5/28/13
Obesitas: prevalentie, risico s, behandeling en preventie Ellen E Blaak Professor in Physiology of fat metabolism Department of Human Biology NUTRIM School for Nutrition, Toxicology and Metabolism Maastricht University Medical Centre The Netherlands
Department
Overzicht • Obesitas en diabetes nemen epidemische proporties aan • Hoe ontstaat obesitas en de gerelateerde gezonheidsrisico s? • Risicofactor voor andere ziekten • Preventie/behandeling van obesitas en gezondheidscomplicaties: voeding en lichamelijke aktiviteit Department of Human Biology
De prevalentie van obesitas en type 2 diabetes mellitus neemt toe
Department
1
5/28/13
Obesity Trends* Among U.S. Adults BRFSS, 1985 (*BMI ≥30, or ~ 30 lbs. overweight for 5 4 person)
No Data
<10%
10%–14%
Department
Obesity Trends* Among U.S. Adults BRFSS, 1986 (*BMI ≥30, or ~ 30 lbs. overweight for 5 4 person)
No Data
<10%
10%–14%
Department
Obesity Trends* Among U.S. Adults BRFSS, 1987 (*BMI ≥30, or ~ 30 lbs. overweight for 5 4 person)
No Data
<10%
10%–14%
Department
2
5/28/13
Obesity Trends* Among U.S. Adults BRFSS, 1988 (*BMI ≥30, or ~ 30 lbs. overweight for 5 4 person)
No Data
<10%
10%–14%
Department
Obesity Trends* Among U.S. Adults BRFSS, 1989 (*BMI ≥30, or ~ 30 lbs. overweight for 5 4 person)
No Data
<10%
10%–14%
Department
Obesity Trends* Among U.S. Adults BRFSS, 1990 (*BMI ≥30, or ~ 30 lbs. overweight for 5 4 person)
No Data
<10%
10%–14%
Department
3
5/28/13
Obesity Trends* Among U.S. Adults BRFSS, 1991 (*BMI ≥30, or ~ 30 lbs. overweight for 5 4 person)
No Data
<10%
10%–14%
15%–19%
Department
Obesity Trends* Among U.S. Adults BRFSS, 1992 (*BMI ≥30, or ~ 30 lbs. overweight for 5 4 person)
No Data
<10%
10%–14%
15%–19%
Department
Obesity Trends* Among U.S. Adults BRFSS, 1993 (*BMI ≥30, or ~ 30 lbs. overweight for 5 4 person)
No Data
<10%
10%–14%
15%–19%
Department
4
5/28/13
Obesity Trends* Among U.S. Adults BRFSS, 1994 (*BMI ≥30, or ~ 30 lbs. overweight for 5 4 person)
No Data
<10%
10%–14%
15%–19%
Department
Obesity Trends* Among U.S. Adults BRFSS, 1995 (*BMI ≥30, or ~ 30 lbs. overweight for 5 4 person)
No Data
<10%
10%–14%
15%–19%
Department
Obesity Trends* Among U.S. Adults BRFSS, 1996 (*BMI ≥30, or ~ 30 lbs. overweight for 5 4 person)
No Data
<10%
10%–14%
15%–19%
Department
5
5/28/13
Obesity Trends* Among U.S. Adults BRFSS, 1997 (*BMI ≥30, or ~ 30 lbs. overweight for 5 4 person)
No Data
<10%
10%–14%
15%–19%
≥20%
Department
Obesity Trends* Among U.S. Adults BRFSS, 1998 (*BMI ≥30, or ~ 30 lbs. overweight for 5 4 person)
No Data
<10%
10%–14%
15%–19%
≥20%
Department
Obesity Trends* Among U.S. Adults BRFSS, 1999 (*BMI ≥30, or ~ 30 lbs. overweight for 5 4 person)
No Data
<10%
10%–14%
15%–19%
≥20%
Department
6
5/28/13
Obesity Trends* Among U.S. Adults BRFSS, 2000 (*BMI ≥30, or ~ 30 lbs. overweight for 5 4 person)
No Data
<10%
10%–14%
15%–19%
≥20%
Department
Obesity Trends* Among U.S. Adults BRFSS, 2001 (*BMI ≥30, or ~ 30 lbs. overweight for 5 4 person)
No Data
<10%
10%–14%
15%–19%
20%–24%
≥25%
Department
Obesity Trends* Among U.S. Adults BRFSS, 2002 (*BMI ≥30, or ~ 30 lbs. overweight for 5 4 person)
No Data
<10%
10%–14%
15%–19%
20%–24%
≥25%
Department
7
5/28/13
Obesity Trends* Among U.S. Adults BRFSS, 2003 (*BMI ≥30, or ~ 30 lbs. overweight for 5 4 person)
No Data
<10%
10%–14%
15%–19%
20%–24%
≥25%
Department
Obesity Trends* Among U.S. Adults BRFSS, 2004 (*BMI ≥30, or ~ 30 lbs. overweight for 5 4 person)
No Data
<10%
10%–14%
15%–19%
20%–24%
≥25%
Department
Obesity Trends* Among U.S. Adults BRFSS, 2005 (*BMI ≥30, or ~ 30 lbs. overweight for 5 4 person)
No Data
<10%
10%–14%
15%–19%
20%–24%
25%–29%
≥30%
Department
8
5/28/13
Obesity Trends* Among U.S. Adults BRFSS, 2006 (*BMI ≥30, or ~ 30 lbs. overweight for 5 4 person)
No Data
<10%
10%–14%
15%–19%
20%–24%
25%–29%
≥30%
Department
Obesity Trends* Among U.S. Adults BRFSS, 2007 (*BMI ≥30, or ~ 30 lbs. overweight for 5 4 person)
No Data
<10%
10%–14%
15%–19%
20%–24%
25%–29%
≥30%
Department
Obesity Trends* Among U.S. Adults BRFSS, 2008 (*BMI ≥30, or ~ 30 lbs. overweight for 5 4 person)
No Data
<10%
10%–14%
15%–19%
20%–24%
25%–29%
≥30%
Department
9
5/28/13
Obesity Trends* Among U.S. Adults BRFSS, 2009 (*BMI ≥30, or ~ 30 lbs. overweight for 5 4 person)
No Data
<10%
10%–14%
15%–19%
20%–24%
25%–29%
≥30%
Department
Obesity Trends* Among U.S. Adults BRFSS, 2010 (*BMI ≥30, or ~ 30 lbs. overweight for 5 4 person)
No Data
<10%
10%–14%
15%–19%
20%–24%
25%–29%
≥30%
Department
Situatie Nederland BMI>25 kg/m2
BMI>30 kg/m2
Department
10
5/28/13
Prevalen(e)overgewicht)jongens) 25
Ove rge wicht 2010 Ove rge wicht 1997 Ove rge wicht 1980
Percentage overgewicht (%)
20
15
10
5
0 1
2
3
4
5
6
7
8
9
10
11
12
13
14
15
16
17
18
19
20
21
Leeftijd (jaren)
Department
Prevalen(e)overgewicht)meisjes) Prevalentie overgewicht bij meisjes (NL)
25
Overgewicht 2010 Overgewicht 1997 Overgewicht 1980
Percentage overgewicht (%)
20
15
10
5
0 1
2
3
4
5
6
7
8
9
10
11
12
13
14
15
16
17
18
19
20
21
Leeftijd (jaren)
Department
Department
11
5/28/13
Genen, leefstijl en obesitas:
de Pima indianen o traditionele leefstijl: NW Mexico" o moderne leefstijl: Arizona, USA" gematched voor leeftijd en geslacht: o BMI 24.9 kg/m2 vs. 33.4 kg/m2" o Diabetes 8.5 % vs. 41%" (Ravussin et al., Diabetes Care, 1994)! Department
Laag risico vrouwen in Nurses Health Study (3% of cohort)" – – – – –
Geen rokers BMI under 25 Matig actief voor tenminste 30 min per dag ½ alcoholische consumptie per dag Bij de hoogste 40% voor een voeding: • Hoog in vezel • Hoog in visolievetzuren • hoog in meervoudig overzadigde vetzuren/laag in verzadigde vetzuren • Laag in glycemische index
Stampfer et al NEJM 2000 Department
Ontwikkeling van obesitas: energiebalans intake
expenditure energy balance: stable body weight
negative balance: body weight loss
positive balance: body weight gain
Department
12
5/28/13
Regulatie van lichaamsgewicht Inname: 920.000 kcal/jaar
520.000 kcal/80kg
Gebruik: 920.000 kcal/jaar
Department
Regulatie van de voedselinname
Department
Regulatie van het energiegebruik
Department
13
5/28/13
Maakt het uit waar energie vandaan komt?
• Voor gewichtverlies niet veel
Department
Gemiddeld gewichtverlies voor 649 personen op een laag vet (gevulde bolletjes) of een hoog vet dieet (open bolletjes)
0
W o
Weight loss (kg)
W o W o
-2
W o W o W
-4
o
W o W o
W o
-6
W o
0
1
2
3
4
5
6
7
8
9
W o
10
Week Number
Department
Maakt het uit waar energie vandaan komt?
• Voor gewichtverlies niet veel: energiebeperking bepaalt negatieve energiebalans en gewichtsverlies • Onder dagelijkse leefomstandigheden of perioden van gewichtstoename wel: hoog vet dieet stimuleert teveel eten Department
14
5/28/13
Hoge vetinname stimuleert positieve energiebalans
Department
Regulatie van lichaamsgewicht... ....en als het fout gaat
In Nederland: 200 nieuwe gevallen van diabetes per dag!
Department
Chronisch metabole ziekten" • 60% van de wereldbevolking heeft overgewicht (2.2 billion) of obesitas (1.1 billion) in 2030 (Kelly et al, IJO, 2008) • 44 % van de diabetes last, 23% van de last van hart- en vaatziekten en ongeveer 7-41% van bepaalde typen kanker worden toegeschreven aan overgewicht en obesitas (WHO, 2012) • Wereldwijd: meer dan 100 miljoen volwassen met diabetes • Verwachte aantallen in 2030 = 366 milljoen (Wild, 2004) Department of Human Biology
15
5/28/13
Obesitas gaat gepaard met gezondheidsrisico s
Vetophoping rond heupen Hoog suiker (glucose)/insuline Verstoorde bloedlipiden: high LDL-cholesterol, low HDL cholesterol, hoge triglyceriden Hoge bloeddruk Department
Vetopslag in organen leidt tot diabetes
vet
Department
Magnetische resonantie beeldvorming
PCr
ATP pi -5
0
5 ppm
10
15
Niet-invasief bepalen van vet en energie in weefsels Department
16
5/28/13
Onderzoek naar de onderliggende mechanismen
Department
Vetweefsel geeft ook hormonen af
ADIPOKINES VETCELLEN
Department
Voeding
genen
OBESITAS
ADIPOKINES VETCELLEN
Department
17
5/28/13
Leptine • Product of Ob gene • Leptin deficient mouse (Ob/Ob): - teveel eten - Obesity - Onvruchtbaarheid - Diabetes • Leptine toediening verbetert deze omstandigheden Department
Leptin treatment: the solution for obesity?
N ely t a n ortu Unf
!! OT!
Department
Balans van darmbacterien in gezondheid en ziekte
Firmicutes Bacteroidetes
Normale Energie Balans, Insuline Gevoeligheid, geen diabetes Department
Firmicutes
Bacteroidetes
Obesitas, Insuline Resistentie, Diabetes
Gordon JI. Nature
18
5/28/13
• Special Article
Myths, Presumptions, and Facts about Obesity
Krista Casazza, Ph.D., R.D., Kevin R. Fontaine, Ph.D., Arne Astrup, M.D., Ph.D., Leann L. Birch, Ph.D., Andrew W. Brown, Ph.D., Michelle M. Bohan Brown, Ph.D., Nefertiti Durant, M.D., M.P.H., Gareth Dutton, Ph.D., E. Michael Foster, Ph.D., Steven B. Heymsfield, M.D., Kerry McIver, M.S., Tapan Mehta, M.S., Nir Menachemi, Ph.D., P.K. Newby, Sc.D., M.P.H., Russell Pate, Ph.D., Barbara J. Rolls, Ph.D., Bisakha Sen, Ph.D., Daniel L. Smith, Jr., Ph.D., Diana M. Thomas, Ph.D., and David B. Allison, Ph.D.
N Engl J Med 2013; 368:446-454
-Regularly eating (vs skipping) breakfast is protective against obesity -Large rapid weight loss is associated with poorer long term weight outcomes than is low, gradual weight loss -Breast feeding is protective against obesity -Diets very efficiently reduce weight, but trying to go on a diet or recommending that someone goes on a diet generally does not work in the long term -Snacking contributes to weight gain and obesity -Provision of meals and use of mealreplacement products promotes greater weight loss -Regardless of body weight or weight loss, an increased level of exercise increases health Department
Leefstijl en de preventie van diabetes
Leeftijd
Normale glucose tolerantie"
Gestoorde glucose tolerantie" Gevast < 7.0 mmol/l" 2h: 7.8 ≤ x < 11.1 mmol/l"
Overgewicht " Leefstijl "
Insuline resistentie" ß-cel dysfunctie"
Genen" Type 2 diabetes Department
Lifestyle intervention Diet (guidelines healthy nutrition) and physical activity: ! Fat reduction, in particular of saturated fat ! Decrease in glycemic index ! Increase in dietary fibre content ! Moderate reduction in body weight (5-10%) ! Increase in moderate intensity physical activity
" " Department
19
5/28/13
Leefstijlinterventies wereldwijd
Department
Leefstijlinterventies wereldwijd
1993 1996 1999
Finland Nederland Amerika
Department
Finnish Diabetes Prevention Study" • 522 subjects with IGT • Individual guidance – Diet (reduction fat intake, increase dietary fibre – Physical activity Follow-up 3.2 y"
Department
20
5/28/13
Finnish Diabetes Prevention Study" Intervention
• Risk of Diabetes reduced by 58%! "
Control
25%
23%
20%
(17-29 CI)
15%
11%
10%
(6-15 CI)
5% 0% % with diabetes
Reduction in serum triglycerides and blood pressure after 1 y in intervention group. Tuomilehto J et al. N Engl J Med
Department
Study on lifestyle intervention and impaired glucose tolerance Maastricht" ! 2820 subjects were screened with OGTT for eligibility ! Originally, 150 IGT subjects were randomized in 2 groups: intervention, control (in year 2 an additional 36 subjects), ! Follow-up; 6 y, study in completed by now ! Primary outcome variable glucose tolerance: Can lifestyle intervention prevent the worsening of glucose tolerance in impaired glucose tolerant subjects? "
Department
SLIM: selectie proefpersonen Selectie uit cohort Exclusie
Inclusie
Diabetes Ziekte / medicatie die glucose metabolisme of leefstijl-interventie beinvloeden
Gevaste glucose <7.0 mmol/l
2x OGTT
2-Hr glucose ≥7.8 mmol/l ‘Impaired Glucose Tolerant’
SLIM populatie n=147 Interventie groep
Controle groep
Department
21
5/28/13
SLIM studie proefpersoon karakteristieken voor de start v/d studie Start vd studie
INT
CON
N (man/vrouw)
74 (38/36)
73 (37/36) 58.8*
Leeftijd
(years)
55.0
Gewicht
(kg)
86.8
84.1
Middel
(cm)
103.6
103.6
VO2 max
(l/min)
2.2
2.1
Gevast glucose
(mmol/l)
6.0
5.9
2h glucose
(mmol/l)
8.9
8.8
Gemiddelde. * p= 0.001 (Student's t-test).
Department
Study design HIGH-RISK IGT GROUP INTERVENTION GROUP Dietary intake acc. to gen. recommendations Weight reduction (5-10%)
CONTROL GROUP General information regarding healthy diet & exercise
Increase physical activity (5 days/week) Exercise sessions (aerobic/resistance) Individual dietary and exercise counseling every 3 months
Department
Voedingsadviezen Koolhydraten ± 55 En% max. 15-25 En% mono/disaccharides Vet < 30-35 En% vet < 10 En% verzadigd vet < 33 mg/MJ cholesterol, max. 300 mg/dag Eiwitten 10-15 En% ± 0.8 g/kg lichaamsgewicht Vezels ≥ 3g/MJ vezels Department
22
5/28/13
Voedingsadviezen in de praktijk maanden 0/12
3
6
9
3-daags voedingsdagboek Persoonlijk gesprek met diëtiste 30-60 minuten > 3 haalbare doelen voor komende 3 maanden Informatie over 1 thema Department
Voedingsadviezen in de praktijk
0/12
3
6
9
Groepsbijeenkomst bestaande uit ± 10 personen Voedingstriviant Vis Etiketten lezen Uit eten Resultaten v/d studie Department
Beweging algemene ‘gezonde’ richtlijnen
30 min/dag, 5 dagen/week matig intensief
individueel advies op maat 4x per week speciaal programma sportcentrum universiteit
Department
23
5/28/13
Beweging leefstijl advies naar algemene ‘gezonde’ richtlijnen
Sport programma
Avondwandeling Department met toestemming
SLIM jaarlijkse metingen
Jaarlijkse metingen •
Orale Glucose Tolerantie Test
•
Fiets test voor aerobe fitheid
•
gewicht, BMI, middel/heup
•
bio-impedantie, Huidplooi
•
bloeddruk, ECG
•
bloed lipide profiel
•
vragenlijsten
•
3-daags voedings- & bewegingsdagboek
Department
met toestemming
SLIM resultaten na 4-6 jaar
Totale vet-inname con int
Department
24
5/28/13
SLIM resultaten na 4-6 jaar
Totale vet-inname con int
Koolhydraten
Verzadigd vet
p<0.001
p=0.002
Department
SLIM resultaten na 4-6 jaar
Totale vet-inname con int
VO2 max int con
Department
SLIM resultaten na 4-6 jaar
Gewicht
Totale vet-inname con
int
int
con
VO2 max int con
Department
25
5/28/13
SLIM resultaten na 4-6 jaar
Gewicht
Totale vet-inname con
int
int
con
2h plasma glucose
VO2 max int
con int
con
Department
Diabetes incidentie
Aantal mensen met diabetes
Diabetes incidentie
Jaren na start interventie
Relatief risico diabetes 0.53, p=0.04 Department
Lifestyle intervention prevents metabolic syndrome: sub analyses in SLIM
Nutrition, Metabolism and Cardiovascular Diseases null 2013 null
Department
26
5/28/13
Veranderingen in eerste 2 jaar
Dieet en beweging samen meest effectief
p<0.01
p=0.01
p=0.03
p=0.09 Advies opgevolgd:
Mensink M., 2003 Obesity Research 11: 1588
Department
Leefstijl-interventie in Nederland is effectief !
Department
Leefstijl-interventie in Nederland is effectief !
Department
27
5/28/13
Hoe goed was deelname aan het programma ?
Department
Hoe goed was deelname aan het programma ? 32 van 147 deelnemers zijn gestopt (= 22 % dropouts)
Department
Hoe goed was deelname aan het programma ? 32 van 147 deelnemers zijn gestopt (= 22 % dropouts) > waarom zijn mensen gestopt? > zijn er verschillen tussen dropouts en niet-dropouts?
Department
28
5/28/13
Kenmerken dropouts bij start
Department
Kenmerken dropouts bij start
Department
Aandachtspunten bij leefstijl-interventie 1. Deelnemers met lage sociaal-economische status en lage fitheid vallen eerder uit 2. Realistische kijk op eigen eet- & beweeg-gedrag 3. Bewustwording van het risico op diabetes
Department
29
5/28/13
Conclusie
Lange termijn leefstijl interventie vermindert risico type 2 diabetes in hoog-risico groep, ook zonder groot gewichtsverlies Combinatie van voeding en beweging geeft extra gunstig effect
Department
30
