleen invloed op het weghalen van een dier uit de groep, maar ook op het plaatsen van een dier in een nieuwe groep. Een gorillagroep wordt gevormd door maar één volwassen man en meerdere vrouwen en jonge dieren. Hierdoor is een gorillaman moeilijker te herplaatsen dan een gorillavrouw. De jongen die in Blijdorp geboren zijn, zullen voorlopig in Blijdorp blijven. De jongen hebben de tijd nodig om het sociale gedrag te leren van de oudere dieren uit de groep. Maar uiteindelijk zullen de jonge dieren waarschijnlijk niet in Blijdorp blijven. Elke groep kan maar één volwassen zilverrug

hebben. Een jong mannetje zal daarom, als hij wel in de groep blijft, tegen zijn vader moeten strijden. Voor een gorillavrouw is het belangrijk de mogelijkheid te hebben zich voort te planten. Wanneer een vrouw in de groep blijft waarin ze zelf geboren is, zou ze door haar vader gedekt worden. Dit is niet wenselijk en plaatsing in een andere groep is dan een betere oplossing. In Blijdorp werd dit probleem op een bijzondere manier opgelost, namelijk door de mannen van de twee groepen te wisselen. Het ligt nog steeds in de planning dat de groep van Dango in mei/juni naar de dierentuin in Shanghai zal verhuizen. De gorilla’s zijn een gift van Blijdorp aan de dierentuin van Shanghai. Blijdorp heeft goed contact opgebouwd met de dierentuin van Shanghai. Dus ook al worden de gorilla’s weggegeven, er wordt wel informatie uitgewisseld over de dieren en bijvoorbeeld het verblijf. Zo heeft Blijdorp de tekeningen ontvangen van het verblijf dat in Shanghai gebouwd wordt voor de gorilla’s. De dieren zullen in Shanghai een groot eiland krijgen, waar ze net als in Blijdorp een binnen- en buitenverblijf hebben. Ook krijgen de verzorgers uit Shanghai hier een training en ze kunnen uitgebreid kennis maken met de dieren die meegaan naar China. Het Vriendennieuws zal de ontwikkelingen rond de gorilla’s aandachtig volgen en beschrijven! 17

EAZA-deel 3: Arovako i Madagasikara! In voorgaande nummers van Vriendennieuws hebben wij de EAZA-campagnes van afgelopen jaren belicht. De EAZA is de overkoepelende organisatie van Europese dierentuinen. Tijdens de jaarlijkse campagnes geven de dierentuinen informatie over en zamelen geld in voor specifieke natuurbeschermingsprojecten. Zo heeft u kunnen lezen over de campagnes over bushmeathandel, de tijgers, ShellShock en de campagne van vorig jaar: Red de Neushoorn. In 2007 is het motto: ‘Arovako i Madagasikara’, ofwel ‘Bescherm Madagaskar!’. Ook Diergaarde Blijdorp doet uiteraard mee aan de campagne. Sterker nog, Robert van Herk van de Educatieve Dienst heeft deel uitgemaakt van het internationale team die de educatieve aspecten van de campagne vorm mocht geven. Hoog tijd dus om de campagne voor het voetlicht te halen.

Diadeemsifaka

Waarom aandacht voor Madagaskar? Madagaskar, een groot eiland van 590.000 km2 voor de oostkust van zuidelijk Afrika, wordt ook wel het 8ste continent genoemd. Meer dan 100 miljoen jaar geleden, toen de huidige continenten langzaam maar zeker hun vorm kregen, is Madagaskar losgeraakt van de overige continenten en een eigen leven gaan leiden. 18

Het eiland heeft verschillende klimaatzones en dus vele habitats. Aan de oostkant van het eiland ontwikkelde zich tropisch regenwoud, gevoed door de overvloedige regenval die samenhangt met het warme zeewater van de Indische Oceaan. Het centrale gedeelte van het eiland wordt gevormd door een bergketen met hoogvlaktes. De westzijde, dat in de regenschaduw ligt van de bergketen, is een stuk droger. De bos-

Door: Angeline Peters en Alex Schouten Met dank aan: Robert van Herk, Educatieve Dienst Diergaarde Blijdorp Foto’s: Alex Schouten

sen die zich hier hebben ontwikkeld verliezen in het droge seizoen hun blad. Meer naar het zuiden valt nog minder regen en heeft zich een aparte vegetatie gevormd van allerlei soorten euphorbia’s, ook wel ‘spiny forest’ genoemd. Door de geïsoleerde ligging van het eiland kreeg de flora en fauna de unieke gelegenheid zich in al deze verschillende klimaatzones ongestoord verder te ontwikkelen. Dit resulteerde in een groot aantal endemische soorten, soorten die alleen op Madagaskar voorkomen. Zo zijn 67% van de vogel-, 84% van de zoogdier-, 93% van de reptielen- en 99% van de amfibiesoorten van Madagaskar uniek om nog maar te zwijgen van de vele plantensoorten. De bekendste voorbeelden zijn uiteraard de halfapen ofwel lemuren. Maar ook de fossa, de tenrek, de vele soorten kameleons en plantensoorten als baobabs, orchideeën en euphorbia’s spreken tot de verbeelding. Madagaskar is dus met recht een eiland om zuinig op te zijn.

Bijzonder eiland Madagaskar is pas heel laat door de mens ontdekt: zo’n 2000 jaar geleden hebben ze pas voet op het eiland gezet. De ‘ontdekkers’ zijn in uitgeholde boomstammen vanuit Indonesië via India en Ethiopië op Madagaskar beland. Om in hun levensbehoefte te voorzien brandden deze eerste bewoners stukken bos af om rijstvelden aan te leggen. Gedurende de eeuwen daarop, trokken de mensen steeds verder het binnenland in en kwamen er vanuit zuidelijk Afrika steeds meer nieuwe bewoners. Nu wonen er op het eiland 17 miljoen mensen verdeeld over 18 verschillende stammen. Ondanks deze verschillende culturele achtergronden wordt er één taal (het Malagassisch) gesproken met een aantal dialecten. De voornaamste geloofsovertuiging is animisme. Dit geeft natuurbescherming aanknopingspunten omdat vanuit het geloof wordt bepaald welke diersoorten ‘fady’ oftewel taboe zijn en dus niet mogen worden bejaagd of verstoord.

Bedreigingen In grote delen van Madagaskar leven de mensen zoals ze al eeuwen leven. Alleen in >

Zebu-kar tussen Baobabs 19

Glaskikker

de steden is er elektriciteit, daarbuiten is men afhankelijk van olielampen en kaarsen. Het meeste transport vindt lopend of met zebu-karren plaats en om te koken wordt houtskool gebruikt. De voornaamste voedselbron is nog steeds rijst, aangevuld met bonen en zebu-vlees. Het grootste deel van de bevolking moet in zijn eigen levensonderhoud voorzien en heeft dus zijn eigen rijstvelden, akkers en graslanden. Gezien de grote bevolkingsgroei is er dus steeds meer land nodig voor de aanleg van rijstvelden en grasland voor de zebu’s en verdwijnen steeds grotere stukken van de oorspronkelijke begroeiing. Niet onverwacht spelen ook de commerciële houtkap, de aanleg van plantages, mijnbouw en olie-exploratie een steeds grotere rol in het verdwijnen van de oorspronkelijk vegetatie. Recente schattingen geven aan dat nog geen 10% (!!) van de oorspronkelijke begroeiing over is. Wat overblijft zijn kleine stukken bos in eindeloze grasvlaktes en kale hellingen. Deze bosfragmenten zijn veelal te klein om een vitale populatie dieren te laten overleven. Gelukkig beseffen de overheid en de bevolking dat Madagaskar een bijzonder eiland is met unieke flora en fauna die moeten worden beschermd. De overheid spant zich in om voor 2008 zo’n 6 miljoen hectare (10% van het oppervlakte van het eiland) te beschermen, maar kan dit natuurlijk niet zonder buitenlandse hulp en financiering. Doel EAZA-campagne Om de bevolking van Madagaskar te ondersteunen bij het beschermen van hun unieke flora en fauna heeft de EAZA Madagaskar gekozen als onderwerp van de campagne van 2007. Doel van de campagne is: Q De dierentuinbezoekers in Europa bekend maken met de unieke flora en fauna van Madagaskar en de bedreigingen; Q fondsen werven voor ondersteuning van diverse natuurbeschermingsprojecten. Doel is tijdens de campagne € 500.000 in te zamelen; Q promoten van ecotoerisme op Madagaskar; Q promoten van (biologische) fair-trade producten; 20

Minikameleon

Q mogelijkheden scheppen voor langdurige samenwerking (twinning) tussen individuele dierentuinen en natuurbeschermingsprojecten; Q bedreigde Malagassische soorten onder de aandacht van deelnemende dierentuinen brengen zodat deze daar bij de collectieplanning rekening mee kunnen houden. Bij de keuze van de natuurbeschermingsprojecten die zullen worden ondersteund is rekening gehouden met de doelen van de campagne. Zo wordt onderzoek naar de biodiversiteit of het voorkomen van specifieke soorten ondersteund, maar ook projecten die een bijzonder gebied of diersoort moeten beschermen. Daarnaast worden initiatieven ondersteund die zijn opgezet door de lokale bevolking om bijvoorbeeld ecotoerisme mogelijk te maken of om het verantwoord gebruiken van de natuurlijke hulpbronnen te stimuleren. In totaal zijn 20 projecten geselecteerd en is al circa € 360.000,- toegezegd. Opzet campagne Om de EAZA-campagne tot een succes te maken is het belangrijk dat zo veel mogelijk dierentuinen in Europa meedoen met de campagne. In het verleden zorgde de EAZA voor algemene informatie over de campagne, die de dierentuinen konden verwerken in hun eigen activiteiten. In Nederland werkten de dierentuinen onder de paraplu van de NVD (Nederlandse Vereniging van Dierentuinen) samen om gezamenlijk informatieborden en activiteiten te ontwikkelen. Dit heeft als voordeel dat het minder tijd kost voor de deelnemende dierentuinen en dat het gezicht van de campagne in alle Nederlandse tuinen gelijk was. In andere Europese landen deden met name de kleinere tuinen soms niet mee omdat zij simpelweg de menskracht of financiën niet hadden om veel tijd aan de invulling van de campagne te besteden. Om ook de kleinere tuinen meer mogelijkheden te geven is door de EAZA voor de Madagaskar campagne een compleet educatief informatiepakket ontwikkeld vergelijkbaar met de manier waarop de NVD de campagnes in Nederland opzetten. Zo hebben de educa-

Locals

tors van Blijdorp de informatieborden over de campagne ontworpen. Deze tekst is in vier talen (Engels, Duits, Frans en Nederlands) verspreid onder de dierentuinen en kan direct gebruikt worden om bebording te maken. Daarnaast zijn allerlei ideeën ontwikkeld om aandacht aan de doelen van de campagne te geven. In alle deelnemende Europese dierentuinen zal een fotowedstrijd worden gehouden. Van de winnende foto’s uit elke tuin wordt een rondreizende tentoonstelling samengesteld. Bovendien maken de Nederlandse deelnemers kans op een reis voor 1 persoon naar Madagaskar. Hou de website van Blijdorp in de gaten voor meer details. Tot slot worden in alle tuinen kleurplaten in de vorm van een postkaart verkocht. De kaarten kunnen worden opgestuurd naar Madagaskar, waar radiostations aandacht zullen geven aan de postkaarten. Op deze manier wordt het de Malagassische bewoners duidelijk dat ook in het verre Europa mensen zich betrokken voelen bij de bescherming van de natuur op Madagaskar.

Welke activiteiten heeft Blijdorp? Helaas heeft Diergaarde Blijdorp niet veel Malagassische bewoners. Voor de uitleg over het ontstaan van unieke flora en fauna op eilanden zoals op Madagaskar zullen dieren van andere eilanden worden gebruikt (denk aan de unieke dieren op de Indonesische eilanden). Voor de jeugd is de speurtocht “doe de dodo” ontwikkeld (waarbij de dodo natuurlijk een prachtig voorbeeld is van een specifieke soort die zich op een eiland heeft kunnen ontwikkelen, maar dankzij menselijke invloed tragisch aan zijn einde is gekomen). Voor volwassenen komen er speciale avonden waarop de bamboelemur en andere primaten centraal zullen staan. Daarnaast zal er een speciale info-kar over eilandbewoners >

ZOO’N BOEK

Tekst Jos en Anne Marie Nijkamp Hosman

Over een zeer geil vogeltje ‘Op een mus “Ach” sprak een wijfjesmus te Weert, “was ik maar nooit gesignaleerd in sloppen, stegen en in straten met allerhande onverlaten! Wel zeer waarschijnlijk was ik dan Nog onverlaten door mijn man” ‘

Er is een erg leuk boek verschenen: ‘Mus, natuur & cultuur van de huismus’. Het boekje is verschenen naar aanleiding van ‘De Grote Huismus Tentoonstelling’ in het Natuurhistorisch Museum te Rotterdam (nog te zien tot en met 13 mei 2007 (zie ook: www.nmr.nl)).

worden ingericht die regelmatig op het pleintje bij de bamboelemuren te vinden zal zijn. Uiteraard zullen alle inkomsten van deze acties ten goede komen aan de campagne. Eén van de doelen van de Madagaskar campagne is dat Europese dierentuinen een specifiek project langjarig gaan ondersteunen. Ook Diergaarde Blijdorp wil hier aan meewerken en gaat waarschijnlijk het project Alaotra ondersteunen. In de moerasgebieden rondom het Alaotra meer komen vele specifieke soorten voor waaronder de Alaotra bamboelemur die zich prima heeft aangepast aan een leven in het riet. Het gebied staat echter onder zware druk: bijna 50% van de inwoners van dit gebied zijn kinderen waardoor steeds grotere delen van de moerassen worden drooggelegd of omgevormd in rijstvelden. Het gevolg is dat het hele ecosysteem ontwricht raakt. Hierdoor zijn bijvoorbeeld twee soorten eenden waarschijnlijk al uitgestorven. Om de lokale bevolking bewust te maken van de gevolgen van hun handelswijze op het kwetsbare ecosysteem is een schoolproject ontwikkeld. Hierbij wordt in de vorm van een stripboek duidelijk gemaakt waarom het zo belangrijk is dat het meer en de omliggende moerassen zo veel mogelijk in tact worden gelaten zodat ook in de toekomst mens en dier kunnen samenleven in de Alaotra regio. We zijn zelf recent op Madagaskar geweest en hebben met eigen ogen gezien dat de flora en fauna op het eiland uniek zijn. Wat zijn de lemuren, vogels en kameleons toch fantastisch. Maar al dat moois is alleen in de nationale parken te zien. Daarbuiten is het helaas triest gesteld met het landschap, kunnen de dieren niet overleven en zijn ecologische woestijnen ontstaan. De EAZA-campagne is daarom hard nodig en wordt hopelijk een groot succes!

Het boek verhaalt over de huismus. Hoe dit kleine vogeltje zo’n 40 000 jaar geleden begon aan de uitbreiding van zijn leefgebied vanuit het Nabije Oosten. Daar waar mensen zich vestigden, kwam ook de huismus. En dat vaak in grote aantallen. En daar waar het musje een gebied niet zelf kon koloniseren, hielp de mens: die nam het vogeltje mee naar bijvoorbeeld Australië en Amerika. De huismus deed het vrijwel overal goed. Toch zie je hem weinig terug in boeken, in de kunst en in wapens van ridders of steden. Het vogeltje is te gewoon en heeft te gewone kleuren. Pas vanaf de achttiende eeuw komt de mus voor op platen. Linnaeus begint in die tijd aan de classificatie van de natuur en daar behoort de huismus natuurlijk ook bij. Behalve een tekening van de huismus maakt hij ook wat opmerkingen over het vogeltje. Zo valt hem op dat hij “zeer geil is, hij paart vaak wel twintig keer!” Later worden natuurtekeningen steeds belangrijker en ook kunstzinniger, zodat er toch nog enkele mooie huismuskunstwerken zijn gemaakt. In Nederland maakt de moderne kunstenaar Peter Vos veel tekeningen van huismussen. Omdat er zoveel huismussen zijn veroorzaken ze ook wel eens ‘overlast’. Vaak verzamelen ze zich tot grotere groepen en dan poepen ze heel wat af. En dat vonden de mensen niet erg leuk staan op hun huizen. Vandaar ook de nogal negatieve volksbenaming ‘dakschijter’. Verder eten ze te veel graan en verdrijven andere vogels uit nestgelegenheden. Tot in de jaren twintig van de vorige eeuw, vond dan ook zelfs de Vogelbescherming een zekere beheersing van de aantallen acceptabel. Alles is nu anders. De populatie huismussen is in veertig jaar gehalveerd en het vogeltje is derhalve op de ‘rode lijst’ terecht gekomen, waardoor er nu, gelukkig, internationaal meer aandacht is voor deze mensenvriend. Om een indruk te geven over de dramatische afname van huismussen in Nederland de volgende getallen: in 1979 waren er ongeveer 1,5 miljoen paartjes; nu nog ‘maar’ zo’n 750.000! Over de oorzaken volgen enkele speculaties in het boek. Ook wordt eenieder opgeroepen zijn best te doen de huismus te behouden; onder andere door een vogelvide. Daarnaast leidt de achteruitgang er toe dat de huismus een interessanter object wordt voor serieuze onderzoekers. Hierdoor is nu veel bekend over het belang van een grote zwarte bef voor de mannetjes en is de testikelmassa van de mannetjes uitgebreid gemeten. Weinig aandacht is er volgens het boek daarentegen voor een huismus op postzegels. Wereldwijd zijn er slechts 18 postzegels met een afbeelding van een mus! Ook op geldbiljetten is de huismus zeker niet oververtegenwoordigd: slechts één biljet toont een mus: het Deense 20 Kronen-biljet Al deze informatie, maar dan uitgebreider, en nog veel meer interessante en grappige feiten vindt u in dit vlot geschreven boekje over de huismus. Daarnaast bevat het boek veel mooie illustraties. Wat ons betreft een aanrader. En gaat u dan ook nog een kijken naar de tentoonstelling, waar als één van de pronkstukken de ‘Dominomus’ staat opgesteld. Dit vogeltje kreeg zelfs een eigen logo! (zie afbeelding) Boek: ‘Mus, natuur & cultuur van de huismus’ Samenstelling Peter Müller, met bijdragen van o.a. Midas Dekkers en Peter Vos. Tirion Natuur, 2006. ISBN: 978-90-5210-657-1 prijs: € 17.95 21

v

r

i

e

n

d

e

n

Bernhardine, Yasmin en Anak… Wij komen er aan!

Heeft u int eresse? Dan graag voor 1 april reageren!

Unieke zevendaagse combinatiereis Engeland/Ierland van 14 t/m 20 mei 2007 Tekst en foto’s: Peter Biesta

Blackpool

De Vereniging Vrienden van Blijdorp organiseert van maandagavond 14 mei t/m zondagochtend 20 mei 2007 op verzoek van velen een meerdaagse reis naar Engeland en Ierland. Engeland, het land van sfeer en tradities, is altijd al populair geweest bij onze Vrienden. Deze reis is opgebouwd om twee hoofdmomenten: de enorme dierentuin van Chester en natuurlijk een bezoek aan onze (olifanten)vriendinnen in de mooie tuin van Dublin. Tussen deze twee plaatsen ligt in Noord-Wales de Victoriaanse badplaats Llandudno. De uitvalsbasis van deze reis is dus de leuke badplaats Llandudno. De ‘geboorteplaats’ van Alice in Wonderland en oh zo Brits. Wij verblijven in het goed bekend staande Victoriaanse Hotel Dunoon in het centrum vlakbij de boulevard. De verzorging is deels halfpension en wanneer dat praktisch is logies/ontbijt. Op zowel de heenweg als de terugweg hebben we hutaccommodatie inclusief ontbijt op de Stena Hollandica. Zo hoeven wij tijdens de reis niet van hotel te wisselen. Llandudno is ideaal gelegen voor zowel Chester als Holyhead, de plaats waarvan we op één dag met een hogesnelheidsboot heen en weer naar Dun Laoghaire/Dublin racen. In Chester hebben we de hele dag de tijd om van de dierentuin te genieten. Maar ook de stad Chester is zeker de moeite waard. Deze van oorsprong

22

Romeinse stad, met volledig intacte stadsmuren staat tjokvol met zwart/witte vakwerkhuizen. Chester wordt daarom wel tot de mooiste Engelse steden gerekend. Tussen de twee hoofdmomenten, Dublin en Chester, heeft u een dag helemaal voor u zelf. Voor de echte dierentuinliefhebbers wordt er op die dag nog een excursie georganiseerd naar Blackpool. Ook een grote badplaats met een behoorlijk grote dierentuin. Door de late afvaart in Harwich hebben we nog tijd om op de terugweg de dierentuin van Twycross te bezoeken. Zo kunnen we in totaal vier tuinen bezoeken. De volgende 3(4) tuinen worden bezocht: Q Dublin zoo (Ierland); Q Chester zoo; Q Twycross zoo; Q (Blackpool zoo). De te bezoeken tuinen zijn allemaal vlak. Alleen de tuin van Dublin heeft een iets verhoogde tweede ring. Maar ook daar is het hoogteverschil minimaal. Dus iets minder goed ter been? Geen probleem! Wel zijn er twee lange dagen. Dag 3 naar Dublin en dag 6 naar Twycross/Harwich zijn behoorlijk intensief.

Dublin zoo Mooi gelegen in een groot stadspark vlakbij het centrum van Dublin. En die tuin is leuk! Het gloednieuwe entreecomplex geeft na binnenkomst uitzicht over een meer met daarin in een boog zeven eilanden met primaten. Alles is weelderig groen. Om het meer loopt een wandelpromenade met alle binnenverblijven (inkijk van buitenaf) voor de primaten. Op de iets verhoogde tweede ring is links een pad langs nieuwe verblijven voor grote katten en de mensapen. Aan de rechterzijde zijn de historische gebouwen en….het nieuwe olifantenhuis! Na 13 ha ‘oude’ tuin volgt een tunneltje naar 13 ha ‘nieuwe’ tuin. Het nieuwe gedeelte, eveneens om een meer gebouwd, is helemaal voor Afrikaanse dieren. Alle binnenverblijven voor deze Afrikaanse dieren zijn ‘inkijk’. Hoewel Dublin niet in dezelfde klasse als Blijdorp valt, is zij door haar mooie ligging rond meren in een park een buitengewoon prettige tuin. Chester zoo Deze tuin is nou niet echt bescheiden! Chester zoo laat duidelijk merken dat zij de beste in Engeland is. Toch is daar weinig van gelogen. Al jaren wordt zij uitgeroepen tot de nummer één van de Britse eilanden. Chester zoo heeft dan ook alles. Chester herbergt op 47 ha 6000 dieren en zij hebben er een gewoonte van gemaakt om binnenverblijven zo ruim te maken als de buitenperken in menig andere tuin. De laatste tien jaar is het ene na het andere project gerealiseerd. De vele tropenhuizen hebben één ding gemeen. Een mooie inrichting, een wat loodsachtige aanzien van buiten en daaromheen weer een elegant aangelegde tuin. Het geeft de tuin een rauwe schoonheid. Voorbeelden van deze stijl zijn: ‘Twilight Zone’, ‘Islands in danger/dragons in danger’, ‘Spirit of the Jaguar’ (met binnenverblijven zo groot dat moet u zien om dat te geloven), ‘Elephants of the Asian forest’ en dit jaar het net geopende/nog te openen ‘Realm of the red Ape’. Allemaal don’t miss momenten. Ook ‘Tsavo’ en ‘Bears of the cloud forest’ zijn mooie grote projecten. Zoals in zo veel Engelse tuinen ontbreekt ook hier een groot landhuis niet. >

Chester zoo bezit, geflankeerd door mooie tuinen, het elegante Oakfield House. Chester heeft ook een indrukwekkende collectie. Wat te denken van rode paradijsvogels, Komodovaranen, okapi’s, puntlipneushoorns en voor de echte liefhebber 8 tuatara’s! Ook niet onvermeld mag blijven dat Chester een grootproducent is bij het fokken van de Aziatische olifant. Kortom Chester zoo is geweldig. Twycross zoo Perfect gelegen halverwege Llandudno en Harwich ligt de dierentuin van Twycross. Het beste valt Twycross te omschrijven als een primatentuin. Dit is ook de tuin waar onze gibbon Matang naar toe verhuisd is. De collectie primaten is enorm. De verblijven wat minder. Het is ook de enige tuin van deze reis waar we nog ouderwetse kooien tegenkomen. Hoewel de nadruk op primaten ligt, is het een hele complete dierentuin. We zullen nog moeite hebben om alles in de beschikbare tijd te zien. (Blackpool zoo) Voor de liefhebbers een vierde tuin. Geen stad na Londen trekt zoveel bezoekers als Blackpool. Logisch dat Blackpool een behoorlijke dierentuin heeft. Gebouwd in de zeventiger jaren en daardoor zou het een ruime en moderne tuin moeten zijn. Dat klopt ook wel, nergens kooien, alles royaal bemeten maar….. eenvoudig van

opzet. De laatste jaren is er een masterplan ontwikkeld en deels al uitgevoerd om de tuin te moderniseren. De ‘ingangshangar’ is helemaal verbouwd en geeft toegang tot een onvermijdelijk dinopark. Spectaculair is wel het nieuwe gorilla-eiland. Ook ‘Amazonia’ mag u niet vergeten. Apart is ook dat de olifanten en de reptielen een eigen ‘hangar’ hebben. De tuin van Blackpool heeft zeker niet de klasse van Dublin of Chester, maar voor de liefhebber zeker de moeite waard. Het reisprogramma ziet er als volgt uit: Q Maandagavond 14 mei vertrek om 19.30 uur vanaf het Willemsplein (bij de Spido). Bereikbaar met de metro (uitstappen Leuvehaven) of met de tramlijn 7 (uitstappen op het eindpunt Willemsplein) naar Hoek van Holland. Wij rijden aan boord van de Stena Hollandica en overnachten aan boord in hutaccommodatie. Q Dinsdag 15 mei aankomst in Harwich en een reisdag naar Llandudno (NoordWales). In de namiddag aankomst en inchecken in Hotel Dunoon voor de komende vier dagen. ‘s-Avonds een gezamenlijk diner. Q Woensdag 16 mei een lange en intensieve dag! Een combinatie van bus - hogesnelheidsboot - bus naar de dierentuin van Dublin v.v.

Q Donderdag 17 mei (Hemelvaartsdag) een vrije dag in Llandudno met mogelijkheden om de stadjes Bangor of Chester te bezoeken. Facultatieve excursie naar de dierentuin van Blackpool (richtprijs €15). Q Vrijdag 18 mei de hele dag bezoek aan de dierentuin van Chester. Evt. een combinatie van zoo/city mogelijk. ’s-Avonds een gezamenlijk diner in ons hotel in Llandudno. Q Zaterdag 19 mei vertrek naar de dierentuin van Twycross en in de loop van de middag door naar Harwich. Diner onderweg in een wegrestaurant (eigen kosten) en ’s-avonds inschepen aan boord van de Stena Hollandica. Overnachting aan boord in hutaccommodatie. Q Zondag 20 mei aankomst in Hoek van Holland en aansluitend door naar Rotterdam met een geplande aankomst van 9.15 uur. Kosten € 675,- gebaseerd op een arrangement in een 2-persoonskamer. Nietleden betalen € 33,- extra en zijn daarmee automatisch lid voor het komende jaar. Voor een 1 persoonskamer en een eigen hut geldt een toeslag van € 75,-. >

Chester 23

Chester

In de reissom zijn begrepen: Q Vervoer per eigen touringcar van Rotterdam – Llandudno v.v. en de excursies genoemd in het programma m.u.v. 17 mei. Q Overtocht met de Stena-line Hoek van Holland – Harwich in een binnenhut op basis van logies/ontbijt v.v. Q Overtocht met de Stena-line Holyhead – Dun Laoghaire v.v. Q Lokale belastingen, tol, parkeergelden. Q Vier nachten in Hotel Dunoon in Llandudno op basis van logies/ontbijt. Q Twee keer diner in Hotel Dunoon op 15 mei en 18 mei. Q Toegang tot de drie dierentuinen conform het programma. Q Een busboek. Niet inbegrepen zijn: Q Overige maaltijden; Q Persoonlijke uitgaven; Q Fooi voor de chauffeur; Q Persoonlijke verzekeringen zoals annuleringsverzekering, reis en/of ongevallenverzekering.

24

Chester

Llandudno

Wat is verder van belang Zoals altijd geldt in de bus een rookverbod. Er wordt onderweg regelmatig gestopt voor rook/rustpauzes. Niemand kan aanspraak maken op een vaste plaats in de bus. Voor deze reis dient u te beschikken over een geldig paspoort of een geldige Europese I.D-kaart (blauw/wit creditcardformaat). Het minimum aantal deelnemers is 25. Er is dit keer een maximum aantal van 40 deelnemers voor meer privacy. Het bestuur van de Vereniging Vrienden van Blijdorp behoudt zich het recht voor de reis eenzijdig te annuleren als er gewichtige redenen zijn. Het door u betaalde voorschotbedrag zal in dat geval aan u worden teruggestort onder inhouding van € 15 reserverings- en administratiekosten. Als de reis volgeboekt is wordt wel het gehele bedrag teruggestort. Boeken van deze reis Indien u belangstelling heeft voor deze reis, verzoeken wij u voor 1 april aanstaande € 150 p.p. als eerste aanbetaling (tevens bewijs van boeking) over te

Blackpool

maken naar postbankrekening 20.71.059 t.n.v. Vereniging Vrienden van Blijdorp, Vroesenlaan 28-A, 3039 DV Rotterdam onder vermelding van ‘Engeland’, alsmede uw telefoonnummer. Als u een 1-persoonskamer wenst dient u dit aan te geven met de code 1-P. Boekt u gescheiden maar reist u samen vermeldt dan de naam van de kamergeno(o)t(e). Bent u alleenreizend en wilt u wilt u de 1-persoonskamertoeslag vermijden, dan kunt u dat met de code ‘Ind’ kenbaar maken. De reiscoördinator zal dan kijken of een kamerdeling met iemand van het gelijke geslacht mogelijk is. Lukt dit niet dan wordt alsnog een 1-persoonskamer geboekt en in rekening gebracht. Indeling gebeurt op eigen risico. Op 1 april besluit het bestuur of de reis doorgaat. U wordt daarvan zo spoedig mogelijk op de hoogte gebracht. Ook ontvangt u dan nadere informatie over de reis. Het is niet mogelijk de eerste aanbetaling terug te storten voor afmeldingen die na 1 april zijn ontvangen. Voor meer informatie over deze reis kunt u zich wenden tot Peter Biesta (zie colofon)

Stukje Andes voor onze poedoefamilie en cavia’s Zuid Amerika krijgt er weer een mooi stuk bij. Recht tegenover de in aanbouw zijnde volière voor de ibissen en ara’s komt een verblijf voor poedoes en cavia’s. In nummer 3 van het Vriendennieuws 2006 schreef Theo over de poedoes. In het vorige nummer stond een artikel over cavia’s. Nu zitten de poedoes nog in het verblijf naast de pinguïns bij de ‘oude’ ingang. Naar verwachting verhuizen ze op 28 april (ALV!) naar hun nieuwe onderkomen.

Tekst: Gerda Nijssen

Er komt een heuvel die lijkt op de bergen van de Andes waar poedoes oorspronkelijk vandaan komen. Daar kunnen ze naar hartelust klauteren tussen struiken en rotsen. De afscheiding met het publiek wordt gevormd door het einde van een beek die van de heuvel af stroomt. Daarmee voorkom je dat er een hek nodig is, vertelt Angela Glatston mij. Angela heeft het idee geleverd voor het ontwerp. De vicuna’s en nandoes gaan hun nachtverblijf delen met de poedoes. De poedoes krijgen drie boxen aan de linkerkant en de vicuna’s en nandoes drie aan de linkerkant. Dichtbij elkaar maar zonder elkaar te zien, denk ik. >

Poedoe - foto: Rob Doolaard Poedoe - foto: Vladimir Motjeka

25

Door met een heuvel te werken heb je mooie zichtlijnen waar de dieren voldoende dekking hebben om zich veilig te voelen, maar het bezoek ze toch kan zien. Hun nachtverblijven zijn niet meer dan boxen waar ze kunnen schuilen tegen regen of harde wind. Het zijn dieren die gewend zijn om in ons klimaat buiten te zijn. Een beetje wind en regen deert hen niet. Om hen tegen warme zon te beschutten staan er lage struiken waar ze zich lekker onder kunnen verstoppen. Verspreid over de heuvel komen verharde plekken waar de poedoes hun hoeven op kunnen slijpen. De poedoes zijn nieuwsgierige dieren die altijd even om het hoekje komen kijken, als je voor hun verblijf staat. Vaak liggen ze op de uitkijk voor hun binnenhok. Of de twee vrouwtjes en het mannetje kuieren rustig rond. Uitbreiding van de groep staat voor-

Poedoe - foto: Anneke Oberman

lopig niet in de planning. In het wild leven poedoes als paartje, een mannetje met een vrouwtje samen. Zonen en dochters worden als ze volwassen worden door het mannetje verjaagd en moeten een eigen familie gaan vormen. Onderaan de heuvel komt een verblijf dat gedeeld wordt door wilde en tamme cavia’s. Ze zijn van elkaar te onderscheiden doordat de wilde soort die Blijdorp heeft, (halve) zwemvliezen hebben en de tamme niet. De zwemvliezen hebben deze wilde cavia’s nodig omdat ze in moerasachtige gebieden voorkomen. Beide soorten zijn grijsbruin. In het nieuwe verblijf kunnen de bezoekers ze van dichtbij bekijken op een pad dat de heuvel oploopt naast de beek tussen poedoe en cavia verblijf. Een laag hek van ongeveer 40 cm. zorgt voor een afscheiding. De cavia’s staan nu nog achter de schermen, klaar om te verhuizen naar de Rotterdamse Andes. Menig kind zal er straks vertederd naar kunnen kijken. Ik vraag me af of ze op hun nieuwe heuvel zullen gaan fluiten bij gevaar zoals ze in de Andes doen? Het hele verblijf is circa 300 m² en zal omzoomd worden door lage en middelhoge struiken. Er komen twee kijkplekken, één onderaan de heuvel en een vlonder wat hoger op de heuvel. Robert van Herk heeft voor ons een impressie getekend die u een idee geeft, hoe u vanaf een van de kijkplekken de dieren gade kunt slaan. De Vrienden van Blijdorp financieren het nieuwe verblijf met een schenking dankzij de bijdragen van alle Vrienden. 26

(26 oktober 2006-2 januari 2007)

m

u

t

a

t

i

e

s

Dwergnijlpaard - foto: Peter van Norde

In deze rubriek vindt u delen van de mutatielijst van de Diergaarde. Voor deze lijst is gebruik gemaakt van diverse (interne) Blijdorp-uitgaven. Er kan dus tussentijds het een en ander zijn veranderd. Ook kunnen dieren zich (niet zichtbaar voor publiek) achter de schermen bevinden. De meest actuele lijst vindt u op het mededelingenbord op het voorplein tegenover de flamingo’s. Op verzoek geven we met ingang van dit nummer aan of het een mannetje (het eerste cijfer) of een vrouwtje (het tweede cijfer) betreft, of dat het geslacht nog niet bekend is (het derde cijfer). Voorbeeld: 1.1.0 Leeuw = Twee leeuwen, één mannetje en één vrouwtje. Geboren Geboren 01-01/0.0.5 gestreepte brandingsbaars, 11-12/0.0.1 dwergnijlpaard (vader Leipi, moeder Monica), 06-12/0.0.1 kuifhert (Simone), 2011/0.0.1 Scheepmakers kroonduif, 18-11/0.0.1 vosmangoeste (al ca. 1 maand oud), 16-11/0.1.0 netgiraffe (Esta, vader Fehari, moeder Marianne), 13-11/0.0.1 Gilamonster, 12-11/0.0.1 Gilamonster, 0711/0.0.1 colobusaap, 02-11/0.0.1 manenduif Gestorven Gestorven 02-01/0.1.0 nandoe, 30-12/0.0.1 Berberpad, 19-12/1.0.0 zwartnekvruchtenduif, 14-12/0.1.0 Indische antilope, 11-12/1.0.0 koningspinguïn, 08-12/1.0.0 blaublau, 30-11/1.0.0 addax, 30-11/1.0.0 ridderanolis, 28-11/1.0.0 Szechuan-takin, 27-11/1.0.0 Arabische oryx, 19-11/1.0.0 neushoornleguaan, 18-11/1.0.0 Vietnamees sikahert, 15-11/0.1.0 banteng (Jannie), 14-11/1.0.0 swiftvos, 13-11/1.0.0 rode wouw, 28-10/0.0.1 Europese otter, 27-10/0.1.0 reuzenpantsergordelstaart, 26-10/0.1.0 manoel

Gilamonster - foto: Yvonne Raaijmakers

Gearriveerd 22-12/0.1.0 bonte varaan, 08-12/0.1.0 serval (uit Opole, Polen), 0812/2.0.0 lepelaar (uit Artis), 08-12/ 0.0.4 blauwzwarte naaktslak (uit Artis), 02-12/1.0.0 zwartnekvruchtenduif, 01-12/2.2.0 groenhelmtoerako, 01-12/1.1.0 Braziliaanse rode tangara, 01-12/1.1.0 choco toekan, 01-12/ 2.1.0 zwarte oropendola, 01-12/2.0.0 Himalayaglansfazant, 30-11/0.0.11 gorgoon (uit Frankrijk), 25-11/0.0.2 anemoonvisje, 25-11/0.0.1 fluweelkoraalvis, 24-11/0.0.2 blauwgele ara (van NOP), 24-11/ 0.0.1 geelvleugelara (van NOP), 24-11/2.2.0 zwartnekvruchtenduif, 23-11/0.0.7 goudbrasem (uit Harderwijk), 16-11/0.1.0 Amoerpanter (Cleopatra, uit Kopenhagen), 14-11/1.1.0 gele kwikstaart, 14-11/ 1.1.0 veldleeuwerik, 14-11/1.1.0 Europese tapuit, 14-11/1.1.0 Europese hop, 14-11/3.4.1 Europese bijeneter, 14-11/0.0.6 ringmus, 09-11/0.1.0 netgiraffe (Trudi uit Karlsruhe), 06-11/ 0.0.1 Chinese wolhandkrab, 02-11/0.1.0 sperweruil Verzonden Verzonden 08-12/1.0.0 netgiraffe (Sero, naar Amersfoort), 08-12/0.2.0 emoe, 24-11/0.0.1 Europese oehoe (naar NOP), 23-11/6.4.0 prairiehondje (naar Jeruzalem), 23-11/1.0.0 jagoearoendi (naar Papiliorama, Zwitserland), 23-11/0.1.4 grootooropossum (naar Papiliorama, Zwitserland), 14-11/0.1.0 Alaotra-bamboemaki (naar Szeged, Hongarije), 13-11/0.2.0 Gilamonster (terug naar Burgers’ Zoo, Arnhem), 1211/0.1.0 zwartnekvruchtenduif (naar Avifauna), 12-11/1.0.0 uilnachtzwaluw (naar Avifauna), 06-11/ 0.0.8 gestreept zeepaardje (naar Antwerpen), 26-10/2.1.0 prairiehondje (naar Bochum, Duitsland)

Manenduif - foto: Anneke Oberman

27

c

o

l

o

f

o

n

29e jaargang, nummer 1, oplage: 6500 Vereniging Vrienden van Blijdorp Sonoystraat 6a, 3039 ZT Rotterdam

Heeft u nog oude briefjes van vijf, tien, vijfentwintig of meer gulden? Investeer het in een nieuw ijsberenverblijf! U kunt al uw oude geld inleveren bij de Vriendenwinkels. Zij zullen het omwisselen in Euro’s voor ons jubileumgeschenk ter gelegenheid van 150 jaar Diergaarde Blijdorp: een prachtig ijsberenverblijf.

Agenda Zondag 11 maart 2007 11.00-12.30 uur Stefan Timmermans: Zwarte paardantilopen in Zuid-Afrika Zaterdag 21 april 2007 Voorjaarsreis naar Wuppertal Zaterdag 28 april 2007 Algemene Ledenvergadering 2007. Let op: Aanvang 14.00 uur!!! Maandag 14 mei t/m zondag 20 mei 2007 Meerdaagsereis naar Engeland/Ierland

De lezing wordt gehouden in het Eauditorium in het Oceanium. Vrienden hebben op de genoemde data tot aanvang van de bijeenkomst, en op vertoon van hun lidmaatschapskaart voor het betreffende jaar, gratis toegang tot de Diergaarde. Er is niet meer dan één introducé per lid toegestaan. U kunt bij de koffie-balie van de Vrienden in het Eauditorium uitrijkaarten kopen. Zaal open om 10.30 uur.

Rectificatie In Vriendennieuws 2006-4 stond een foutje. De op blz. 9 afgebeelde kraanvogel is geen Mantsjoerijse, maar een witnekkraanvogel. Dank aan alle leden die ons op dit foutje hebben gewezen.

Vriendennieuws is een uitgave van de Vereniging Vrienden van Blijdorp en verschijnt vier maal per jaar. De Vereniging Vrienden van Blijdorp stelt zich ten doel: “Het in zo breed mogelijke zin ondersteunen van Diergaarde Blijdorp”. De jaarlijkse minimale contributie bedraagt € 33,-, waarvoor de leden 4 keer per jaar het verenigingsorgaan Vriendennieuws ontvangen, alsmede 2 gratis toegangsbewijzen voor Diergaarde Blijdorp in Rotterdam. Bovendien worden de leden in staat gesteld deel te nemen aan diverse activiteiten, die speciaal voor hen georganiseerd worden, zoals excursies en lezingen. Secretariaat: K. van Leeuwen, Sonoystraat 6a, 3039 ZT Rotterdam Vriendenfoon: 010 - 467 66 37 Vriendenfax: 010 - 467 66 37 Email: [email protected] Postbank: 13 57 803 IBAN: NL88 PSTB 0001 3578 03 BIC: PSTBNL21 Bank: Fortis bank nr: 98.55.33.099 Reizen: P. Biesta, Vroesenlaan 28A, 3039 DV Rotterdam Telefoon: 010-4664998 (vanaf 18.00 uur) Email: [email protected] Promotieteam: Fam. H. Gerritse, Sourystraat 1d, 3039 SR Rotterdam Telefoon: 010 - 466 36 82 Telefoon Vriendenwinkel: 010 - 4431431 tst 220 (oude winkel) en 250 (nieuwe winkel) Mobiel: 06-40323077 Postbank: 62 17 917 Redactie-adres Vriendennieuws: M. Kreuger, hoofdredacteur Goudsesingel 235d, 3031 EL Rotterdam Email: [email protected] Redactie-medewerkers: J. Breedijk, M. van Leeuwen-Maat, A. Peters, A. Schouten, G. Nijssen T. van de Velde, T. Vermeulen Vormgeving en druk: Argus, Rotterdam Vrienden van Blijdorp op Internet: Website: http://www.vriendenvanblijdorp.nl Redactie Website: A. Gelderblom Samenstelling Verenigingsbestuur: Voorzitter C.M. Groenhorst Vice-voorzitter M. Kreuger Secretaris K. van Leeuwen Tweede secretaris S. Noordijk Penningmeester A.M. Bos Leden H. Gerritse - Promotie P. Biesta - Reizen ISSN: 1568-3400

Adresgegevens Blijdorp Diergaarde Blijdorp, Abraham van Stolkweg, Rotterdam Bezoekersinformatie: 010-4431495 Postadres: Postbus 532, 3000 AM Rotterdam Openingstijden: Het gehele jaar, iedere dag geopend! Wintertijd: 09.00 tot 17.00 uur. Zomertijd: 09.00 tot 18.00 uur

Artikelen geschreven door derden vertegenwoordigen de mening van de auteur en niet noodzakelijkerwijs die van de redactie. De redactie behoudt zich het recht voor artikelen in te korten of te weigeren. Toegezonden foto’s kunnen met vermelding van de naam van de fotograaf rechtenvrij gebruikt worden ten behoeve van activiteiten zonder winstoogmerk van de Vereniging Vrienden van Blijdorp. Tenzij schriftelijk anders wordt aangegeven worden toegezonden foto’s opgenomen in het fotoarchief van de Vereniging Vrienden van Blijdorp en aldus niet geretourneerd.