10 jaar kavli. Inbraakpreventie. marileen dogterom. go with the flow. Reportage. Interview. Best Design Essay. english pages see page 28

NR.12 24 februari

2014

onafhankelijk magazine

Reportage

Inbraakpreventie Interview

marileen dogterom

10 jaar kavli

Best Design Essay

go with the flow english pages see page 28

2

Delta

TU Delft

8 Delta nr. 12

24 februari

2014

"Bij een geënsceneerde foto heb je alle vrijheid om te spelen met attributen. Het is wel belangrijk om de spullen op een zo natuurlijk mogelijke wijze te positioneren." (Fotograaf Hans Stakelbeek)

REAGEER!

12

www.delta.tudelft.nl

colofon

Delta is het informatie- en opinieblad van de TU Delft, verzorgd door een journalistiek onafhankelijke redactie.

Redactie Frank Nuijens (hoofdredacteur) - @franknu, Katja Wijnands - @kwijnands, Dorine van Gorp - @dorinevangorp, Saskia Bonger - @sbonger, Tomas van Dijk - @tomasvd, Connie van Uffelen - @connievanu, Jos Wassink - @joswashere Medewerkers aan dit nummer Philip Battin, Jorinde Benner, Stephanie Goseine, Robbert Fokkink, Auke Herrema, Job Hogewoning, Heather Montague, Damini Purkayastha, Molly Quell, Ionica Smeets, Jimmy Tigges Foto’s Sam Rentmeester, Hans Stakelbeek

Bladconcept en vormgeving Maters & Hermsen, Leiden Lay-Out Liesbeth van Dam Redactie-adres Universiteitsbibliotheek, Prometheusplein 1, 2628 ZC Delft, 015 278 4848, [email protected] Advertenties H&J Uitgevers, 010 451 5510, [email protected] Druk Deltahage, Den Haag Oplage 8.000 Jaargang 45 ISSN 2213-8838 Meld je aan voor de wekelijkse nieuwsbrief op de website. Meer informatie op: www.delta.tudelft.nl/colofon

cover

interview

kavli 10 jaar

marileen dogterom

Het Delftse Kavli-instituut viert volgende maand zijn tiende verjaardag. Kavli heeft een bestuur van universitaire zwaargewichten geworven dat naar de beste onderzoeksgroepen ter wereld speurt.

Marileen Dogterom, de nieuwe voorzitter van de afdeling bionanoscience wil het onderzoek aan celbiologie uitbreiden. “We hebben biologen nodig die willen samenwerken met natuurkundigen.”

Delta

3

TU Delft

16

28 reporTAGE

english pages

elke week een inbraak

local elections special

Een nieuwe campagne moet het aantal inbraken in studentenkamers terugdringen. Nu is er gemiddeld iedere week een inbraak of een poging daartoe. De sociale controle in vooral grote studentenhuizen is niet optimaal.

Local elections are approaching. Find out if you're eligible to vote, what the procedure is and what's going on in local politics in our local elections special.

Delta 13 verschijnt op maandag 17 maart

VERDER Column Kort nieuws Sport campusnieuws partyspotters Job de kok essay master krasse knarren column desgevraagd Science Survival Guide There’s an app

04 05 06 07 15 15 20 23 25 25 27 29 30 31

columnionicasmeetstijdvangaan

Delta Tijdens mijn studie werkte ik een dag per week bij een theater en deed daar de publiciteit en allerlei kleine klusjes. Na een paar jaar vroeg mijn baas wanneer ik eindelijk eens wegging. Ik schrok van zijn vraag, want ik vond mijn werk superleuk en dacht dat ik het best goed deed. De theaterdirecteur bleek gelukkig reuze tevreden over mijn werk, maar vond wel dat ik niet te lang in dingen moest blijven hangen. Hij legde me uit dat zeven jaar wel zo’n beetje de grens was. Na die tijd zijn je frisse ideeën op en is het tijd om plaats te maken voor iemand anders en zelf een nieuwe uitdaging te zoeken. De theaterdirecteur zei voorzichtig dat ik het moeilijk leek te vinden om ergens mee te stoppen. En inderdaad, mijn andere bijbaantje deed ik toen al meer dan zeven jaar. Elke vrijdagavond reisde ik van mijn studentenkamer in Delft naar mijn oude woonplaats om daar in de bibliotheek te werken. Gesteund door de woorden van de theaterdirecteur zegde ik dat bijbaantje op. Bij het theater besloot ik nog even te blijven. En mijn vriendschap met de theaterdirecteur duurt inmiddels al veel langer dan zeven jaar, maar daar geldt die regel gelukkig niet. Later interviewde ik trouwens Jan Sijbrand, directeur toezicht bij De Nederlandsche Bank, en die is nog strenger: hij adviseert elke drie jaar een nieuwe functie bij het opbouwen van een nieuwe carrière. Ikzelf blijf het moeilijk vinden om dingen af te sluiten. Na mijn promotieonderzoek bleef ik nog twee jaar in Leiden hangen als postdoc en nog steeds heb ik er een bureau waar ik af en toe tussen mijn oude collega’s zit. Inmiddels ben ik freelancer en werk ik overal en nergens. Maar in de loop der jaren komen er steeds meer nieuwe, vaste opdrachten bij en mijn agenda slipt langzaam dicht. De plek waar ik het langste voor schrijf is Delta. Ik begon er in 2003, ook als studentenbijbaantje (het is een wonder dat ik tussen al die bijbaantjes door nog tijd vond om te studeren). Wie goed telt, ziet dat ik de zevenjaarslimiet ruimschoots ben gepasseerd. Het is dus tijd om te gaan, nieuwe dingen te proberen en plaats te maken voor de frisse ideeën van iemand anders. Juist in een universiteitskrant moeten jonge honden de kans krijgen om te schrijven over wat hen bezighoudt. Ik ben nog steeds heel blij dat ik als student deel uit mocht maken van een heuse studentenredactie bij Delta. Helaas is voor zo’n aparte redactie al jaren geen budget meer. Ik hoop dat de krant desondanks een kweekvijver voor schrijftalent blijft. Ingenieurs mogen best eens wat vaker hun, op kennis gebaseerde, mening naar buiten brengen. Op deze plek komt Thomas Platzer, een werktuigbouwkundige die trainingen in creativiteit geeft. Met de frisse ideeën komt het dus wel goed hier. En mij zien jullie vast nog wel eens in Delft, want natuurlijk kan ik mijn oude stad nooit echt loslaten.

Ionica Smeets is TUalumnus (wiskunde), wetenschapsjournalist en onderzoeker bij Publiek Begrip van Wetenschap in Leiden. Dit was haar laatste column voor Delta.

TU Delft Studentenvereniging ABC Compas richt zich op techniekstudenten uit Aruba, Bonaire en Curaçao. De vereniging telt zo’n 43 actieve leden, van wie het merendeel studeert of gestudeerd heeft aan de TU Delft. Bestuurslid en derdejaars student civiele techniek George Thiel hoopt ook techniekstudenten van andere instellingen te trekken.

1 ABC Compas is nodig om studenten uit de ABC-eilanden een basis te geven in Delft.

ja

2 Veel van deze studenten voelen zich niet thuis bij andere studentenverenigingen.

nee

3 Ook andere stu-

4 Studenten uit Aruba, Bonaire of Curaçao gaan na hun studie meestal terug naar hun thuisland.

ja

5 Op welke vraag wil je terugkomen? “Op stelling 4. Voor de meeste studenten die van de ABC-eilanden komen, is het belangrijk om een bijdrage te leveren aan hun eigen eiland. Zij willen het leven daar verbeteren. Wel denk ik dat het beter is om eerst elders ervaring op te doen. Zelf kom ik van Aruba. Ik zie mezelf uiteindelijk wel teruggaan, na ergens anders te hebben gewerkt. Banen voor hoger opgeleiden zijn er wel. Vooral als je informatica of iets met infrastructuur hebt gestudeerd, maar ook met civiele techniek denk ik dat het goed komt.”

denten kunnen lid worden.

ja

1 Eén van de 29 beoordeelde masteropleidingen aan de TU heeft in de Keuzegids Masters 2014 zo’n goede beoordeling gekregen, dat de makers van de gids vinden dat die zich het komend jaar een topopleiding mag noemen. Het betreft de master systems and control. De gids baseerde zich voor zeventig procent op de mening van studenten en voor dertig procent op oordelen van de NVAO, de landelijke keuringsinstantie voor het hoger onderwijs. Bij de grote en middelgrote Nederlandse universiteiten staat de TU Delft op de elfde plek, onder Eindhoven en Twente.

Tweets

(Foto: George Thiel)

4

Kort Meer en uitgebreider nieuws op www.delta.tudelft.nl

Privacy

Bouwkundestudenten zijn hard aan het repeteren voor de voorstelling Delftse Lente. Deze eenmalige theatervoorstelling over de studentenprotesten en het studentenleven in de jaren zestig en zeventig wordt gemaakt ter gelegenheid van het 24ste lustrum van studentenvereniging Stylos. De voorstelling vindt plaats in het gebouw waar studenten veertig jaar geleden een vierdaagse bezetting hielden als protest tegen de verhoging van het collegegeld. (Foto: Hans Stakelbeek) Delftse Lente, 28 februari en 1 maart, aanvang 19.00 uur in de Oostserre van Bouwkunde. www.delftselente.nl

Wie je moet kennen Dr.ir. Gabrielle Tuijthof van de afdeling biomedical engineering (3mE) heeft 200 duizend euro gekregen van de Nederlandse Organisatie voor Wetenschappelijk Onderzoek (NWO) voor haar onderzoek naar minimaal invasieve technologieën voor orthopedische ingrepen. Ze ontving de Aspasiabeurs, een subsidie bedoeld om vrouwelijke onderzoekers te ondersteunen. Tuijthof wil zich meer gaan richten op technologieën waarmee kraakbeenschade direct na het oplopen van een blessure opgespoord kan worden met geluidsgolven. Met het geld zal ze een vrouwelijke promovenda aannemen. Daarnaast organiseert ze samen met Delft Women in Science een serie lezingen van zeer succesvolle vrouwelijke professoren in de medische technologie. (Foto: Arjo Loeve)

Bij de afdeling biomechanical engineering is nog meer reden tot vreugde. Voor zijn afstudeerwerk aan een minimaal-invasief operatie-instrument heeft ir. Paul Henselmans de IMDI Talentprijs 2012-2013 gewonnen. Dit is een prijs van 1500 euro, uitgereikt door het Innovative Medical Devices Initiative. Minimaal-invasieve chirurgie wordt toegepast voor chirurgische ingrepen waarbij een veel kleinere incisie gemaakt wordt dan bij een conventionele ingreep. Henselmans heeft onderzocht of kabels met een gedraaide ligging om de lengteas van het instrument de stuurbaarheid en de stijfheid positief kunnen beïnvloeden. Hij heeft een prototype gebouwd dat uitstekend bleek te werken. (Foto: Paul Henselmans)

Met zijn visie op de wijze waarop we in de toekomst omgaan met broodroosters won IO-alumnus ir. Simone Rebaudengo deze maand twee prijzen bij het evenement Interaction Awards, georganiseerd door de Interaction Design Association. Rebaudengo beschreef zijn visie in zijn afstudeerverslag ‘Addicted products’. De broodrooster staat symbool voor consumentenproducten in het algemeen. Rebaudengo voorziet een toekomst waarin alle producten – en dus ook broodroosters – alsmaar slimmer worden. Zij kunnen op een gegeven moment detecteren dat zij te weinig gebruikt worden. De ‘eigenaar’ verliest dan het gebruiksrecht waarop het product verhuist naar een nieuwe eigenaar die het meer zal gebruiken. Rebaudengo won met Addicted Products de award Best in Show in de categorie Engaging. (Foto: Simone Rebaudengo)

Hans de Zwart, directeur van lobbyclub Bits of Freedom, gaf vorige week bij Studium Generale een lezing over privacy. Hij ziet mensen hun privégegevens met open ogen afstaan aan bedrijven als Google, Apple en Facebook. Toch heeft hij hoop voor de toekomst. www.delta.tudelft.nl

Studentenstop

De Tweede Kamer stoort zich aan de studentenstop bij populaire technische en exacte opleidingen, zoals aan de TU Delft. “Nu er eindelijk bètasucces is, wordt het een halt toegeroepen.” Verschillende partijen willen dat de minister in actie komt. www.delta.tudelft.nl/27863

Verschoolsing

Zijn verplichtingen in het wetenschappelijk onderwijs wenselijk? De studentenraad kaartte het onderwerp ‘verschoolsing’ vorige week maar weer eens aan bij het college van bestuur. “Verschoolsing is negatief, studenten moeten ruimte hebben om soft skills te ontwikkelen en zelfstandig te zijn.” www.delta.tudelft.nl/27860

Startup

Vier startende ondernemers presenteerden woensdag 12 februari hun businessplan tijdens de finale van het vak ready to startup. Het bedrijf DaBirdy, dat een oplossing heeft voor het tekort aan laadpunten voor elektrische auto’s, won de juryprijs van 1500 euro. www.delta.tudelft.nl/27859

Pushen

Beter onderwijs aan de TU Delft. Docent van het jaar Alexander de Haan vertelde er op 11 februari over, in de stijl van zijn colleges: met aanstekelijk enthousiasme, een luisterend oor en af en toe een filmpje. “Het bestaat bijna niet dat je iemand kunt pushen iets te doen.” www.delta.tudelft.nl/27844

IN THE SPORTLIGHT

sportzaken

Rens Philipsen Specs

1.80 meter

Akkefietje

Gewicht

70 kilo

Revanche voor gediskwalificeerde zeilers, roeiers noodgedwongen aan de borrel en supersnelle zwemmers behangen met edelmetaal.

Geboortejaar 1989

studie: technische bestuurskunde

Sport:

E

bridge (nationale jeugdselectie; club: De Lombard, Rotterdam) Kleding die lekker zit. ‘Dat is het belangrijkste. Je zit tien uur op zo’n stoel, in een ruimte waar meestal de zon op staat en waar de airco niet werkt.’

Andere sporten:geen

Is bridge sport of spel? “Sport, al denken sommige mensen daar anders over.” Welke kwaliteiten heb je nodig? “Je moet analytisch zijn, voor lange tijd geconcentreerd kunnen blijven (je maakt lange dagen) en, misschien wel het belangrijkste, gemaakte fouten achter je kunnen laten.”

Bridgeshirt van het nationaal jeugdteam.

Lekker zittend vest.

Sterke punten: “Ik kan heel gefocust zijn, mij afsluiten voor alles om mij heen.” Zwakke punten: “Ik ben heel veeleisend, kan verschrikkelijk tekeer gaan tegen mijzelf en mijn partner.” Blessuregevoeligheid, lichamelijke zwakheden: “Geen.” Hoogtepunten/prijzen? “Derde plek op het WK tot en met 21 jaar (2012, Philadelphia) en zeven nationale jeugdtitels.” Waarom bridgen? “Als je van puzzels houdt, hou je ook van bridge. Het is mentaal uitdagend. Uitzoeken welke informatie je nodig hebt en welke je hebt. Tot een beslissing komen terwijl je misschien niet alles weet.”

Ergens een hekel aan? “Ik kan er slecht tegen als ik of mijn partner niet goed nadenkt.” Bijzonderheden? “Iedereen die in Delft studeert zou bridge fantastisch vinden. Delftse studenten zijn allemaal analytisch en kunnen nadenken. Het gaat om communiceren en sociaal zijn.”

Lekker zittend schoeisel. ‘Ik vind sportschoenen wel fijn. Het ergste is als ze knellen. Er zijn spelers die hun schoenen uitdoen tijdens een match.’

(Foto: Sam Rentmeester)

Ambities? “Jeugdwereldkampioen worden in juli 2014. Tot je 25ste hoor je bij de jeugd. Het lastigste wordt het om mij te plaatsen voor het team.”

r kwamen al snel juichende berichten vanuit het Midden-Oosten, waar Team Delft Challenge een van de zes deelnemende boten is aan het vijftien dagen durende evenement Sailing Arabia The Tour. Op 13 februari lag de TUploeg in Qatar aan de start voor de tweede offshore etappe over 159 mijl naar Abu Dhabi. Na een lange en uitputtende zeilrace van negentien uur, passeerden de Delftenaren in de vroege ochtend als eerste de finishlijn. Twee minuten vóór EFG Bank uit Monaco. Er was nog wel een akkefietje, bleek uit de verslaggeving. “Vlak voor de laatste boei creëerde EFG Bank door te gijpen een bakboord-stuurboordsituatie, terwijl wij van mening waren dat we recht op ruimte hadden bij de boei. EFG Bank besloot naar aanleiding van deze situatie protest aan te tekenen, maar wij voeren door omdat we vonden dat wij geen regels overtreden hadden.” En ja hoor, het protest leidde ertoe dat Team DC werd gediskwalificeerd. Extra gemotiveerd na deze bittere teleurstelling, revancheerde de boot zich door een dag later twee korte havenraces te winnen in Abu Dhabi. De Tour, over 1500 kilometer, eindigt 24 februari bij Muscat in Oman. Tweede bootcaptain Stijn Seuren was vooraf vrij duidelijk over de doelstelling: “Top 3! Vorig jaar zijn we net naast het podium geëindigd, dit jaar zijn we vastberaden wél in de prijzen te vallen.” De roeiers zoeken langzamerhand ook hun boten weer op. Voor de Gyas-Hunze-race in Groningen bijvoorbeeld, halverwege februari. Een tocht over 2,7 kilometer op zaterdag, en een over 400 meter op zondag, midden in het centrum. Op de deelnemerslijst onder meer zeven ploegen van Laga en 18 van Proteus. Vanwege de harde wind werden de wedstrijden op het laatste moment afgeblazen. Gelukkig ging het feest 's avonds en de borrel overdag gewoon door, aldus een geruststellende mededeling op de website. De deelnemers aan het Open NSK zwemmen voor studenten in Maastricht hadden in hetzelfde weekend evenmin te klagen over de drinkmogelijkheden. Daar had de organisatie om te beginnen voor een pre-party gezorgd. Het weerhield de zwemmers van DSZ Wave er niet van om daags daarna behangen met medailles uit het water te komen. Tweemaal goud (Nick Clentuar, 100 meter rugslag; Erik Simons, 100 meter vrije slag), eenmaal zilver (Simons, 100 meter schoolslag) en driemaal brons vormden de buit. Het leken de Spelen in Sotsji wel. De pr-commissaris vergat niet te vermelden in het persbericht dat het om een ijzersterk deelnemersveld ging. Tips? [email protected]

Delta

7

TU Delft

campus TU-studenten halen sneller hun bachelor Het aantal TU-studenten dat zijn bachelor in vier jaar haalt, is sinds 2010 bijna verdubbeld. De prestatieafspraken met het ministerie lijken haalbaar, blijkt uit een tussenstand.

D

ramatisch slecht, zo was het bachelorrendement aan de TU. Het percentage studenten dat zijn bachelor in vier jaar afrondde, was met 27 het laagst van alle Nederlandse universiteiten.

Een universiteit die de prestatie-afspraken met het ministerie niet nakomt, krijgt minder geld Een van de afspraken van de TU met het ministerie van onderwijs was dan ook om dit percentage eind 2015 op 55 procent te hebben. Nu ligt het al op 49 procent.

Dat veel meer studenten hun bachelor in vier jaar halen, heeft volgens collegelid Anka Mulder te maken met het bindend studieadvies, de harde knip en de langstudeerboete die uiteindelijk toch niet werd ingevoerd. Mulder hoopt een bachelorrendement van 55 procent te halen nu de curricula zijn vernieuwd. Universiteiten maakten halverwege 2012 elk afzonderlijk afspraken met het ministerie voor de periode 20132016. Wie die afspraken niet of onvoldoende nakomt, krijgt minder geld van het ministerie. Uit metingen van de afgelopen maand lijkt de TU ook met de andere afspraken aardig op weg (zie tabel). De studieuitval daalde van 19 naar 17 procent. De streefwaarde voor 2015 is 22 procent. Een doel van de aanpak is om studenten zo snel mogelijk op de juiste plaats te krijgen. Als er uitval is, zegt Mulder, dan liefst in het eerste jaar. Het uitvalpercentage daalde omdat een groter deel dan voorheen zich inschrijft voor een andere TU-opleiding. Uitval en studieswitch hangen sterk met elkaar samen. Het percentage docenten met een ba-

2010

Nu

Streefwaarde 2015

TU streefwaarde 2020

Excellentie (%)

2,2

5,2

8

10

Uitval (%)

19

17

22

19

Switch (%)

8

9,2

8

6

Ba-rendement (Ba in 4 jaar)

27

49

55

70

Docentkwaliteit (% docenten BKO)

7

40,9

70

75

Onderwijsintensiteit (uren les per week)

25

23,1

22

20

19,3

19,5

19,3

19,3

Indirecte kosten (% overhead)

De prestatieafspraken van de TU en de tussenstand van januari 2014.

siskwalificatie onderwijs (BKO) is sterk gestegen. Sinds 2010 moeten alle nieuwe docenten met minder dan vijf jaar onderwijservaring cursussen didactiek volgen en binnen drie jaar een basiskwalificatie halen. Docenten die hier al les gaven, worden sinds vorig jaar uitgebreid gescreend en kunnen een vrijstelling krijgen of moeten op cursus. De streefwaarde voor onderwijsintensiteit geldt vooral voor opleidingen die minder dan twaalf uur per week col-

leges geven. Bij de TU ligt dat gemiddeld al veel hoger. De universiteit wil graag van het ministerie weten of het huidige gemiddelde van 23 uur per week goed is of niet. De peildatum van het ministerie is december 2015. Een commissie onder leiding van onderwijsbestuurder Frans van Vught buigt zich dan over de behaalde resultaten en zal de staatssecretaris van advies dienen. (CvU)

‘Ik ben geen docent die ook nog grappig wil zijn’ Overdag universitair docent, podiumdier zodra de avond invalt. Industrieel ontwerper dr.ir. Jasper van Kuijk won in 2010, tegelijk met zijn promotie aan de TU, de jury- én publieksprijs tijdens Cameretten 2010. Op 6 maart staat hij in Theater De Veste met zijn tweede avondvullende cabaretvoorstelling: 'Schoon Schip'. Het klinkt als een bizar dubbelleven. Beseffen jouw studenten en collega's dat je naam aan het maken bent in de theaterwereld? "Sommigen waren stomverbaasd toen mijn vorige show, 't Kan Nie Op, laatst op de voorpagina stond van Uitzending Gemist en cabaret meer bleek dan alleen maar een hobby. Ik heb die voorstelling 209 keer gespeeld. The-

Schip' zich cynisch uitlaat over het feit dat alle hoogopgeleide ingenieurs tegenwoordig liever de consultancy ingaan dan dat ze een baan in de techniek accepteren. Het is geen geheim dat ik behalve cabaretier, industrieel ontwerper ben. Ik wil alleen niet die docent zijn die grappige intermezzo's verzorgt.”

Jasper van Kuijk: “Ik houd van cabaret waarbij je als publiek naar voren leunt, in plaats van naar achteren.” (Foto: Kik Producties)

ater De Veste heeft voor mijn nieuwe programma het college van bestuur uitgenodigd. Geen idee of ze komen.”

Andersom weten jouw collegacabaretiers hooguit dat je ook nog 'iets aan de TU Delft' doet. Ben je bang die werelden te mixen? “Nee, natuurlijk overlappen ze weleens. Zoals mijn personage in 'Schoon

Hoe kwam 'Schoon Schip' tot stand? "Mijn uitgangspunt was: hoe is het als je leeft zonder principes? Zo kwam ik op een morfinehandelaar die in een verantwoord nest wordt geboren, maar gaandeweg een ander pad inslaat. Hij is succesvol in wat hij doet – de markt bespelen – maar heeft ook een autistische inslag, waardoor hij een grote behoefte heeft aan structuur. Als die ontbreekt, biedt dat de mogelijkheid om hem op humoristische wijze stuk te laten gaan op zaken als koken en reizen."

Ben je persoonlijker geworden in deze voorstelling? "Mijn vorige karakter kreeg een taakstraf, omdat hij de NOS had belaagd. Vervolgens bekeek hij de wereld vanuit zijn huiskamer. En hoewel ik in 'Schoon Schip' opnieuw een personage neerzet, is het persoonlijker. De karaktergebreken van de hoofdpersoon zijn de mijne, zijn jeugd is de mijne. Een karakter biedt meer vrijheid. Ik kan hem allerlei dingen laten doen en zeggen, zonder daar gelijk een waardeoordeel over te geven. Daarnaast houd ik ook van de lach. Het is mooi als mensen lachen en tegelijk denken: ‘Au, dat doet ook een beetje pijn.’" (JB) Jasper van Kuijk, 'Schoon Schip', tot en met 10 mei 2014 in theaters door het hele land. Op 6 maart in Theater de Veste, aanvang: 20.15 uur, prijs: 12,50 op vertoon van studentenkaart. www.jaspervankuijk.nl

Delta

Tekst: Jos Wassink Foto’s: Hans Stakelbeek

9

TU Delft

Groot in nano Het Kavli Institute of Nanoscience Delft viert op 10 maart zijn tiende verjaardag. De financiële bijdrage van de Kavli-foundation is jaarlijks maar ongeveer een procent van de totale begroting, maar de naam is van onschatbare waarde. Delft, 17 juli 2003

In de zomer van 2003 ontvangt prof.dr.ir. Hans Mooij (quantumtransport, Technische Natuurwetenschappen) een vreemde email. Een zekere Kavli Foundation stelt zich ten doel om onderzoek in nanowetenschappen, astronomie en neuroscience te bevorderen door per deelgebied drie of vier instituten te sponsoren. Of Delft daar interesse in heeft. “Ik had nog nooit van Kavli gehoord”, herinnert Mooij zich. Ja, Noorse koekjes die hij van zijn vakantie kende heetten zo. Maar dat zou het niet zijn. Indertijd wemelt het van de Nigeriaanse spam waarin fantastische bedragen worden aangeboden tegen een kleine storting. Dus Mooij is op zijn hoede. Googlend komt hij erachter dat Fred Kavli een van oorsprong Noorse industrieel is die een fortuin heeft vergaard met sensoren voor lucht- en ruimtevaart, auto’s en industrie. In 2000 verkocht hij zijn bedrijf Kavlico en sindsdien richt hij zich op filantropie. Als middel heeft hij daarvoor drie fundamentele wetenschapsgebieden gekozen: die van het heel kleine (nanoscience), het heel grote (kosmologie) en het ultiem complexe (hersenwetenschappen). Hij heeft een bestuur

geworven van universitaire zwaargewichten, die voorzitter David Auston erop uit sturen om de beste onderzoeksgroepen ter wereld op te speuren. Zo komt de voormalige Bell Labsonderzoeker en universiteitsbestuurder op het spoor van de afdeling van Hans Mooij in Delft.

Santa Barbara, 12 december 2003

Santa Barbara, ook bekend als de Amerikaanse Rivièra, is de woonplaats van veel gefortuneerden, onder wie Fred Kavli. Hans Mooij en zijn collega prof.dr.ir. Cees Dekker hebben er een ontmoeting met Kavli en het bestuur van de stichting. De werkkamer op de eerste verdieping biedt een panoramisch uitzicht over de Stille Oceaan. Dekker herinnert zich een gesprek in een aparte sfeer. Kavli is buitengewoon aardig, praat zacht en houdt zich op de achtergrond. Het gesprek wordt gevoerd door leden van de board – stuk voor stuk grote namen van Amerikaanse universiteiten. Zij vragen Dekker en Mooij over hun onderzoek, over de support en hun doelen. Dekker krijgt het gevoel dat hij gescreend wordt. “Het was echt zo’n kandidatengesprek.” Daarna komt Mooij aan de beurt om over zijn onderzoek te vertellen. Even wordt de bespreking onderbroken om

Er schemeren ideeën om zelf een levende cel te bouwen

naar de zonsondergang te kijken. Daarna keert iedereen weer naar zijn plek terug. Op gegeven moment spreekt Kavli toch. “Wil jij directeur worden?” vraagt hij Mooij. Dat is goed, antwoordt deze. “Ik denk dat ze al besloten hadden dat Delft een Kavli-instituut zou worden, maar de directeur nog moesten kiezen.” Kort daarna is het gesprek afgelopen en gaat het gezelschap de stad in om iets te eten.

Stadhuis Delft, 5 februari 2004

De geheimzinnige besluitvorming blijkt een handelsmerk van de Kavli-stichting. Tijdens een ontvangst van het Kavli-bestuur in het Delftse stadhuis aan de Markt zegt Kavli iets dat volgens Mooij alleen maar kan betekenen dat de Delftse nominatie binnen is. Toch vraagt hij het voor de zekerheid nog even na: dus we worden een Kavli-instituut? Het antwoord is bevestigend. Kavli heeft nog wel een vraag aan het Delftse college van bestuur (cvb), dat ook van de partij is. De Kavli-foundation stort 7,5 miljoen dollar in vijf jaarlijkse delen als kapitaal waarvan het instituut de rente krijgt. Kavli, opeens de zakenman, wil weten wat het cvb daar tegenover stelt. Het college besluit het bod te pareren en zegt een vergelijkbaar bedrag toe. De papieren worden op 10 maart 2004 in New York getekend, waarna het Delftse Kavli Instituut een feit is. De zusterinstellingen aan de Cornell universiteit en Caltech tekenen dan ook. “De financiële bijdrage is niet het belangrijkst”, zegt de huidige directeur Cees Dekker. >>

10

Delta

TU Delft

Prof.dr.ir. Hans Mooij, de eerste directeur van Kavli.

Prof.dr.ir. Cees Dekker, de huidige directeur van Kavli.

Kavli heeft een bestuur van universitaire zwaargewichten geworven dat naar de beste onderzoeksgroepen ter wereld speurt Het gaat om jaarlijks twee tot drie ton aan rente-inkomsten – ruwweg een procent van de afdelingsbegroting. “Dat ze ons samen met Caltech en Cornell hebben uitgekozen als de top 3 in nanoscience, na een wereldwijde zoektocht, dát geeft een enorm prestige. Later kwamen Harvard en Berkeley daarbij. Vijf topinstituten waarvan vier in de VS en wij. Daar zijn we trots op.”

kunnen spelen binnen cellen. Dat er dus letterlijk een fusie plaats zal hebben tussen biologie en nanotechnologie. ‘Over vijftig jaar zal synthetische biologie net zo algemeen en verspreid zijn als elektronica nu’, stelt het slotdocument. ‘En net als bij elektronica zal de impact tijdens de ontwikkeling niet te voorspellen zijn. Toch hebben onze beslissingen van nu enorme gevolgen voor de toekomst.’

Ilulissat, Groenland, 11-15 juni 2007

Ayers Rock, Zoetermeer, 16 september 2010

Zeventien wetenschappers van naam hebben gehoor gegeven aan de uitnodiging deel te nemen aan het Kavli Futures symposium1 over bionanotechnologie. Dekker staat op de lijst tussen Stephen Chu (Nobelprijswinnaar 1997 en oud-minister onder Obama) en Freeman Dyson (legendarisch natuurkundige uit Princeton). Dit is zo’n evenement dat je in Delft nooit voor elkaar zou krijgen, maar als Kavlifoundation wel. Dekker heeft het symposium georganiseerd samen met Paul McEuen (Cornell University) om een stel grote geesten halverwege de Verenigde Staten en Europa samen te brengen om hen na te laten denken over de verre toekomst van nanotechnologie en biologie en over de samensmelting van bio- en nanotechnologie in kunstmatige cyborg cellen. Nature-redacteur Philip Ball doet er verslag van. De onderzoekers stellen in hun eindrapport (1) dat nanotechnologie nu vooral nog gebruikt wordt om levende cellen mee te onderzoeken. Maar dat op termijn nano-onderdelen een rol

Hans Mooij heeft het gemakkelijk op deze Kavli-dag. Hij hangt aan een touw en daalt majesteitelijk langs de klimmuur af naar beneden. Tientallen medewerkers van het Kavli Instituut slaan zijn tocht gade. Ze zien een oranje vlaggetje uit zijn broekzak steken. Dan komt Cees Dekker omhoog. Hij beweegt zich behendig langs de gekleurde uitsteeksels. Een paar keer stopt hij om een route te plannen en gaat weer door. Iets onder het midden komt hij Hans Mooij tegen – hangend in de touwen. Mooij haalt het vlaggetje uit zijn achterzak en overhandigt het aan Dekker. Van beneden klinkt gejuich en applaus. De 68-jarige emeritus heeft het stokje overgedragen en Cees Dekker is de nieuwe directeur van het Kavli Institute of Nanoscience Delft, dat sinds 2010 uit twee afdelingen bestaat: quantum nanoscience en bionanoscience. Delft is het eerste instituut dat een tweede ondersteuning (van vijf miljoen dollar) van de Kavli Foundation heeft ontvangen, mede ingegeven door de ontwikkeling van

bionanoscience. Het oranje vlaggetje krijgt een plaats in de boekenkast van Cees Dekker.

Boston, 28 februari 2012

Prof.dr.ir. Leo Kouwenhoven heeft nieuws voor het congres van de American Physical Society. Het is precies twee jaar nadat hij besloten heeft dat majorana’s een interessant onderzoeksobject zijn. De zaal is als gevolg van de geruchtenstroom overvol. Net een metrostation in het spitsuur, schrijft een verslaggever van Nature later. Kouwenhoven presenteert de meetresultaten van een maand eerder met een opmerkelijk bestendig piekje in de geleiding. “Hebben we majorana fermionen gezien?” besluit hij zijn presentatie, “I’d say it’s a cautious yes.” Nature meldt onmiddellijk ‘Quest for quirky quantum particles may have struck gold’ en daarmee zijn Kouwenhoven en zijn majorana’s wereldnieuws. In Delft rinkelt de telefoon onophoudelijk en loopt de mailbox vol met interviewverzoeken. Het antwoord is steeds: “Dank voor uw belangstelling, maar we hebben nog niks gepubliceerd en we kunnen dus niet op uw verzoek ingaan.” De publicatie gaat op 23 maart 2012 naar Science, die het stuk onmiddellijk laat reviewen. Op 12 april 2012 komt het artikel uit: ‘Signatures of Majorana Fermions in Hybrid Superconductor-Semiconductor Nanowire Devices’. Dat is het startschot voor de publiciteit. Op een dolle donderdag komen RTL, NOS en Reuters langs op het Delftse lab. ‘s Middags belt

Tienjarig bestaan Kavli-instituut

2003 - Eerste contacten tussen Fred Kavli, Hans Mooij en Cees Dekker.

2003 2004 - Op 10 maart vindt in New York de ondertekening plaats voor het Delftse Kavli-instituut, naast twee zusterinstituten aan Cornell University en CalTech.

2004 2004 - Oprichting Casimir onderzoeksschool door Kavli Delft en Universiteit Leiden (Lion)

2004 2006 - Nanoscience-workshop voor journalisten van Die Zeit, Nature News, Economist en zeven anderen.

2006 2007 - Het eerste Kavli Future Symposium vindt plaats op Groenland en gaat over de samensmelting van ‘bio’ en ‘nano’.

2007 2008 - Kavli-instituut start Bionanoscience en ontvangt van de Kavli foundation 5 miljoen dollar bovenop de eerdere 7,5 miljoen.

2008

2009 - Opening Kavli nanolab met cleanroom en nanofabricage faciliteiten.

2009 Kouwenhoven met de BBC en ’s avonds treedt hij op bij Pauw & Witteman. Tussendoor houdt hij een praatje voor het Radio 1-nieuwsprogramma ‘Met het oog op Morgen’. ‘Een deeltje van niks heeft een revolutie ontketend’, constateerde dagblad Trouw de volgende dag droogjes.

2010 - Kavli bestaat nu uit quantumnano- en bionano-afdelingen. Op 16 september draagt Hans Mooij directeurschap over aan Cees Dekker.

2010 kavlI newsletter

No.08

2011 - Instelling van Kavli newsletter en tweejaarlijkse Kavli Delft Thesis Prize voor het beste proefschrift.

kavli Institute of nanoscience Delft

October 2013

2011 InInthIs thIsIssue: Issue: • Kavli colloquium

Delft, 6 februari 2014

www.kavlifoundation.org/kavli-futures-symposium-report-2007

1

-4

• Qtech |

-9

2012

Major new center ‘QuTech’ announced

From the director

In his yearly innovation speech, on October 2, Minister Kamp from the Ministry of Economic Affairs of the Netherlands announced the formation of a new center for Quantum Computing and Quantum Networks: QuTech

2013 - Op 21 november overlijdt oprichter en voorzitter Fred Kavli. Het voortbestaan van de instituten is gewaarborgd.

QuTech will be based in Delft, centering around the existing scientific research terested audience in the Ridderzaal on October 2 was very pleased that Kamp announced QuTech as one of the measures to incorporate long term research in the Dutch topsector policy.

2013 - Oprichting Qutech Centre om wetenschap en industrie te verenigen rond quantumcomputer.

• Cees Dekker

k

2013

Quantum science is on the verge of a transformational phase from universitybased physics research to engineeringdriven technologies. Seemingly fundamental limitations of quantum systems have recently been overcome. Although significant challenges remain, quantum science is at a point where engineering development is both feasible and desirable. QuTech will be based in Delft, centering around the existing scientific research. At TU Delft, this new center will join quantum computing and networking research from the Applied Physics department with electrical engineering and possibly quantum software development at the department of Electrical Engineering, Mathematics and Computer Science. Several connections have been made to research institutes

such as TNO and to the (inter)national high tech industry. The quantum network approach will focus on building optical quantum repeaters for security, encryption and data connections while the quantum computing approach will target building scalable circuits that will be a precursor for actual quantum computers in the future. While this is a long term effort, spin-off companies and useful knowledge for existing industry can be derived from the new insights that will be developed from the start. The in-

Quiditat eossitint fugiatio et eos si aut veliquibus atis audaernam fuga. Nam iur res sima voluptus re inverferati dia voluptae sit atis sunt. Lendist quat vel et doloreic to ium verum fugit volorerspit adicidenem dolupturem quo tem id que nihic te susant maxim sim audaeca erestem des et ex eseque si tem dia sequia corioribus eum et landi santo modi omnimus. Voluptatem aut eum ero berum dolore natur? Ectin consenducia cus min reici unt, ipicipsam quo omnist quatat ab idundandest opta volorec taturio qui ommolore omnihilla sandenisquis ipsunt lam sitam nessunde nimusa de mostium dissitatenis et plat lationesti cus derum invelentio de estrunt, odipsap eleniss edignim lit, ullam, ommolene quiae maxim ipsanti dolent. Ectin consenducia cus min reici unt, ipicipsam quo omnist quatat ab idundandest opta volorec taturio qui ommolore omnihilla sandenisquis ipsunt lam sitam nessunde nimusa.

ke

r

De

-5

• New Kavli institute

es

2012 - Start bacheloropleiding nanobiologie met Erasmus Universiteit. Ontdekking van majorana fermion.

• Andreas Engel

Ce

“O, dat had ik kunnen bedenken”, reageert Dekker wanneer hij gevraagd wordt naar zijn plannen voor de komende tien jaar. “Tien jaar geleden hebben we ons gepresenteerd als instituut voor nanowetenschap omdat we geloofden dat nano geen hype was, maar omdat nano de fundamentele schaal is waar de materie zich ordent, van quantuminteracties tot de bouwstenen voor levende materie. Voor quantum nanoscience zal veel van het onderzoek zich de komende tien jaar zich richten op de quantumcomputer. Bij bionanoscience richt het zich op begrip van de moleculen van de cel. Er schemeren ideeën om zelf een levende cel te bouwen of onderdelen daarvan. Toen Richard Feynman (Amerikaans natuurkundige en Nobelprijswinnaar, red.) stierf liet hij op zijn blackboard een quote achter: ‘What I cannot create, I do not understand’. En inderdaad, de beste manier om een levende cel echt te begrijpen is er een te bouwen.” <<

-3

• Intro (pagnr)

Kavli Newsletter No.08 - Octoberr 2013

2013 |

1

2014 – Kavli-instituut Delft viert op 10 maart het tienjarig bestaan.

2014 Foto:Tremani

Biologen, daar moeten er veel meer van komen. Dat vindt prof. dr. Marileen Dogterom, de nieuwe voorzitter van de TNW-afdeling bionanoscience. Ze wil het onderzoek aan celbiologie flink uitbreiden.

‘leven door samenwerkende moleculen’

Tekst: Tomas van DIjk Foto’s: Hans Stakelbeek

Delta

13

TU Delft

G

een rondslingerende publicaties, post-its en notities. De

van een strategie. Dat is hier heel belangrijk. De be-

nieuw ingerichte kamer van Marileen Dogterom ziet er

stuurlijk administratieve kant vind ik minder aan-

strak uit. “Nog wel”, lacht de nieuwe voorzitter van bio-

trekkelijk. Maar gelukkig ligt het accent daar in dit

nanoscience. Een kast vol proefschriften is ongeveer het

geval bij deze jonge organisatie minder op.”

enige aan papier wat in haar kamer te vinden is. Het is de oogst van haar tienjarig voorzitterschap bij de afdeling systems biophysics van het FOM-instituut Amolf in Amsterdam. Het celskelet is het centrale thema van al die promoties. Dogterom is een expert op het gebied van het celskelet, of van de ‘mechanische basis van het leven’, zoals zij het zelf noemt. Het celskelet bestaat uit talloze eiwitdraden die een cel zijn stevigheid en structuur geven en die zorgen voor het transport van stoffen en celonderdelen. Het speelt zodoende ook een cruciale rol bij celdeling en de vervorming en verplaatsing van cellen, en daarmee in feite met vrijwel alles wat met groei en ontwikkeling te maken heeft, van de embryologie, de groei van onze hersenen, de heling van wonden tot het ontstaan van kanker. In december vorig jaar kregen Dogterom en prof.dr. Anna Akhmanova

Bionanoscience is toch al een gerenommeerde onderzoeksafdeling? Moet daar nog veel aan verbeterd worden? “Het is gerenommeerd inderdaad. Vooral op het gebied van de single molecule biofysica. Denk aan onderzoek naar de interactie tussen eiwitten en DNA. Daar is deze afdeling ijzersterk in. En ook in het onderzoek aan kunstmatige cellen begint schot te komen. Maar we moeten deze onderzoekstakken zien aan te vullen met de celbiologie zodat we alle processen die we waarnemen ook in levende cellen kunnen volgen.”

van de Universiteit Utrecht een ERC Synergy grant van 7,1 miljoen euro toegekend voor hun onderzoek naar de interne organisatie van

U zult de komende tijd dus biologen aannemen?

biologische cellen.

“Ja, we hebben genoeg natuurkundigen.” Dogterom valt even stil. “Dat klinkt niet zo aardig. Waar

U hebt een nieuwe baan met veel bestuurlijke taken en tegelijkertijd ontvangt u een grote som geld voor wetenschappelijk onderzoek.

het op neerkomt, is dat we biologen nodig hebben

Daar had u waarschijnlijk niet op geanticipeerd. “Het is een gelukkig toeval. Ik wilde hoe dan ook de overstap naar Delft maken. Nu kan ik dat geld mooi gebruiken om mijn onderzoek naar het celskelet in Delft voort te zetten. Voor onderzoek houd ik genoeg tijd over. De afspraak is dat ik minder dan de helft van de week bezig ben met bestuurlijke zaken.”

is lastig om die aan te trekken. Ze kunnen er ook

die willen samenwerken met natuurkundigen. Het voor kiezen om naar het Hubrecht Laboratorium te gaan of naar het NKI, instituten die bij uitstek gericht zijn op de biologie.”

Hoe wilt u ze lokken? “Over vijf jaar trekken we in een heel nieuw ge-

Waarom wilde u graag naar Delft komen?

bouw. De mensen die we aannemen, krijgen de

“Ik kijk erg uit naar de samenwerking met prof.dr. Cees Dekker (die in

kans om de infrastructuur naar hun hand te zetten.

2010 bionanoscience oprichtte en nu directeur is van het Kavli Insti-

En behalve de samenwerking met de biofysici, kan

tuut, red.) en dr. Christophe Danelon. Danelon werkt al een tijd aan

de apparatuur interessant zijn voor ze. Denk aan

kunstmatige cellen. En Cees Dekker wil zich daar ook veel meer op

optical tweezers en aan AFM-microscopen. In mijn

richten.”

eigen groep kan ik jonge biologen aannemen met het geld van de ERC-grant. We hebben voor dit pro-

U had ook bij Amolf kunnen blijven en van daaruit de banden met hen kunnen aantrekken. “Ik heb zeventien jaar bij Amolf gewerkt, waarvan de laatste tien jaar als afdelingsvoorzitter. Ik wilde ook iets nieuws doen. In Delft krijg ik de kans om mijn stempel te drukken op een afdeling die voor een groot deel nog vorm moet krijgen. We hebben nu dertien onderzoeks-

ject veel verschillende expertises nodig. We werken

groepen. Dat worden er negentien. We gaan vooral het onderzoek naar

Bij het Amolf werken we samen met theoretici en

celbiologie veel verder uitbreiden. Ik dacht, ik moet nu gaan, want over

met biofysici die onderzoek doen naar het actine

een paar jaar is de opbouwfase al voorbij. Ik houd van het opzetten

systeem. Actine is een eiwit dat onderdeel uitmaakt

‘We hebben biologen nodig die willen samenwerken met natuurkundigen’

in Utrecht samen met iemand die gespecialiseerd is in de celdeling bij de rondworm elegans, een modelorganisme in de ontwikkelingsbiologie en met een onderzoeker gespecialiseerd in het activeren en deactiveren van eiwitten door middel van licht.

van het cytoskelet. Het vormt een soort gelei in de cel. In totaal nemen Akhmanova en ik dertien jonge postdocs en promovendi aan en twee technici die zich onder meer zullen richten op de zuivering van eiwitten.” >>

14

Delta

TU Delft

‘Ik wilde hoe dan ook de overstap naar Delft maken’ In 2012 beschreef u in het wetenschappelijke tijdschrift Cell hoe het celskelet de celdeling orkestreert. Daarvoor had u kunstmatige cellen gemaakt. Gaat u in Delft voortborduren op dit onderzoek? “Ja, we brengen de cel terug tot de essentie en vervolgens kijken we of hij nog werkt. In dit geval hadden we vierkante kamertjes van vijftien bij vijftien micrometer geëtst in een sandwich van glas en goud. Daarin hebben we bouwstenen van het celskelet gestopt, waaronder bepaalde motoreiwitten die aan de rand van de synthetische cel hechten (aan het goud) en eiwitten die spontaan aaneenrijgen tot lange draden, ook wel microtubuli of trekdraden genoemd. We hebben laten zien hoe deze eiwitten er samen voor zorgen dat een voor de celdeling en celvervorming cruciaal onderdeel, het centrosoom, midden in de cel terechtkomt. Met deze techniek zijn we nu veel nieuwe experimenten aan het doen. Tot nu toe kijken we in 2D hoe het centrosoom door de cel beweegt. We willen het ook in 3D zien. Daarom zullen we ook experimenteren met kleine druppeltjes met skelet-

(metastasis) aan te pakken. Misschien is er wel een knop

onderdelen die we in olie houden.”

waar we aan kunnen draaien waardoor een cel stopt met bewegen of delen.”

Wat hoopt u uiteindelijk te doorgronden? “Ik ben geïnteresseerd in de vraag hoe een celskelet zich organiseert. Dit hele verhaal is van groot belang om te snappen hoe cellen delen en hoe ze wandelen, bijvoorbeeld door het menselijke lichaam. Neem een wond; de huidcellen moeten bewegen om die te helen. De centrosomen moeten daarvoor in positie gebracht worden. Ze verplaatsen zich in de richting waar de cel naartoe wil. Ze komen asymmetrisch te liggen. Asymmetrie is ook nodig voor celdeling in de embryonale fase. Eenzelfde soort skelet kan dus verschillende functies vervullen. Hoe gebeurt dat precies? Daar hopen we meer inzicht in te krijgen. Wellicht biedt dat inzicht ook aangrijpingspunten om de verspreiding van kankercellen door het lichaam

Wat voor knop zou dat kunnen zijn? “We kunnen door heel gericht licht te schijnen op delen van de cel, interacties tussen moleculen activeren of deactiveren. Optogenetics heet die technologie. Daarvoor maken we gebruik van plantaardige eiwitten die we in het skelet inbouwen, bij de motoreiwitten. Deze plantaardige eiwitten klitten aan elkaar vast als ze belicht worden met licht van een bepaalde golflengte. Bij een andere golflengte laten ze elkaar weer los. Optogenetics wordt al gebruikt in de neurologie om moleculen aan of uit te zetten.”

Hoe bent u in dit vakgebied terecht gekomen? “Door toeval. Ik heb theoretische natuurkunde gestudeerd in Groningen. Heel iets anders dus. Mijn afstudeeronder-

CV Marileen Dogterom (1967) rolde per toeval het celskeletonderzoek in. Ze studeerde in Groningen en behaalde haar mastertitel in 1990 met een onderzoek naar fractals in het heelal. Tijdens haar promotieonderzoek aan de Université Paris Sud (ze promoveerde cum laude) richtte ze zich op de biofysica en kreeg ze ook oog voor het celskelet. In 1997 werd ze projectleider van de onderzoeksgroep bio-assembly and organization van het FOM Instituut Amolf in Am-

zoek ging over fractals. Ik heb samen met sterrenkundigen sterdam. In 2003 promoveerde ze daar tot afdelingsvoorzitter van de afdeling physics of biomolecular systems. Sinds januari dit jaar is ze voorzitter van de afdeling bionanoscience van de faculteit Technische Natuurwetenschappen. Vrijwel tegelijk met haar benoeming kreeg ze samen met prof.dr. Anna Akhmanova van de Universiteit Utrecht een ERC Synergy grant van 7,1 miljoen euro voor onderzoek naar de interne organisatie van biologische cellen.

onderzocht of er patronen/fractals te vinden zijn in de wijze waarop de massa van sterren verdeeld is in het heelal. Tijdens mijn promotieonderzoek ben ik me gaan richten op de biofysica. Ik ben toen theoretisch onderzoek gaan doen aan het cytoskelet.”

Wat vindt u er het meest fascinerende aan? “Het feit dat leven ontstaat door de samenwerking van moleculen. Al die interacties… Dat is waar iedereen hier aan werkt en waar iedereen door betoverd is.” <<

Wat: Stukafest Waar: Studentenkamers in de binnenstadWanneer: Woensdag 26 februari, van 20.30 tot 23.00 uur; Stukahap vanaf 18.30 uur en eindfeest tot 04.00 uur Prijs: 1 Ronde €4,50, 3 rondes €11, 3 rondes + eindfeest €14 eindfeest los €4,50, eindfeest deur €5, Stukahap €6,50 Partyprognose:

9

15

party Spotters

Chocoladeliefde L’Amour… Zo net na de 14e van februari, wanneer de prille liefde zijn houvast heeft gevonden in de harten van de mens. Of juist niet. Wanneer harten vol liefde of gebroken zijn. Voor beide een goed medicijn: chocolade. Maar, omdat dit een kookcolumn is en niet een artikel in de Fancy, hier een leuk recept voor die speciale persoon of om lekker zelf op te snaaien: de huisgemaakte bonbon. Nodig: kookpan en kom Ingrediënten: chocolade en room in gelijke hoeveelheden Tja, zo makkelijk is het nou eenmaal. Het bovenstaande recept is voor een chocolade ganache, een soort universele vulling voor de bonbon. Gebruik alleen melk of pure chocolade, geen witte. Wit heeft van zichzelf al een hoog vetgehalte en stolt niet meer als je het één op één met room mengt. Smelt de chocolade au bain-marie (pan met water op het vuur, water licht aan de kook brengen, een kom erop en

poppodium in je studentenkamer

daar de chocolade in). Zodra de chocolade gesmolten is, haal je de kom van het vuur en voeg je de room al roerende toe aan de chocolade. Blijven roeren tot alles gemengd is. Op dit punt kun je van alles zelf toevoegen aan het

Het zal je maar gebeuren, een optreden van Marike Jager of Spinvis in je studentenkamer. Of die van je studiegenoot. Wrijf maar even goed in je ogen: het is echt waar. Tijdens studentenkamerfestival Stukafest, op 26 februari.

basismengsel. Probeer eens fijngehakte nootjes, of een snufje cayennepeper, of wat koffie voor een stevige smaak. Ook een klein scheutje alcohol kan, want tja, we blijven nou eenmaal studenten. Aanrader is kalua of een bruine rum.

Blokkenschema in een hand en je andere op het toetsenbord: het programma van Stukafest stel je online zelf samen, en als je slim bent doe je dat as we speak. Het festival is namelijk een unieke kans om live optredens mee te maken die bekende en onbekende artiesten alleen geven voor jou en een handjevol medestudenten. Gewoon in een studentenkamer, tussen de bierkratjes, vuile was en studieboeken. In totaal vijftien studentenkamers aan onder andere de Koornmarkt, Oude Delft, Bagijnhof en Voorstraat veranderen voor één avond in minitheaters, waar de muzikale en theateroptredens van ongeveer een halfuur plaatsvinden. Ze worden verspreid over drie rondes, dus wie slim plant, pakt zo vijf optredens mee. Kan makkelijk, want tussen de rondes is steeds een halfuur pauze, zodat je snel naar de volgende locatie kunt fietsen. Wat een buitenkansje: in die intieme huiskamersetting spelen namelijk Marike Jager, Spinvis, Typhoon en winnares van de singer-songwritercontest Luka. Helemaal voor jou. Niet voor niets wordt het festival dit jaar al voor de vijfde keer gehouden. Ook voor niet-studerend Delft trouwens, want iedereen is welkom. Het evenement groeit dan ook hard. Was de eerste editie in 2001 nog een studentenflatfeest in Nijmegen; in 2006 werd het een landelijk evenement en inmiddels doen dertien steden mee. De Delftse editie gaat van start in Theater De Veste met de Stukahap, 'de ultieme appetizer van het festival', waar je kunt eten onder het genot van live-muziek. Na de drie rondes eindigt het festival daar ook weer, met een eindfeest tot 4.00 uur. De bewoners van de deelnemende studentenkamers zijn je gastheer- of vrouw in de tussentijd, en voorzien iedereen van bier en borrelnoten, 'terwijl de artiesten bijna bij je op schoot zitten, of andersom'. Hm, niet verkeerd: daar zeg je bij Marike Jager geen nee tegen, toch? (JB) www.stukafest.nl

Laat het mengsel afkoelen in de ijskast tot een hard geheel. Je kunt er nu met een meloen-uitboller rondjes uit halen of met een warme lepel. Leg de losse bolletjes in de vriezer voor de volgende stap. Smelt nog wat chocolade au bain-marie en doop de bevroren balletjes daar in. Laat uitlekken en de chocolade zetten. Het genieten kan beginnen!

Met geslepen messen, Job Hogewoning In liefdevolle herinnering aan Piet.

Walhalla voor inbrekers Een nieuwe campagne moet het aantal inbraken in studentenkamers terugdringen. Nu is er gemiddeld iedere week een inbraak of een poging daartoe in een studentenhuis. “Gelegenheidsinbrekers moet je het zo moeilijk mogelijk maken.”

“S

tudenten zijn net zo goed inwoners van Delft als anderen. Ze zijn geen gasten, maar zien zichzelf wel vaak zo.” Ton van der Sman, wijkagent van de Delftse binnenstad, denkt dat studenten een omslag moeten maken als ze willen helpen met het terugdringen van inbraken in hun huizen. De politie lost inbraken geregeld op, maar voorkomen heeft de voorkeur. Van der Sman en zijn collega Patrick de Brabander hebben de afgelopen tijd op studentenverenigingen flyers verspreid met tips tegen inbraak. Praktische tips zijn het, over het afsluiten van ramen en deuren en het

verlichten van donkere hoekjes (zie kader op pagina 18). Het verhaal over bewoners en gasten komt er niet in voor, maar Van der Sman denkt dat dit de crux is. “Een bewoner maakt zich immers meer zorgen over de veiligheid om zich heen. Hij investeert in zo veilig mogelijk wonen. Een gast denkt: ik ben over een paar jaar toch weer weg.” Volgens de cijfers van 2013 wordt er gemiddeld iedere week ingebroken in een studentenhuis, of is er een poging daartoe. Dat is tien procent van het totaal in Delft. De politie wil dat aantal met een nieuwe campagne terugdringen door studenten te vertellen wat ze kunnen doen om gelegenheidsdieven geen kans te geven. Vrijwel altijd gaat het na-

Een bewoner investeert in zo veilig mogelijk wonen. Een gast denkt: ik ben over een paar jaar toch weer weg

melijk om inbrekers, die zien dat een raam of een deur open staat. Zij slaan alleen toe als dat gemakkelijk kan, als ze binnen een paar minuten weer weg kunnen zijn. De wijkagent vreest dat de sociale controle in studentenhuizen niet altijd optimaal is. Vooral in grote complexen lopen mensen rond die elkaar of elkaars gasten niet kennen en er ook niet naar omkijken. Buitendeuren gaan vaak niet op slot, omdat mensen denken dat er zo nog iemand doorheen moet. “Studenten moeten proberen elkaar aan te spreken en elkaars gedrag corrigeren. Gelegenheidsinbrekers moet je het zo moeilijk mogelijk maken.” De politie is van plan binnenkort weer te flyeren met anti-inbraaktips. Maar ze gaat het ook confronterender aanpakken. Hoe en wanneer dat zal gebeuren blijft voorlopig geheim. Van der Sman: “Als onze acties achter de rug zijn, zullen wij bij de studentenverenigingen onze bevindingen tonen. Het wordt in ieder geval een verassende actie, dat is zeker.” >>

Tips om dieven te weren • Bel direct 112 bij een verdachte situatie • Sluit altijd je woning af • Laat drangers op buitendeuren vooral zitten • Breng anti-inbraakstrips aan op deuren • Laat ramen niet zomaar open staan •Verlicht donkere plekken • Weet met wie je in huis woont en wie er aanwezig zijn • Doe de gezamenlijke toegangsdeur op slot • Schrijf registratienummers van waardevolle spullen op

‘Stom toeval dat ik thuis was’ Een inbraak kan nare gevolgen hebben voor slachtoffers. Ze voelen zich niet meer veilig in hun eigen huis of ze zijn belangrijke spullen kwijt. Uit studentenhuizen verdwijnen er bij een inbraak meestal laptops en smartphones, soms met belangrijke gegevens erop. Twee studenten vertellen wat de inbraak in hun kamer voor hen betekende.

Groot mes Tweede Kerstdag 2012. Student werktuigbouwkunde Thomas Winter heeft Kerst gevierd met zijn familie en is terug in Delft om zijn skispullen op te halen. Zijn studentenhuis aan de Lange Geer in het centrum van Delft is verlaten. Zijn vier huisgenoten zijn weg. Winter wilde zijn spullen pakken en meteen weer weggaan. Eenmaal in zijn kamer besluit hij een nachtje te blijven slapen. Buiten waait het flink. Als Winter die nacht rond drie uur wakker wordt van een knal, denkt hij: “Dat is natuurlijk de wind.” De kamer van de student, dan tweedejaars, grenst aan de keuken. Als hij glas hoort rinkelen, vertrouwt hij het niet meer. Dit kan de wind niet zijn, denkt hij. Hij staat op en loopt de hal in. Precies op dat moment springt er van achter de keukendeur een man tevoorschijn. Hij

is klein van stuk, heeft een bivakmuts op en een capuchon. Winter schrikt. De man heeft een groot mes in zijn hand. De twee staan tegenover elkaar en kijken elkaar tien seconden in de ogen. “Doe me niks aan!”, roept Winter. Hij ziet dat de inbreker ook

inbraak, dat nemen ze hoog op. Helaas mag het niet baten. “De man was totaal gemaskerd. Ik heb alleen zijn ogen gezien. Ik zou hem nooit kunnen herkennen”, vertelt Winter. Het is nu meer dan een jaar later. Toch heeft de student nog wel

Pas nadat Winter een klein slot op zijn kamerdeur zette, voelde hij zich weer redelijk veilig schrikt. Dan vlucht de indringer het huis uit. Via de voordeur, die hij eerder had geforceerd. Winter belt meteen de politie. Die rukt met tien wagens groots uit. Agenten zetten grachten in de binnenstad af. Een gewapende

eens een onveilig gevoel. Als het hard waait, zoals op die nacht. Ondanks dat hij heeft voorkomen dat de inbreker iets heeft kunnen stelen, wilde hij dat hij die Tweede Kerstdag was terug gegaan naar zijn ouders. “Dat een dief spul-

len meeneemt, is een stuk minder traumatiserend dat dit, denk ik. Het was stom toeval dat ik er was.” De student heeft na zijn ontmoeting met de inbreker drie maanden slecht geslapen. “Van ieder geluid kreeg ik een adrenalinerush.” Pas nadat Winter een klein slot op zijn kamerdeur zette, voelde hij zich weer redelijk veilig. De student had er vóór die nacht nooit over gedacht dat er ingebroken zou kunnen worden in zijn huis. Nu is hij zich er maar al te bewust van. “We doen nu altijd de voordeur op slot, zeker na zeven uur ’s avonds. Natuurlijk kan een dief dan ook binnen komen, maar zonder slot maak je hem wel heel gemakkelijk open.”

Tekst: Saskia Bonger Foto’s: Hans Stakelbeek

Delta

Buit: Macbook, iPhone, camera, racefiets, zonnebril, paspoort en portemonnee. Allemaal vervangbaar, maar wat een ellende.

19

TU Delft

Grote complexen zijn relatief vaak doelwit van inbrekers.

Totale ravage Het is half drie ’s nachts ergens eind oktober 2013 als Ruben van der Post na een avondje stappen zijn kamerdeur opent. Hij woont op de begane grond van studentencomplex Oost-Indiëplaats in de Delftse binnenstad. “Ik zag een totale ravage”, vertelt hij. De kamer van de tweedejaars luchtvaarttechnologie aan Hogeschool Inholland ligt helemaal overhoop. Zijn raam naar buiten is opengebroken. Van der Post snapt meteen dat hier een dief aan het werk is geweest, eentje die alles ondersteboven heeft gekeerd op zoek naar een buit. “Ik was in één klap nuchter.” De student ziet al snel wat er weg is. Zijn Macbook, net als zijn externe harde schijf. Ook zijn iPhone is gestolen. “Die was stuk. Ik had tijdelijk een andere mee.” Van der Post baalt er nog van. Hij belt de

politie en om half vier in de nacht staat hij met een motoragent in zijn kamer een schadeformulier in te vullen voor de verzekering. Als ze klaar zijn, valt Van der Post doodmoe in slaap. Ongemakkelijk voelt het wel. De inbreker heeft de gordijnen naar beneden getrok-

blijft voorzichtiger dan voorheen. Zijn raam stond die nacht op een kier. Weliswaar met een slot erop, maar dat mocht kennelijk niet baten. De enige huisgenoot die de nacht tussen half twaalf en half drie – de uren dat Van der Post weg was – thuis had liggen slapen, had

Ook denkt hij erover om samen met huisgenoten huisvester Duwo te vragen om betere buitenverlichting ken. De student heeft een paar dagen het gevoel in een etalage te wonen. Hij heeft zich de maanden na de inbraak onveilig gevoeld, vertelt hij. Het vertrouwen is inmiddels redelijk terug, denkt hij, maar hij

niks gehoord. Tegenwoordig sluit Van der Post zijn raam altijd als hij weggaat, hij checkt het omstandig. “Een dief moet nu eerst de ruit intikken en dat maakt meer herrie.” Met zijn vader gaat de student extra sloten

op zijn kamerdeur zetten. Ook denkt hij erover om samen met huisgenoten huisvester Duwo te vragen om betere buitenverlichting. “Voordat ik aan de OostIndiëplaats kwam wonen, is er al twee keer ingebroken op de begane grond. De onderste verdieping is kwetsbaar, omdat de binnenplaats slecht is verlicht.” Een iPhone heeft Van der Post niet meer na de inbraak. De verzekering keerde genoeg uit voor een nieuwe Macbook, daarna was het geld op. Gelukkig had hij alles voor zijn studie op Dropbox staan. Het enige wat weg is, zijn wat privéfoto’s. “Natuurlijk is dat jammer. Soms wil ik foto’s van iets leuks terugkijken en dan realiseer ik me dat ik ze niet meer heb.” <<

20

Delta

TU Delft

ESSAY

‘Een product leren gebruiken gaat beter als de uitdaging niet te groot is’

21

Tekst: Philip Battin

De technologische vooruitgang stelt ons in staat om interactieve producten te maken met steeds meer functies. Die functies bieden gebruikers meer mogelijkheden, maar vergroten ook de complexiteit van het product. Hierdoor duurt het langer voordat mensen er gebruik van gaan maken. teeds meer interactieve producten worden geretourneerd. In 2002 was 48 procent van alle geretourneerde producten technisch volledig functioneel. De reden voor de retournering was dat zij niet aan de behoeften van de gebruiker voldeden (28 procent) of dat de gebruiker spijt had van de aanschaf (20 procent). Zelfs al heeft een product alle functies die men zich maar kan wensen, complexiteit en een slechte gebruikerservaring kunnen voor gebruikers reden zijn om er alsnog niet veel gebruik van te maken. De ervaringen van gebruikers zijn subjectief, maar meestal houden interactieve producten geen rekening met de voortdurend veranderende vermogens en ervaringen van mensen. Dat is echter wel mogelijk. Ik presenteer hier een model voor de manier waarop ontwerpers de basisfunctionaliteit van videogames en de psychologische principes rondom ‘flow’ kunnen gebruiken voor een betere gebruikerservaring.

behoren sommige van de best verkochte games tot de meest complexe. Sommige slagen er zelfs in om binnen één en dezelfde virtuele wereld vermaak te bieden aan zowel beginnelingen als experts. Een van de sleutels tot succes is een effectief gebruik van de principes van flow. World of Warcraft (WoW) is een zogenaamd massively multiplayer online role-playing game (MMORPG), een online rollenspel met een groot aantal spelers. Het wordt door twaalf miljoen mensen gespeeld. Als je als beginneling WoW binnenkomt, word je geconfronteerd met simpele uitdagingen, waardoor je geleidelijk vertrouwd raakt met de wereld van het spel en de manier waarop die functioneert. Als je zo’n uitdaging of quest voltooit, win je zogenaamde ervaringspunten (ook wel Experience Points of XP genoemd) en gaat je personage naar een hoger niveau. Een hoger niveau betekent nieuwe uitdagingen, nieuwe functionaliteit en een hogere moeilijkheidsgraad. Uiteindelijk komen alle mogelijkheden van het spel beschikbaar, inclusief uitdagingen waarvoor sociale interactie met andere spelers is vereist. Dankzij dit systeem blijft elke speler binnen zijn eigen flowzone en kan hij het spel op zijn eigen tempo spelen terwijl hij zich voortdurend uitgedaagd en intrinsiek gemotiveerd voelt. Onderzoek heeft uitgewezen dat World of Warcraft cognitief even uitdagend is voor beginnelingen als voor ervaren spelers, waardoor het spel lang leuk blijft. Interactieve elektronische consumentenproducten zouden net als videogames gebruik moeten maken van de principes van flow. Is het mogelijk om gebruikerservaringen zodanig vorm te geven dat zij de moeilijkheidsgraad van de interactie met het product aanpassen aan de vaardigheid van de gebruiker, met meer bruikbaarheid, een betere leerbaarheid en een langdurige positieve ervaring voor de gebruiker als resultaat?

Going with the flow

Complexe tv’s

S

In 1975 zette de Hongaarse hoogleraar psychologie Mihaly Csikszentmihalyi zijn theorie over ‘flow’ uiteen in zijn invloedrijke werk ‘Flow: The Psychology of Optimal Experience’. Hij definieerde het concept ‘flow’ als: ‘de holistische ervaring die mensen hebben wanneer ze geheel opgaan in wat zij doen’. Mensen die ‘in de flow’ zitten, gaan op in hun activiteit, zijn zich alleen nog daarvan bewust, raken hun zelfbewustzijn kwijt en hebben het gevoel controle uit te oefenen over hun omgeving. Flow heeft ook een positieve invloed op het leerproces. Mensen die pas met skiles beginnen, wordt geadviseerd om de eerste dagen op de blauwe pistes te blijven. Maar voor ervaren skiërs is een beginnerspiste saai; voor hen bieden de zwarte hellingen voor experts een optimale ervaring. Csikszentmihalyi noemt dat evenwicht tussen vaardigheid en uitdaging ‘de flowzone’. In deze flowzone blijven is de beste manier om iets te leren en vooruitgang te boeken, terwijl je je tegelijk voortdurend uitgedaagd en intrinsiek gemotiveerd voelt. Flow is al uitgebreid toegepast bij onderzoek op allerlei gebieden, waaronder sport, winkelen, rotsklimmen en dansen. Ik ben ervan overtuigd dat videogames inspiratie kunnen bieden voor manieren om het concept flow te gebruiken. Zo kan de gebruikerservaring van interactieve elektronische consumentenproducten verbeteren. Videogames hebben zich ontwikkeld van simpele spelletjes waarbij spelers een balletje over het scherm moesten slaan, tot geavanceerde driedimensionale omgevingen voor meer spelers tegelijk. Videogames van nu hebben mogelijkheden voor sociale interactie, vragen om cognitieve vaardigheden en bieden complexe uitdagingen. Je zou verwachten dat games als gevolg van die complexiteit te moeilijk zijn voor beginnende spelers, maar in werkelijkheid

Televisies hebben zich van signaalontvangers ontwikkeld tot universele multimedia-apparaten. Daardoor is een tv bedienen tegenwoordig veel ingewikkelder dan voorheen. Die complexiteit is op zich niet negatief. We willen geen eenvoudige tv’s, maar tv’s met veel functies. Complexiteit kan zodanig worden beheerst en gepresenteerd dat de mate van onoverzichtelijkheid en verwarring en de aanspraak op de cognitieve vermogens van de gebruiker zo klein mogelijk worden gehouden. Voor een langdurige gebruikerservaring moet de complexiteit worden opgedeeld in uitdagingen die aansluiten op de vaardigheden van de gebruiker, zodat deze de kans krijgt om stap voor stap te leren en daarbij een goed gevoel te houden. Voor dit essay heb ik gekeken naar de Samsung E8005 Smart TV. Smart tv’s zijn geïntegreerd met internet. De nadruk ligt daarbij op interactieve online media, internet-tv en streaming on demand. Volgens veel recensenten zijn de nieuwe Smart tv’s van Samsung lastig in het gebruik, onhandig en niet intuïtief ontworpen. Eenvoudige interacties, zoals het inschakelen van de tv of van kanaal wisselen, zijn universeel en worden veel gedaan. De meeste beginnende gebruikers van een tv zullen hier al bekend mee zijn. Maar om een hardware-upgrade te installeren met de Samsung Evolution Kit moet er een vak aan de achterkant van de tv worden opengemaakt en een nieuwe chip bevestigd op het moederbord. Voor de meeste beginnende gebruikers is dat te veel gevraagd. Om goed aan te sluiten op het vaardigheidsniveau van de gebruiker, moeten alle interacties met het product worden beoordeeld op moeilijkheidsgraad. Van beginners wordt verwacht dat zij de tv kunnen aanzetten, het volume kunnen aanpassen, van kanaal kunnen wisselen >>

22

Delta magazine

Sommige van de best verkochte games behoren tot de meest complexe en het ‘Smarthub’-dashboard kunnen openen. Dat betekent dat van een meer gevorderde beginner, met vaardigheidsniveau 2, wordt verwacht dat hij interacties kan uitvoeren zoals het opnemen van uitzendingen, het installeren van applicaties en het delen van content via de functie ‘connect share’. Net als bij een videogame gaat de gebruiker naar een volgend niveau op basis van de ervaringspunten die zij heeft verzameld. Elke succesvol uitgevoerde interactie levert ervaringspunten op, op basis van de moeilijkheidsgraad. Met het inschakelen van de tv verdient een beginner tien punten, voor het programmeren van de opname van een uitzending veertig punten. Een gebruiker gaat pas naar het volgende niveau als er voor het huidige niveau een bepaald aantal punten is behaald (een zogenaamde mijlpaal). Het aantal verdiende punten is afhankelijk van de moeilijkheidsgraad, zodat gebruikers niet alleen interacties voor beginners uitvoeren en uiteindelijk doorstromen naar een hoger vaardigheidsniveau. Idealiter zijn nieuwe vaardigheidsniveaus alleen te bereiken door gebruik te maken van de meer geavanceerde functies van de tv.

oogt geen 'vergaming' van tv’s, en ook is het niet de bedoeling om televisie kijken leuker of waardevoller te maken. In plaats daarvan is dit kader deels gebaseerd op de manier waarop wij leren bij onderwijs, spel, werk en sport en wil het een manier presenteren om gebruikerservaringen vorm te geven op basis van flow-principes. Nader onderzoek moet uitwijzen of de aansluiting tussen interactie en vaardigheid klopt. Verdere prototypering zal waardevolle inzichten opleveren met betrekking tot de verschillende manieren van interactie met dit kader bij de verschillende gebruikers. Ten slotte heeft het apparaat een manier nodig om te bepalen wie het product gebruikt, om daar de gebruikerservaring op af te stemmen. Eén ding staat al wel vast: een product leren gebruiken gaat beter als de uitdaging niet te groot is. Hoe krijgen we dat voor tv’s en dergelijke voor elkaar? << Dit is een ingekorte versie van een (oorspronkelijk Engelstalig) essay van IO-student Philip Battin. Dit is een van de vijftien Best Design Essays van Fast Company. De volledige versie is te lezen op www.philipbattin.com. De meningen in dit artikel zijn die van de auteur en stemmen niet per se overeen met die van zijn (voormalige) werkgever(s).

‘What you see is what you can do’ Het vaardigheidsniveau van de gebruiker bepaalt hoe uitdagend een interactie mag zijn. Op basis daarvan moeten de bedieningsinterfaces van de tv en afstandsbediening van de toekomst aansluiten op het vaardigheidsniveau van de gebruiker, om het juiste niveau van uitdaging te bieden. Bij deze interface van de toekomst bepaalt het vaardigheidsniveau van de gebruiker welke interacties beschikbaar zijn. Zet de tv aan en je verdient tien punten, selecteer de optie ‘Televisie kijken’ en je verdient er nog eens tien. Op dat punt worden alleen de minst uitdagende interacties weergegeven, zoals het veranderen van het volume of het kanaal. Nadat de gebruiker het kanaal en het volume heeft aangepast, heeft hij of zij genoeg ervaringspunten verzameld om door te stromen naar vaardigheidsniveau 2, dat van ‘gevorderde beginner’. Om de gebruiker zover te krijgen dat hij meer ingewikkelde interacties aangaat, verschijnt de volgende boodschap op het scherm en/of de afstandsbediening: 'Wist je dat… je kunt opnemen wat je ziet? Je een overzicht van alle kanalen kunt bekijken? Je de tv kunt instellen zoals jij dat wilt? Probeer het maar eens!' Er verschijnen nieuwe knoppen op de afstandsbediening, waarmee de gebruiker de beschikking krijgt over meer geavanceerde interacties, die worden aangegeven met een kleurig lint met het opschrift ‘Probeer het maar eens!’ Het lint herinnert de gebruiker aan functies die hij nog niet heeft uitgeprobeerd. Elke keer dat er een nieuwe functie wordt gebruikt, krijgt de gebruiker twintig ervaringspunten en verdwijnt het lint. Natuurlijk zal de tv ook worden gekocht door gebruikers die al vertrouwd zijn met technologie. Zij zullen zichzelf waarschijnlijk niet als beginner beschouwen en zullen alle mogelijkheden van het product in één keer willen kunnen ontgrendelen. Daarvoor is er een speciale knop voor gevorderden, waarmee de stapsgewijze presentatie van steeds ingewikkelder interacties wordt uitgeschakeld.

Conclusie Deze casus is bedoeld om een eerste concept te bieden voor een kader voor een responsieve gebruikerservaring. Dat kader be-

Complexe producten leren gebruiken is net als een videogame leren spelen. De interacties met de tv moeten worden afgestemd op het vaardigheidsniveau van de gebruiker, net zoals dat bij videogames gebeurt. Ik heb gebruikt gemaakt van vier niveaus die zijn beschreven in Dreyfus’ model voor het verwerven van nieuwe vaardigheden. Niveau 1: Beginner • Houdt zich streng aan aangeleerde regels of plannen. • Oefent geen ‘discretionaire bevoegdheid’ uit. Niveau 2: Gevorderde beginner • Beperkt ‘situationeel inzicht’ • Behandelt alle aspecten van het werk als even belangrijk Niveau 3: Competent • Kan omgaan met meer activiteiten tegelijk en toenemende hoeveelheid informatie • Enig inzicht van acties in relatie tot doelen • Weloverwogen planning • Formuleert procedures Niveau 4: Gevorderd • Alomvattend overzicht van de situatie • Kent prioriteiten toe aan diverse aspecten • Bemerkt afwijkingen van het normale patroon • Hanteert leidraden, met betekenissen die worden aangepast aan de desbetreffende situatie

De master

Job Jansweijer Samen alleen

V

Onderzoeken: ‘KonneKt’

Eindcijfers:

8

oordat Job Jansweijer (25) begon aan zijn afstudeerproject bij Design for interaction, krabde hij zich even op het hoofd. Een opdracht voor het Prinses Maxima Instituut voor Kinderoncologie - wilde hij zichzelf daaraan blootstellen? Kon hij het emotioneel wel aan? Het antwoord volgde bijna direct: ja. "Na mijn gesprekken met zieke kinderen besefte dat ik, net als de meeste mensen, mijn focus op de kanker legde, in plaats van op de kinderen. Dacht meteen aan woorden als pijn, chemotherapie, misselijkheid, trauma's, dood. Maar in werkelijkheid zijn het gewoon kinderen. Die weliswaar ziek zijn, maar óók willen spelen met leeftijdsgenootjes." Een kennis verwoordde het prachtig, vertelt Jansweijer: "Kinderen zijn beter in ziek zijn dan volwassenen. Hoe slecht ze zich ook voelen, ze spelen tenzij ze echt te ziek zijn - altijd door." Des te schrijnender is het dat sommige patiëntjes in het Prinses Maxima Instituut voor Kinderoncologie tijdens hun behandeling in quarantaine moeten verblijven. "Dat is soms maar een week, maar ook weleens vier maanden. Het is ontzettend belangrijk dat die kinderen toch kunnen blijven spelen met andere kinderen, want vaak voelen ze zich helemaal niet zo ziek als ze werkelijk zijn." Om te voorkomen dat die kinderen in een isolement raken, ontwierp hij een spel: KonneKt. Dat wordt aan beide zijden van het raam tussen de kamer en de gang geplakt, zodat het kind in quarantaine vanuit zijn kamer kan spelen met een kind in de gang. "Het raam van de patiëntenkamer in het ziekenhuis heeft eigenlijk een gekke functie", constateerde Jansweijer, "het vormt zowel een barrière als een verbinding in contact met de buitenwereld. Ik besloot daar iets mee te doen, en werkte vanaf een

simpel boter-kaas-en-eierenspel stap voor stap toe naar een prototype. De ontwerper ontdekte dat spelende kinderen grofweg zijn in te delen in drie categorieën. "De gamer, die van vastomlijnde spellen houdt met duidelijke regels, de adventurer die vastgelegde regels minder belangrijk vindt, en de tinkerer die vooral houdt van mooie dingen maken. Ik wilde een spel maken dat voor alledrie die typen geschikt is, zodat ik niemand zou uitsluiten." Wat je noemt een dijk van een afstudeerproject, want de reacties zijn laaiend enthousiast. "Ouders vinden het leuk; verplaatsen wat terughoudend één of twee elementen op het raam. Kinderen gaan meteen helemaal los. Ze schuiven, ontkoppelen; bedenken er meteen van alles mee. Toen ik een filmpje opnam over KonneKt in het Amsterdams Medisch Centrum, had ik er één op een raam op de kinderafdeling geplakt. Toen ik terugkwam, waren twee meisjes op de afdeling er druk mee aan het spelen. Prachtig." Sinds zijn afstuderen, in juli 2013, is hij bezig om zijn product op de markt te krijgen. Dat lijkt te lukken: "Ik ben met onder andere Stichting Pallieter in gesprek over de financiering en het optimaliseren van mijn ontwerp." En passant besloot hij het ook in te sturen voor de Design For Interaction Awards, en won daar onlangs de prijs 'Best in category connecting' mee. Niet alleen erkenning voor zijn ontwerp; Jansweijer hoopt vooral een denkslag te bereiken. "Ik hoop dat dankzij KonneKt, zowel artsen als andere betrokkenen leren om naast de aandacht voor het genezen van de ziekte meer aandacht te schenken aan het welzijn van de patiënten. Design for interaction kan daar een grote rol in spelen." (JB) www.jansweijer.nl

(Foto: Sam Rentmeester)

Als ernstig ziek kind in het ziekenhuis moeten liggen is al ingrijpend. Maar tot overmaat van ramp verblijft een deel van hen ook nog eens noodgedwongen in quarantaine. IO’er Job Jansweijer ontwierp een spel waarmee ze toch met andere kinderen in het ziekenhuis kunnen spelen. Onlangs won hij er een Design For Interaction-prijs mee.

24

Advertenties

March - April 2014

Delta Magazine

Activities TU Delft Library

3 4

14 18 18 from

2

22

Lees ‘m online

March Exhibition Pi: the number

“To infinity… and beyond!” Get to know more about the intriguing number Pi and its infinite number of decimals. This exhibition displays the history of Pi from 4,000 BC to now. You can visit the exhibition until 31 March 2014. For everyone

www.delta.tudelft.nl

March Human Library

An interactive evening with interesting presentations by two exceptional people, or rather ‘Living Books’. Rector Karel Luyben will also be present and ready to discuss university matters. For PhD candidates

Sports & Culture

March A short story of Pi: from Archimedes to Heisenberg

On international Pi day, mathematics professor Jan van Neerven tries to unveil the profound reasons why the number pi appears in so many maths and physics formulas during this Studium Generale lunch lecture. For everyone

March Mystery Object

A mystery object with prize question will be on display in the Library. Do you know what this object is? For everyone

March De Krant: lezen met de rector Bespreek het actuele nieuws met Rector Magnificus Karel Luyben in de GR van het studentenhuis op Voorstraat 42. Vergeet je niet aan te melden! Voor studenten

April Maths & Mechanics helpdesk

As usual during the exam period, TU Delft Library offers Bachelor’s students free assistance to help them with their mathematics and mechanics exercises. The helpdesk will be available in project room Asia on Mondays to Thursdays between 13.00 and 17.00, until 16 april 2014. For students

April De krant: lezen met de rector

Bespreek het actuele nieuws met Rector Magnificus Karel Luyben in de GR van het studentenhuis op Spoorsingel 63. Vergeet je niet aan te melden! Voor studenten

March Programme

 Sports & Culture

start

DE-STRESS @Campus

S&C is coming to you! Check our site or Facebook for time & place.

-------------------------------------------------------------Sports: Running students Delft

Professional training sessions for the Golden Ten Run 2014. Wednesdays, 19:00, @Sports, €0,- [In co-op with AV de Koplopers]

-------------------------------------------------------------6

Thursday, 20:30, @Culture, €0,-

-------------------------------------------------------------7

Take part in this really slow coffee experience while enjoying tunes. Friday, 19:00, @Culture, €0,-

-------------------------------------------------------------13

Singer-Songwriter Contest: Round 1 Talent contest w/ performance by Judy Blank. Thursday, 20:00, @Café Tango, €0,-

-------------------------------------------------------------13

Theatre Sports [DUTCH SPOKEN]

Two teams compete in improvised and hilarious theatre games. Thursday, 20:30, @Culture, €0,-

-------------------------------------------------------------15

Workshop: Kizomba Bootcamp

Learn & dance this popular Latin dance style. Saturday, 13:00, @Culture, €0,- [In co-op with SoSalsa!]

-------------------------------------------------------------16

Thé Dansant Party

Burgers, Beer, a DJ and Party! Sunday, 17:00, @Culture, €0,-

-------------------------------------------------------------20

International movie night

Thursday, 21:00, @Culture, €0,-

-------------------------------------------------------------21

Friday Night: Iran celebrates Nowruz 2014 Friday, 19:00, @Culture, €0,- [In co-op with ISSTUD]

-------------------------------------------------------------21

www.library.tudelft.nl/agenda

Dance-INN + Tango Workshop

Delft DJ Contest: Round 1

Support upcoming Delft DJ-Talents & afterparty w/ ‘special guest’. Friday, 22:00, @Ciccionina, €0,-

-------------------------------------------------------------26

DIY workshop: Fix Your Bike!

Wednesday, 17:00, @Sports, €0,- [In co-op with WTOS]

-------------------------------------------------------------28

Voor advertenties bel met:

H & J Uitgevers Postbus 101 2900 AC Capelle aan den IJssel T (010) 451 55 10 F (010) 451 53 80

E [email protected] Neem contact op met Hennie de Ruyter of Mireille van Ginkel voor nadere informatie.

Imagineering: The Engineer of the Future [DUTCH SPOKEN] Friday, 13:45, @Culture, €0,- [In co-op with ORAS]

-------------------------------------------------------------28

Friday Night: Workshop Rollerskating & Disco

Start with a workshop and continue the fun with a funky Rollerdisco! Friday, 19:30, @Sports, €0,- (rental skates €4,-)

-------------------------------------------------------------30

Holi ColorRun*

Dress in white, run 5k and end up fully colored @ the Holi Festival w/ music and food. [In co-op with ISADelft] Sunday, 14:00, @Mekelpark, €7,50 (€5,- for TU Delft Students)

-------------------------------------------------------------* Enrol @ www.sc.tudelft.nl or Sports & Culture desks

-------------------------------------------------------------Sports & Culture Mekelweg 8-10, 2628 CD Delft www.sc.tudelft.nl | twitter.com/tudelft_sc | www.sc.tudelft.nl/facebook

Foto: Sam Rentmeester

Delta

25

TU Delft

krasse knarren

Voetbaltechniek

Jan van Turnhout

Uniek initiatief. Delft start de opleiding ter wereld maakt Delft de combinatie van voetbal met techniek en geeft zo de aftrap van een brede en gevarieerde opleiding. Nu ja, misschien niet zo gevarieerd en eerder smal dan breed. Maar elk nadeel heeft zijn voordeel en dus kun je met deze studie werkelijk alle kanten op: over links, over rechts, of gewoon dwars door het midden. Niet iedereen zal in de Champions League terechtkomen, sommige studenten worden voetbalverslaggever en anderen worden commentator. Er wonen in Nederland weliswaar zestien miljoen voetbalcommentatoren, maar

Hoogleraren gaan net als andere medewerkers op hun 65ste met pensioen. Maar er zijn uitzonderingen. Deze week: polymeerfysicus prof.dr.ir. Jan van Turnhout (76).

V

an Turnhout heeft zich goed voorbereid op het gesprek. Hij heeft een hoekje van zijn bureau vrijgemaakt en overhandigt acht blaadjes met samenvattingen, citaten en grondbegrippen uit de polymeerfysica. Wanneer hij met pensioen is gegaan? “Dat moet in 2002 geweest zijn.” Terwijl het een ommezwaai in zijn leven heeft betekend. Het was geen einde aan een arbeidzaam leven, maar het begin van een onderzoekstraject. Vanaf 1989 was hij voor een dag per week als hoogleraar polymeerfysica verbonden aan de TU en werkte de rest van de tijd als afdelingsleider polymeerfysica bij TNO. Sinds zijn pensioen zit hij zes dagen per week bij de afdeling chemical engineering van de faculteit Technische Natuurwetenschappen. “Ik ben blij dat mijn vrouw me zater-

Zijn motto: onderzoek is spannend, dankbaar en zit vol verrassingen

dag ook laat gaan”, verklaart hij. Vanaf zijn pensioen kon hij meer tijd besteden aan afstudeerders, promovendi en onderzoek. Met één van hen had hij een speciale band: de eveneens gepensioneerde Piet Klaase die hij vanuit TNO kende en die in 2002 bij hem promoveerde. Het promotieonderzoek van Klaase zette hen op het spoor van functionele polymeren en samen vatten ze het plan op om er een boek over te schrijven. Over functionele polymeren kan Van Turnhout erg gedreven vertellen. Het zijn de elektrisch geladen polymeerfilms in elektreetmicrofoontjes of de lichtgevende polymeren (Oleds) in beeldschermpjes. Ze worden gebruikt in stoffilters, in brandblusgel of in een composiet voor de behandeling van een gescheurde slagader. Het was de bedoeling om samen met Klaase een boek te schrijven over de structuur en veroudering van functionele polymeren. Maar toen Klaase in 2012 overleed, stond Van Turnhout er alleen voor. Hij worstelt zich sindsdien met een oud opmaakprogramma Framemaker door de zevenhonderd pagina’s tekst en formules en stuit dan af en toe op vervelende verrassingen. “Verjoppie, denk ik dan, hoe komen die foutjes toch in die formules?”. Toch moet het boek ‘Nonlinear optical properties of functionalized polymers’ dit jaar bij Springer uitkomen. Tegelijkertijd werkt Van Turnhout aan een tweede boek over computerprogramma’s die het werken met integraalen differentiaalvergelijkingen

aanzienlijk vereenvoudigen. Zelf komt hij uit de tijd dat je deze vergelijkingen moest oplossen door de primitieve functie op te zoeken in tabellenboeken, of anders de uitkomst numeriek moest benaderen. Maar computerprogramma’s als Mathematica of Maple lossen de vergelijkingen analytisch op. Die computeralgebra is een ontdekking voor hem, die hij graag doorgeeft aan studenten en promovendi. In zijn tweede boek ‘Relaxation phenomena in polymers and other viscoelastic solids’, dat ook dit jaar moet verschijnen, doet hij uit de doeken hoe wiskundige modellen van polymeergedrag ermee zijn op te lossen. Als professor Kreutzer (die op 1 maart ChemE-afdelingshoofd professor Südholter opvolgt) hem gastvrijheid blijft verlenen, heeft hij nog een boek in de pen. Dat zou een rehabilitatie worden van de Nobelprijswinnaar Peter Debye. In 2006 raakte diens naam in opspraak vanwege de rol die hij in nazi-Duitsland zou hebben gespeeld bij het ontslaan van joodse medewerkers. Nobelprijswinnaar Martinus Veldman en Van Turnhout vochten dat aan, met als gevolg dat het Utrechtse fysisch-chemische Debye-instituut zijn naam weer terug heeft. Daar is echter veel meer over te vertellen, en Van Turnhout heeft nog geen zin om ‘in Pijnacker op een bankje te zitten.’ Dus wie weet. Zijn motto blijft: onderzoek is spannend, dankbaar en zit vol verrassingen. (JW)

het gros is ongediplomeerd. Het zwaartepunt van onze opleiding is de tekst- en beeldanalyse. Je bekijkt niet alleen een voetbalwedstrijd in zijn geheel, maar je bekijkt ook van spelmoment tot spelmoment wat er gaande is. Je onderzoekt wie er aan de bal is, welke speler beweegt, welke emoties er door de kijkers heen gaan. Je ontdekt dat meer interpretaties mogelijk zijn en dat de ene trainer het lang niet altijd eens is met de ander. Voor deze studie moet je natuurlijk wel gemotiveerd en leergierig zijn. Terwijl andere studenten bier zuipend hun tijd verdoen op de bank, zit jij er gedisciplineerd te studeren. Je brengt voetbal in verband met bijvoorbeeld beeldende kunst, muziek, stripboeken en games. Ik lees de flyer nog een keer en het staat er nog steeds. Wat een onzin. Ik heb dit namelijk niet zelf verzonnen, maar schrijf het allemaal min of meer over van de opleiding film- en literatuurwetenschap. Voetbaltechniek bestaat (nog) niet, dus maak je geen zorgen. Het is geen voetbal, het is film. Het is niet Delft, het is Leiden. Voor dit soort pseudowetenschap moet je even verderop aan de Vliet zijn. Uitgeroepen tot de beste bacheloropleiding van 2013.

columnrobbertfokkink

voetbaltechniek. Als eerste universiteit Geboren op 19 maart 1937 werkt Jan van Turnhout vanaf 1971 als sectiehoofd elektrische eigenschappen van polymeren bij TNO. In 1981 wordt hij daar afdelingshoofd polymeerfysica. Vanaf 1989 combineert hij dat met een deeltijd hoogleraarschap aan de TU. In die hoedanigheid begeleidt hij 30 afstudeerders en 13 promovendi. In 2011 ontvangt hij van het IEEE de prestigieuze Gross prijs.

26

Advertenties en mededelingen

In Memoriam Lightweight Containers bv is een innovatief en dynamisch bedrijf. Het hoofdkantoor staat in Den Helder. Lightweight Containers ontwikkelt, produceert en verkoopt KeyKegs: een serie high-tech kunststof fusten. De onderneming is zeer succesvol en groeide de afgelopen 5 jaar met meer dan 50% per jaar. Onze kracht zit in een kwalitatief hoogstaand product waarbij we de lat steeds iets hoger leggen. We verplaatsen ons in de positie van de klant en handelen daar dagelijks naar.

Op korte termijn zoeken wij een:

Allround engineer

Takenpakket:

Functie-eisen:

-

- Hands-on, pro-actief, teamplayer - Technische opleiding op HBO- of TU-niveau; - Flexibel en initiatiefrijk, geen 9 tot 5 mentaliteit - Bereidheid tot reizen - Goede beheersing van de Nederlandse en Engelse taal (Duits is een pré).

Opzetten en aansturen van R&D projecten Ontwerpen van testmethodes Opzetten van testprogramma’s Technische advisering van de accountmanagers Managen van kwaliteitscontroleprogramma’s

Wij bieden: - een veelzijdige, uitdagende baan met veel ontplooiingsmogelijkheden in een sterk groeiend bedrijf - salariëring afhankelijk van opleiding en ervaring

Enthousiast? Stuur ons je CV en sollicitatiebrief t.a.v. Vanessa Drost naar [email protected] Voor meer informatie over de functie kan je ook bellen met Bert Hanssen tel: 0223-760760.

lightweight containers

Acquisitie op basis van deze advertentie wordt niet op prijs gesteld.

Si n g -S o n g c O N T E S T ----------------------

Thursday 13 March @ Tango F r i day 0 2 M ay @ V i r g i e l N i e u w s t r a at 2 Wi t h a p e r fo rm a n c e of

-

D e l f t

Ju dy B la n k

O u d e D e l f t 5 7 - D e l f t With a performance of Jasper Mook

---------- ----------

Thursday 03 April @ Bricks BarRels Vo l de rs grach t 17 - De lf t Wi t h a p e r fo rm an c e of S ofi a d ra Gt

STart 19:00

ance Fre e e n t r

Final 24 May @ ZOMERfestival

twitter.com/zfdelft zfdelft facebook.com/zfdelft

Register before 28 February, more information: www.zomerfestival.tudelft.nl

Delft DJ Contest Presented by

DELFT DANCE PLATFORM PRICES: PRE-ROUNDS: PRE-ROUNDS PERFORM AT ZOMERFESTIVAL TU DELFT VOUCHER OF €750,- TONECONTROL.NL 23.00 H REGISTER BEFORE 7TH OF MARCH VIA WWW.FACEBOOK.COM/DELFTDANCEPLATFORM

21 MAR - CICCIONINA 17 APR - KOORNBEURS 16 MAY - LORRE 23.00 H

VOLDERSGRACHT 1 DELFT

23.00 H

In collaboration with

KROMSTRAAT 24 DELFT

PHOENIXSTRAAT 30 DELFT

MYSTERY GUEST DJ-SET AFTER EACH PRE-ROUND

Met droefheid delen wij mede dat op dinsdag 18 februari 2014 dr.ir. Adinda Freudenthal (geboren 1963), thuis en in het bijzijn van haar familie, is overleden. Adinda is in 1989 afgestudeerd bij onze faculteit en trad op 1 september 1992 in dienst van de faculteit Industrieel Ontwerpen aan de TU Delft. In 1999 is Adinda gepromoveerd op het onderwerp 'The design of home appliances for young and old consumers'. Adinda was werkzaam voor de afdeling

Design Engineering en was gespecialiseerd in het thema 'Integration of ICT systems within medical design, with a focus on human factors'. We verliezen in Adinda een vriendelijk, behulpzaam, betrokken en vooral goed mens,

die we erg zullen missen. Onze gedachten gaan uit naar Adinda’s directe familie en vrienden. We wensen ook Adinda’s collega’s en vrienden op de faculteit veel sterkte toe. We hebben getracht de naaste collega’s van Adinda zo veel mogelijk persoonlijk te informeren. Mocht dit niet zijn gelukt, dan bieden we daarvoor onze excuses aan. Prof.ir. Ena Voûte

Mededelingen Verkiezingen SR en FSR Het College van Bestuur maakt het volgende bekend: De verkiezingen van de leden van de Studentenraad (SR) en de Facultaire Studentenraden (FSR) vinden via het internet plaats op woensdag 21 mei en donderdag 22 mei 2014. De verkiezingen vangen aan op woensdag 21 mei 2014 om 9:00 uur en eindigen op donderdag 22 mei 2014 om 17:00 uur.

Elections to the Student Council and Faculty Student Councils The Executive Board hereby announces that the elections of the members of the Student Council (SR) and the Faculty Student Councils (FSR) will take place via the internet on Wednesday 21 May and Thursday 22 May 2014. The elections begin on Wednesday 21 May 2014 at 09.00 hrs and finish on Thursday 22 May 2014 at 17.00 hrs.

Het College heeft voor de organisatie van de verkiezingen het onderstaande tijdschema vastgesteld. De deadline voor het indienen van de kandidatenlijsten is woensdag 2 april 2014 om 17:00 uur.

The Board has laid down the timetable for organising the elections (see below). The deadline for submitting candidate lists is Wednesday 2 April 2014 at 17.00 hrs.

Tijdschema verkiezingen SR en FSR op 21 en 22 mei 2014 • 24-02-14 bekendmaking verkiezingsdata in Delta 1 • 19-03-14 t/m 26-03-14 inzage lijst met kiesgerechtigde en verkiesbare studenten 2 • 19-03-14 t/m 02-04-14 indienen kandidatenlijsten • 16-04-14 bekendmaking kandidatenlijsten 3 • 21 en 22 mei 2014 verkiezingen • 23-05-14 vaststellen voorlopige uitslag • 02-06-14 vaststellen en bekendmaking definitieve uitslag 4

Elections to the SR and FSR on 21 and 22 May 2014 - timetable • 24-02-14 announcement of election dates in Delta 1 • 19-03-14 to 26-03-14 perusal of the list of students entitled to vote, and students entitled to stand 2 • 19-03-14 to 02-04-14 submission of candidate lists • 16-04-14 publication of candidate lists 3 • 2 1 and 22 May 2014 elections • 2 3-05-14 provisional results determined • 02-06-14 final results determined and announced 4

Bezwaarschrift binnen één week na: 1) 24 februari 2014 2) 26 maart 2014 3) 16 april 2014 4) 2 juni 2014

Objections to be submitted no later than one week after: 1) 24 February 2014 2) 26 March 2014 3) 16 April 2014 4) 2 Juni 2014

TU Delft

desgevraagd

Tweet

Onderzoekers van de universiteit van Harvard lieten robots baksteen voor baksteen een bouwsel in elkaar zetten, aldus New Scientist vorige week.

Z

e kunnen nog geen echte bakstenen dragen. Laat staan metselen. Toch zijn de robotische ‘termieten’ van Harvard indrukwekkend. Ze kunnen een blok piepschuim oppakken en op de gewenste locatie neerzetten nadat ze over eerder geplaatste bouwblokken heen zijn geklauterd. Doordat ze deze blokken tellen, weten ze waar ze zijn. Een simpel wiskundig modelletje is de enige input die de robots nodig hebben om hun bouwdrift in de juiste banen te leiden. Twee jaar geleden gebruikte een Franse kunstenaar robots voor iets vergelijkbaars. Hij maakte met drones een metershoge cilindervormige constructie met prachtige welvingen. Volgens robotica-expert ir. Bart Remes (Luchtvaart- en Ruimtevaarttechniek) zijn wereldwijd talloze onderzoeksgroepen bezig met dergelijk projecten. “Het is een voorbode voor wat komen gaat; de robotisering van de bouw.” Remes is nauw betrokken bij de oprichting van een nieuw laboratorium voor onderzoek naar robotzwermen; de Cyberzoo. Op 5 maart opent dit laboratorium haar deuren (Delta 11: ‘Cyberzoo: een dierentuin met robots’). Onderzoek naar robots die bouwen staat vooralsnog niet op de rol. “Maar misschien

gaan we wel die kant op”, zegt Remes. “De grote uitdaging is om robots ook buiten dingen te laten bouwen. In het laboratorium gebruiken ze onder meer camerasystemen om hun positie te bepalen. Als je echter buiten een groot gebouw wilt maken en je moet er een hele stellage omheen zetten met camera’s, kun je net zo goed bouwvakkers aan het werk zetten. Voor onze kleine drone, de

‘Dit leidt tot een nieuwe industriële revolutie’ Delfly, werken we aan een systeem met stereovisie, zodat de drone objecten herkent en de omgeving in kaart kan brengen. Dat soort systemen heb je nodig.” Prof.ir. Kas Oosterhuis van Bouwkunde, tevens verbonden aan het Delft Robotics Institute, wijst er op dat gebouwen voor een groot deel bestaan uit installaties. “Neem de klimaatinstallatie. Die kun je niet bouwsteentje voor bouwsteentje la-

27

ten verrijzen. Maar deze zijn wel prefab in fabriekshallen door robots in elkaar te zetten. Dat gebeurt nu al.” “De grote belofte is om alle robots op de bouwplaats te hebben”, vervolgt Oosterhuis. “Dat zijn er honderden. Alles verandert dan; het productieproces, de materialen, ga maar door. Het duurt nog decennia, maar deze wijze van bouwen gaat absoluut komen.” Oosterhuis’ collega, ir. Pieter Stoutjesdijk, studeerde vorig jaar af op een onderzoek naar deze ontwikkelingen. Hij steekt zijn enthousiasme niet onder stoelen of banken. “Stel je eens voor wat er allemaal kan als we digitaal ontwerpen en produceren. Dan krijg je massamaatwerk. Het creëren van duizend unieke bouwwerken, volledig aangepast aan lokaal klimaat, lokale cultuur en persoonlijke voorkeuren, is dan immers even efficiënt als het maken van duizend identieke gebouwen. Het leidt tot een nieuwe industriële revolutie.” (TvD) www.delta.tudelft.nl/27817

Nieuwe webcams voor de slechtvalken binnenkort online @ #tudelft #peregrinefalcon #knnv #delfland #ewi pic. twitter.com/dulnADv9Lb Systeembeheerder Bart Vastenhouw: “Een jaar of zeven geleden zag ik regelmatig slechtvalken vliegen rond het gebouw van EWI. Ik heb toen met de natuurvereniging KNNV gepraat om in samenwerking met de TU een nestkast op het balkon te plaatsen. Sinds 2008 kijken we met een webcam of er iets in de nestkast gebeurt. Toen er vorig jaar slechtvalken gingen broeden was dat heel bijzonder, want in Nederland zijn maar honderdtwintig broedgevallen. De kwaliteit van de beelden was niet zo goed, daarom hebben we vorige maand twee nieuwe camera’s gemonteerd. Binnen twee weken verwachten we de beelden op slechtvalk.ewi. tudelft.nl/video. Gewoonlijk blijft een nestkast van één ouderpaar. Vanaf februari gaan slechtvalken baltsen, elkaar het hof maken. Ze halen acrobatische toeren uit en vliegen luid roepend om elkaar heen. In maart leggen ze roodbruine eitjes, meestal vier. Daar komen in april of mei witte dons jongen uit die we begin juni laten ringen. Daarna krijgen ze van hun ouders hun eerste vlieglessen en lessen in het vangen van prooien. Dat wordt weer spannend. Ik ga elke dag kijken.”

Strip: Auke Herrema

Delta

28

Delta

TU Delft

Text: Stephanie Goseine Photo: Hans Stakelbeek

Making it easy to ‘Make it in the Netherlands’

They say that if you don't vote, you can't complain. In the main article, we take a look at new initiative aimed at keeping international students in the Netherlands. If you want to complain about it, see out elections special to find out if you're

international pages

eligible to vote.

Sanaa Degani and Nishant Narayan are just two of TU Delft's international students who want to stay in the Netherlands after graduation.

The Dutch government sees the potential of international academic talent and has rolled out a new action plan for keeping international students here for good, but its relevance for TU Delft is up for debate.

I

n the Netherlands there is ample opportunity for international academic talent. According to Nuffic, there are about 870 master programmes and 50 PhD programmes offered in English, and in the 2011-2012 academic year 13% of students following higher education (approximately 87,000) were of international status. At TU Delft this ratio is a bit higher with 16% of the student population coming from abroad in 2012. After studying the economic impact, The Social and Economic Council of the Netherlands has come to one overarching conclusion: international students are of high value and

retaining them should be a priority. According to Council, 70% of students wish to stay in the Netherlands after studying but only 27% do so. In light of this the Dutch Minister of Education, Culture and Science Jet Bussemaker introduced the “Make it in the Netherlands Action Plan 20132016”. The Action Plan is organized in five lines of action: make Dutch language learning more accessible, promote study and career as a single entity, integrate students into local life, remove administrative red tape and allow each region to create a tailored approach to retention. While this plan speaks for the Netherlands in general, in Delft, students point to the same hurdles as their Dutch counterparts. “Initially I felt the distance between the Dutch and international students, but you get used to it…now the major hurdle to face is mapping a career path where I really belong.” says Nishant Narayan, a recent master’s graduate from Sustainable Energy Technology. “I would like to stay here after I finish my architecture and urban design

70% of students wish to stay in the Netherlands after studying but only 27% do so

master’s degree…but to find work in an architecture firm is a very difficult task so the biggest hurdle is the lack of job opportunities and the competition in the field,” says Sanaa Degani. This may be in part because Delft offers a network of existing to help transition internationals. Both the university and local government offer language courses. The Central International Office (CIO) acts as the liaison between the international student and the university and hosts an elaborate introduction programme for incoming students. The TU Delft Career Centre provides personal consultancies, guidance for and organized approach to job hunting and guidelines for staying in the Netherlands after study completion. “We agree with the objectives of the plan, and even at TU Delft where international students are made a definite priority – our career centre ranks #1 in the 2012 I-Graduate – there is always room for improvement,” says Carla Fluhr, Team Leader of Admission and Mobility and Deputy Head of the CIO. In Delft, it may more be a case of a need for simplification of processes and for international students to take advantage of existing support than the need for a new and decidedly ambitious plan from the government.

Delta

29

TU Delft

science Milestone in synthetic graphene production

SHORT

No scattering and no electrical resistivity. Delft researchers demonstrated for the first time extremely fast electron transport in synthetic graphene.

V

ery fast electronic circuits, flexible display screens and efficient solar cells; the promises of graphene are plenty. This material, which consists of a single layer of carbon atoms bonded in a hexagonal pattern, is one of the fastest semiconductors, and it is strong, flexible and light. Since graphene was discovered in 2004, scientists have been looking frantically for ways to produce it as purely as possible. Only in its purest form can electrons move freely through the atomic lattice, a phenomenon called ballistic transport. Defects, impurities and grain boundaries induce scattering, preventing ballistic transport. Producing the material on the appropriate substrate and in large quantities has also

Physicists correct quantum errors

Shou-En Zhu with his CVD machine. (Photo: Tomas van Dijk)

proven a tough nut to crack. Delft researchers from Professor Guido Janssen’s surface and interface group (MMME faculty) and from Professor Lieven Vandersypen’s quantum transport group (AS faculty) tackled these challenges. They fabricated the material with a very high quality using a technique called chemical vapor deposition (CVD), often used in the semiconductor industry to produce thin films. The team subsequently performed measurements on the electrical properties of this CVD-graphene no one had been able to do before. They

were the first to demonstrate ballistic transport in synthetic graphene. An article about this achievement was published last month in Applied Physics Letters. The first authors are Ir. Shou-En Zhu and Dr. Victor Calado. “We could measure ballistic transport of the electrons over a micron distance”, says Prof. Lieven Vandersypen, who is one of the co-authors. “That is really special. It demonstrates that cvd-graphene can be of very high quality.” (TvD) delta.tudelft.nl/27803

Academic water wars After a year of correspondence, Miriam Coenders’ article was finally published in Nature last week. It explains why an earlier Nature publication on global water balance is incorrect.

‘T

errestrial water fluxes dominated by transpiration’, that is the title of the original article written by Scott Jasechko MSc, a PhD student at the University of New Mexico, dated April 18 2013, which kick started the discussion. The American researcher asserts that 80 – 90% of the water that evaporates from land comes from plants. That is far larger than the reigning estimates. Coenders didn’t

buy Jasechko’s figures. Instead of 80 – 90%, she arrives at 35 – 80% percent. The relative amount of transpiration in the water cycle in comparison with evaporation from soil and open water is an interesting figure since on a global scale it links CO2 and water cycles. “The high estimate has two reasons”, Coenders says. First there has been selective use of data known as cherry picking. Next, she argues the uncertainties in the data that Jascheko has used to calculate the transpiration are much bigger than he assumes. This applies in particular to the isotope studies. The basis of these studies is that transpiration keeps the ratio between oxygen isotopes O-16 and O-18 in water unchanged, but that evaporation favours the lighter isotopes and

thus enriches the residues with the heavier isotope. Jasechko applied a lab-derived equation on evaporation to determine the effect and extrapolated his findings into global estimates. On Coenders’ desk are Jasechko’s original article and three commentaries on the article written by her, Professor Huub Savenije (CEGS) and colleagues called Uncertainties in transpiration estimates. Nature editors have forwarded these to Jasechko, who in turn has written three reactions, which are on the desk as well. The final version of Coenders’ reaction to Jasechko’s article was published on February 12 2014, almost a year after the original. That’s how slow science sometimes progresses. (JW) delta.tudelft.nl/27847

Scientists from the Kavli Institute of Nanoscience have succeeded in detecting and correcting errors during the storage of quantum states in a diamond. This is an important step towards protecting fragile quantum information long enough to realize a functioning quantum computer. The results were published online on February 2 2014 in Nature Nanotechnology. The researchers showed that by encoding the quantum state in an entangled state of multiple quantum bits it is possible to compare the states of the quantum bits to detect errors, without measuring or disturbing the encoded quantum state itself. delta.tudelft.nl/27800

Smart grid

The Netherlands Organisation for Scientific Research (NWO) and Shell will invest 6.5 million euros in eleven projects in the field of smart energy systems. Five of the projects will be carried out by TU Delft. The projects are part of NWO’s research programme Uncertainty Reduction in Smart Energy Systems and revolve around the smart grid, an electrical grid that uses information, such as information about the behaviours of suppliers and consumers, in an automated fashion to improve the efficiency of the production and distribution of electricity. Dr. Ad van Wijk’s project (Car as Power Plant - Fuel cell cars creating a detachable decentralized multi-modal smart energy system)for instance focuses on hydrogen cars being used as little power plants that supply electricity to the grid when they are parked. The researcher (of AS faculty) believes these cars have the potential to replace all electricity production power plants in the world. Another project (Stable and scalable decentralized power balancing systems using adaptive clustering) aims at turning the power supply chain upside down. Whereas in the past, energy supply was determined by demand, in future, demand will need to follow supply. This project focuses on market mechanisms as a means to acquire stable smart grids.

30

Delta

TU Delft

Text: Damini Purkayastha Photo: Hans Stakelbeek

delft survival guide Surviving Delft's music events From blues to jazz to pop of all sorts, Delft offers a number of music festivals through the year. Here’s a list of what’s coming in 2014. Delft Blues Festival One of the first big Blues festivals in the region, the Delft Blues Festival is held annually in February. Over fifty performances are held across thirty locations. Bands are invited from all over the world for this weekend event. In 2014, the festival is on February 14 - 15 and there will also workshops on playing the blues harp and blues guitars and a film screening. The theme for 2014 is Blues Divas and a number of performing bands will feature female singers. When: February 2015 Entry: Free www.delftblues.nl

Stukafest The Stukafest is a live performance festival, hosted in student rooms of TU Delft. With theatre, music, dance, literature and poetry performed and recited live, personal rooms become public stages. Three rounds of performances include amateurs and well-known names. For the 2014 edition, the line-up includes Spinvis, and rapper Typhoon. Venues can host up to thirty people (sixty for really popular acts). There’s also an after party at Theatre de Veste until 4:00. When: February 26 Tickets: Tickets range from €4.50 to €14 www.stukafest.nl/delft

Westerpop is one of the many musical festivals in Delft.

Jazz Festival Delft Jazz Festival Delft is among the largest jazz festivals in the Netherlands. The city literally jazzes up with live acts across town, at pubs and cafes, Beestenmarkt, the Markt and other locations. Featured acts include a range of styles - from traditional jazz to fusion, world pop and other experimental sounds. Beer tents and food stalls are set up around live arenas. When: August 15 - 17 Entry: Free ww.jazzfestivaldelft.nl

or the Summer Festival, is a day-long music celebration. Held on campus, the multi-venue festival has stages set up indoors and outdoors. There are live performances by Dutch bands with genres range from hip-hop to rock, as well as DJs. A lounge square is set up with drinks and food for sale. In 2013, there was also a science island where TU Delft scientists showcased the latest developments. When: Late May / June Entry: Presale: €15/At the door: €20 www.zomerfestival.tudelft.nl

Zomer Festival

Westerpop

Now in its 8th year, the Zomer Festival,

Started in 1989 as a small festival with nine acts, today Westerpop has over twenty acts and 15,000 visitors. The two day festival celebrates popular music and features bands from around the world and the country. Last year’s line-up included bands such as Treetop Flyer from the UK and Moving House from Denmark. Held behind the Cen-

The city literally jazzes up with live acts across town, at pubs and cafes and other locations

tral Station, the venue has food and drinks stalls and places to sit around and relax in the sun. When: August 29 - 30 Entry: Free www.westerpop.nl

Taptoe Delft If you think you can hear a military band performing a chart topping pop music melody, odds are you stumbled upon Taptoe Delft. This is among the more unique festivals in the city. Taptoe Delft started in 1954 as a performance of the military tattoos (military bands) in the country, today it features over fifteen citizen tattoos from across the country. The Markt is closed off to create a venue with special lighting and visual effects and a long marching area for each band. When: September 13 - 14 Tickets: Starting at €18 www.taptoedelft.nl

Text: Damini Purkayastha Photo: Hans Stakelbeek

Delta

31

TU Delft

The international face of local elections On March 19, 2014 you can make a difference. If you are an international student or employee at TU Delft, you may be eligible to cast your vote in the upcoming municipal elections. Lucie Herraiz Cunningham, a candidate of GroenLinks Delft, explains that every vote counts. “Delft candidates do not need a huge number of votes to get a seat in the council, only about 375 votes,” she says, adding, “Voting is an essential right, whether you live in your home country or abroad. If you do not vote to support your values, extreme political parties will benefit from it as their members are proactive about voting - especially in times of economic crisis.” An expat herself, Cunningham has lived in Delft for 11 years. Another international face in the elections is Iranian expat Foroogh Daneshmand, who has lived here since 2001. A candidate with the D66

party, Daneshmand points out that a number of parties, including hers, are working to address the concerns of expats, but internationals have to participate in order to be heard. “An international is also someone who lives, works and study here. It means

working towards turning Delft into the smart, innovative city that technical students expect. Providing the right conditions for companies to settle, for employees to live well and for creative ideas to grow makes the city utilize its great potential,” he says.

‘If you do not vote to support your values, extreme political parties will benefit from it’ that they have obligations as well as rights in this society,” she says. Interestingly, there’s a local party that traces its roots back to TU Delft. Studenten Techniek In Politiek (Students of Technology in Politics), popularly known as STIP, was established in 1993 as a result of a dispute between TU Delft and the city of Delft. Party member, Gennadij Kreukniet, a member of the current council, repatriated from South Africa in 2009 to study in Delft. “In 1994 the first seat was obtained and ever since STIP has been

For those ready to go out and vote, candidates have some pointers: Check party websites, read up on political parties, their backgrounds and on the candidates. Hopefully, parties who take into consideration the internationals will also provide English versions of their election programmes. “Remember, the Dutch political system counts votes through a system that takes into account the electoral quota and the number of votes cast so every vote counts,” says Catherine Bij de Vaate of GroenLinks Delft.

The City Council The Gemeenteraad (City Council) is the supreme body of the residents of the municipality of Delft. It is made of thirty-seven councillors, who can be from various political parties and are elected into office ever four years. As representatives of the citizens, the councillors work on behalf of the locals and also ensure that the Mayor and Alderman work towards that end. Candidates from twelve political parties are contesting the 2014 elections. They are: D66, PvdA, GroenLinks, VVD, Onafhankelijk Delft, CDA, STIP, Stadsbelangen, SP, ChristenUnie, DOP (Delftse Ouderen Partij) en Partij voor Sociale en Maatschappelijke Vernieuwing. You can access the names of all contesting candidates in the Actueel (Topical News) section on ris.delft.nl. The outgoing council was formed by candidates from ten political parties - with five in the ruling coalition and five in opposition. The role of citizens doesn't end with the elections. They are encouraged to be part of the public meetings; get in touch with council or individual board members with grievances; ask for a referendum and so on. We asked international students at TU Delft what they would look for in a councillor if they could vote. Amir Meshkat, a PhD researcher from Iran, says, "Age and political agenda. I would prefer to vote for a young candidate. Sine Celik, a PhD researcher from Turkey says, "I'd look for a candidate who places some emphasis on human concerns, rather than someone whose only focus is the economy."

Lucie Cunningham (GroenLinks)

What is the municipal election? Every four years, citizens vote for a new City Council. The Delft City Council has 37 seats. When are the 2014-2018 elections? March 19. Voting booths remain open from 7:30 to 21:00 across 48 booths in Delft. Who Can Vote? • Dutch citizens • EU-citizens registered as living in Delft for over a year • Non-EU citizens registered as living in Delft for over five years How do I get a voting pass? Voting passes called stempas will be delivered to your registered address by March 4 2014. Contact the Gemeente if you don’t get yours. Take your stempas and your passport or ID card with you to vote.

Contents International

28

'Make it in the Netherlands'

30

Surviving Delft's music events

The bike of

S

ometimes a meaningful gift is worth more than an expensive one. That is exactly how Hui-Ling Chen feels about her bike. It was a gift from her boyfriend when she moved from Taiwan to the Netherlands a few months ago. The bike was totally free and was acquired in a very creative way. Chen’s boyfriend sent an e-mail to all of his friends and asked if anyone had a spare bike or accessories. Luckily, one friend offered him a free bike and another gave him a bike bag. “In this over-consumption world, many people have extra resources while other people might need some,” says Chen. “Instead of purchasing more stuff, why don't we try to utilize the resources?” Chen says her boyfriend believes that setting up an active social network can lessen environmental impact and she clearly agrees. According to Chen, sharing resources like the bike means fewer goods are produced and also “brings vitality into the community”. She said her boyfriend often shares things with others like food grown in his garden. “When he needs anything he can get lots of help in return,” says Chen. “This bike is a nice story from this beautiful social network.” Chen describes her cycle as “a simple bike with six gears” and says the bag is very useful for shopping. She mainly uses it for getting around Den Haag, where she currently lives. In Taiwan, she commuted to work by bike but explains that the cycling environment is much less friendly than in the Netherlands. “Sometimes we have to compete with hundreds of motorbikes and buses on a small road,” she says. “I love the biking culture here, “states Chen about life in the Netherlands.”And the bikers feel very safe and protected, with the well-designed roads and parking facilities. In my country, biking is getting popular now, but it's mostly for leisure, not a main transportation and a part of daily life.”

Text: Heather Montague Photo: Hans Stakelbeek

31

The international face of local elections

Hui-Ling Chen

See www.delta.tudelft.nl for the translation of page 08: Big in Nano

Name: Hui-Ling Chen (Taiwan, Industrial Ecology, Master’s Student) Price: Free Brand: Lugano