10) Nathalie Sonck & Jos de Haan

SCP-rapport (embargo tot 06/10)

Nathalie Sonck & Jos de Haan

Mogelijkheden, maar ook risico’s Internetgebruik bij jongeren (huiswerk, ontspanning, sociale contacten, informatie) – online/offline leefwereld (uitvergroting, zichtbaarheid, anonimiteit) NL koploper internettoegang en online participatie Ook grotere kans op online risico’s Sensationele mediaberichten Weinig betrouwbaar cijfermateriaal (bvb. om beleid op te baseren)

Sociaal en Cultureel Planbureau 3

dr. Nathalie Sonck maandag 19 december 2011

Europees project Gesubsidieerd via Safer Internet Plus Programme (Europese Commissie) • kinderporno op internet • grooming • cyberpesten

Gecoördineerd door LSE (Prof. dr. Sonia Livingstone & dr. Leslie Haddon) In Nederland participeert SCP, samen met UvA en EUR • 2006-2009 EU Kids Online: inventarisatie eerder onderzoek in EU • 2009-2011 EU Kids Online II: nieuwe dataverzameling in 25 landen • 2011-2013 EU Kids Online III: verdiepend onderzoek Meer info: www.eukidsonline.net


Online risico’s Focus vanuit het Europese beleidsprogramma op: • • • •

zien van pornografische beelden ontvangen van seksuele toespelingen (sexting) ontmoeten van onbekenden na online contact online gepest worden (cyberpesten)

Onderzoeksvragen • • • •

Welk deel van de jongeren heeft hiermee te maken? Hoeveel jongeren doen hierdoor een negatieve ervaring op? Wat is de invloed van digitale vaardigheden? Wat is de rol van ouders, docenten en leeftijdgenoten?

Onderzoek vanuit de beleving van jongeren (versus risicoperceptie volwassenen, e.g. porno) Sociaal en Cultureel Planbureau 5

Dit is de voettekst maandag 19 december 2011

Het onderzoek • aselecte steekproef bij 9-16-jarige internetgebruikers • in 25 landen • 25.142 kinderen thuis geïnterviewd, 1004 in NL • en een van hun ouders • voorjaar 2010 • face-to-face interview, deel schriftelijk (gevoelige vragen) • jonge kinderen (9-10 jarigen) kortere vragenlijst, geen expliciet seksuele vragen • ethische richtlijnen (toestemming, anonieme dataverwerking)



Het onderzoek Onderscheid tussen risk en harm • te maken hebben met online risico’s (iets op internet gezien, ontvangen) • hierdoor negatieve ervaring opdoen (van streek zijn, van iets geschrokken zijn, nare belevenis)

1. 2. 3. 4.

zien van pornografische beelden ontvangen van seksuele toespelingen ontmoeten van onbekenden na online contact online gepest worden



1. Pornografische beelden zien Zien van expliciet seksueel getinte foto’s, beelden en video’s, met naakte mensen of seks (niet term pornografie gebruikt in interview) 39% jongeren seksuele beelden gezien in media (online+offline) 22% via internet 23% hiervan (of 5% in totaal) negatieve ervaring Bedoeld in aanraking (pubers doelbewust opzoeken) of onbedoeld pop-up (11%) - website over seks niet bestemd voor minderjarigen (7%)

Type beelden (11+): Naakte personen (15%) – intieme lichaamsdelen (9%) – seks hebben (7%) – gewelddadige seks (1%)

Langetermijneffecten: reductie seksuele tevredenheid, verhoging seksuele onzekerheid, vrouwen als lustobject (Peter&Valkenburg, UvA) Sociaal en Cultureel Planbureau 8


2. Sexting

(11+)

Sex + texting Ontvangen van seksueel getinte toespelingen via obscene tekstberichten, foto’s van eigen naakte lichaam(sdelen) 15% seksuele boodschappen gezien of ontvangen via internet 17% hiervan (3% in totaal) negatieve ervaring, van streek

Uitwisseling tussen vrienden (geen volwassenen bij betrokken) Op website (bvb. sociale netwerksite) wel publiek toegankelijk kan zonder medeweten gekopieerd worden (grote sociale impact) gevaar voor kinderpornografie (beelden gebruikt door volwassenen, webcamopnames op pornosites) – in VS bij wet verboden Sociaal en Cultureel Planbureau 9


3. Persoonlijke ontmoeting met online contact Gemakkelijk online contact (geen direct fysieke kenmerken, anonimiteit, zich anders voordoen) 32% via internet contact met onbekende (niet eerder ontmoet) 19% hiervan (6% in totaal) offline afspraak 7% hiervan (0.5% in totaal) negatieve ervaring In onderzoek geen info over aard van negatieve ervaring Afspraakjes maken: zelfde hobby, online vrienden Risico van seksueel ongewenst gedrag (ongewenste intimiteiten, verkrachting, ontvoering) Onzekerheid over identiteit (grooming door volwassenen, loverboys)



4. Slachtoffer van cyberpesten Offline pesten (in het echt, op fysieke plek zoals schoolplein) versus online pesten (via internet, pc of mobiele telefonie) • Bedreiging van leeftijdgenoten • Herhalend intentioneel kwetsen • Machtsverschil pester en gepeste

Niet term pesten in interview, wel herhaaldelijk pijnlijk of gemeen behandeld (pesten sowieso als negatieve ervaring beschouwd) 14% gepest (offline+online) 27% hiervan via internet (4% in totaal) Online gepeste vaak ook offline gepest Minder direct zichtbaar voor ouders, docenten Wel mogelijk langdurige impact voor groter publiek, blijft rondzwerven Sociaal en Cultureel Planbureau 11


Verschillen tussen jongeren Dezelfde jongeren alle risico’s (kwetsbare kinderen)? 19% een risico 7% twee risico’s 2% drie of vier risico’s

Jongens en oudere tieners (13-16 jaar) vaker in contact met online risico’s (zoals seksuele beelden, persoonlijke afspraken) Meisjes en jongere kinderen (9-12 jaar) vaker negatieve ervaring ervan



Invloed van internetvaardigheden Veronderstelling jongeren veel digitale vaardigheden: ‘digitale autochtonen’; ‘homo zappiens’; ‘WIFI-generatie’ Onderzoek Van Deursen (2010) via tests: overschatting In interview via vragen over diversiteit online activiteiten en zelf internettoepassingen kunnen bedienen (basisvaardigheden)



Internetvaardigheden Online activiteiten Meest: 89% videoclips bekijken, 84% spelletjes, 78% huiswerk, communicatie: e-mail (77%), sociale netwerksite (74%) Minst: bloggen (13%), virtueel karakter (15%), chatroom (15%)

Internettoepassingen (11+) Meest: online berichten blokkeren (87%), website toevoegen aan favorieten (85%) Minst: filterinstellingen veranderen (30%)



100 90

87

85

79

80

78

77 70

70

64

64

66

63 56

60

56 52

51

50 EU 40

NL

28 30

30 20 10 0

Bookmark a website

Block messages


Find info on safety

Change privacy settings

Compare sites

Delete records

Block spam


Set filter

Internetvaardigheden Verwachting: jongeren met meer internetvaardigheden minder in contact met online risico’s en minder negatieve ervaringen Onderzoeksresultaat: meer internetvaardigheden verkleinen risico’s en negatieve ervaringen niet Mogelijke verklaring: meer vaardigheden opbouwen door meer internetgebruik, kunnen verschillende activiteiten/toepassingen uitvoeren, indirect ook meer in contact met risico’s Implicatie: meer dan technische knoppenkunde nodig, ook sociale weerbaarheid op internet



Rol van derden Internetbegeleiding door ouders: • • • •

actieve begeleiding: informatie, uitleg, advies restrictieve begeleiding: regels, stellen van grenzen gezamenlijke mediabeleving: delen van online ervaringen controlerende begeleiding: toezicht, technische applicaties

Mediawijsheid op school: voorlichting door docenten, lesprogramma’s Vrienden/leeftijdgenoten: hulp en advies, peer-culture



Rol van derden In onderzoek informatie (door jongeren) over actieve begeleiding van ouders, docenten en leeftijdgenoten • • • • •

hulp wanneer iets moeilijk te vinden was op internet uitleg waarom websites goed of slecht zijn advies over hoe veilig internet gebruiken advies over hoe online tegenover mensen gedragen hulp wanneer in het verleden van iets op internet geschrokken, van streek

Meeste jongeren actief begeleid bij internetgebruik door ouders, vervolgens docenten, dan leeftijdgenoten



Rol van derden Verwachting: jongeren met meer actieve internetbegeleiding door ouders, docenten en leeftijdgenoten minder in contact met online risico’s en minder negatieve ervaringen Onderzoeksresultaat: beperkte invloed van actieve internetbegeleiding • 2/3e van ouders weet niet als hun kind een negatieve ervaring heeft opgedaan met internet; meer begeleiding van ouders verkleint online risico’s • meer peer-invloed hangt samen met meer online risico’s

Mogelijke verklaring: leeftijdgenoten hulp na negatieve ervaring? Of stimuleren zij elkaar in online risicogedrag? Implicatie: naast ouders en school, ook rol voor vrienden, rolmodellen, peer-to-peer teaching Sociaal en Cultureel Planbureau 19


Belangrijkste bevinding • Geringe kans op internetrisico’s en negatieve ervaringen: geruststellend, relativeert omvang van problemen en ‘morele paniek’ (bvb. in mediaberichten) 25 22 20 15 15 10 6

5 5

4

3 0,5

0 Online pornografische beelden gezien

Seksuele Persoonlijke toespelingen ontmoeting met ontvangen (11+) vreemde

Slachtoffer van cyberpesten

% jongeren dat te maken heeft met online risico % jongeren dat er een negatieve ervaring van ondervindt Sociaal en Cultureel Planbureau 20


Belangrijkste bevinding Keerzijde van de medaille: • Grote absolute aantallen jongeren: 60.000 jongeren in 2010 slachtoffer van cyberpesten, circa 90.000 persoonlijke ontmoeting, 7500 negatieve ervaring erdoor • Meisjes en jongere kinderen zeggen zelf nare beleving te hebben met internet • Ernst van incidenten niet gering: Langdurige psychische problemen na cyberpesten, desastreuze afloop van persoonlijke ontmoeting

Vanuit onderzoek onder alle jongeren: klein deel risicogedrag Vanuit politie: als misgaat, kan wel ernstig zijn Discussievraag hoe mee omgaan? Sociaal en Cultureel Planbureau 21


Digitale mediawijsheid - verantwoordelijkheid Jongeren zelf • helpwanted.nl / online meldknop

Betrokkenheid van ouders • eerste aanspreekpunt bij problemen, digitale vaardigheden • moeilijk toezicht te houden door technische ontwikkelingen (pc in eigen kamer, smartphone, tablet) • ouders ondersteunen: initiatieven (mijn kind online, ouders online, mediaopvoeding.nl)

Rol van school en docenten • ouderavonden, voorlichting over ‘nettiquette’, lespakketten ook vanuit industrie (bvb. Hyves) • professionalisering van docenten in ICT



Digitale mediawijsheid - verantwoordelijkheid Rol van de overheid • wettelijk kader: bestaat voor kinderpornografie, grooming • Safer internet programma Europese Commissie / Digivaardig & Digibewust (ECP-EPN): bewustzijn online risico’s • Ministerie van Justitie: veiliger internetgebruik, opsporen strafbaar gedrag • Ministerie van OCW: mediawijsheidsprojecten • ouders ondersteuning bieden: co-regulering met industrie (bvb. Mediasmarties: online pictogrammen)



Publicatie 06/10

Meer informatie: [email protected] Sociaal en Cultureel Planbureau 24


10) Nathalie Sonck & Jos de Haan

Recommend Documents