13-17 april uitkomsten tweede Windweekend Wieringermeer

13 - 17 april 2011 uitkomsten tweede Windweekend Wieringermeer

uitkomsten tweede Windweekend Wieringermeer

inhoud pagina 4 1. Inleiding pagina 5 2. Windplan Wieringermeer pagina 6 3. Van Windweekend 2009 naar Windweekend 2011 pagina 7 4. Het programma pagina 7 4.1 Masterclass Windenergie en excursie – woensdag 13 april pagina 8 4.2 Participatielab Windenergie – donderdag 14 april pagina 10 4.3 Bestuurdersbijeenkomst en excursies – vrijdag 15 april pagina 11 4.4 Windweekend 2011 – 16 en 17 april pagina 20 5. Educatief traject: ontwerpatelier ‘Winddesign’ pagina 24 6. Enquête en opkomst pagina 25 Bijlage

3


1. Inleiding

“Wind is er altijd en zal er altijd blijven. Ook de volgende generaties kunnen profiteren van de investering die wij nu doen.” Burgemeester Peter Leegwater in zijn openingsspeech tijdens het Windweekend in april 2011. De Wieringermeer staat voor een grote opgave: deze pionierspolder maakt zich op voor een ambitieuze realisatie van windenergie op land. Want het rijk, de provincie en de gemeente Wieringermeer streven naar een hoger rendement van het bestaande windmolenpark. In het Windplan Wieringermeer zijn deze veranderingen geschetst. Er is een uitbreiding van het Windturbinetestpark van ECN gepland, de bestaande lijnopstellingen van windturbines moeten op een verantwoorde manier worden opgeschaald, en men wil de solitaire turbines herstructureren. Meer energie dus, maar ook meer structuur in de plaatsing van de windmolens. Een mooier landschap met meer windenergie!

Duurzaamheid Duurzaamheid wordt ook gezocht in de manier waarop dit alles gaat plaatsvinden. In de Ontwerpstructuurvisie Windplan Wieringermeer gaat de gemeente uit van een duurzaam ontwikkelperspectief. Dat wil zeggen dat zij een balans zoekt tussen het plaatsen van de turbines en de belangen van mens, natuur en economie. Het moet dus een zorgvuldig afgewogen proces worden dat het evenwicht zoekt tussen duurzame energie, economisch rendement, landschappelijke inbedding en participatie door de bewoners. Tijdens Windweekend 2011, het tweede Windweekend in de Wieringermeer sinds 2009, lag de focus op de voorbereiding van het formele inspraaktraject van de Ontwerpstructuurvisie Windplan Wieringermeer. Ruim 700 bewoners uit de Wieringermeer en omstreken lieten zich uitvoerig informeren. Over het Windplan en vooral over wat het de gemeenschap vanuit maatschappelijk-economisch perspectief oplevert. In het Participatielab traden bewoners, experts, ondernemers en kunstenaars met elkaar in een inspirerende sessie ‘buiten de kaders’ om nieuwe samenwerkingsvormen te bedenken die rendement opleveren. Het Windplan Wieringermeer betreft een groot gebied. Daarom is het interessant om de vraag te stellen welke kansen de uitvoering en exploitatie van het Windplan voor de ondernemers en bewoners van de Wieringermeer biedt? En in het verlengde daarvan hoe het plan de regionale economie kan stimuleren. De verschillende activiteiten met professionals en publiek – denksessies, excursies, workshops, een windspel en ontwerpsessies – vinden hun weerslag in deze publicatie. En natuurlijk kunt u hier ook lezen wat dit vijfdaagse weekend heeft opgeleverd aan inspirerende ideeën en nieuwe visies. Windweekend 2011 bood een podium voor jong en oud; op laagdrempelige wijze kwam de dialoog tussen bewoners, overheid en ondernemers op gang en was er gedurende vijf dagen ruimte voor elkaars zienswijzen. Met het succes van deze tweede editie van het Windweekend heeft deze vernieuwende aanpak zich bewezen. Te prijzen zijn degenen die het experiment aangaan en innovatieve samenwerkingsvormen stimuleren. Ellen Klaus, Kunst en Cultuur Noord-Holland, 2011

2. Windplan Wieringermeer

In het Windplan Wieringermeer wordt omschreven hoe meer windenergie kan worden opgewekt op minder plaatsen, waarbij beter rekening wordt gehouden met de omgeving. Afspraken over waar molens mogen staan en randvoorwaarden zijn door de gemeente Wieringermeer vastgelegd in een ontwerpstructuurvisie. Men streeft hierin naar het opwekken van meer stroom met minder molens. Het Windplan Wieringermeer levert hiermee een substantiële bijdrage aan de overheidsdoelstelling om in 2020 14% elektriciteit duurzaam op te wekken. Bovendien biedt het plan bewoners de mogelijkheid om mee te profiteren van de opgewekte energie. Ook voorziet de visie in een rustiger landschap. Het ruimtelijk model ‘Boogspant’ krijgt daarom de voorkeur. En het scoort voldoende op geformuleerde criteria: ruimtelijke kwaliteit, milieu en ecologie, economische uitvoerbaarheid en draagvlak. Het Windplan is dan ook een integrale visie op de ontwikkeling van windenergie in relatie tot de duurzame ontwikkeling van Wieringermeer. Onder de naam Windplan Wieringermeer werken de volgende partijen samen: Gemeente Wieringermeer, Provincie Noord-Holland, het Ministerie van Infrastructuur en Milieu, Agentschap NL, en Windkracht Wieringermeer (ECN, Nuon en de VWNH).

historie en pioniersgeest Daar waar windturbines bij het gros van de Nederlandse bevolking nog geassocieerd werden met horizonvervuiling zagen de Wieringermeerders er al kansen in. Kansen om duurzame energie te kunnen produceren, maar ook kansen om extra inkomsten te realiseren. Veel boeren hebben een turbine op eigen terrein. Ook in andere opzichten is het een pionierspolder. Zo werd na de drooglegging van de Wieringermeer in 1930 voor het eerst een stedenbouwkundige gevraagd om de polder in te richten. De verkaveling werd voor het eerst afgestemd op de bodemgesteldheid en –diepte. Akkerbouw was het hoofddoel van de nieuwe polder, waarvoor alleen de beste boeren werden geselecteerd. Het ideaal van de maakbare samenleving.

Cultuurhistorie en identiteit Cultuurhistorie is vaak de basis voor de identiteit van een gebied. Kunst en cultuur bieden de mogelijkheid om die identiteit te ontrafelen, op te zoeken, of opnieuw toe te voegen. Kunst kan een rol spelen tijdens ruimtelijke ontwikkelingen. Het windpark is een nieuwe ‘laag’ in het landschap van de Wieringermeer. Kunstenaars en vormgevers kunnen in tijden van verandering nadenken over de betekenis van zo’n nieuwe laag en ideeën ontwikkelen voor nieuwe kansen.

5


3. Van Windweekend 2009 naar Windweekend 2011

Gelet op de goede resultaten van het eerste Windweekend in de uitwisseling tussen overheid en bewoners op het gebied van windenergie, werd er gekozen voor de formule van Windweekend 2011 als kick-off van het formele inspraaktraject. Was Windweekend 2009 nog ingebed in het bredere culturele programma ‘Beloofd Land’, Windweekend 2011 was nadrukkelijker gekoppeld aan het besluitvormingsproces van het Windplan Wieringermeer. Dit hing samen met het concrete stadium van de planvorming en de beschikbare informatie. Er kon dus specifieker worden geïnformeerd en over concretere discussiepunten worden gedebatteerd. Bezoekers konden tevens hún visie en mening kwijt. Daarmee was Windweekend 2011 een platform voor kennis en planvorming, waar ook beleidsmakers hun oor te luisteren legden bij bewoners en ondernemers uit het gebied. Het culturele aspect verhoogde de aantrekkingskracht van de manifestatie en was ook een manier om begrip en draagvlak te creëren voor de nieuwe opgave van windenergie en de kansen die dit voor de samenleving met zich meebrengt. Debatspel: een nieuwe trekker met een stekker Tijdens Windweekend 2009 werd het debatspel The Making Of van Hans Venhuizen gespeeld. Aanbevelingen die hieruit voortkwamen vormden een grondslag voor Windweekend 2011. Enkele voorbeelden: - betrek bewoners niet alleen bij de planvorming van het Windplan maar geef ze ook een rol in de exploitatie van het windpark - versterk de identiteit en creëer rust door te kiezen voor rechte lijnen - ‘wind wint’: de focus moet niet bij windenergie maar bij energiewinning überhaupt liggen. Dit met het oog op andere energiebronnen in de toekomst - een nieuwe trekker met een stekker: een van de windturbines zou als centraal oplaadpunt voor elektrische auto’s kunnen dienen

Wat was het doel? Concreet wilden de organisatoren van het WindWeekend 2011 begrip kweken voor: - de opgave - dat er met het Windplan een nieuwe slag gemaakt is - dat opschaling in de Wieringermeer onvermijdelijk is - dat aan het Windplan een complex afwegingsproces ten grondslag ligt - het Windplan zelf, door de brede betekenis van windenergie voor een gemeenschap toe te lichten Met de opgedane bagage aan kennis waren de bezoekers klaar voor de inspraakprocedure. Met name het informatieve loket vanuit de gemeente Wieringermeer kreeg een eigen plek binnen de manifestatie. Naast de voorbereidende, informerende rol had Windweekend 2011 ook tot doel om aan de deelnemers te laten zien wat het Windplan de gemeenschap economisch en maatschappelijk kan opleveren. Aanvullend doel was het creëren van draagvlak bij bestuurders, initiatiefnemers, bedrijven en bewoners van een grotere regio (Noordkop) voor het opstellen van windturbines in dit zoekgebied. Want ook zij werden op heldere en eerlijke wijze van informatie voorzien over windenergie in het algemeen en de aanpak van het Windplan Wieringermeer.

4. Het programma

Vijf dagen lang stond het Domeinenkantoor in het teken van windenergie in de Wieringermeer. Er waren bijeenkomsten, excursies, en een speciaal educatief traject voor jongeren om te ontwerpen aan de turbine van de toekomst. Bewoners, ondernemers, beleidsmakers, bestuurders, experts en jongeren uit de Wieringermeer en de regio, gingen met elkaar de dialoog aan tijdens inspirerende sessies. De manifestatie bestond uit drie verschillende activiteiten. Voor beleidsambtenaren, bestuurders en raadsleden waren er op 13, 14 en 15 april lezingen, discussies en excursies. De presentatie van een simulatiemodel van Arcadis waarbij turbines in het landschap werden geplaatst zorgde voor de nodige kennis rond het gebruik van ontwerpmodellen. Excursies naar windmolens en lezingen ter plaatse of onderweg zorgden voor de nodige persoonlijke beleving. NUON, ECN en private eigenaren waren daarbij de onmisbare partners. Op 16 en 17 april was er veel te beleven voor jong en oud, professional en bewoner. Na een feestelijke openingsceremonie kon er naar aanleiding van een creatief Windspel gedebatteerd worden. Ook nu waren er weer excursies naar het windpark van Nuon, er was een prijsuitreiking van een ontwerpprijsvraag voor het voortgezet onderwijs en een tentoonstelling met de ontwerpen. Voor de jongsten was er een windlab waar zij konden meeknutselen aan de toekomst. En in een fotostudio heeft menigeen zijn haren laten wapperen en zo zijn ‘windkapsel’ laten fotograferen.

4.1 Masterclass

Windenergie en excursie

Woensdag 13 april Voor beleidsmakers van gemeenten was er een speciale masterclass. Daarin werden de uitgangspunten voor de ontwerpstructuurvisie door John Dekker en Jacco Rodenburg gepresenteerd, waarna men in de presentatie van Pros ten Hove via een interactief simulatiemodel kon meekijken hoe dit ontwerp tot stand is gekomen. Daarna lichtte Koos Neuvel het economisch rendement van windturbines toe, van zowel de bestaande als de toekomstige situatie. Een rustig landschapsbeeld Pros ten Hove is architect bij Arcadis. Dit ontwerpen adviesbureau hield zich bezig met de vraag hoe de molens in het landschap te plaatsen. Wat is de beste methode en welk model heeft de voorkeur? Arcadis ontwikkelde een ontwerptechniek die gebaseerd is op het visuele beeld vanuit het landschap, en die dus niet uit gaat van een plankaart. Ten Hove presenteerde dit interactieve simulatiemodel en liet zien hoe het gebruikt werd bij het ontwerpen. Een interessant kijkje in de keuken van een ontwerptraject. Want zie maar eens een enorme molen in te passen in het landschap! Door de enorme schaal is dat niet mogelijk. Volgens de ontwerpers is het verstandig de molens aan de polderstructuur te koppelen. Tijdens hun onderzoek ontdekten zij ook dat je het ooghoogteperspectief als uitgangspunt moet nemen in plaats van te ontwerpen vanuit een abstract patroon op een plattegrond. Ook is de invloed van de perspectivische vertekening groter dan gedacht. En er blijkt een discrepantie tussen de fysieke plaatsingsruimte en het visueel ruimtelijk draagvermogen. Dus daar waar een molen kon worden geplaatst betekende dat nog niet dat het een rustig landschapsbeeld opleverde. Integendeel! De stelling ‘visuele rust is de basis voor ruimtelijke inpassing’ leidde tot nieuwe inzichten. Bijvoorbeeld dat je niet de hele horizon moet volzetten maar moet zorgen voor een leeg middengebied. Regelmaat in de opstelling (zo lang mogelijk ononderbroken lijnen) en een vast ritme zorgen ook voor visuele rust. En het ontwerp van de molen zelf speelt een rol in het totale beeld. De molen moet de juiste verhoudingen hebben.

7


Windenergie en rendement Economisch specialist in windturbines, Koos Neuvel van WEA Accountants en Adviseurs, ontrafelde de verdienmogelijkheden van windenergie. In het Windplan Wieringermeer gaat het om een aantal ingrijpende veranderingen: bestaande locaties en turbines verdwijnen, deels worden er nieuwe locaties gezocht, er komen grotere en modernere turbines, er wordt meer groene elektriciteit opgewekt en het aantal belanghebbenden neemt verder toe. De winstcapaciteit wordt beïnvloed door de prijs van de elektriciteit, belastingen en capaciteit gerelateerde subsidies. Zelfs als je de oude turbines vervangt door nieuwe, een fikse investering, loont dat de moeite. Ook interessant om in dit verband te weten: als je het vermogen van de turbines met factor drie opschaalt dan neemt de winst met factor vier toe!

- Energie met energie maken: met name in plattelandsgebieden wordt op het streekvervoer bezuinigd. Bied de benodigde energie voor het streekvervoer vanuit windenergie gratis aan. Energie als motor voor innovatie.

4.2 participatielab

- De Poldermolen moet zich onderscheiden: een website laat zien hoeveel energie er wordt gegenereerd. Zo maak je het profijt voor alle bewoners zichtbaar.

Windenergie

Donderdag 14 april Het Participatielab markeerde de start van een verkenning naar nieuwe kansen voor sociaal economische ontwikkeling, onderwijs en maatschappelijk rendement. Uiteraard gekoppeld aan de ontwikkeling van het Windplan Wieringermeer. Want het is de bedoeling dat ook bewoners en ondernemers profiteren van de opgewekte energie. En dat moet lukken als je naar de cijfers kijkt. Straks wordt er voor 300.000 huishoudens energie opgewekt terwijl Wieringermeer slechts 6.000 huishoudens telt! Maar hoe doe je dat en wat willen de bewoners van gemeente Wieringermeer zelf? In het Participatielab kwamen deskundigen op het gebied van windenergie, ondernemers uit de regio, ontwerpers en kunstenaars bij elkaar om ‘cross-over’ te reflecteren op participatiemogelijkheden. In de gangbare benadering van ‘participatie bij windprojecten’ wordt vanuit een project de vraag gesteld hoe de omgeving betrokken kan worden. Meestal wordt dat concreet vertaald in een financiële deelneming of afdracht. Maar nu werd dus ook de vraag gesteld welke kansen de uitvoering en exploitatie van het Windplan de ondernemers en bewoners van de Wieringermeer biedt. Welke zakelijke mogelijkheden heeft het Windplan Wieringermeer aan lokale en regionale ondernemers te bieden? Maatschappelijk rendement Adviesbureau Berenschot werkte een aantal participatieopties voor Wieringermeer uit. Eerste ideeën voor een investering zijn een Wieringermeerfonds en een poldermolen. De centrale vraag tijdens het Participatielab luidde: welke andere vormen zijn er te bedenken die maatschappelijk rendement genereren? Vragen die bij de conceptontwikkeling van hulp zijn: hoe ziet zo’n fonds eruit; welke betekenissen verbind je aan een poldermolen; waar kun je de opbrengsten aan besteden? Waar is het meest behoefte aan? Een leuk voorbeeld is windbier. Je koppelt dan de identiteit van het gebied aan een streekproduct. Economische spin-off en allianties? Een andere vraag was welke ideeën je kunt ontwikkelen omtrent de economische spin-off van windenergie in de Wieringermeer en welke allianties je kunt smeden. Het Windplan Wieringermeer kan meer betekenen voor de gemeenschap, bijvoorbeeld op het gebied van toerisme/recreatie, onderwijs/educatie, landschap, nieuwe economische mogelijkheden en werkgelegenheid.

- Doelstelling: wind zorgt voor betere woon- en leefomstandigheden. De Wieringermeer wordt een interessant vestigingsgebied. Bussen met toeristen komen naar Wieringermeer! - Het in een fonds te verzamelen windgeld wordt door een stichting beheerd. Het bestuur beoordeelt of de doelstellingen van de stichting kloppen. De stichting doneert jaarlijks in sport, cultuur, natuurverbetering en educatie (Windakademie). Zo wordt het windgeld blijvend geïnvesteerd en wordt niet slechts één maal per jaar geconsumeerd.

- In het verleden begonnen 35 pioniers aan ‘windolie’. Wij willen dat de hele Wieringermeer ervan kan genieten, daarom zijn wij voor een collectieve exploitatie. - Windenergie creëert werk en brengt gelukzoekers naar de Wieringermeer, er ontstaat een ware goldrush die reuring naar de polder brengt. - Bewoners van de Wieringermeer zijn collectief eigenaar van de baten, het is aan hun wat er met het rendement gebeurt. Gezamenlijk nadenken over wat er met het windgeld moet worden gedaan komt de sociale cohesie ten goede. Echter, iedereen bepaalt zelf wat er met het geld gebeurt. - Molens moeten allemaal anders worden. Er moeten individueel herkenbare molens komen met namen, die zorgvuldig in het landschap zijn geplaatst.

De uitkomsten voor vraag 2 “Hoe zorgen we voor economische spin-off en allianties?” - De huidige molens zijn te abstract. Maak unieke en toch gelijke molens (eigenheid, individualiteit) - Een molen die niet meer in werking is toegankelijk en beleefbaar maken - Lokale toepassing van de energie. Stroomkabels leiden tot verlies. Wind is onregelmatig, maar de behoefte daarentegen is constant. Meest efficiënt: in betonnen voet windenergie in druk omzetten waar voertuigen gebruik van kunnen maken (windenergie in stroom in accu’s). - Lijnopstelling koppelen aan A7, daar kun je elektrische accu’s uitwisselen. - Kijk lokaal! Wat is lokaal te stimuleren? Maak tastbaar dat het hier gebruikt en genut wordt. Houd het zichtbaar, maak het zichtbaar. - Creëer een lokaal, duurzaam motorcross event op elektriciteit. - Verbind wat er al is met de nieuwe kansen die windenergie biedt. Maak een ‘experience center’: in Nederland is alles gecultiveerd. Een molen heeft een enorme maat en kracht! Zet daarom onderaan een molen een scharnier, zo kun je de maat en de kracht van de molen zien.

Beide vraagstellingen werden in workshops besproken.

- ‘Wind-wintsituaties’: zweefvliegveld, Landart (opstelling windturbines als kunstwerk vanuit de lucht), een wind-event, een nationale uien eet dag.

De uitkomsten voor vraag 1 “Welke vormen zijn er te bedenken die maatschappelijk rendement genereren?”

- Verbinding wind en water: Kreileroord waar de oever versterkt wordt combineren met de bouw van een molen (Rijkswaterstaat). En maak een ecologische verbindingszone

- Vanuit de Friese Dorpsmolens wordt een goed voorbeeld genoemd: zij hebben een fonds ingesteld uit de opbrengsten van windenergie die een sociaal-cultureel én een duurzaam doel hebben, zoals een waterpomp in een duurzaam schoolgebouw.

- Teelt van tomaten en paprika: Agriport groeit en gebruikt veel energie, combineren met groei hoeveelheid molens.

- Beschouw Wieringermeer als het Saoedi-Arabië van Nederland: de opgewekte windenergie wordt opgeslagen en direct effectief gebruikt. Het blauwe goud.

- Spoelen van water Wieringermeer (complete waterhuishouding) combineren met molens onder water.

9


Pretpark of lichtshow Windturbines kun je niet wegmoffelen in het landschap of verstoppen achter een flink bos. Je ziet ze van dichtbij en veraf. Dat zal nooit veranderen. Een van de doelen van het Participatielab was om de mindset van mensen betreffende windenergie te veranderen. De turbines vormen een afzonderlijke laag, los van het landschap dat haar eigen verhaal heeft. Daarom moet het volgens Albert Jansen van Agentschap NL niet gaan om landschappelijke maar maatschappelijke inbedding. Een manier om te zorgen dat de turbines een plek krijgen in de hoofden van de mensen die in het gebied wonen en werken is de zogenaamde assimilatiestrategie. Dat wil zeggen dat je betekenissen toevoegt door andere activiteiten aan de turbine te koppelen. Zo leidt dit tot een andere (culturele) betekenis van het begrip ‘windpark’ bij de doelgroep. Via deze strategie creëer je dus maatschappelijke meerwaarde bij dit product. Welke nevenfuncties kunt u zoal bedenken? Wat zou u bijvoorbeeld vinden van een lichtshow door verlichte wieken? Of een pretpark in een windmolenpark? Een tweede strategie die Albert Jansen noemt om weerstand te overwinnen is ‘adaptatie’. In hoeverre kan het ding zelf (object windturbine of het windpark) aangepast worden zodat de weerstand verdwijnt? De driedimensionale ontwerpmethode die vanuit ooghoogte de windturbines in het landschap verbeeldt, geeft een andere beleving van het windpark. Door op deze manier te ontwerpen krijgt het park een andere vorm. Deze strategieën kunnen bijdragen aan een sterker draagvlak voor het Windplan Wieringermeer. Alles draait om beleving Adriaan Walraad houdt zich als verkeers- en bedrijfskundige bezig met ‘Imagineering’. Dit is een door Walt Disney geïntroduceerd begrip voor het maken van beleving. Een goed voorbeeld voor de kracht van verbeelding ten opzichte van inhoudelijke argumenten is de recente verhoging van de snelheidslimiet. Een verhoging van 120 naar 130 km/u dient geen enkel doel en verhoogt zelfs het gevaar van ongelukken. Alleen de automobilist is tevreden want hij vindt het zonde om met een auto die 220 km/u haalt slechts 120 te rijden. Of om kort te gaan: “We don’t see things as they are. We see them as we are.” Beleving en aanbod zijn onlosmakelijk aan elkaar gekoppeld, als het aanbod niet klopt dan ook de beleving niet. Het verbinden van het aspect van beleving aan een economisch product is vooral van belang omdat de koper er persoonlijk en direct bij betrokken raakt. Doet u bijvoorbeeld zelf eens mee met groene stroom! Wellicht gaat u dan over de problematiek en toekomst van windenergie heel anders denken. Het gedachtegoed van Imagineering kan ook worden toegepast om partijen bij elkaar te brengen. In het geval van de Wieringermeer zou bijvoorbeeld de samenleving kunnen worden betrokken bij de functionele invulling van een poldermolen. Of Wieringermeerse fietsroutes langs de nieuwe opstellingen van de windturbines zouden het landschapsbeeld voor bewoners beleefbaar kunnen maken.

4.3 bestuurdersbijeenkomst

wist u dat naast windenergie ook biomassa en zonne-energie belangrijke bedrijfssectoren zijn in deze groene regio? Clustering heeft haar succes al bewezen. Topsectoren en ruimtelijk prioritaire gebieden vertalen zich in Nederland bijvoorbeeld in de Brainport (regio Eindhoven). Logistieke gebieden als Schiphol zijn Mainports en de Zuidas staat bekend als cluster van financiële dienstverlening. De Wieringermeer kan zich profileren als Energy Valley. Op provinciaal niveau is het ook belangrijk dat de regio zich positioneert ten opzichte van Amsterdam. Ook dat kan alleen door samen te werken. En dan is er nog het Rijk en de EU. Ook daar is voldoende potentie voor de regio om zich met haar activiteiten zichtbaar te maken. Want een goede profilering en op de regionale en landelijke agenda voorkomen zijn middelen om te groeien naar meer werkgelegenheid. Ligt er voor de Wieringermeer geen prachtrol weggelegd als het gaat om het behalen van de binnen EU verband gestelde duurzaamheidsdoelstellingen? Kruisbestuiving Samen met de provincie ontwikkelt de Kamer van Koophandel een visie op clustervorming en samenwerking. Die is gericht op duurzaamheid, innovatie en arbeidsmarkt. Energie-initiatieven worden met elkaar verbonden en er worden cross-overs gezocht. Want het energieverhaal moet je niet separaat zien. Biomassa en afvalstoffen uit de agrarische sector is zo’n voorbeeld van kruisbestuiving. Interne trots Tot slot moeten de Wieringermeerders, willen ze zichtbaar en succesvol worden, interne trots kweken! De veel gebruikte uitspraak ‘steek je kop niet boven het maaiveld uit’ is dringend aan vervanging toe. ‘Open ruimte, open mind’ is positiever en straalt uit dat de regio echt wat wil. Pennink riep de aanwezigen op zich hierbij aan te sluiten en meer en goede (marketing)verhalen te vertellen!

4.4 Windweekend 2011 Zaterdag en zondag 16 en 17 april Lokale muzikanten en leerlingen van basisschool de Zeemeeuw verzorgen zingend de officiële opening van het Windweekend Wieringermeer. Tijdens de openingsspeech benadrukt burgemeester Peter Leegwater hoe belangrijk dit project is voor de omgeving. Enkele programmaonderdelen waren:

en excursies

Vrijdag 15 april Voor bestuurders was er een expertmeeting met een netwerkbijeenkomst waar alle betrokken partijen (bestuurders, beleidsmedewerkers en ondernemers van de regio Noordkop en Westfriesland) elkaar konden treffen. Doel was niet alleen hen te enthousiasmeren voor de aanpak van de Wieringermeer en het ruimtelijk vraagstuk met betrekking tot landschap en windenergie te bespreken. Ook de verbinding tussen windenergie en de regionale economie stond centraal. Vraagstellingen die aan de orde kwamen: hoe kan je de betekenis van een grootschalig windenergieproject binnen een regionale bestuurlijke opgave vertalen? Wat zijn de verdienmogelijkheden? Wat betekent dit voor de regionale economie en waar moet je als regio op sturen als je je als energielandschap wilt onderscheiden? Clustervorming Thijs Pennink, directeur van Kamer van Koophandel Noordwest-Holland, betoogde dat in een tijd waarin er veel ontwikkelingen zijn op economisch en maatschappelijk vlak het bedrijfsleven zich moet richten op clustervorming en samenwerking. Samen optrekken, zoeken naar cross-overs en als bedrijf niet geïsoleerd opereren is dé manier om meer zichtbaar te worden. Dat is nog onvoldoende gelukt vindt Pennink. Want

Excursies Ook het publiek kon genieten van de bijzondere excursies naar de windturbines. Windkapsels Tijdens een fotoshoot kon je je eigen windkapsel laten fotograferen. Het resultaat zijn prachtige ‘windportretten’. Simulatiemodel ontwerpstructuur Met behulp van het interactieve model van Arcadis was het mogelijk het ruimtelijk ontwerpplan in de Wieringermeer te zien en te beleven. De bezoeker leefde mee met het verplaatsen en veranderen van het ritme van de turbines in de ruimte. Creatief Windspel Aan Created in Noord-Holland i.s.m. Flex Innovation werd gevraagd te werken aan een spelvorm waarbij de deelnemer zijn kennis over windenergie kan meten aan die van andere bewoners. In dit ‘petje op, petje af’spel stelt een charmante quizmaster open en gesloten vragen die een nieuwe blik werpen op windenergie, en die deze vorm van energiewekken vergelijkt met andere methoden. Omdat de vragen van dit spel waren gekoppeld aan een enquête onder de inwoners van de Wieringermeer werd ook duidelijk welke keuze voor participatie zij maakten. 26% vond bijvoorbeeld dat het gemeentelijke zwembad niet gesloten hoeft te

11


worden omdat het door windenergie kan worden verwarmd! Het Windspel kan ook voor andere zoekgebieden van windenergie worden ingezet en is als zondanig een innovatief middel om bewoners op speelse wijze te informeren en te laten participeren in energievraagstukken en windplannen.

“Fossiele brandstoffen raken op, dus we moeten wel met goede alternatieven bezig zijn. En, zoals ook net in het spel naar voren kwam, dankzij windenergie zijn wij straks niet meer afhankelijk van andere landen.” “Ik woon hier al 56 jaar en windturbines zijn inmiddels een deel van de leefomgeving. Wel ben ik blij dat de molens in het nieuwe plan in een lijnopstelling geplaatst worden en niet meer kriskras door het land staan. De polder heeft nu eenmaal iets met lijnen.” Paulien Deijker, een van de honderden bezoekers en winnaar van het Windspel.

Impressies Windspel: - Ouders zijn tijdens het Windspel fanatieker dan de kinderen. - Door het gebouw heen ontstaan verschillende groepjes die discussiëren over het Windplan. - Tegenstanders van windenergie hebben veel antwoorden fout tijdens het Windspel. - Deze tegenstanders proberen steeds in discussie te gaan met de presentator over de antwoorden. - De jongste kandidaat heeft het niet zo op de harde toeter van de presentator en laat dat luidkeels horen. - Hier en daar wordt een petje meegenomen als souvenir. - Ook vanaf de bank wordt fanatiek meegedaan. Diverse films Diverse films met het thema wind en windenergie. Leuke educatieve, maar ook entertainende films als “De Storm”. Windlab In het Windlab konden de jongste bezoekers hun hart ophalen. Als jonge onderzoekers kunnen zij mee knutselen aan de oplossingen van de toekomst. Het Windlab werd begeleid door studenten van TU Delft. Discussie Op sommige momenten ging het er ook heftig aan toe tijdens het Windweekend. Emil van Liere en Ton Koenraadt van de Groetweg en Rijk Baltus en Bram Dieleman van de Waagweg in Middenmeer zijn niet blij met het plan van de gemeente om de windturbines te plaatsen. Zij zijn in gesprek met John Dekker, projectleider van de gemeente Wieringen. Ton: “Wij worden straks aan alle kanten omgeven door windturbines en maken ons zorgen over onze leefomgeving. Er komt behoorlijk wat geluid van die molens af, en wat nou als er een omvalt? Daarbij zijn wij in het verleden slecht geïnformeerd toen eerdere molens geplaatst werden. Dit weekend gebruiken wij om nu eens in een vroeg stadium kennis op te doen van de plannen.” Volgens projectleider John Dekker zullen de bewoners goed geïnformeerd worden. “Daarom sta ik hier ook. Wel moet ik benadrukken dat het hier om een ontwerpstructuurvisie gaat. Hierin zijn alleen de grove lijnen nog maar uitgetekend. Deze structuurvisie komt na dit weekend ter inzage te liggen, en dan kan iedereen nog bezwaar maken.” Vestas, producent van windturbines Het bedrijf Vestas produceert windturbines en presenteerde zich in de kelder van het Domeinenkantoor met een windturbine game.

masterclass

13


participatielab

participatielab tekeningen

15


bestuurders / netwerken

windweekend

Daniel (9):

“Meneer, deze windmolen is stuk. Hij draait niet.”

Finn (8): “Het

is toch een spelletje? Het gaat om de lol.”

17


windweekend

Wat vinden bestuurders en opdrachtgevers van het participatieproject Windweekend? John Dekker: “De besluitvorming over een onderwerp als windenergie moet niet aan de oppervlakte blijven maar echt wortelen in de gemeenschap en de omgeving. Daar kan het culturele en creatieve aspect goed bij werken, dat heeft het vorige windweekend laten zien.” Dessie Lividikou: “Wat ik ook belangrijk vind is dat je jongeren kan betrekken bij windenergie met zo’n windweekend. (In dit geval een ontwerpprijsvraag op twee middelbare scholen onder begeleiding van ontwerpers, red). En die reacties van de jongeren kunnen dan vervolgens bestuurders en ontwikkelaars inspireren door op een andere manier met het vraagstuk bezig te zijn.”

windportretten

19


5. educatief traject

Ontwerpatelier ‘Winddesign’

Een speciaal onderdeel van het Windweekend 2011 vormde de ontwerpprijsvraag voor jongeren in samenwerking met experts. Door deze prijsvraag te organiseren werden jongeren meegenomen in het denkproces over energiebronnen, architectuur en windturbines in de openbare ruimte. In februari werd dit educatieve traject gestart binnen het voortgezet onderwijs. Aan scholieren van RSG Wiringherlant in Wieringerwerf en het Lyceum aan Zee in Den Helder was gevraagd, om ‘een windmolen van de toekomst’ te ontwerpen. Volgens de zogenaamde ‘Created’ methodologie1 werd er met een viertal ontwerpers een creatief en innovatief proces gestart. Dit traject ging van start met een inspirerende kick-off door experts windenergie en ontwerpers als Jenske Dijkhuis, Paul van Beek en Eibert Draisma. Deze ontwerpers toonden ook hun eigen ontwerp van een windmolen. Ter voorbereiding bezochten de jongeren ook het ECN Windpark en de windturbines van Nuon en VWNH, en kregen zij een speciale les van windenergie-experts van ECN en Nuon.

Ongebruikelijke materialen

en méér functies

Wat opviel was dat de jongeren oog hadden voor het gebruik van andere materialen zoals glas, en dat ze vooral het meervoudig gebruik wilden toepassen. Menig mastvoet werd omgetoverd tot discotheek, restaurant of shoppingmall. De deskundige jury was onder de indruk van zo veel creativiteit. Vijf groepen streden om de uitverkiezing van ‘Windmolen van de Toekomst’. ‘De glazen windturbine’ van drie leerlingen van het Lyceum aan Zee uit Den Helder werd als winnaar gekozen. Op de tweede plaats eindigden leerlingen van het RSG Wiringherlant met hun ontwerp ‘De windmall’. En de prijs? Dat is een bezoek aan een bijzondere windmolen in Aken die je kunt beklimmen. Winnaar Timon (16) “Dit hadden wij echt niet verwacht.” Raymond (16) ziet een mooie toekomst voor zich. “Nu nog echt laten bouwen”. Geen gekke gedachte. “Gewoon bouwen dat ding”, is ook de conclusie van de jury.

Leerkracht Frans “Wij willen leerlingen stimuleren te kiezen voor technische beroepen. Dit project sluit daar mooi op aan.” Leerling Cody “Wij hebben nou eenmaal wind, dus waarom zouden we het niet gebruiken?” Wethouder milieu Suzanne den Dulk “Wind, daar weten wij alles van in Den Helder.” Leerkracht Alice “Onderzoeken, samenwerken en echt uitvoeren: een gouden combinatie. Volgend jaar heel graag weer.” Herre van der Meulen beheerder van 160 windmolens voor Nuon “Hoe hoger je komt, hoe harder het waait.” Leerling Koen “Kunnen we bovenin de windmolen een helikopterplatform maken? Dat zou gaaf zijn.” Peter Leegwater burgemeester van Wieringermeer “Door dit project raken de kinderen meer betrokken bij hun omgeving én hun toekomst.” “Zitten er ook liedjes in de computer van de molen?” “Waarom zitten er geen zonnecollectoren op de wieken?” 1 Created methodologie Created in Noord-Holland werkt samen met creatieve professionals, wetenschappers, experts en ervaringsdeskundigen om vraagstukken omtrent gebiedsontwikkeling te analyseren. Hierdoor ontstaat een inspirerend klimaat waaruit innovatieve oplossingen en vernieuwende ideeën voortkomen, die voor transformatieprocessen binnen gebiedsontwikkeling in kunnen worden gezet. Door deze creatieve, innovatieve aanpak zorgt Created voor draagvlak en maatschappelijke waardering rondom complexe processen.

turbinebezoek

21


ontwerpatelier winddesign

enkele resultaten

23


6. enquete en opkomst

Uitkomsten enquête Windweekend 2011, Wieringermeer (28 april 2011) De enquête verschafte inzicht in hoe bewoners denken over de hoofdvraagstukken rondom het Windplan. Op de vraag wat zij essentieel vinden bij het plaatsen van de molens antwoordde 28% dat geluid het belangrijkst is, direct gevolgd door veiligheid. Opvallend is dat slechts 5% de hoogte van de molens het belangrijkst vond. Binnen het vraagstuk van participatie spraken de bewoners zich uit over welk gemeenschapsdoel zou moeten profiteren van het zogenaamde windgeld. In stand houden van voorzieningen blijkt veruit het belangrijkst, zoals zwembad of dorpshuis (26%), natuurontwikkeling (21%), verenigingen (18%), recreatie- en sportvoorzieningen (15% en 13%). Een mooiere openbare ruimte werd door 7% van de gevraagden gewaardeerd. Als participatievorm heeft polderstroom met een lager tarief sterk de voorkeur (maar liefst 46%). En 28% van de geënquêteerden kozen voor een Wieringermeerfonds. De volledige uitslag van de enquête treft u in de bijlage.

Opkomst

deelnemers en bezoekers Windweekend 2011

840 mensen namen deel aan Windweekend 2011. Het weekend zelf telde 750 bezoekers

bijlage

25


27


29

Colofon Windweekend 2011 Opdrachtgever Provincie Noord-Holland Jacco Rodenburg, sector Milieu, Wind op Land Dessie Lividikou, sector Milieu, Wind op Land Fleur Engel, sector Milieu (programma Leren voor Duurzame Ontwikkeling) Harriet Wijker, communicatie Gerke Veenboer, sector Cultuur en Cultuurhistorie Micha Lubbers, sector Cultuur en Cultuurhistorie In samenwerking met Gemeente Wieringermeer John Dekker, projectleider Windplan Wieringermeer Daniel Albers, communicatiemedewerker Agentschap NL Albert Jansen Jol Moors ECN, NUON, VWNH, voortgezet onderwijs RSG Wiringherlant (Wieringerwerf), Lyceum aan Zee (Den Helder), Noordelijke Hogeschool Leeuwarden Opdrachtnemer Created in Noord-Holland, een programma van Kunst en Cultuur Noord-Holland Ellen Klaus, programmamanager Judith Fraune, projectleider Mischa den Drijver, projectmedewerker

Begeleidend ontwerpers ontwerpwedstrijd Jenske Dijkhuis en Eibert Draisma Windspel Flex Innovation Mediapartners Websites van gemeente Wieringermeer, Provincie Noord-Holland, ECN, Agentschap NL, locale, regionale en landelijke pers en RTV

Teksten Véronique Hoedemakers, Yvonne Klaver, Monique van Orden Grafisch ontwerp More Creative, Amsterdam

© Auteursrechten voor gebruikte bronnen liggen bij de auteurs, fotografen en kunstenaars

ontwerp MoreCreative.nl

www.windplanwieringermeer.nl

13-17 april uitkomsten tweede Windweekend Wieringermeer

Recommend Documents