10 jaar Transparant Prijs heeft belangrijke bijdrage geleverd aan professionalisering verslaggeving goededoelenorganisaties Meer dan ooit liggen goede-doelenorganisaties onder het vergrootglas van de media. Geloofwaardigheid en betrouwbaarheid in de communicatie is dan ook van essentieel belang. De Transparant Prijs draagt hieraan bij door geloofwaardige en betrouwbare verslaggeving als kernpunt te nemen. Al tien jaar lang. En met succes. De focus lag ook dit jaar op compliance, impactverantwoording en communicatie. Wim van Ginkel - Sectorgroep Maatschappelijke Organisaties, Assurance Anne Kemeling - Sustainability & Responsible Governance, Advisory Jaap van Egmond - Sectorgroep Maatschappelijke Organisaties, Assurance
1. De Transparant Prijs draagt bij aan publieksvertrouwen Donateurs van goede doelen willen gefundeerde geef-beslissingen nemen. Vrijwilligers moeten gemotiveerd blijven. Bestuurders hechten waarde aan hun integriteit. En de buitenwereld kijkt steeds kritischer mee. Tegen deze achtergrond is in 2004 De Transparant Prijs in het leven geroepen voor de beste charitatieve verslaggeving. De prijs wil een stimulans zijn voor de verdere professionalisering van de kwaliteit en de transparantie van de maatschappelijke verantwoording door de
40
Spotlight Jaargang 20 - 2013 uitgave 4
sector. Daarnaast wil De Transparant Prijs bijdragen aan een positieve beeldvorming rond de charitatieve sector. Vanuit de doelstelling van De Transparant Prijs is een belangrijk uitgangspunt een vrijwillige deelname. 'Transparant zijn' is een eigen keuze die niet afgedwongen moet worden. Maar het moet wel gestimuleerd worden. De ingezonden jaarverslagen van de deelnemende goede-doelenorganisaties worden beoordeeld door een screeningteam van ongeveer vijfentwintig PwC professionals uit het hele land. Aan de hand van ongeveer zestig vragen krijgt
elk jaarverslag een score op de pijlers Compliance, Impact en Communicatie.
Op 2 oktober 2013 heeft juryvoorzitter Alexander Rinnooy Kan voor de tiende keer De Transparant Prijs uitgereikt. Dit jaar ging deze naar Oxfam Novib. PwC is initiatiefnemer van De Transparant Prijs.
De afgelopen tien jaar is de kwaliteit van de verslaggeving van goede-doelenorganisaties sterk verbeterd; de gemiddelde transparantiescore komt elk jaar hoger uit. Gebleken is dat deelnemers die meerdere jaren deelnemen gemiddeld hoger scoren op transparantie. Deelnemen loont. We kunnen de sector hiermee complimenteren. Tegelijk blijft er nog het nodige te verbeteren, vooral op de impactverantwoording. Transparantie is een houding van leren en verbeteren.
2. Het is belangrijk trends te herkennen en op te pakken De Transparant Prijs wil vooroplopen in ontwikkelingen en trends signaleren en agenderen. Juryvoorzitter Rinnooy Kan heeft bij de prijsuitreiking van vorig jaar benoemd dat het tijdperk van het papieren jaarverslag passé is. De trend van internetverslaggeving vraagt om nieuwe vormen van verantwoording en heeft ook impact op De Transparant Prijs. Het afgelopen jaar heeft De Transparant Prijs als ‘bezinningsjaar’ gebruikt om een aantal trends en reflecties vanuit de sector een plaats te geven. Tijdens ronde-tafelbijeenkomsten hebben goededoelenorganisatie meegedacht over hun visie op verslaggeving en over de toekomst van de verslaggeving. Het ging er nadrukkelijk om de blik voorwaarts te richten en trends op te pakken die relevant zijn in de wereld van de verantwoording om De Transparant Prijs relevant te houden voor goede doelen en mee te bewegen en voorop te lopen in ontwikkelingen. Er zijn drie belangrijke trends vastgesteld:
•
•
Verantwoording anno 2013 vindt niet meer op één moment plaats, maar feitelijk wordt vierentwintig uur per dag, zeven dagen per week (24/7) verantwoording afgelegd en dit wordt ook door belanghebbenden verwacht. Het jaarverslag is verworden tot een onderdeel van de communicatiemix en van de permanente verantwoording. Het wordt voor een donateur steeds belangrijker of zijn geld wel efficiënt en effectief besteed is. Heeft de organisatie waargemaakt wat zij beloofd heeft? Alles wat in het jaarverslag is opgenomen,
moet een relatie hebben met de impact die een goed doel wil hebben en heeft gerealiseerd. De goede-doelensector is een sector van hoop, van dromen waarin mensen geloven en geld geven om dromen te realiseren: ‘kanker de wereld uit’ of ‘het armoedeprobleem opgelost’. Belangrijk is dat een goed doel laat zien welke beloften gedaan zijn aan de donateur en wat daarvan is gerealiseerd met het geld van de donateur in een taal en met beelden die een donateur begrijpt.
•
De verslagen zijn de afgelopen jaren door regelgeving en De Transparant Prijs toegenomen in omvang. De lezer van het verslag wil terug naar een goed leesbaar stuk, waarin relevante en transparante informatie is opgenomen. (Dit is ook de essentie van verslaggeving in brede zin, zie ook het artikel ‘Toelichtingen in de jaarrekening, relevanter, maar korter: de accountant aan zet?’ op pagina 28 van deze Spotlight.) Van belang is de passie, de uniekheid van het goede doel dat terug moet komen in het verslag.
Samenvatting De Transparant Prijs bestaat tien jaar. De prijs heeft als doel een bijdrage te leveren aan de professionalisering van de verantwoording van goededoelenorganisaties. Daarnaast wil De Transparant Prijs bijdragen aan een positieve beeldvorming over de sector en daarmee bijdragen aan publieksvertrouwen in de goededoelensector. De jaarverslagen werden dit jaar vooral beoordeeld op compliance, impactverantwoording en communicatie. De scores laten zien dat het aantal keer dat wordt deelgenomen aan De Transparant Prijs van invloed is op de score. Voor de tiende keer op rij laat de kwaliteit van de verslaggeving binnen de goede-doelensector een verbetering zien. Dus volgend jaar kan de lat weer een stukje hoger!
3. Trends vertaald naar toetsing jaarverslag De uitkomsten van eigen onderzoek onder belanghebbenden in de sector en de rondetafelbijeenkomsten zijn samengebracht in een nieuw model of blauwdruk voor de beoordelingscriteria. De ingezonden jaarverslagen zijn dit jaar op de volgende drie onderdelen getoetst.
Focus op drie pijlers Pijler 1. Compliance Elk jaarverslag moet voldoen aan de minimum compliance-vereisten in de sector. Pijler 2. Impactverantwoording Alle elementen in het jaarverslag van de strategie, het waardecreatieproces, de governance en de resultaten moeten bijdragen aan het inzicht dat een donateur wil hebben of het geld goed besteed is. Pijler 3. Communicatie Het jaarverslag moet goed leesbaar zijn en via internet toegankelijk.
Spotlight Jaargang 20 - 2013 uitgave 4 41
Pijler 1. Compliance (20% van de punten) De compliance-vragen - het voldoen aan wet- en regelgeving - zijn vereenvoudigd. Compliance is een minimumvoorwaarde voor deelname. Deze vragen zijn een selectie van vragen uit de Richtlijnen voor de jaarverslaggeving (RJ 650 ‘Fondsenwervende Instellingen’), CBFKeurmerk, Code Wijffels, ANBI en handreikingen van de Vereniging voor Fondsenwervende Instellingen die ingaan op relevante compliance-voorschriften inzake verslaggeving.
goede-doelenorganisatie laat zien welke beloften gedaan zijn aan de donateur en wat daarvan is gerealiseerd met het geld van de donateur. Het gaat De Transparant Prijs daarbij niet alleen om de ‘technische’ impact verantwoording (input – throughput – output – outcome – impact) en alle lastige vraagstukken rondom attributie en de meetmethodiek. Alle aspecten die te maken hebben met strategie, governance, financieel beheer moeten een relatie hebben met het doel en de strategieexecutie.
Pijler 2. Impactverantwoording (50% van de punten) Alles wat in het jaarverslag is opgenomen, moet een relatie hebben met de gewenste en bereikte impact. Belangrijk is dat een
Pijler 3. Communicatie (30% van de punten) Een jaarverslag moet leesbaar zijn, toegankelijk zijn en een verhaal vertellen. Een boodschap die inhoudelijk steengoed
is, maar niet overkomt op de gebruiker van het jaarverslag is een gemiste kans.
4. Compliment aan de sector voor toename van de gemiddelde transparantiescore ondanks aanscherping criteria Dit jaar zijn de beoordelingscriteria herzien wat tot gevolg heeft dat een jaarverslag gemiddeld een 0,5 punt lagere score heeft ten opzichte van het voorgaande jaar. Vooral op de nieuwe vragen bij de pijler Impactverantwoording is beperkt gescoord. Desondanks is de gemiddelde score dit jaar opnieuw toegenomen. In de gemiddelde score is in alle categorieën een stijgende lijn te zien. Zie ook figuur 3 waarin de resultaten van de afgelopen tien jaar zijn weergegeven.
Figuur 1. Overzicht gemiddelde scores TP 2013
TP 2012
TP 2011
TP 2010
TP 2009
Gemiddelde score alle deelnemers
6,4
6,1
5,8
5,9
5,6
Gemiddelde score van instellingen die meerdere jaren hebben meegedaan
6,4
6,3
6,1
6,1
6,2
Gemiddelde score van top 100 deelnemers
6,8
6,7
6,5
6,4
-
Hoogste score
8,4
9,0
8,6
8,4
8,8
Figuur 2. Aantal keer dat wordt deelgenomen aan De Transparant Prijs is van invloed op de score Aantal deelnemers TP 2013
Gemiddelde score TP 2013
Aantal deelnemers TP 2012
Gemiddelde score TP 2012
1 jaar
4
5,5
16
4,6
2 jaar
9
5,2
12
5,2
3 jaar
8
5,6
18
5,2
4 jaar
12
5,6
23
5,9
5 jaar
14
6,2
23
5,9
6 jaar
17
6,3
15
6,4
7 jaar
16
6,4
20
6,4
8 jaar
17
6,4
26
6,8
9 jaar
23
6,8
36
7,1
10 jaar
33
7,1
42
Spotlight Jaargang 20 - 2013 uitgave 4
Figuur 1 geeft een overzicht van gemiddelde scores over de afgelopen vijf jaar. Figuur 3 geeft een totaaloverzicht van de afgelopen tien jaar.
blijft naar onze mening een belangrijk aandachtspunt de komende jaren.
•
5. Vaker meedoen werpt vruchten af De kwaliteit van de verslaggeving binnen de goede-doelensector is de afgelopen tien jaar sterk verbeterd. De scores laten zien dat het aantal keer dat wordt deelgenomen aan De Transparant Prijs van invloed is op de score. Organisaties die voor het eerst meedoen, halen gemiddeld een lagere score dan organisaties die al meerdere malen hebben deelgenomen. Deelnemers die twee jaar of langer deelnamen haalden een gemiddelde score van 6,4. De 33 deelnemers die al 10 jaar deelnemen scoorden gemiddeld een 7,1; een significant hogere score!
•
De lat moet weer wat hoger De sector heeft goed gepresteerd. Dit laten we zien in de punten hieronder. Tegelijkertijd is het belangrijk om verbetering bij deze punten als doelstelling vast te houden. Op die manier kan de kwaliteitslat weer een stukje hoger gelegd worden.
•
•
•
Tijdigheid is verbeterd. Jaarverslagen worden eerder gepubliceerd. Naar onze mening mag de ambitie nog wel een stap hoger liggen en kan de tijdigheid nog verder verbeteren. Het lukt nog steeds 20 procent van de deelnemers niet om vóór 1 juli een jaarverslag te publiceren.
•
Communicatiewaarde van jaarverslaggeving is verbeterd. Jaarverslagen zijn steeds beter leesbaar geworden en tonen beter het karakter van de organisatie. De Transparant Prijs is altijd pleitbezorger geweest voor een stuk soberheid. Een jaarverslag moet passen bij de aard van de organisatie. Goede doelen durven kwetsbaarheid veel beter te tonen. Hier zijn duidelijk stappen voorwaarts gezet. Het kwetsbaar durven opstellen,
•
Compactheid is verbeterd. De afgelopen jaren is een trend zichtbaar geweest naar steeds dikkere jaarverslagen die completer werden en daarmee hoog scoorden bij De Transparant Prijs. We zien dat goede doelen dit jaar slim gebruik maken van verkorte jaarverslagen. Het uitganspunt ‘less is more’ blijft wel een aandachtspunt. Meer aandacht voor impact. De Transparant Prijs heeft impact tot de kern van de verantwoording van goededoelenorganisaties benoemd. Laten zien wat je gedaan hebt met de belofte om een betere wereld te realiseren. Het nadenken over impact staat niet stil. De komende jaren zullen wij met de sector nadenken op welke wijze de transparantie over de impact van goede doelen versterkt kan worden, waarbij tegelijkertijd wel de kanttekening gemaakt moet worden dat niet alles gemeten of in een cijfer uitgedrukt kan worden. Tevens laten de uitkomsten van dit jaar zien dat nagedacht moet worden over welke prestatie-indicatoren organisaties zouden moeten gebruiken om te laten zien welke vooruitgang op het gebied van impact bereikt is en wanneer ze tevreden zijn over de prestaties. Online jaarverslaggeving heeft een vlucht genomen. Goede-doelenorganisaties maken meer en beter gebruik van online verantwoording. Online verantwoording biedt meer interactieve mogelijkheden om verhalen te vertellen en te laten zien aan de donateur wat met het geld gedaan is, welke resultaten bereikt zijn en tegen welke dilemma’s de organisatie aanloopt. Compliance en voldoen aan wet- en regelgeving is in belangrijke mate op orde. In de beginjaren van De Transparant
Prijs hebben wij nog veel opmerkingen gemaakt die te maken hebben met het voldoen aan de regels. De laatste jaren is zichtbaar dat de sector zich dit aspect eigen heeft gemaakt. Alertheid blijft echter altijd geboden. Vooral bij kleinere organisaties is aandacht voor compliance nodig en kan de Transparant Prijs helpen door het beschikbaar stellen van kennis, voorbeelden en door te wijzen op best practices.
•
Toezichthouders laten nadrukkelijker in de verslagen zien hoe toezicht is uitgeoefend. Voor de goede-doelenorganisaties is het, gelet op het vertrouwen en de reputatie en de steeds kritischere donateurs, relevant dat de governance goed functioneert. Wij zien in de jaarverslagen van de afgelopen jaren een toegenomen aandacht voor de governance-paragraaf. Maar toezichthouders mogen zich nog nadrukkelijker uitspreken over kansen en risico’s, sterkten en zwakten van de organisatie.
•
Meer aandacht voor de eigen toegevoegde waarde. Goede-doelenorganisaties laten beter zien welke toegevoegde waarde ze hebben in het realiseren van de doelstelling. Ongetwijfeld heeft dit mede te maken met veranderende economische omstandigheden en maatschappelijke vragen bij het nut en de noodzaak van ontwikkelingssamenwerking. Goede doelen zijn zich meer bewust van de maatschappelijke context waarin ze acteren en hun eigen positie daarin. Wat nog wel verbeteren kan is inzicht geven in aspecten als ‘het businessmodel’, ‘de verdienmodellen’ en hoe het waardecreërend vermogen compact inzichtelijk kan worden gemaakt.
•
Meer aandacht voor de toekomst. De toekomstparagraaf is de afgelopen jaren steeds beter gevuld. Verbeterpunt blijft de concreetheid en mate van diepgang waarin een lezer inzicht wordt gegeven.
Spotlight Jaargang 20 - 2013 uitgave 4 43
6. Conclusie Wij zijn trots op de resultaten van de afgelopen tien jaar. De Transparant Prijs heeft aantoonbaar bijgedragen aan een professionalisering van de verslaggeving door goede-doelenorganisaties. Goededoelenorganisaties hebben meer werk gemaakt van impactverantwoording, en dat op een compacte wijze verantwoord. En dat is belangrijk, want goededoelenorganisaties staan volop in de publieke belangstelling. Transparantie houdt niet op bij een goed jaarverslag, maar moet 24/7 waargemaakt worden. Vanuit onze beoordeling van de jaarverslagen zijn nog diverse verbeteringen mogelijk, vooral
op het gebied van impactverantwoording. Een sector in beweging maakt dat altijd leer- en verbeterpunten bestaan wat op zich niets is om je over te schamen. Transparantie is een houding van leren en verbeteren.
en social media van de Vrije Universiteit om naast de jaarverslagen ook de 24/7 communicatie mee te wegen in de beoordeling. Verantwoording afleggen doe je niet één keer per jaar, maar vraagt continu aandacht.
De accountant is er om te blijven bijdragen aan een versterking van het publieksvertrouwen in de goededoelensector door de organisaties te stimuleren de impactverantwoording en de maatschappelijke bijdrage die ze leveren beter zichtbaar te maken in de verantwoording. In dit kader start PwC een pilot met de vakgroep communicatie
We kunnen als Nederlanders trots zijn op wat de sector jaarlijks bereikt met de ruim € 4 miljard donaties. Het is een mooie uitdaging voor goede-doelenorganisaties om ons nog beter mee te nemen in de resultaten en voorop te lopen als het gaat om een transparante verantwoording.
Figuur 3. Resultaten tien jaar De Transparant Prijs 2004
2005
2006
2007
84
168
168
173
177
201
219
201
189
153
Klein
47
37
47
39
39
37
32
34
32
Middel
42
38
38
30
67
-
-
-
-
Groot
72
83
80
88
75
170
149
142
121
Aantal deelnemers:
2008
2009
2010
2011
2012
2013
Vermogensfondsen
-
7
10
8
14
13
7
20
13
-
Overige
-
-
-
-
6
7
5
-
-
-
Natuur en milieu
12%
10%
11%
11%
12%
12%
9%
8%
8%
9%
Internationale hulpverlening
36%
37%
41%
46%
46%
42%
44%
48%
44%
53%
Gezondheidszorg
25%
19%
20%
19%
17%
17%
16%
14%
20%
14%
Welzijn en cultuur
27%
30%
22%
20%
23%
26%
31%
30%
28%
24%
-
4%
6%
4%
2%
3%
-
-
-
-
Gemiddelde score
5,0
4,6
5,2
5,4
5,4
5,6
5,9
5,8
6,1
6,4
Gemiddelde score deelname meerdere jaren
5,0
5,2
5,5
6,0
6,0
6,2
6,1
6,1
6,3
6,4
-
-
-
-
-
-
6,4
6,5
6,7
6,8
Hoogste score
7,6
7,7
7,9
8,4
8,5
8,8
8,4
8,6
9,0
8,4
Laagste score
1,4
1,5
1,7
0,5
0,5
2,0
2,0
2,1
2,4
2,7
Verdeling sector:
Lokaal wervend
Gemiddelde score top 100
44
Spotlight Jaargang 20 - 2013 uitgave 4
2004
2005
2006
2007
2008
2009
2010
2011
2012
2013
Tijdigheid inzending
-
-
-
-
51%
57%
45%
53%
80%
80%
Publicatie binnen 3 maanden
-
7%
10%
12%
-
-
12%
13%
18%
15%
Deelname top 100
-
-
-
-
-
-
92
81
80
73
Deelname CBF-keurmerk
30%
40%
46%
42%
44%
50%
57%
48%
47%
43%
Keurmerk deelnemers
82%
69%
77%
71%
74%
68%
74%
72%
74%
83%
Publieksverslag met volledig financieel verslag
51%
66%
65%
65%
63%
69%
71%
73%
77%
65%
Publieksverslag met verkort financieel verslag
41%
27%
30%
29%
32%
27%
24%
21%
21%
30%
Alleen volledige jaarrekening
1%
1%
2%
2%
1%
2%
1%
1%
1%
0%
Alleen een bestuursverslag en overige
7%
6%
3%
4%
4%
2%
4%
6%
2%
5%
Gemiddelde aantal pagina's
-
-
-
62
64
71
71
65
72
71
Dikste verslag
-
-
-
336
457
253
196
220
246
158
Dunste verslag
-
-
-
3
3
3
1
3
4
10
2,1 miljard
1,8 miljard
2,3 miljard
2,8 miljard
2,7 miljard
2,6 miljard
2,6 miljard
80%
73%
67%
65%
85,9%
85,2%
88,2%
84,8%
93,8%
89,4%
88,3%
86,2%
7,0%
6,5%
7,8%
7,1%
4,0%
3,7%
3,7%
3,4%
Vorm van het jaarverslag:
Totale baten % totale sector Bestedingsratio baten
89%
102%
Bestedingsratio lasten Kosten werving baten Kosten beheer & administratie
6,3%
6,8%
Spotlight Jaargang 20 - 2013 uitgave 4 45
