1. van der Meulen, lid mwr. M. Blokland, lid mwl. T. van der Maat, lid

COLOFOK

dyacobsstaf53

BESTUUR mw. K. van den Berg, voorzitter F. Brons, bestuurssecretaris vac,ature: penningmeester H. Schutte, Zepenningmeester 1. van der Meulen, lid mwr. M. Blokland, lid mwl. T. van der Maat, lid LEMENSERVICE (uitsluitend schriftelijk) Bestellen van artikelen en insturen van compostela's Positbus 47 34510AA Vleuten e-miail: [email protected] BESTUURSSECRETARIAAI p/a Heuvelweg 14 3761 XN Soest SECRETARIAAT BINNENLAND Vacature SECRETARIAAT INTERNATIONAAL p/a Hagelweg 8 5801 HC Venray LEDENADMINISTRATIE Voor adreswijzigingen en opzeggingen p/a Fluitekruid 1 777.2 ND Hardenberg e-m#ail:[email protected] INTERNET w.santiago.nl

jaargang l 4 - maart 2002 verschijnt viermaal per jaar ISSN 0923-11458 O Nederlands Genootschap van Sintlacob Meningen en feiten, zoals die door auteurs worden weergegeven, vallen buiten verantwoordelijkheid van redactie en uitgever. REDACTIE Herman van den Brink Jeroen Gooskens Sjef van Hulten (voorzitter; eindredactie) Tieleke Huijbers (fotoredactie) Stephan van Meulebrouck (bureau- en eindredactie) ]OSMijland Herman Stokmans ]osé Wienk REDACTIEADRES Judith Boon Safarigeel 120 2718 CN Zoetermeer (079)361 20 12 e-mail: [email protected] DRUK & GRAFISCHE VERZORGING Koopmans' drukkerij, Hoorn Ruud Conens (logo) AANWIIZINGEN VOOR INSTUREN KOPIJ Bijdragen voor dejacobsstaf dienen bij voorkeur in Word op diskette voorzien van een uitdraai gezonden te worden naar het redactieadres. Sluitingsdatum nr. 54: 10 april 2002. Gelieve op A4 formaat met één brede marge te werken. Indien illustraties worden aangeleverd deze voorzien van onderschriften en voorkeurplaats in de marge aangeven met een met de foto corresponderend nummer. De redactie behoudt zich het recht voor bijdragen in te Ikorten of te weigeren.

x

Het eerste nummer van de nieuwe jaargang is weer van de pers gerold. De hoofdartikelen vallen binnen het thema 'wandelen en fietsen'. De redactie is op zoek gegaan naar pelgrims die op een andere wijze ter bedevaart gingen. Er zijn enkele reacties gekomen op de oproep in het vorige nummer. Ruim elf jaar geleden ging bijvoorbeeld Ignaas Brekelrnans met een ezel te voet op weg naar Santiago. We hebben de heer Brekelrnans opgezocht en hem gevraagd hoe hij zoveel jaar later terugkijkt op zijn tocht in die tijd. Als het over wandelen en fietsen gaat dan hebben Anne en Pieter Bult ook al heel wat ervaringen achter de rug. De belevenissen van een wandeltocht van Arles naar de Spaanse grens komen uitvoerig aan bod. Een vermakelijk verhaal treft u aan onder de titel 'Kwasten en kwibussen', en voorts zijn er de gebruikelijke rubrieken.

Anders pelgrimeren ]os Mijland en Sjef van Hulten

De redactie is benieuwd wat u van de lacobsstaf vindt, Daarom houden we een klein lezersonderzoek. We nodigen u uit om de bijgevoegde vragenlijst in te vullen en mee te brengen op de jaarvergadering of per post aan de redactie te retourneren.

De virtuele pelgrim Ed Boon

Inleverdata kopij voor de jaargang 2002: nummer 54: 10 april 2002 nummer 55: 10 juli 2002 nummer 56: 2 oktober 2002

lacobus en de Ebro deel 2 José Wienk Jacobusboek Herman Stokmans Autopelgrims opgelet! losé Wienk Le Chemin d'Arles: de zuidelijke pelgrimsweg Anne en Pieter Bult De boompjes-en-grind-maffia Jan Galjé Een kabinet vol kwasten en kwibussen Jeroen Gooslens Gedicht: de bermen in Frankrijk Cecile Spinnewijn Jacobalia in Nederland: Jacobus de Meerdere in Oldemarkt Piet van Noort

Genootschap van Sint Jacob

Afbeelding omslag: Ignaas Brekelmans op weg met ezelin Saartje (foto: Leo van VelzenlNRC Handelsblad)

ANDERS PELGRIMEREN SIEF VAN HULTEN EN ]OS MIJLAND

Onze oproep om het alternatief pelgrimeren te belichten heeft niet zoveel reacties opgeleverd. We hebben geen ballonvaarders of ruiters ontmoet, wel een ezel en een ligfiets. Immers, de meeste pelgrims gaan gewoon te voet o f per fiets naar Santiago. Reden voor de redactie om ons licht op te steken in onze bibliotheelk in Maastricht en bovendien de eerste jaargangen van delacobsstaf nog eens door te wandelen. In Maastricht duurde het even voordat we toegang kregen, totdat een allervriendelijkste medewerkster van de bibliotheek ons de weg wees naar een van de bovenverdiepingen waar de bibliotheek van het Nederlands Genootschap van Sint Jacob is gevestigd. je mag er eigenlijk niet in. Wil je een boek uit deze bibliotheek lezen of lenen, dan moet je dat aanvragen. Dit kan overigens via elke bibliotheelk in Nederland worden geregeld. Maastricht ligt voor de meeste leden van ons genootschap nu eenmaal niet om de hoek. Eigenlijk vonden we niets wat ons kon inspireren o m een artikel te schrijven. We stootten op de boekjes van Ignaas Brekelmans De Brabantse pelgrim deel 1 en 2. Toevallig (wat is toeval?) lazen we in delacobsstaf nummer 6 uit 1990 dat Igrnaas Brekelmans op zondag 8 april 1990, 's morgens om 11.00 uur, met zijn ezel Saartje op weg was gegaan naar Santiago. Het artikel is van de hand van Annemarie Roebert van de regio 's-Hertogenbosch-Oss. Een en ander was voor eten van de leden van de redactie voldoende aanleiding om Ignaas te vragen hoe hij nú aanlkijkt tegen zijn bedevaart van meer dan 12 jaar geleden. Sjef van Hulten zocht Ignaas op in ziijn huis aan de dijk.

MET DE EZEL NAAR COMPOSTELA

Ignaas Brekelmans ging vooral op pad om daardoor afstand te nemen van zijn werk. Hij wilde zich voorbereiden op zijn pensionering. Vanuit zijn diepe religieuze beleving was voor hem het-op-weg-zijn, ook een op-weg-zijn naar God. Bijna twaalf jaar geleden koos hij een ezel als metgezel en ging op stap. VERTROUWENSRELATIE

'Waarom ik met een ezel naar Compostela ging? Ik was altijd al een wandelaar en ik speelde al langer met het idee om nog eens een lange meerdaagse wandeling te maken, en Santiago was één van de mogelijkheden. Dat leek me ook een goede manier om definitief afscheid te nemen van mijn actieve loopbaan. Om met een ezel te gaan was in eerste instantie een idee van mijn vrouw, het was haar favoriete dier en zij stimuleerde mij om dat te doen. Een bijkomende ieden was ook dat de ezel de bagage kon dragen. Ik had gelezen dat wandelaars vaak problemen hadden met de bepakking. Mijn patroon, Ignatius van Loyola, als officier gewond geraakt aan zijn knie in de strijd tegen de Fransen, liep ook met een ezel van Spanje naar Vlaanderen om te bedelen voor de pas opgerichte orde van de jezuïeten. Dat voorbeeld van Ignatius sprak mij ook wel aan en daarom ben ik in Noord-Spanje ook langs de plaats Loyola gewandeld. Toen eenmaal het idee vastere vorm aannam ben ik op zoek gegaan naar een geschikte ezel en de zoektocht leidde uiteindelijk naar Saartje, een drie jaar oude ezelin. Ik heb veel tijd uitgetrokken om te oefenen en te wandelen met de ezel. Het eerste en belangrijkste is om vriend-

v

schap t e sluiten met de ezel en dat doe je door haar goed te verzorgen, haar aan te halen, veiligheid te bieden, enzovoorts. Zo heb ik ook geleerd dat je regelmatig de hoefjes moet schoonmaken. Je moet met zo'n dier een relatie opbouwen, zij moet je als het ware blindelings kunnen vertrouwen ook in moeilijke situaties. Het dier moest leren om allerlei hindernissen te nemen zoals spoorrails, bruggen, trappen en stoplichten. Aanvankelijk verzette zij zich daar sterk tegen maar geleidelijk aan ging dat beter. Je went aan elkaar, je hebt samen een doel en je wordt in zekere zin afhankelijk van elkaar. Een ezel is een koppig dier, maar het is ook een verstandig dier, immers het spreekwoord zegt: "een ezel stoot zich geen twee keer aan dezelfde steen".' 'Onderweg hebben zich wel eens moeilijke situaties voorgedaan op smalle wegen met veel vrachtverkeer bijvoorbeeld in de Belgische Ardennen of bij het oversteken van een drukke route national in Frankrijk. Wachten t o t er eindelijk voldoende gelegenheid was en dan zei ik, "kom Saartje, kom maar" en dan ging zij mee!' 'juist door de ezel verliep het leggen van contacten veel gemakkelijker, het trok mensen aan, vooral ook kinderen. Uit een oogpunt van public relations kun je geen betere reisgenoot hebben. Overal gingen de deuren open, eerst voor Saartje, en steevast kwamen dan de vragen: moet zij niet wat eten of drinken, heeft ze niet t e veel bagage?' A L LEEN VERDER

'Ik heb nooit spijt gehad van deze keuze. Dat Saartje in Zuid-Frankrijk moest achter blijven vond ik heel jammer. Ze mocht wel de grens over naar Spanje maar op de terugweg zou ze niet meer Frankrijk in mogen vanwege de pest die daar heerste. Er stond in Spanje wel een

vervangende ezel klaar maar dat heb ik niet aangedurfd, ik had er niet mee geoefend! Een overste van een klooster in San Sebastián had er voor gezorgd.' 'Reizen m e t de ezel heeft veel teweeg gebracht, ik ben er later ook nog mee naar Polen gewandeld naar de Zwarte Madonna.' 'Saartje leeft nog steeds, ze verblijft met vier andere ezels in Nederweert en maakt het uitstekend. Ik ga er af en toe nog eens heen en dan wandelen we samen, ze herkent me en vindt dat heel leuk.' DE VOORBEREIDING

'Het voorbereiden van een lange wandeltocht vereist veel organisatietalent. Vanuit mijn werk bij Mensen in Nood was ik gewend campagnes op te zetten o m geld te werven voor projecten

in de Derde wereld. Organiseren is zeer belangrijk. Ik heb de route uitgestippeld mede aan de hand van reisverslagen van anderen. Eenmaal de route gekozen heb ik deze vervolgens in stukjes van 20 a 25 km opgedeeld. Ik heb gebruik gemaakt van contacten met kloosters, dat was vooral in Spanje, via een netwerk van Spaanse zusters die in heel veel dorpen scholen en bejaardenhuizen onder hun beheer hadden. Zij hebben mij de mogelijkheid geboden om irn hun kloosters of scholen te overnachten. Het was vakantietijd dus er was wel ruimte.' 'In Frankrijk heb ik gebruik gemaakt van de organisatie Crétien dans Ie Monde Rural, gevestigd in Parijs en wat vergelijkbaar is met de bloerenbond hier. Van deze organisatie kreeg ik een lijst met adressen van secretarissen van afdelingen op het platteland. Een secretaris van een rayon kende veel mensen en daar Iheb ik van kunnen profiteren. Toen ik op weg ging had ik voor 60 a 70 % de slaapplaatsen geregeld. De rest deed ik samen met de menssenter plekke. Ik regelde altijd daags tevoren wat het volgende eindpunt zou zijn. Ik ging niet zo maar op de bonnefooi. De mensen waar ik kwam hadden ook interesse in de ezel natuurlijk, maar ook in het doel van mijn reis. 's Avonds tijdens het eten werd altijd gepraat over de redenen van deze pelgrimage. Het ging vaak ook als een lopend vuurtje verder. Soms werd ik al I
zo ben ik met haar in contact gekomen. Zij woonde op een kasteel en via haar ben ik ook weer op andere kastelen gekomen. Er is in het algemeen in België maar zeker in Frankrijk veel respect voor een pelgrim en zeker als die ook nog vergezeld gaat van een ezel. Men straalt een heel bereidwillige houding uit: een pelgrim, die moet je ontvangen, die kun je niet wegsturen, die moet je onderdak verlenen. Anderzijds wordt van de pelgrim ook verwacht dat hij zich aanpast aan de plaatselijke situatie. Hij is een gast en dient zich ook als zodanig te gedragen. Hij stelt zich bescheiden op. De eerste zorg gaat uit naar het dier, de bagage eraf, het dier borstelen en verzorgen, de stal in orde maken met stro en hooi, de hoefjes schoonmaken en pas later komt de begeleider. Dan komt ook weer de zorg voor morgen, de route en de overnachting.' DE ROUTE

'De keuze om in Spanje de route langs de noordkust te lopen was ingegeven omdat ik langs Loyola wilde lopen. Bovendien was de Camino francés erg druk en was de verwachting dat de refugio's erg vol zouden zijn. De La Coruño, Herculestoren (Romeinse vuurtoren, Ze eeuw n.Chr.) (foto: Tieleke Huijbers)

v

<

Camino del Norte is overigens een heel oude route die ook veel door Engelsen is bewandeld. Het is een zware route, tamelijk bergachtig, en de grote steden leverden vaak problemen op o m er goed door heen te komen. Van La Coruña naar Finisterre lopen was een heel bijzondere ervaring. Finisterre heeft een heel mooi haventje en een beeld van lacobus. Het is alsof je naar het einde van de wereld loopt. Van daar naar Compostela is het een hele mooie route.' PELGRIMEREN

'Bij het pelgrimeren is er sprake van drie invalshoeken: het contact met de natuur, het contact met mensen en het contact met God. Het pelgrimeren is een religieus gebeuren. Er is sprake van het uiterlijk op weg zijn, maar ook van het innerlijk op weg zijn naar God. Alles wat je ziet en beleeft onderweg versterkt dat gevoel van op weg zijn. Als je 's morgens op stap gaat en het is mooi weer en je ervaart de rust van de natuur dan geeft dat een intense beleving, dan voel je je verbonden met God, dat is iets heel moois.' 'Het afstand nemen van de dingen o m mij heen is iets wat samenhing met mijn pensionering, ik moest leren o m alles wat met dat werk te maken had los te laten. Op zoek naar een nieuwe vervulling.' 'Wat mij nu, bijna twaalf jaar later, het meest is bijgebleven? De grootste stimulans o m deze pelgrimstocht t e maken was o m t e leren het werk los t e laten en verder het opgaan in de ruimte, Ssiek en innerlijk, het zonder zorgen op weg t e zijn, het is de weg die het hem doet. De beleving van een dergelijke tocht zit vooral in het onderweg zijn en minder het bereiken van het doel in dit geval Compostela.' Voor wie meer wil weten wijzen wij op het reis-

verslag dat Ignaas Brekelmans heeft geschreven: De Brabantse Pelgrim deel 1 en 2. PETER VAN DER ZANDEN, EEN TECHNEUT IN HART EN NIEREN

Eén van de reacties op onze oproep was die van Peter van der Zanden uit Hengelo (O). Hij vertrok op 23 mei 1999 vanuit Hengelo naar Santiago. Via Bastogne, Verdun, Straatsburg, Dijon en Vézelay fietste hij naar Le Puy-enVelay en vandaar via Conques en Cahors naar Lourdes. Onderweg besloot hij o m vanaf Lourdes weer naar het noorden te fietsen met als einddoel Futuroscoop in de omgeving van Tours. Het bijzondere aan de tocht van Peter was dat hij deze maakte met een ligfiets en een daaraan aangehangen karretje voor zijn bagage. Een door hemzelf gefabriceerd staaltje van techniek, waarmee hij veel bekijks trok. Peters belangstelling gaat vooral uit naar techniek, groot en klein. Met veel plezier vertelt hij over zijn fiets die hij ook trots liet zien. Als je zijn route bekijkt heeft hij een meer dan klassieke bedevaarttocht gemaakt, langs vele plaatsen die in een Michelin-gids over Santigo zonder meer het predicaat verdienen 'een omweg waard'. Als bezienswaardigheden van topniveau noemt Peter het 'Viaduct de Garabit', nabij St.-Flour, een proefwerk van Eiffel voordat deze de beroemde toren in Parijs bouwde; het ijzerwerk van dit spoorwegviaduct is 448 meter lang; het gehele viaduct is 564 meter lang. Ook noemt hij de scheepslift nabij Montech, zo'n 12 k m ten zuidwesten van Montauban; hier is het mogelijk o m met een rondvaartboort de attractie van dichtbij te bekijken en te ervaren. Als pragmaticus heeft Peter het devies 'Je komt overal maar een keer langs', dus ga vooral daarheen waar je belangstelling ligt. Het aardige van het verslag van Peter is dat hij talloze

(foto: Pieter van der Zanden)

adviezen en raadgevingen heeft voor de belangstellenden, zoals bijvoorbeeld 'het gaat om het doel van de reis en niet om het reisdoel',. Dit betekende voor hem dat hij zijn reisdoel tijdens zijn tocht veranderde en daarvan geen moment spijt heeft gehad. FRANS ROIJENDIJIC NA 30 JAAR ZELF PELGRIMEREN

Op onze oproep reageerde ook Frans Roijeindijk uit Dongen. Meer dan 30 jaar lang ging hij als lid van de Nederlandse Lourdesgroep als helper naar Lourdes. Frans is dus een echte pelgrim, zij het dat alle activiteiten iin Lourdea jarenlang volgens een vast patroon verliepen: met de trein van Maastricht naar Lourdes, zieken begeleiden tijdens de

lange treinreis en bij vervoer van de ziekenhuizen in Lourdes naar de heiligdommen, helpen bij de maaltijden en bij de godsdienstige plechtigheden. Tussendoor ook veel plezier en ontspanning met de leden van de Lourdesgroep en natuurlijk met de andere pelgrims. Ik leerde hem jaren geleden kennen toen ik ook lid van deze Lourdesgroep was. Op mijn tocht naar Santiago deed ik Lourdes aan waar ik Frans weer ontmoette. Kennelijk is ons enthousiasme over Santiago overgeslagen: hij wandelde inmiddels twee keer naar Santiago, één keer vanuit Lourdes en een tweede keer vanuit Saint-Jean-Pied-de-Port. Zoals vele wandelaars gaf hij er de voorkeur aan om alleen te lopen: 'ik zie wel wie ik tegenkom'. Voor hem leverde dat elke keer nieuwe verrassingen op, bijvoorbeeld een uitnodiging om in een pastorie te overnachten, ontmoetingen met interessante mensen, maar ook het zoeken naar een geschikt onderdak. Veel lezers herkennen dit. Frans had een geweldig voordeel: als exberoepsmilitair en enthousiast vierdaagseloper heeft hij nooit last van blaren of ander lichamelijk ongemak. Dagafstanden van meer dan 30 km zijn voor hem geen echt probleem. VAN BOW- NAAR BOF-PELGRIM

Op onze oproep kregen we tenslotte ook een schriftelijke reactie, gevolgd door een telefoongesprek. Jan Kerstholt liep na een ingrijpende operatie de camino en overbrugde de moeilijke stukken met de bus. We laten Janzelf aan het woord: "'Zin in het voorjaar een stuk van de camino te lopen?", vroeg mij een oud-Santiagoganger. "Ik wel, maar ik wacht op de uitslag van het ziekenhuis. Kan een operatie aan de longen worden", was mijn antwoord.' 'De uitslag bleek negatief. Vlek op een long. Dus werd het niet de camino naar Santiago

v

maar de camino naar de operatiekamer. Moeilijke tijd, maar ik kreeg veel meeleven, juist ook van de fans van het Genootschap van Sint Jacob. De operatie slaagde. Een stuk van mijn long werd weggehaald. Een geestelijke en lichamelijke ingreep! "Je moet je tocht naar Santiago voorlopig uit je hoofd zetten" werd mij goedbedoeld gezegd. Ja,ja. Bij het ontslag uit het ziekenhuis zei de chirurg niet zonder humor: "Het was een goedaardig kwaadaardig gezwel". Ik begreep daaruit dat Heintje voorlopig nog niet bij mij in de buurt zou komen.' 'Spoedig liep ik met rugzak en twee wandelmaatjes in de duinen bij Haarlem. Het ging op de effen weg wel maar klimmen lukte niet. Teleurstelling bij de wandelmaten. Toevallig stootte ik op een boekje dat het openbaar vervoer rond de camino aangaf. Dat bracht mij op het idee: lopen op effen stukken en met de bus als er geklommen wordt. Een bus- of wandelpelgrim!'

'Zodoende ging ik in september met twee medepelgrims van León naar Santiago. Tweeëneenhalve week volop zon, geen regen. Ideale weersomstandigheden. Ik liep soms een dag, afgewisseld met dagen te voet én met de bus en dagen alleen met de bus. De meeste kilometers werden te voet afgelegd. Dat alles in een dankbare stemming na een moeilijke periode. Ik werd van Bus- of Wandelpelgrim een BOF-pelgrim. Jacobus brengt heel wat teweeg!' Oftewel: wenn die Engel reisen Iachelt der Himmel.

IACOBUS EN DE EBRO DEEL 2

Zoals beloofd, meer nieuws. In nummer 78 van Peregrino, het blad van het Spaanse Genootschap, s t a a t een enthousiast stukje over de opening van deze 'Cami de Santlaume de Galicia'. Begin oktober kwam de gids van de drukker! De presentatie vond echter plaats in Cervera op 25 november aan een enthousiast publiek, dat zijn hulde aan schrijvers en instellingen die deze gids mogelijk maakten, niet onder stoelen of banken stak! Het uitbrengen van deze Guia heeft de Asociación in een avontuur gestort. Zij deed een oproep in de pers aan pelgrims uit

Catalonië de etappes, één per maand, in de weekenden mee te lopen. Tot ieders verbazing voltrok zich op zondag 7 oktober het 'eerste wonder' van de Moreneta y el Apóstol: bijna driehonderd pelgrims wijdden de etappe Montserrat - Igualada in! Op 4 november en 2 december werd ook gelopen en in maart hopen ze in Lérida aan te komen. In de eerste drie etappes heeft de gevoeligheid voor de camino onder de mensen in de dorpen, zowel als in de pers, de organisatoren zeer verrast. Meer nieuws? U hoort ervan!

Ger Supheert, De weg van Eén. Een pelgrimsreis over de Via de la Plata (in eigen beheer uitgegeven, 2001) 91 blz., ISBN 90-70376326, prijs £ 12,-, verkrijgbaar bij de boekhandel of rechtstreeks bij de auteur: Stuifzwam 66, 2403 HL Alphen aan de Rijn, tel. 0172-441789.

Dit boek kan gezien worden als een vervolg op het bloel< Van jezelf naar jezelf, door dezelfde schrijver, dat door ]os Mijland is besproken in nr. 46, juni 2000. ]os heeft daarin een enthousiaste impressie gegeven van dat boek. Wat De weg vian ێn betreft, kan ik hem daarin volgen. Op dle Najaarsvergadering in Baarn stond Supheert met een boekentafel. Naast die tafel hing een groot vierkant schilderij. Hij heeft het zelf geschilderd en noemt het een materieschilderij. Welnu, een reproductie daarvan siert het omslag van het betreffende boek. Het schildlerij is een kosmische verbeelding van het

ontstaan van de aarde. Het toont een zeer grillig berglandschap met in het midden een rivier. Het water geeft de symboliek van het leven weer. Bovenaan ziet men een lichtplek. Volgens Ger komen de pelgrims aan in het licht, waarna zij hun verleden afleggen en als nieuwe mensen terugkomen in de wereld, waar zij een andere kijk krijgen op die wereld en de medemens. Ger Supheert is een begenadigd schilder en overal waar het maar even mogelijk was op tocht maakte hij met een zwarte inktstift schetsen, die een luchtige indruk geven, maar zeker niet een oppervlakkige! Persoonlijk vind ik ze raak en met een gevoelige hand geschetst. Het 'meenemen' van wolkenpartijen bijvoorbeeld is ook zo aardig gelukt! In sommige schetsen heeft Ger een stempel van een gelegenheid of kerk laten zetten. In het boek Van jezelfnaar]ezelf vertelt Ger over het lopen op de Camino francés. Naderhand kwamen er drie kompanen bij, respectievelijk komend uit de VS., Frankrijk en Duitsland, tezamen het 'Golden Age Quartet' genoemd, vanwege de leeftijd van een ieder. Dit keer liepen zij weer met elkaar in het voorjaar van 2001, en wel de Via de la Plata van Sevilla over Astorga naar Santiago de Compostela. De eigenlijke start was op 22 april 2001 na de pelgrimsmis van de vorige avond in de Catedral y Ciralda te Sevilla. Ger beschrijft de tocht naar Astorga in zeven etappen over 772 km. Aansluitend volgden nog twee etappebeschrijvingen van Orense naar Santiago'over 115 km. Wat opvalt in de beschrijvingen van de natuur onderweg is dat Ger uit het oogpunt van de kunstschilder zijn observaties weergeeft. Hij

I

I

,

kan heel boeiend en kleurrijk daarover vertellen. Op 7 mei schrijft hij bijvoorbeeld: 'De Sierra's in de verte zijn diepblauw gekleurd, terwijl de voorgrond geschilderd is met allerlei oker- en goudschakeringen, die later verandert in een tapijt van witte veldbloemen'. Ik permitteer mij nog een citaat uit het dagboek van 12 mei: 'Daarna worden de velden mintgroen van bedauwde mossen, met roestbruine vlekken van korstmossen. Daartussen groeit in weelderige bossen de gele brem. Besneeuwde bergen op de achtergrond'. Op dat gebied valt er nog veel meer te citeren! Dat is uiteraard niet de bedoeling. Supheert vertelt nauwkeurig over de ups en downs van de weg, zoals die zich onder de voeten van het 'Golden Age Quartet' voltrekt (onder andere op oude Romeinse wegen), ook met betrekking t o t hun onderlinge verstandhouding en de mensen die zij op hun tocht ontmoeten, zoals Señora Elena en haar man Paco in Carcaboso, die zo hartelijk

voor het viertal zijn! Elena mag voor hen de titel 'Moeder van de Via de la Plata' dragen. Dan wordt in het verslag van 13 mei, als het kwartet in Fuenteroble aan de ontbijttafel zit, ook pastoor Don Blas genoemd, die zij daar ontmoetten. Aan hem houden de pelgrims op de Via de la Plata dankbare herinneringen over. De man (een enthousiaste veertiger) slooft zich terdege uit om de pelgrims het naar de zin te maken. Het boek geeft op diverse bladzijden ook uiting aan een spirituele belevenis van en rondo m de natuur. Ger had tijdens zijn tocht veel steun bij de gedachten van zijn leermeester Sai Baba en zijn partner Rein. Haar brieven bemoedigden hem zeer. Het boek is goed en informatief geschreven. Een aanrader! Palmbomen bij Cáceres (tekening: Ger Supheert)

AUTOPELGRIMS OPCELET!

Ook voor jullie is er onderweg langs de Autoroute nog wel het een en ander te beleven. De Fransen besteden aan ons allerJacobus veel aandacht, zelfs bij grote parkeerplaatsen, zoals Aire dYHastinguesaan de Autoroute A64. In ons vorige nummer schrijft Herman Stokmans over de drie meter hoge, lopende pelgrim die voor de Dom te Speyer staat afgebeeld. In de laatste regels laat hij ons in het ongewisse over de verdere tocht van deze pelgrim,. Niemand weet hoe het hem vergaan i s... Maar wij weten we het nu zeker! Hij is nog steeds onderweg en is reeds in het Zuiden van Frankrijk aangekomen!

Nu komt eigenlijk het wonderlijke. Van mijn nicht, wonende in Frankrijk, ontving ik deze zomer een enthousiast verhaal over een aan de Autoroute A64 liggende parkeerplaats. Er bleek een hele tentoonstelling in het gebouw te zijn over Saint-Jacques de Compostelle. Dit gebouw s t a a t midden in de entourage van een schelp met zeven lijnen (looppaden) die de voornaamste pelgrimswegen symboliseren. Buiten staat Jacobus in het middelpunt op een van de lijnen van de schelp. Hij lijkt stevig door te stappen om te zien wat er daar binnen wel allemaal over hem te vertellen valt! Zelf nog niet bezwangerd door het Jacobusvirus, maar wél mijn vurige liefde voor hem kennende, heeft mijn nicht een foto voor mij gemaakt en een brochure opgestuurd. De pelgrim te Speyer herkende ik op slag! In de brochure staat namelijk dat de beeldhouwer Martin Mayer is en dat er een kopie van dit beeld zich bevindt in Speyer, vertrekplaats van Duitse pelgrims.

(foto: Cisco Groenendijk)

B

,

L€ CHEMIN D 'A RL ES: DE ZUIDELIIICE PELGRIMSWEG

B

,

De middeleeuwse pelgrims uit Italië, uit de Midden-Europese landen, uit Zuid-Duitsland, die op weg waren naar Santiago de Compostela, verzamelden zich in de vallei van de Rhône. De oude Romeinse nederzetting Arles lag (en ligt) op een strategisch punt waar de brede stromen van de Rhône samenvloeien. Ook de hedendaagse pelgrim volgt in grote lijnen nog steeds deze zuidelijke weg die reeds in de 'Gids voor de Pelgrim' (ca. 1138 - 1145) werd vermeld. Zoals op de andere routes zijn ook hier veel authentieke paden in de loop der eeuwen verdwenen. De Franse Federatie van Langeafstandswegen heeft in samenwerking met de Europese Stichting van de 'Chemin de StJacques' dan ook alternatieve wandelroutes door het landschap uitgezet en gemarkeerd met de bekende roodwitte vlaggetjes. Om je het gevoel te geven dat je echt op het pelgrimspad loopt zijn diverse bomen, hekken en smeedijzeren kruisen voorzien van een moderne gele schelp. Een groot deel van de historische route loopt parallel met de GR 653, maar in bepaalde gebieden wijkt de GR sterk af van de oorspronkelijke]acobsweg. Om de echte natuurfreaks van het gehate asfalt Ie goudron - weg te houden, word je op diverse etappes over hoge bergkammen geleid met nauwelijks begaanbare paden. Kilometerslang kom je geen sterveling tegen, laat staan een rugzakpelgrim! In Arles start de zuidelijke pelgrimsweg op de

begraafplaats Les Alyscamps - de Elyseïsche velden - het paradijs van de gelukzaligen in de Griekse mythologie. Eind april 2000 liepen wij op een zonnige morgen door de langgerekte dodenallee. De oude sarcofagen, de nog bladerloze bomen aan weerszijden van de laan,

(foto: Pieter Bult)

op de achtergrond de kapel van St-Honorat, een rustgevende plaats o m je pelgrimstocht te beginnen. Ooit vond Vincent van Gogh hier de inspiratie voor zijn schilderij 'Allée des Tombeaux', dat t e bewonderen valt in het I
jacobus Maior in de St.-Trophime, Arles (foto: Tieleke Huijbers)

Trinquetaille, daalden de trappen af naar de kade op de andere oever van de Rhône en vervolgden onze weg door de moerassige rivierdelta. Bloeddorstige muggen zwermden om ons heen en snel haalden we de 'Deet' uit de rugzak. Een groep Engelse vogelaars stond met kijkers de rijstvelden af te turen, de Camarque is een broedplaats voor o.a. de zilverreliger, de roerdomp en de kwak. Af en toe zagen we flamingo's die qua kleur prachtig uitkwamen tegen de bloeiende tamarinden. Tussen dle lisdodden en rietpluimen kwaakten de kikkeirs luidruchtig, de natuur was hier op haar best. Langs het canal du Rhône en de zondagin het haventje kwamen we in het se ~is~afslag centr~umvan Saint-Cilles. Net als de middel-

eeuwers wilden we zijn graftombe bezoeken en zagen voor de basiliek een groep Duitse toeristen staan. Teleurgesteld vertelden ze dat de basiliek op zondagmiddag gesloten was en morgen, op 1 mei, zouden de kerkdeuren ook dicht blijven. Volgens ons was St-Egidius het hier niet mee eens, maar de VVV had daar geen boodschap aan, op 'Ie Jour du Travail' wordt niet gewerkt! De zon scheen uitbundig op het beeldhouwwerk van de unieke portalen en zo kreeg de Judaskus iets kameraadschappelijks, maar... schijn bedriegt. In Vauvert ontmoetten we Franse looppelgrims, senioren net als wij die op hetzelfde adres overnachting hadden gereserveerd. Aan tafel kwamen we met elkaar in gesprek en zo hoorden we dat ze tot Toulouse alle overnachtingen in gites en hotels hadden besproken. Ze lieten niets aan het toeval over en waren hoogstverbaasd dat wij op de bonnefooi (à la bonne foi) ergens onderdak zochten als het zo uitkwam. We zouden ze nog vaak ontmoeten. Na Gallargues-Ie-Montueux, een hooggelegen vestingstadje, wordt de pelgrim behoorlijk omgeleid langs een meander in de rivier de Vidourle. De A 9 doorkruist zuidwaarts het land-schap en uiteindelijk loopt het pad onder een viaduct van de autoroute door. Hoe oude en nieuwe tijden met elkaar vervlochten zijn, bleek uit het feit dat de weg plotseling overgaat in de oude Romeinse weg, de Via Domitia, die naar de blootgelegde ruïnes van het Oppidum dlAmbrussum leidt. Ooit domineerde de oude nederzetting de oever van de Vidourle, van de Romeinse brug rest nog slechts één boog, maar wel een juweeltje van Romeinse bouwkunst. Landschappelijk viel er weinig meer te genieten, het hectische verkeer naar Montpellier raasde ons om de oren. De Franse CR-gids geeft de raad om in het dorp Vendargues de bus naar het centrum te

B

,

nemen. Onderdak vonden we in het Centre Saint-Guilhem naast de kathe-draal van StPierre en tegen een pelgrimsprijsje kon je inschrijven voor de maaltijd. Montpellier, de stad van Sint-Rochus, heeft een gezellig historisch centrum, maar ook op het moderne Place de la Comédie is het goed toeven. Het was een hele toer om de volgende dag uit de verkeersdrukte van de hoofdstad van de Bas-Languedoc te komen. Na uren vonden we in Grabels weer de aanduidingen van de GR. Het landschap werd geleidelijk heuveliger, de route liep beurtelings over de D 27, dan weer werd je over een pad geleid dat uitgehouwen was in de krijtrotsen. Aniane was verleidelijk om te overnachten, maar na een uurtje rust stapten we op. Na enkele kilometers kwam de Pont du Diable in zicht, het water van de Hérault kronkelde door het nauwe kloofdal waar de laatste zonnestralen weerkaatsten op de witte krijtrotswanden. Saint-Guilhem-Ie-Desert is een hoogtepunt op de route. Voertuigen worden geweerd uit het Europees Patrimonium en het is een genot om door de nauwe, hellende straatjes te wandelen tot aan de abdij van Saint-Guilhem. Het abdijcomplex ligt zo schitterend in het omringende gebergte dat het lijkt alsof de stenen zo uit de rotsen zijn gehakt. In de Middeleeuwen kwamen de pelgrims de relikwie van het heilig Kruishout vereren die Willem van Aquitanië, als trouwe vazal van Karel de Grote, ten geschenke had gekregen. De Carmel St-joseph biedt aan de pelgrims op vertoon van de credenciales een gastvrij onderkomen. In de avondmis vulde het ijle gezang van de nonnen van de Carmel de verstilde ruimte van de sfeervolle kerk. Het dal van de Gellone was's morgens gevuld met mistige nevelslierten, de zon liet voor het eerst verstek gaan. Een lange etappe lag op

ons te wachten en afwisselend gingen we over behoorlijke hoogten en kleine D-wegen. Ondanks de hevige plensbuien bereikten we laat in de middag Lodève, de toren van de kathedraal van Saint-Fulcran stak dreigend af tegen het gebergte, de Montagne Noire. Onze Franse medepelgrims troffen we in de kathe-

St.-Cuilhem-Ie-Désert (foto: Pieter Bult)

draal en de Deken van de kerk stempelde met genoegen onze documenten af. Hij was enthousiast dat er pelgrims in zijn kerk waren en fijntjes wees hij ons op de schelp in de stempel. Grijze luchten, motregen, maar het Franse gezegde luidt: 'La pluie du matin n'arrête pas Ie pelerin'! De CR-paden waren veranderd in moddergeulen en we besloten over de Dwegen naar Lunas te lopen. De diepliggende

weg werd omzoomd door dichte kastanjebossen en volgde slingerend de contouren van het landschap. Na Joncels daalden we af naar het schil-derachtige Lunas dat net als Lodève ingebed lag tussen hoge bergen. Langs de Orb trokken we verder en volgden het uitgezette pad. Het was een venijnige etappe met veel tolletjes, op de Mont Agut belandden we plotseling in de mist. Het kompas was hier onontbeerlijk en opgelucht bereikten we Mècle. Het water van de Mare stroomde wild over de leisteenoevers en flink vermoeid bereikten we St-Gervais-sur-Mare. De gîte lag in Cours-Ie-Bas en met ons arriveerden de Franse lopers. De hospita hield er een streng regime op na, de schoenen moesten in een rek onder een afdak en in huis moest je slof- fen dragen. Onder grote hilariteit zochten de Frainse lopers de passende paren bij elkaar, maar onze maat was er niet bij. Onze Teva-sandalen werden door madame gelukkig goedgekeurd!i Bij vertrek was het hemelwater nog niet uitgeput. In Andabres begon het zelfs te onweren en we zochten een goed heenkomen voor de kletterende hagelstenen. Het duurde gelukkig niet lang en we stapten flink door, want we moest~enhoognodig francs uit de muur halen, de porte-monnee was bijna leeg. leder dorp dat we doorkwamen was verstoken van een bank af geldautomaat. Van onze laatste francs kochten we een stokbrood van de rijdende bakker en die vertelde dat we pas in Muratsur-Vebre konden pinnen. Kennelijk had de bui zich orntladen boven Murat, want de marktkramen laigen omgewaaid en de kooplui hadden een goed heen-komen gezocht in de cafés. De Vèbre begeleidde ons verder tot Villelongue en daar namen we de D 150 om de ergste blubber te vermijden. Bovendien kost het lopen met modderkluiten aan je schoenen veel energie

en die hadden we nodig om La Salvetat-surAgout in te klimmen. De toegangstrappen brachten ons in het hoge gedeelte van de vestingstad waar de gîte geves-tigd was in de oude pastorie. En, toeval of niet, hier troffen we de verkleumde Franse lopers aan. Niemand had praatjes, we waren allemaal moe en na de warme douche gingen we plat voor een uurtje cooling-down. Langs het Lac de Raviege liepen we eindeloze kilometers op weg naar Angles. Na een rust in de bar hoorden we dat de gite in Lasfaillades lag, nog ruim zeven kilometer verder. De weg naar de gîte voerde door een dicht beukenbos en kwam uit bij een boerderij uit de negentiende eeuw. Met de Franse lopers aten we produits de la ferme die smaakvol waren klaargemaakt door de boerin. Bij de open haard vertelden de Franse loopvrienden dat ze helaas hun tocht moesten beëindigen en met een wijntje vierden we onze laatste avond samen. Voor het eerst sinds lange tijd brak de zon door. Wat een genot om zonder poncho te lopen, de pelgrimswereld zag er meteen anders uit. Door dichte beukenbossen en verlaten gehuchten wandelden we opgewekt naar Castres. Bij een modern gebouw met de naam 'La Villégiale St-Iacques', voor de ingang stond een levensgrote bronzen pelgrim, zijn vier slaapplaatsen gereserveerd voor de passerende pelgrim. Het was het vroegere Hôtel de Dieu, nu is het een instelling voor zorgbehoevende ouderen. In de avond vonden we de kathedraal van StBenoit nog open, een robuuste steenmassa met een barok interieur. Langs de rivier de Agout, waar de uitkragende huizen weerspiegelen in het water, was het goed toeven. Een fotogeniek plekje bij uitstek. In Barginac vertelde de bakkersvrouw dat het zeer warm zou worden en ze kreeg gelijk. Bij

Ir

e

Ir

de benedictijnenabdij in En Calcat hielden we het voor gezien en meldden ons voor overnachting bij de portier. Met een Frans echtpaar deelden we een gastenverblijf en woonden samen de vespers bij in de fraaie abdijkerk. Eind negentiende eeuw werden hier nieuwe kloosterkerken gebouwd, in En Calcat voor de mannen en even verder, in Ste-Scholastique voor de benedictinessen. Het zijn belangrijke centra van culturele vorming, bijbelstudies, glaskunst, ontwerpen voor tapijtweverijen, bouw van snaarinstrumenten enz. Tijdens de vespers zongen de monniken op monotone, maar harmonieuze wijze hun psalmgezangen en hun diepgelovige houding maakte op ons veel indruk. Revel, Avignonet-Lauragais, Villefranche, Montisgard waren eertijds nederzettingenvan de katharen. Het was aangenaam lopen langs het Canal du Midi, maar we zagen weinig sporen van St-Jacques. De klokkentorens in de omgeving waren al opgetrokken uit de lichtrode steen die uit de rivierklei van de Garonne werd gebakken. Het betekende dat we de drukke hoofdstad van de Languedoc naderden: Toulouse met de majestueuze pelgrimskerk van St-Sernin. Het was niet de eerste keer dat we de St-Sernin bezochten, maar het is voor ons iedere keer een feest. De roze baksteen briques de Toulouse - van de octogonale klokkentoren stak schitterend af tegen de azuurblauwe lucht, het is dé blikvanger van de stad. In de overweldigende ruimte van deze vijfschepige kerk met de straalkapellen, de crypte, de Porte des Pelerins, kun je uren ronddwalen, mijmeren, bidden ...Een bezoek meer dan waard.

Over de Pont-Neuf ligt het voormalige pelgrimshospitaal aan de brede Garonne, nu heeft het gebouw een andere bestemming, maar onze patroon prijkt hoog in de topgevel van de façade. De portier zette een prachtige

'Le polmier', Eglise des]acobins, Toulouse (foto: Pieter Bult)

stempel op de pas en vertelde dat er toch nog veel pelgrims om onderdak komen vragen. Een bezoek aan de dominicanenkerk Eglise des Jacobins is ook een 'must', al was het maar om de hoge gewelfribben te bewonderen die als een palm uitwaaieren of om de graftombe van de geleerde dominicaan Thomas van Aquino te bezichtigen. Na een extra bezoekdag aan Toulouse reden we met de ondergrondse de stad uit en probeerden de route weer op te pakken. Dat lukte pas bij Colomiers, daar vonden we de eerste aanduiding van de GR. Na Pibrac genoten we volop in het Forêt de Bouconne, een prachtig bos-gebied op de grens van de Languedoc en de Gers. De bomen hadden nog dat prille lmtegroen. Na L'lsle-Jourdainvolgden we de loiop van het riviertje de Save door aangenaam heuvel-landschap en vanaf Garbic liepen we naar Gimont, ook weer een bastide met een fraaie bak-stenen kerktoren. Een oudere man sprak

Cite, Giscoro (foto: Pieter Bult)

ons a,an bij de kerk en was verheugd dat hij twee pelgrims ontmoette. 'Stap in, ik leid jullie graag rond'. Hij wist alles van de Chemin de StIacques, nam ons mee naar de ruïnes van de cisterciënzerabdij van Planselve en bood ons in zijn grote tuin een verfrissing aan. Het was de dokter van Gimont die vanwege hartklachten niet meer actief kon zijn. Hartelijk namen we afscheid en gingen naar Giscaro waar de gite gevestigd is in een boerderij. Onder de hanenbalken stonden de bedden, we hadden weer het pelgrimsrijk alleen. Zo ver het oog reikte stond er maïs op de velden, hét gewas van de streek de Gers. De dokter had a l verteld dat veel maïs voor de export i s bestemd, o.a. voor de popcorn in Amerika. De boer klaagde steen en belen over de richtlijnen van Brussel, de agrariërs hadden het al moeilijk genoeg, van oudsher is de Gers een weinig vruchtbaar land. Auch, hoofdstad van de Gers, stond vandaag op het programma. De etappe liep door golvend Ilandschap langs eindeloze maïsvelden, boeren op tractoren en landbouwmachines reden af en aan en de erfhonden renden felblaffend een eind mee. In Auch zochten we eerst een schoenmaker op, want de hakken

waren scheefgelopen. Ondertussen bezochten wij de interessante kathedraal van Ste-Marie met het fraaie koorgestoelte en de gebrandschilderde ramen. De aardige man van de ontvangst vestigde ogenblil
C

b

kerkje uit de elfde eeuw, opgetrokken uit rode baksteen. De schietgaten rondom deden vermoeden dat dit kerkje ooit een verdedigingsfort is geweest. De Gascogners noemen de kerk baca roya - rode koe - vanwege de rode stenen en de robuuste vorm. De bastide Marciac, met de hoogste toren u i t de Gers, vormde het eind van een vermoeiende dagetappe. Met het Franse paar brachten we hier een gezellige avond door, zij gingen verder naar Vic-enBigorre, wij naar Maubourguet. De vele ontmoetingen op het pelgrimspad, sommige blijven je lang bij, andere vervagen als voorbijdrijvende wolken. Vóór Maubourguet staken we de brede Adour over, de rivier die we op eerdere tochten per fiets of te voet vaak overgingen. De Adour is voor ons een mijlpaal in Frankrijk, bij heldere hemel zie je de contouren van de besneeuwde bergtoppen van de Pyreneeën. Een fascinerend gezicht op deze giganten die de natuurlijke barrière vormen tussen Frankrijk en Spanje en die je hoe dan ook over moet zien t e komen! Langzamerhand kwamen we in de Béarn, de streek met de typische boerenhuizen en de blauw of roodbruin geschilderde luiken. Grote huizen gebouwd van ronde keien en voorzien van steile leisteendaken. Liefelijk landschap, groene dalen, eindeloze vergezichten, zo was de weg naar Momy. Hoe zuidelijker we kwamen hoe meer gites we vonden, vaak gevestigd bij boerderijen, kennelijk een lucratieve bijverdienste. De boerin had ook de sleutel van de Eglise St-Jacques en reed ons met de auto naar de kerk. De avondzon zette het fraaie glasraam van onze patroon letterlijk in schitterend licht. De pastoor had de zorg voor dertig dorpjes in de wijde omgeving, alleen op hoogtijdagen, bij bruiloften en uitvaarten was er een dienst. Heerlijke nachtrust op het platteland, zelfs de

hond had niet geblaft. De boer kwam ons even gedag zeggen voordat hij weer naar zijn land ging. Na Momy stegen we fors om daarna weer af te dalen t o t de bedding van de Lées, asfaltwegen wisselden af met veldwegen t o t voorbij de langgerekte gemeente Cabaston. Op de middag kwamen we op de ganzenpootkruising - La Patte d'Oie - waar in St-Jammes drie wegen samenkomen. De naam St-Jammes zou niet van het Engels afstammen maar van de taal uit de Béarn, aldus een dichter uit de streek. Overigens is St-Jammes het enige dorp in de Béarn dat geen kerk bezit, zelfs geen spoor van de Jacobspelgrimage. Enige kilometers verder ligt Morlaas, een van de drie oude hoofdsteden van de streek. Het stadje bezit de prachtige Romaanse kerk van Ste-Foy met de fraaie sculptuurtjes op de archivolten. De rondboog met de eenden is voor historici voor velerlei uitleg vatbaar; volgens de gids zou het een symbolische uitbeelding zijn van het geloof dat beproevingen weet te doorstaan zoals eenden het water oversteken zonder nat te worden. Een wat vreemde beeldspraak! Mijmerend over de eendjes bereikten we door weinig aantrekkelijke natuur, veel asfalt vanwege kruisingen met de autosnelwegen, de voormalige bisschopsstad Lescar. Vanaf een hooggelegen terras had je een fantastisch panorama op de omgeving. De kathedraal Notre-Dame heeft nog Romaanse apsissen met kraagstenen en in het interieur gave kapitelen. Heel bijzonder zijn de mozaïeken met jachttaferelen in het hoogkoor, o.a. de boogschutter met een houten been. Dit zou duiden op invloeden uit de Arabische chirurgie, aldus de aimable pastoor. Het werd zeer warm, de watervoorraad vulden we in ieder dorp aan. Borden langs de route lieten weten dat we in het wijngebied van de Iurançon zaten. In de gids lazen we dat het

Locommande, Baskische stèles (foto: Pieter Bult)

gebied ruim vijfhonderd hectare groot is, uitgestrekt over twintigtal dorpen. Hoofdzal<elijk wordt er witte, droge wijn geproduceerd, maar omstreeks 1100 werden de hellingen al door de monniken van Lacommande met wijnstokken beplant. Een edelman gaf in ruil voor negentig goed gevulde schapen de monniken het recht de hellingen te beplanten tot de toppen van de heuvel. Zo simpel ging dat in die tijd! Lacommande is een Halte St-Iacques van oudsher voor de zuidelijke pelgrims, ook in 2000 troffen we een gastvrije gite aan. Het erf rondom de kloosterkerk was omringd met een collectie Baskische stèles, de discoïdale grafstenen. In de naastgelegen wijncoöperatie haalden we een fles Iurançonwijn, het etiket was voorzien van een schelp en de tekst verwees naar de oude Commanderie. Moderne commiercie geënt op een roemrijk verleden! Een onweer vanjewelste trok in de nacht over Lacommande, gevolgd door flinke buien. Alles stond blank en we besloten een omweg te maken via Lasseube. Nog eindeloze kilometers liepen 'we langs de wijnhellingen, de dalen werden dieper en het panorama indrukwekkender. Na eern forse steilte klommen we Oloron-Ste-

Marie in, de laatste grote halte in Frankrijk. De sneeuwtoppen van de Pyreneeën schitterden in het felle zonlicht, morgen wachtte het grote I
B

oecumenische gemeente, vonden we onderdak na een (te) lange etappe. Er hing een briefje op de deur dat we het geld maar op het gastenboek moesten leggen, want madame was naar haar moeder. Medepelgrims zagen we al dagen niet meer en dan blijkt toch dat deze zuidelijke route niet erg druk belopen wordt. In onze gids van 1999 werd ontraden om via de bergpaden te lopen, omdat de GR-bewijzering grotendeels ontbrak vanwege herbestemming.We volgden die raad maar op en Iiwamen via een kleine weg op de N 134. CetteEygun, Etsaut en aan de overkant van de gave d'Aspe lag Borce. Dat dit dorp indertijd op de Iacobsweg lag blijkt uit de kostbare kerkschat: een zwartmarmeren wijwatervat waarop een jakobsschelp, een staf en een pelgrim waren uitgebeeld. Enige kilometers verder passeerden we het hooggelegen 'Fort du Portalet', dat in 1838 tegen de grillige rotswand is gebouwd. Het lijkt een verdedigingsfort, maar het is oorspronkelijk gebouwd als douanepost voor de goederenstroom van en naar Spanje. Het fort bood tevens logies aan ca 400 reizigers. Later, in 1940, diende het f o r t als staatsgevangenis o.a. voor de Vichy-regering en maarschalk Pétain werd hier in 1945 opgesloten. Urdos is het laatste Franse dorp en ligt op bijna 800 meter hoogte. Sinds Borce troffen we borden aan met het logo van de zwarte beer die nog sporadisch voorkomt in de Pyreneeën. Alles in de vallei van de Aspe ademt een nostalgische liefde voor de zwarte beer die met uitsterven wordt bedreigd. Een inwoner vertell 19

2002-53

de ons dat er zelfs Oost-Europese beren zijn uitgezet o m het bestand op peil te houden. Maar de boeren zijn felle tegenstanders omdat die beren nogal wat schade aan de gewassen zouden hebben aangebracht. Bovendien was het niet hun eigen biotoop en dat zou problemen opleveren, aldus onze zegsman. Als de mens ingrijpt in de natuur loopt het vaak verkeerd af ... De douane stempelde 's morgens onze pelgrimspassen af en wenste ons 'bonne route'. Geleilijk stegen we hoger en hoger en een aarzelend zonnetje scheen door het wolkendek. Na ruim drie uur stonden we op de Col du Sornport, met 1640 meter het hoogste punt van alle Jacobs-wegen. Daar stonden we dan, omringd door ontzagwekkende bergen met

Grenspaal Camino aragonés (foto: Pieter Bult)

besneeuwde toppen tegen een azuurblauwe achtergrond. Een gevoel van diep respect voor de schepping overviel ons op dat geweldige moment en we beseften hoe nietig de mens in wezen is. Een moderne pelgrim markeert dit hoogste punt en na een bezoek aan de ovaalvormige

kapel hesen we de rugzakken weer om en vervolgdten onze weg. De grenspaal liet weten dat hier de Camino Aragonés begint naar Santiago de Compostela, nog ruim 800 km westwaarts. * De auteurs hebben vijf keer gefietst en vier Ikeer gewan-

Gebruikte gids: Rob Day, Louis Laborde-Balen, Pierre

deld naar Santiago, vanuit diverse plaatsen in Frankrijk en

Macia, Iean-Pierre Siréjol, Le Chemin d'Arles vers St-]ucques-

Spanje. Ze zijn ook de contactpersonen voor de regio

de-Compostelle - Lu voie du Sud (uitgave FFRP, 1999) 175

's-Hertogenbosch.

blz., ISBN 2-84182-082-3.

NIEUW

NIEUW

Eind april 2002 zal bij de Uitgeverij Conserve als deel 7 in de Santiago de Compostela- bibliotheek verschijnen:

PELGRIM met CREDITCARD Ontmoetingen tijdens een voettocht naar het einde van de wereld van de hand van Jan Pijbes, lid van het Nederlands Genootschap Sint Jacob. In een reeks van sfeertekeningen rond heel diverse ontmoetingen vertelt de auteur van zijn impressies en van de wonderen die hij ervaart. Naarmate de tocht vordert voelt hij, reizend door een mengeling van heden en verleden, zich steeds minder wandelaar en groeit als vanzelf in zijn pelgrimsrol. Beschrijving van eeuwenoude tradities, persoonlijke ontboezemingen en alledaagse gebeurtenissen wisselen elkaar af. Op originele en humoristische wijze wordt de lezer via een reeks ontmoetingen meegenomen. De aankomst in Santiago de Compostela anno 2000 is voor de auteur een grote desillusie. Daarom besluit hij door te lopen naar Finisterra, het einde van de wereld. Daar ervaart hij de apotheose van zijn pelgrimage van ruim 2800 km. De prijs van dit boek zal na verschijning £ 14 bedragen. Voor leden van het Nederlands Genootschap van Sint Jacobis deze uitgave tot 1 april 2002 bij voorintekening te bestellen bij de auteur door overmaking van een bedrag van € 12 op girorekening 1148616 tnv].]. Pijbes te Castricum. Direct na verschijnen zal het boek dan worden thuisgestuurd.

NIEUW

NIEUW

DE BOOMPIES-EN-GRIND-MAFFIA *

In het voorjaar van 1998 ben ik voor de eerste keer naar Sint-Jacobustoe gewandeld. Wat mij toen zeer verbaasde waren de boompjes die, naar het schijnt met behulp van Europees kapitaal, tussen Calzada del Coto en Mansilla de las Mulas om de acht meter langs het pad waren geplant. Dat zijn dik 30 km, dus toch al gauw zo'n kleine 4000 boompjes. Zij zouden de toekomstige wandelaar 'uit de zon moeten houden'. Heel wat uit het goede hout gesneden pelgrims hebben reeds uiting gegeven aan hun afschuw van zoveel decadente gemakzuchtig(foto: Ion Galjé)

heid. In een filmpje heb ik zelfs eens een pelgrim in blinde woede tegen zo'n boompje aan zien schoppen. Brandende zon hoort volgens velen bij de moeizaamheden van het oprechte pelgrimeren. In het voorbije vroege voorjaar ben ik voor de derde keer gegaan. En: de boompjes hebben zich vermenigvuldigd! Ze beginnen nu al bij Carrión de los Condes en ze lopen, een enkele onderbreking daargelaten, al bijna door tot in Astorga. Dat is al zo'n 120 km. Bovendien verdwijnen steeds meer aarden paden onder een dikke laag gewalst grijs grind. Dat bracht me op de gedachte van het mogelijke bestaan van een geheimzinnige 'Boompjes-en-grind-maffia', een duistere groep kwekers en grindproducenten, die zich hebben aaneengesloten in een obscuur consortium en die niet rusten zullen, voordat de gehele Camino van Roncesvalles tot Santiago zal zijn voorzien van boompjes en grind. Zelfs de gele pijlen van Elias Valiña Sampedro zullen dan overbodig geworden zijn; je volgt domweg de boompjes en het grind en je komt er, bijna blindelings. Beste medepelgrims, ik heb een zwak voor de wielersport. Vooral ten tijde van de Vlaamse voorjaarsklassiekers ben ik niet bij de televisie weg te slaan. En als teken van mijn verbondenheid haal ik dan meestal twee of drie Belgische biertjes in huis. Die kasseien, die het zitvlak en de polsen van de renners teisteren, dat is toch het mooiste wat er is: de Ronde van Vlaanderen, Gent-Wevelgem, Paris-Roubaix. Nu hebben ze in Vlaanderen een verbond opgericht, een 'Verbond tot behoud van de kasseienstroken', van die authentieke stukken weg met Icinderhoofdjes die Vlaanderen tot

Vlaanderen maken en waarvan veel renners dromen. Dat verbond is nodig, omdat steeds meer kasseienstroken ten offer vallen aan de asfa~lteerdriftvan de Vlaamse dorpsoudsten. Daaraan moest ik denken tijdens mijn overwegingen rond onze eigen Boompjes-en-grindmaffia. Tussen Villadangos del Páramo en Pueinte de Órbigo loopt recht van de weg een glorieus oud aarden pelgrimspad. Aan de overzijde van de weg heeft de Boompjes-en-grindmaffia concurrerend toegeslagen met een even zinloos als zielloos stuk nieuwe outfit. En voorbij Hospital de Órbigo probeert een gluiperi~gpaneel je af te houden van het prachtige oudie pad over Villares en Santibañez en je te verleiden tot het nemen van de 'zoveel kortere' boompjes-en-grind-variant langs de N120 naar Astorga. Uit stil protest mijden mijn voeten deze kille moderniteiten. Maar het proces gaat genadeloos verder. Wie nog ervaren wil hoe het voelt om over moeder aarde naar SintJacob toe te wandelen, moet opschieten. Zelf heb ik kunnen waarnemen hoeveel Caminoeigenheid er in drie jaar tijd verloren kan gaan. En ik ben somber over de toekomst. Haast u dus, want de Boompjes-en-grind-maffia, die hou je volgens mij niet meer tegen.

En dan nog even dit. Ik denk dat je als cultureel monument weinig slechter kan overkomen dan dat je, zoals onze Camino, door de Unesco tot Europees, mondiaal, of binnenkort misschien zelfs wel tot kosmisch cultureel erfgoed wordt uitverkoren. Want dan komt er geld beschikbaar, veel geld, om het culturele erfgoed te behouden voor de komende geslachten. Geld, waar ook hele foute dingen mee gedaan kunnen worden, zoals het op grote schaal aankopen van boompjes en grind. Laten ze ons maar vergeten, die Unesco-bureaucraten; wij redden onszelf wel. En ach, dat pad, dat blijft er ook zonder de 'hulp' van de maffia nog wel jaren en jaren liggen ... * Eén van de bijdragen aan de Pelgrimsparade tijdens de Najaarsvergaderingte Baarn op 3 november 2001.

OPROEP VAN DE FOTOREDACTIE

Ai3RESWI)ZIGING LEDENSERVICE

1 Het nieuwe adres is:

i l

Postbus 47, 3450 AA Vleuten

In de volgende nummers besteden we aandacht aan de Zwitserse Jacobsroute van Konstanz via Einsiedeln naar Genève. Wie heeft er geschikte illustraties (foto's, tekeningen)? Reacties graag aan het redactiesecretariaat, t.a.v. Tieleke Huijberr

EEN ICABINET VOL KWASTEN EN KWIBUSSEN

1

.

i

1

t'

Een mens gaat weliswaar wandelen om alles los te laten; maar ook de wandelaar neemt zichzelf mee. In mijn geval neem ik mét mezelf ook de onbedwingbare neiging mee om orde te scheppen in de unieke warboel die de werkelijkheid in al haar bonte verscheidenheid ons biedt. Een schitterende ordening is die van de getallen. Niet voor niets is de nwnerologie bij pelgrims van oudsher een geliefd tijdverdrijf, waarover dan ook boeken vol staan geschreven. Ik wil er mijn lezers graag een keer van laten genieten en nodig bij dezen iedereen, die over dit thema interessante titels te melden heeft, uit die aan mij door te geven zodat ik daar voor een volgende jacobsstaf uit kan putten. Maar zover is het vandaag nog niet, nu wil ik daarom ingaan op een andere oervorm van ordening: de typologie. Kijkend naar de onafzienbare stoet pelgrims die ik afgelopen jaar op mijn weg van Santiago naar de Pyreneeën tegenkwam, zie ik af van hun unieke individuele trekken en deel ze in in een tiental verschillende typen. Geen archetypen weliswaar en evenmin een decaloog met wetenschappelijke pretenties, maar hopelijk toch voldoende sprekend om herkenbaar te zijn. Met deze truc wordt het kluwen ontward, de chaos overwonnen, alle poppetjes passen met een etiket netjes in een van de tien laatjes, en wij voelen ons verrijkt met de illusie van overzicht en begrip. Zo simpel is het dankzij deze kleine exercitie, met dank aan de psychologie en een knipoog naar Carl jung. Bij elke indeling is de keuze van criteria van doorslaggevend belang. Simpel gezegd: op

grond van welke kenmerken maak je onderscheid? Lichaamsbouw, introversie, sociabiliteit, nationaliteit, spiritualiteit? Een oud probleem daarbij is dat relevantie en meetbaarheid elkaar danig in de weg zitten; goed meetbare criteria (zoals vingerafdrukken) interesseren ons minder, terwijl zinnige onderscheidingen meestal moeilijk meetbaar zijn. Gelukkig heb ik aan dergelijke methodologische problemen vandaag geen boodschap. Persoonlijke indrukken zijn mijn meetlat, al te zinvol hoeven de typeringen niet te zijn. En volledigheid streef ik al helemaal niet na. Wat volgt is gewoon een pelgrimsgalerij met tien sprekende koppen. 1. DE KAMPIOENEN Ook wel uitslovers genaamd, of TGV-pelgrims (naar het Franse tres grande vitesse). Prestatie en competitie staan hoog in hun vaandel en kleuren al te vaak hun verhalen, die bijna leiden t o t het voorstel om pelgrimeren t o t Olympische sport te verheffen. De spiritualiteit van dit type wandelaars bestaat vooral uit snelheid, belangrijker dan de mythen en riten rond het apostelgraf is het aantal kilometers dat hen nog van Santiago scheidt en dat liefst in een mum van tijd moet worden overbrugd. 'Steeds verder en sneller' luidt het motto van deze hardlopers.

2. DE ROLLENSPELERS Ook wel artiesten of kunstenmakers genoemd. In z'n meest extreme vorm tref je ze op de camino met blote behaarde benen en gehuld in pelerine, uiteraard compleet met staf, hoed en bedelnap in een middeleeuwse uitdossing.

Hoewel niet ongevoelig voor de aandacht van hun publiek gaan de betrokkenen schijnbaar op in hun eigen act, die met alle vertrouwde rituelen in de kathedraal van Santiago wordt bekroond onder het motto 'leven is zien en gezien worden'. Waar wij Hollanders vaak iedereen die boven het maaiveld uit komt een kopje kleiner maken, houden Spanjaarden van draima en gunnen ieder zijn theater. 3. DE ZORGVERLENERS Hebben ook wel iets weg van zendelingen en missionarissen. Altijd bezig met anderen, die gevraagd en ongevraagd met hun goede zorgen worden overladen. Het hoeft geen betoog dat dit type bij uitstek floreert wanneer er slachtoffers vallen, over wie zij zich hulpverlenend kunnen ontfermen. Bij gebrek daaraan beperken zij zich t o t een niet aflatende stroom goede raad en adviezen onder het m o t t o 'beter tweemaal geschoten dan eenmaal gezwegen'. De pelgrimsambulance is het ultieme bewijs op vier wielen dat dit type ook op de carnino wortel heeft geschoten.

4, DE SLACHTOFFERS Er zijn pelgrims die groots en meeslepend willen leven. Een vriendelijk ommetje van duizend kilometer is hen niet genoeg, het avontuur wordt verdicht t o t een helletocht waarbij ziel en zaligheid op het spel staan. En leven en gezondheid natuurlijk. Honden zijn brave beesten op wie de tanden van het gevaar worden geprojecteerd, bloedblaren de tastbare bewijzen van het grote lijden. Vaak bieden refugio's schitterende taferelen bij het vertoon van blessures die elkaar qua bloed en tranen naar de kroon steken. Het gewicht van het kruis wordt door de zalf van aandacht en medeleven verlicht; zo worden slachtoffers helden.

5. DE GRIIZE MUIZEN Ook wel bekend als meelopers of kuddedieren. Hun meest interessante eigenschap is dat zij zich als kameleons kunnen aanpassen aan hun omgeving, zó dat zij er bijna niet van te onderscheiden zijn. Niet gehinderd door eigen overtuigingen of koers drijven zij in het pelgrimsleger kleurloos met de grote stroom mee en volgen braaf elke richtingwijzer richting het goede doel, waarover zij zich verder het hoofd niet breken. Eerlijkheidshalve moet gezegd: dit type, dat in onze maatschappij met verve de rol van de zwijgende meerderheid speelt, is op de camino de bekende uitzondering die met een lantaarntje moet worden gezocht. 6. DE MANIAI
7. DE BOURGONDIERS Dat ze van het leven en van de camino genieten, hoeft dit type niet te zeggen: het straalt uit hun ogen. Het menu mag een rijk gedekte tafel zijn in een restaurant, of bestaan uit een homp brood en een slok water op de meseta: levensgenieters als ze zijn vinden ze allebei lekker. Datzelfde geldt voor het hemelbed in de parador of het matje in de refugio, voor zon en regen onderweg, voor weer en wind. Met

zekerheid durf ik te veronderstellen dat het zelfs geldt voor het leven dat zij achter zich hebben gelaten en het leven waarheen zij na hun camino weer terugkeren. Want dit zijn geen wandelaars die op de vlucht zijn, maar gewoon mensen die hun positieve instelling als een tweede huid overal met zich mee dragen. 8. DE AVONTURIERS Hun tocht is niet alleen een sportieve uitdaging, het is een jacht op steeds nieuwe ervaringen. Van dit type hebben sommigen Groenland al doorkruist, de Alpen al beklommen en de wereldzeeën al doorkliefd. Santiago is alleen maar een nieuwe kraal die zij rijgen aan de rijk geschakeerde ketting van hun leven. Zonder de illusie van het ene, ware en mooiste dat geduldig moet worden ontbolsterd, zijn zij elke dag druk in de weer met nieuwe kansen op nieuw geluk. Niet te diep graven, maar wel goed o m je heen kijken en elke nieuwe dag weer op zoek. 9. DE KRENTENLEZERS In onze tijd van haast en hollen een opkomend type pelgrim. Voor de hele wandeling hebben ze (gunnen ze zich) de tijd niet, dus kiezen ze de krenten uit de pap. Lege stukken meseta, vuile stukken stadswijk, drukke stukken, steile stukken worden naar believen geamputeerd in een poging o m slechts voorzienbare hoogtepunten te selecteren. Ondersteund door een auto hijgend van hoogtepunt naar hoogtepunt... Helaas blijkt op die manier vaak juist het hart uit de pelgrimage verwijderd: de duur, de verrassing, het afzien, de afhankelijkheid, de groeiende solidariteit. Geen wonder dat de meeste krentenlezers hun eerste kans benutten om de tocht nog eens over te doen, maar dan écht en helemaal.

10. DE ZOEKERS Met achterlating van zekerheden van wetenschap, eigen huis en vrienden is dit type op de camino op zoek naar de achterkant van het gelijk en de zin van het zijn. In het oog van de storm reikhalzend naar de stilte, in de werveling van deinende landschappen tastend naar een ijkpunt dat houvast biedt, in het spoor van vele generaties luisterend naar legendes, in de ontmoeting met allerlei typen mensen op zoek naar God. Je ziet ze rondlopen in kerken en in ruïnes, mediteren en bidden op de meseta, lachen en praten met collega-wandelaars, slapen en dromen. Aan alles doen ze mee miaar in niets gaan ze op, gericht als ze zijn op verstilling en verdieping, in gepaste vertraging op weg naar het geheim van het leven. Tot tien heb ik geteld omdat ik tien vingers heb. Meer heb ik er niet, dus ik houd ermee op. Om uit te komen bij de wandelaar die ik zelf ben; de wandelaar die weet dat hij van elk type wel elementen met zich mee draagt. Pelgrims immers zijn net mensen, en niets menselijks is hen vreemd. Daarom zal het me altijd moeilijk vallen o m vragenlijsten in te vullen die hom of kuit willen: ben ik op weg naar Santiago met religieuze of culturele motieven, met sportieve of sociale oogmerken, lichtzinnig of diepzinnig, ter ontspanning of ter inspanning of gewoon voor de spanning? Alles speelt mee en niets is het helemaal en iedereen is anders en nooit ben ik dezelfde. Dat is juist de charme van de camino en de kunst van het leven. En daarmee kunnen we nog wel even vooruit. Nog jaren, naar ik hoop.

DE BERMEN IN FRANKRIJ/< ik ken jullie naam niet eens als je daar s t a a t aan de kant tussen andere welbekenden jullie namen ken ik niet ik zie de korenbloemen de I
IACOBALIA IN NEDERLAND: IACOBUS DE MEERDERE IN OLDEMARKT PIETVAN NOORT Wie Jacobus de Meerdere in de fraai gerestaureerde neogotische Willibrordkerk van het Overijsselse Oldemarkt zoekt, moet wel even zoeken. Zo op het eerste gezicht is hij niet te vinden: wel zijn er talrijke Maria's, een Anna-teDrieën (uit ca. 1450), Jozef en zelfs St.Nicolaas. Voor jacobus moeten we naar het hoofdaltaar. Het altaar is een geschenk van de weduwe Helena Hesse, geboren Muurlink, en mej. Henrica M. Muurlink (atelier W. Mengelberg, Utrecht 1888). Op het rechterluik achterzijde staan daarom afgebeeld de H. Helena (nog een pelgrim!) en de H. Henricus. Op de achterkant van het linkerluik staan afgebeeld de H. jacobus de Meerdere en de H. Anna. Dit zijn de naamheiligen van Jacobus Muurlink, schoon-

zoon van Helena Hesse, en zijn vrouw Anna, getrouwd in 1876. Hij was onder andere kandidaat-notaris. Jacobus is afgebeeld met een pelgrimsstaf met drie ringen en vaag zien we achter hem de contouren van zijn breedgerande hoed. In zijn hand houdt hij het evangelieboek vast, symbolisch voor zijn rol als verspreider van het evangelie in Spanje. Een andere veel oudere Anna (ca. 1510-1520) vinden we links in de kerk en wel een Anna-teDrieën: Anna, Maria en het Christuskind. Wellicht is dit tafereeltje tijdens de Reformatie uit de toenmalige St.-Nicolaaskerk, tegenwoordig de Hervormde Kerk, verwijderd en na veel omzwervingen via Ameland weer teruggekomen op de plaats waar het hoorde: Oldemarkt. Het plaatsje kent nog een jacobalium: een schelp i n de geveltop van het Veerhuis. Waarschijnlijk is het Veerhuis ontstaan rond 1700 toen het Mallegat (Marktsloot) voor een tweede keer werd verlengd. Het Veerhuis herinnert aan de tijd dat Oldemarkt een bekende marktplaats was. Nu nog is er op Hemelvaartsdag de bekende St.-Larnbertusjaarmarkt die honderden kramen omvat. Duizenden kooplustigen wringen zich dan door de nauwe straatjes. Wie de moed neemt om het 'Jabikspaad' van St.-Jacobiparochie naar Hasselt te lopen doet vanzelf bovengenoemde 'jacobalia' aan.

SLAnna en St.-jacobus op het linkerluik in de Willibrordkerk van Oldemarkt (tekeningen: Syb Zeinstro)

DE VIRTUELE PELGRIM

In dleze Virtuele Pelgrim bespreek ik twee wandelpagina's die mogelijk ook voor beginnende pelgrims waardevol zijn. In het eerstvolgende internetoverleg zullen deze sites en hun eventuele vermelding op de Genootschapsite worden besproken.

stem op uitbrengen en commentaar leveren), reisorganisaties, wandelliefhebbers (reisverslagen van wandelaars, hier zitten ook een aantal leden van het Genootschap bij), wandelroutes in binnen- en buitenland en wandelsites, waarbij je kunt zoeken op onderwerp en gebied. ]e kunt je ook aanmelden voor de nieuwsbrief, vragen stellen, wandelreizen boeken en een route publiceren. Tevens is er een gastenboek en een prikbord waar je zoekertjes kunt plaatsen.

WANDELPAD.NL

De pagina werd mij aangeboden door de makers van een site die al langer bestond. De org,anisatie heeft onze website inmiddels opglenomen in hun site, hij is te vinden als je klikt op Wandelsites op onderwerp en dan op Pelgrimages. De homepage van biedt een duidelijke navigatiesitructuur en zo hoort het ook.]e vindt er bijvoorbeeld adressen van bonden en verenigingen, overnachtingsadressen (je kunt er zelfs je

HET WANDELFORUM VAN DEANWB

Ons grootste lid heeft zijn site (www.anwb.nl) vernieuwd. Het onderdeel Forum wil ik hier onder de aandacht brengen. ]e vindt er verschillende onderwerpen. Klik door naar Wandelen en de hier afgebeelde pagina verschijnt. ]e kunt hier zoeken op onderwerp, een nieuw onderwerp plaatsen en reageren op eerdere onderwerpen. Zo kan er een levendige discussie op het web ontstaan.

Oproep Wieziet leis in w e i ~ c a m sup het Pelgrimspad7 reacties op ipagina O reacties geplaatstvandaag in dit onderwerp is geplaatst door

311

H t~jliienistra

10 r e a c t i e s ~ p1 pagina ^?*.'ti

Oproep: Wie ziet iets in webcanis op het Pel Geplaatst 28-dec-O1 1 6 1 5 Het Forurnbericht"Naar huis m a a i e n vanuit Santi Spaanse pelgrimspad (Camino de Santiago) zie Oproep. Wie ziet iets in webcams op het Nederlandse Pelgrimspad7 Wij bespreken dit idee graag verder met een a sponsor vaor een professionele internet-infrastructuur, eniof b oprechte amateur dl@het gewoon meteen doet metz'n eigen webcarn gericht op bijvoorbeeld een infarmatiepaneel langs het Pelgrimspad

VAN DE VOORZITTER VOOR HET LAATST

Ponferrada, een mooie ochtend, eind september. We zijn nog maar net onderweg. Op een hoek van de Camino staat een groepje jongeren met rugzakken bijeen. Er is blijkbaar wat gebeurd. Eentje vraagt ons iets. Wij willen best helpen maar wat hebben ze nodig? Ze maken het gebaar van een aansteker. i U n encendedor, por favor? Ze zullen toch niet willen roken? In dat geval heb ik geen aanstekier bij me. Eentje zit op de grond en blijkt echter een flinke blaar t e hebben die ze door willen prikken, maar dan moet wel eerst de naald (die ze wel hebben) ontsmet worden. Vandaar de aansteker. Nou, okee dan, we hebben van alles bij ons om te kamperen, dus uit de rugzak, uit mijn keteltje bij het brandertje, diep ik de aansteker op en geef het aan de EHBO-er. Dat probleem is ook weer opgelost. Wat wil i k hiermee zeggen? Dat je zoveel mogelijk (en zeker een aanst~eker) bij je moet hebben? Natuurlijk niet, iedereen kent de uitspraak: alles wat je thuis laat, is meegenomen. Travel light! is het credo van de pelgrim. Dat ouderen beter voorbereid zouden zijn? Nee, ook zeker niet. Ik denk dat het meer te maken heeft met de mentaliteit (foto: Peter Eerhort) op de Carnino. Tijdens een willekeurige langeafstandswandeling in Nederland, zul je je niet zo open opstellen. Je weet niet waar de a~nder naar toe gaat, een groepje zul je al helemaal vermijden en o m je rugzak af te doen o m iets voor een ander te gaan zoeken, doe je ook niet gauw. In de pelgrimsparade op de landelijke bijeenkomsten wordt ook vaak gesproken over toevalligheden die je bij zijn gebleven. De onverwachte hartelijkheden, het gedeelde afzien en de indrukken onderweg. Je gaat allemaal dezelfde kant op. Ja, helaas ook de snurkers en de soms luidruchtige Spanjaarden. Toch merk ik bij mezelf enige aarzeling. De groei die het Genootschap in de laatste jaren heeft meegemaakt wordt weerspiegeld in de groei van het aantal Caminolopers en refugiobezoekers. Het wordt toch niet een 40-daagse over de Spaanse Camino? Elders in dit nummer staat een ver.

haal over de 'aanpassingen' van de Camino met boompjes- en grindpaadjes, door toedoen van een mogelijke 'Camino-maffia'. Is dat vooruitgang? In september 2001 heb ik zelf moeten constateren dat de vervuiling langs de Camino (en met name achter de eerste rij bosjes) flink toeneemt. Ik heb even moeite dat beeld te combineren: kale grindpaadjes met boompjes erlangs en de restanten van menselijke behoeftes. Of komen er ook nog overal wc-huisjes langs de route? Het lijken vergelijkbare problemen als die van de 4-daagse van Nijmegen. Ik hoop dat net als in de Middeleeuwen de commercie hierin een kans ziet en zal zorgen voor voldoende bars met servicios. Dit is mijn laatste bijdrage aan de column 'Van de voorzitter'. In de jaarvergadering op 16 maart treed ik af en wordt een nieuwe voorzitter gekozen. Er is wel het één en ander gebeurd sinds 1990. Toen ik bestuurslid werd had ik geen computer thuis. De toenmalige voorzitter, Koen Dircksens, was wel voorzichtig aan het onderzoeken of er nieuwe bestuursleden gevonden konden worden die dat wel hadden. Nu hebben alle bestuursleden en vrijwel alle regiocontactpersonen een computer met een e-mailaansluiting; de hele administratie is bovendien veel beter gestroomlijnd en geautomatiseerd. Landelijke vergaderingen werden door ca. 100 mensen bezocht, nu 500. Regionaal zie je dezelfde groei: toen gemiddeld 10 deelnemers, nu 50. Tien jaar geleden nog discussies over huiskamerbijeenkomsten of het regionaal accepteren van nieuwe leden. De spiritualiteit van het pelgrimeren krijgt ook apart aandacht. In onze statuten staat dat minstens één bestuurslid een pelgrim moet zijn. Deze voorwaarde is op dit moment totaal niet actueel. Vrijwel alle bestuursleden zijn onderweg (geweest) te voet of op de fiets. Nu zou je eerder overwegen of je niet minstens één kunsthistoricus of spiritueel/religieus geschoolde persoon in het bestuur wilt hebben. Misschien ligt hierin een taak voor het nieuwe bestuur. Een ander aandachtsveld wat betreft de bestuurssamenstelling: door het vertrek van twee vrouwelijke bestuursleden, zijn er nog maar twee dames over. Alle nieuwe (kandidaat)bestuursleden zijn man, dus, dames en heren, als u vindt dat het belangrijk is om vrouwen in het bestuur te hebben, denk er eens over na of het iets voor u is of stel een vrouw kandidaat. Maar meer realistisch: praat er eens over met een bestuurslid! Ter afsluiting zou ik iedereen willen bedanken die mij de afgelopen jaren gesteund heeft door het insturen van informatie, door het organiseren van wandelingen waar ik aan deel mocht nemen en voor de hartelijke ontmoetingen op de landelijke bijeenkomsten. Ik hoop dat u mijn opvolger als voorzitter evenveel steun en hartelijkheid zult geven. Ik wens het Nederlands Genootschap van Sint Jacob een gestage maar beheersbare groei toe in het ledenaantal. Ik hoop dat zij een rol kan blijven spelen in de voorbereiding van nieuwe pelgrims naar Santiago de Compostela en het delen van ervaringen en wandel- c.q. fietsgenoegens met leden die er al geweest zijn. Laten we proberen het gezellig te houden binnen het Nederlands Geno~otschap.Voor velen van ons is de wandeling of fietstocht naar Santiago een onvergetelijke ervaring, ook voor degenen die het niet gehaald hebben. De sfeer op de routes naar Compostela en het delen van kennis, ervaringen en gevoelens zal dan voor ons allen een inspiratiebron blijven. Katrina van den Berg

COMPOSTELA'S EN FISTERRA'S t/m 200 7

COMPOSTELA'S M.A.M. Oomes en A.M. Oomes-Jansen Ulvenhout

J.R.W.Haan 's-Hertogenbosch M.A.M.Oomes (Ze) en A.M. OomesJansen (Ze) Ulvenhout S.B.A. v.d. Dungen Gilze H.J.C. Broekhuis Winterswijk, R.].]. Mekkelholt Winterswijk

A. Lagerweij Voorschoten E.I. Broeder Redmond (Can) V. Vennik en A.]. Westen Drouwen Ph. v. Kappel-Naber Zaandam A. de Groot Honselersdijk F. Roijendijk Dongen F.]. Vos Alphen a/d Rijn, H. Willemsen Rijpwetering P.H. Tijsterman Bodegraven C.].]. Leemreize Peize F.H. Beuman Teteringen A.A.H. v.d. Pol en H.A.A.F. v.d. Pol (3e) Vught A.J. Dijkxhoorn Zoetermeer Th. v. Dijk en M.B. v. Dijk-Ammerlaan Almelo H. Leenders Haelen, J. Schreurs Wessem D. Wesselius en S. Wesselius-Groenveld Franeker F.A. Heirbaut Heerde

januari t / m mei A. Lagerweij (Ze) Voorschoten C. Emmen (Ze) en L. Emmen-v.Peer Gilze J.G.C. de Ruijter Raamsdonkveer A.B.]. Bekke en M. Bekke-Leferink De Lutte Th.]. Dijkstra (Ze) Bergen W. Poot Vlaardingen, I.M. Smith Lissabon N. Luthart Soest C. v. Deutekom en P. v. Heugten Rotterdam J. Leunissen Heerlen, P. Rutten

31

1 l

2002-53

23-5 J.A. Aanstoot en S. Aanstoot Melandum, H.J. Fitsch Rotterdam 25-5 ].L.C. v. Rest en A.J.M. v. Rest-Oltshoorn Helmond 26-5 A. Bibo (Ze) Heerhugowaard 27-5 W.A. Boomgaard en ].E.M. BoomgaardJongmans Bleskensgraaf, J.Y.N. Zeijlemaker (Ze) Leiderdorp 28-5 W.R. v.d. Borg Wijhe 29-5 C.G.M. Steenman Nieuwegein 30-5 C. Hermsen Berkel-Enschot, W.A.M. v. Sprang Tilburg 31-5 ].P. v. Riel Middelburg juni 2-6 Y.F.M. Boddeke Ermelo, C.D.]osé Oranjewoud 3-6 F.Th.C.H. Visser en N. Visser-Koolhaas Woerden 4-6 L. Zurlohe (4e) Eemnes 5-6 C. Ketelaars Weert 6-6 A.T. Balkema Rotterdam 8-6 P.M. Eigeman en E. Eigeman-Lagendijk Reeuwijk, M. den Hartog Nijmegen, I. Schotsman (4e) Krimpen a/d Ijssel, C. v. Weert en M. v. Weert Drunen 10-6 G.D. Griffioen Leiden 12-6 J. Bloem Zwolle 13-6 P.G.H. Creemers en A.N.I. CreemersCuijpers Schijndel, Y.M. Rijpkema en H.M. Rijpkema-ter Haar Berkhout 15-6 A.I. Kleijberg en A.I.M. Kleijberg-Eekhout Poeldijk 16-6 C.L.v.veenen B.A.W.v.VeenBreeschoten Rijswijk 17-6 A. Zaman Vlissingen 19-6 1. Bollen Nijmegen, C. de Koning en1.K. de Koning-v.Liere 's-Gravenpolder 21-6 A. Haaima en G. Haaima-ldsenga Putten 22-6 ].C.v. Weelden en Y.M. v. Weelden-v.d. Horst Herwijnen 28-6 J. Hofman en A.M. Hofman-v. Leeuwen Leiden 30-6 R. v. Limborgh Breda, C. Zalsman Leeuwarden

juli/augustus 2-7 A.A.M. v. Mensvoort en H. v. MensvoortHoving Raalte, E.P.A. v. Meijgaard 'sGravenhage 7-7 Y.]. Wynands Heemstede 9-7 P. Mulleneers Reymerstok, 1.P.T. Timmermans Oudenbosch 11-7 H.L.]. Scheepers Roermond 14-7 C.G. v. Duuren Breda, J.de Jong Oosterhout 15-7 J.Kortekaas Puttershoek 17-7 C. de Gelder Castricum 18-7 R.A. Mulder Monnickendam 29-7 A. Groenewold en J.]. Groenewold Ermelo 30-7 C.P.H. Hoeks (Ze) en M.C.M. HoeksHeiligen Valkenswaard 31 -7 A.C.]. Smits en M.G. Smits-v.d. Zanden Heesch 1-8 W.]. Geelen Nederweert 10-8 H. Mooren (7e) Bergen op Zoom 12-8 A.W.M. Hanusch Zeist 13-8 W. Meerman en W.L.M. v. Rijen St.Anthonis 14-8 R.1.L. Democh Amsterdam 19-8 S. Wortelboer Zutphen 25-8 J.v. Vliet Rotterdam 27-8 H. ten Buuren en R. ten Buuren-jeunink Oldenzaal 28-8 H. Boekkooi en N. Boekkooi-v. Oostveen Uden 30-8 P.P.]. v.d. Kruijs (3e) Weert 31-8 ].M. Eijgenbrood Wijk aan Zee september t / m december 1-9 M. Huisman Krimpen a/d Ijssel 4-9 K. Stoker-JacobsenZeist 7-9 C.W. Ijsbrandij Hollandsche Rading 10-9 A. Rito-Lopez Hengelo 15-9 A.]. Roebert (Ze) Bennebroek 16-9 W. Steenhuis-JansenArnhem 19-9 M.W.P.A. Fransen en P.H.M. FransenSmeets Ulvenhout 20-9 H. Lieven en A.M. Lieven-Franken Berlicum 28-9 ].H. Steinschuld Bocholtz 29-9 L. Bouma-de Graaf Utrecht en R. v.d. Water Utrecht 1-10 A.]. Oudshoorn en J.C.]. OudshoornDegen Wasenaar, j. v. Teijlingen en M. v. Teijlingen Warmond

R. Keukens (Ze) en E.F.M. KeukensHouben Barchem 7-10 F. Roijendijk Dongen 22-10 J.v. Dartel en ].M. v. Dartel Overasselt 23-10 M. Smits Franeker 5-10

FISTERRA 'S 2000 31-7 A.J. Dijkxhoorn Zoetermeer 20-11 F.A. Heirbaut Heerde 2001 21-4 8-5 13-5 6-7 18-7 7-9 5-9

C. Emmen (Ze) en L. Emmen-v. Peer Gilze Th.]. Dijkstra Bergen ].M. Smith Lissabon R. v. Limborgh Breda J. Kortekaas ~uttershoek K. Stolker-JacobsenZeist M. Huisman Krimpen a/d Ilssel

REGIO AMSTERDAM Dit jaar op de regio-ontmoetingsavond hebben Paul Roosendaal en janna Matthijsen te kennen gegeven hun functie van regiocontactpersoon te willen stopzetten. 'Wij hebben respectievelijk zeven en tien jaar dit werk gedaan. We geven nu de leiding over aan Herman Holtmaat en Esther van Doorn. Wij hopen dat zij er net zo veel plezier aan zullen beleven als wij er de afgelopen jaren aan hebben gehad.' Noteer vast in de agenda: op 23 maart is er een regiobijeenkomst met wandelen en fietsen. De leden uit de regio krijgen nog een uitnodiging.

REGIO BOLLENSTREEK/RI]NLAND VERSLAG NAJAARSVERGADERING 73 OKTOBER 2007

Bij het begin van de vergadering wordt stilgestaan bij het plotseling overlijden van Theo Prumtel uit Overveen, juist een dag vóórdat hij zijn tocht naar Santiago zou beginnen. We gedenken hem met een minuut stilte. Ook deze bijeenkomst mag zich weer verheugen in een grote opkomst. De aanwas van nieuwe leden gaat gestaag door. De regio heeft nu een bestand van 230 leden. Dhr. Van Tongeren geeft voor de nieuwe leden uitleg over de opzet en het functioneren van de regioorganisatie. Deze bestaat uit een coördinator zonder bestuur, secretaris, penningmeester. Er wordt 2x per jaar een bijeenkomst georganiseerd, steeds op de Ze zaterdag van de maanden maart en oktober. De vergadering begint op de vaste tijd van 10.30 uur in Huize Agnes te Voorhout. Er wordt verzocht om op de presentielijst e-mailadressen te vermelden i.v.m. toekomstige uitnodigingen. Dat deze bijeenkomst een speciale is wordt duidelijk op het moment dat Cor van Tongeren bekend maakt dat hij en zijn echtgenote ]os hun activiteiten voor het Genootschap per 1 januari 2002 willen beëindigen. Hij heeft Nelia Musters en Gerard Ticheler bereid gevonden deze taak van hen over te nemen. Hierna stellen een groot aantal nieuwe leden zich voor en geven een toelichting op hun plannen en verwachtingen. Tijdens de Pelgrimsparade doen Santiagogangers verslag van hun tocht naar Santiago per fiets of te voet. O.a. wordt verteld hoe 13 leden van deze regio tezamen van 14 september tot 6 oktolber van Astorga naar Santiago wandelden als een voortzetting van hun wandeling over het Pelgrimspad naar Visé eerder dit jaar. De Pelgrimsparade levert een schat aan ervaringen op waar de nieuwe leden ongetwijfeld hun voordeel mee kunnen doen. Een bloemlezing: tentharingen die werden vergeten; problemen met het gebruik van de GSM naar Nederland; niet fietsen in de hitte van de dag tussen 14 en 16 uur; 25% korting op vliegticket bij vertoon compostela; het gebruik van internetcafés voor informatie naar huis; veel last van honden op de Ruta de la Plata; doe rustig aan, haast je maar niet, als je er bent is het over. Na de lunch geven Fré Vos en Wim Willemsen

een enthousiast verslag van hun fietstocht naar Santiago in 2000 onder de aansprekende titel: 'Wat is het een feest geweest'. De bijeenkomst wordt besloten waarna in Café St. Jacques, onder het genot van een drankje en een hapje, nog wat wordt nagepraat.

REGIIO UTRECHT-ZUIDIRIVIERENGEBIED lanneke Mulder en Stephan van Meulebrouck zijn nu vijf jaar regiocontactpersoon. Tijd om de fakkel ower te dragen. Wie neemt hem over? Voor inlichtingen: tel. 030-2445507. Zie ook het adres achterin dit nummer.

REGIIO 'S-HERTOGENBOSCH Veel leden woonden zondag 21 oktober 2001 in de Sint-Iacobskerk de feestelijke viering bij die in het teken stond van onze patroon. Na afloop van de dienst dronken we koffie met de parochianen en konden de vitrines bekeken worden die traditiegetrouw gevuld waren met interessante lacob~alia.Tegen het middaguur kwamen we met circa zestig regioleden bij elkaar in de parochiezaal woor de najaarsontmoeting. Frans lansen gaf een korte uiteenzetting over het jammerlijke besluit van het bisdom om de Sint-jacobskerk als parochie te sluiten. Zondag 27 januari 2002 wordt in een plechtige dienst afscheid genomen van deze fraaie binnenstadskerk. Onder het genot van een drankje en allerlei hapjes luisterden we naar de ervaringen van onze nestor Wim Dodemont die voor de achtste (en laatste) maal naar zijn geliefde stad in Galicië is gefietst. Chapeau! Het echtpaar Lieven wist ons aangenaam te boeien met hun pelgrimsverhaal dat ze in thema's hadden ingedeeld. Vooral het thema 'honden' sprak zeer tot de verbeelding van de aanwezige leden. Tot besluit van de zeer gezellige middag hielden de contactpersonen een korte dialezing over het laatste traject León-Santiago. Menig pelgrimshart ging weer sneller kloppen bij het zien van de bekende beelden en wekte verlangens op voor een nieuwe tocht. Voor leden die na januari 2002 graag een stempel van de lacobskerk op hun paspoort willen hebben is er gelegenheid om contact op te nemen met de heer Franslansen, tel. 073-6136314 of met de heer Karel Schwanz, tel. 073-6136551.

REGIO LIMBURG Op 10 november trokken 95 pelgrims goedgemutst naar het Katoenen Dorp in Roermond voor de halfjaarlijkse meeting. In de voormiddag hield mevr. Tieleke Huybers een geanimeerde cultuurhisto~rischelezing over de pelgrimsweg naar Santiago. Boeiend en verrassend. Opmerkelijk is dat telkens weer blijkt dat er onbekende feiten en aparte zienswijzen opduiken. Onbekend en avontuurlijk als de toekomst. Na de voortreffelijke lunch volgde het medisch spreekuur door huisarts

Frans Smeets, specifiek dit keer over blessures en voeding. Het ligt in de bedoeling dit spreekuur iedere bijeenkomst te herhalen, derhalve graag uw vragen van tevoren opgestuurd aan de regiocontactpersonen ter voorbereiding. In de bijeenkomst van wandelaars en fietsers stond dit keer de vraag naar mentoren centraal. De bedoeling is dat ervaren pelgrims in een of meerdere onderlinge sessies de onervarenen op weg t e helpen met raad en zonodig daad. Er schijnt veel belangstelling voor t e zijn en derhalve nogmaals het verzoek, indien U als mentor op wilt treden, dit te melden. U maakt zelf de afspraken en evt. regelingen. Aan het eind van de middag werd de aandacht gevraagd voor nog twee belangrijke themia's. Allereerst voor het feit dat het er naar uitziet dat in samenwerking van het 'Landschaftsverb,and Rheinland' en de Belgische collegae de pelgrimsweg door Limburg in een handige boekvorm wordt uitgegeven, vol wetenswaardigheden in de ruimste zin. Iedereen die maar ook iets w~eet over legenden, literatuur, historie of kunst in samenhang met de pelgrimsweg naar St.-Jacobus wordt dringend verzocht dit t e berichten aan de regiocontactpersonen, p/a Stichting Pelgrimswegen, Ireneweg 7,6065 EC Montfort, e-mail [email protected]. Deze gegevens worden in het boekje verwerkt. Vervolgens werd de aandacht gevraagd voor de renovatie en restauratie van de St.-Jacobskapel te Roermond, welke de meest belangrijke reliek van Noord-Europa herbergt. Daar de kapel op de pelgrimsweg ligt vragen we ieders aandacht hiervoor en waar mogelijk ook een bescheiden financiële bijdrage. U wordt begin volgend jaar van de details op de hoogte gebracht. Het banknr. is 17 41 85 375 tnv Broederschap H. Jacobus, giften St. Jacobskapel. Voor £ 50,- wordt u lid van de Vriendenkring van St.-Jacobus en krijgt u regelmatig een uitgebreid rapport van de voortgang 'van de restauratie inclusief alle historische ins en outs. De regiovergadering besloot telkens een kleine gift te doen bij iedere vergadering zodat inmiddels een bedrag van fl. 475,- overgemaakt is. Denkt u ook aan u w berichten / verhalen voor de nieuwsbrief?

REGIO OOST-NEDERLAND Op 23 november j.1. hield de regio Oost Nederland een najaarsbijeenkomst in Deventer. Deze bijeenkomst werd bijgewoond door meer dan vijftig leden. Lizzy en Albert Wiggers uit Oldenzaal vertelden over hun lotgevallen op de Ruta de la Plata. Veel regen en veel interessante contacten Jaings deze route. Ongetwijfeld heeft hun enthousiaste verhaal bij menigeen de lust doen ontstaan ook eens, al dan niet gedeeltelijk, deze letterlijk antieke route t e gaan volgen. Na de pelgrimsparade was er weer gelegenheid voor het uitwisselen van ervaringen en tips, en natuurlijk werd de avond afgesloten met het Café St.-Jacques. Op zondag 13 januari wandelden we weer een stukje van het Jacobskerkenpad, het traject Vragender-Winterswijk. Aangelokt door het mooie weer en misschien ook wel vanwege de relatief korte afstand, waren we met 23 wandelaars, een record! Op vrijdag 19 april 2002 houdt de regio z'n voorjaarsbijeenkomst. De avond staat in het teken van materialen voor lopers en fietsers en wordt gehouden bij Raven Outdoor, Geerdinksweg 295, in

Hengelo (O). Uiteraard is er weer een pelgrimsparade en voldoende gelegenheid om ervaringen en tips uit te wisselen. En waar kan dit laatste beter dan in Café St.-Iacques? Op 25 juli 2002 houden we weer onze traditionele 1acobuswandeling. We verzamelen om 10.00 uur in café-restaurant Le Monde aan de Markt in Enschede, tegenover de lacobuskerk. Opgeven bij Hiuub Steins, 053-5740940 (liefst tussen 18.00 en 19.00 uur), b.g.g. 06-12122324, of bij de regiocontactpersoon, Gé Westgeest, 0541-293351.

REGIO GRONINGENIDRENTHE Op vrijdag 30 november jl. vierde onze regio haar 10-jarig bestaan alsmede het eerste lustrum van haar refugio El Sotano Amistoso. Na ontvangst met koffie en koek werd er om half vier gestart aan een rnini-camino in de landelijke omgeving. De gesplitste groep ontmoette elkaar halverwege alwaar een geestverruimende toast werd uitgebracht. Tegen zes uur was een ieder weer terug in de refugio om de avond voort te zetten. Er werd begonnen met een aperitief van welke gelegenheid Thom Oosterhof gebruik maakte voor het houden van een feestspeech en voor een terugblik op ons 10-jarig bestaan. Op 9 november 1991 werd n.b. op Friese bodem (de najaarsvergadering in Franeker) de fundamenten gelegd voor onze regio. Enige in het oog springende gebeurtenissen passeren de revue. Op de eerste huiskamerbijeenkomst in de koffiekamer van de Doopsgezinde kerk op 31 januari 1994 vertoonde ds Renze Yetsenga zijn dia's van zijn fietstocht naar Santiago de Compostela. Aantal aanwezigen: 9! Op de door onze regio georganiseerde landelijke voorjaarsvergadering op 19 maart 1994 (in de Doopsgezinde kerk) werd onze stadsgenote Annie Garcia als 1000-ste lid van ons genootschap welkom geheten en gehuldigd. Vanaf dit jaar kwam er structuur in de activiteiten van onze regio, te weten: in het voor- en najaar huiskamerbijeenkomstenen in de maanden mei en september een klei- en/of zandcamino. Op 15 november 1996 vond de eerste huiskamerbijeenkomst bij de familie Bader plaats, alwaar het souterrain is omgedoopt in refugio El Sotano Amistoso. Telkenmale een gastvrij onthaal (gemiddeld 25 a 30 leden) en na afloop immer een café St.-Iacques in de riante huiskamer (en de rondjes zijn van het huis alsmede het prikken met een vorkje). Fred en Marga Bader mochten enige geschenken in ontvangst nemen voor hun belangeloze inzet. jan v.d. Zee overhandigde namens ons allen een door hem ontworpen, weerbestendig, refugio-bord, er werden bloemen overhandigd alsmede een fles met geestverruimend vocht. Ook de regiocontactpersoon werd in de bloemen gezet. Een speciaal voor hem door Marieta en Kees gecomponeerd pelgrimslied werd ingestudeerd en gezongen. Het 10-jarig overzicht werd onderbroken voor een voedzame en voortreffelijke pelgrimsmaaltijd, bereid door de driesterrenkoks George Duursma en Marga Bader. De maaltijd werd afgesloten met een ijsgerecht a la maison. Daarna volgde een voortzetting van het overzicht vanaf 1997 t / m heden in welke periode het Jacobspad Uithuizen-Groningen tot stand kwam. Op 9 september 1999 werd het geopend en in

diverse kranten werd hier aandacht aan besteed. Zelfs in dagblad Trouw op zaterdag 12 mei 2001. Marianne las het verslag voor van de nachtpelgrimage naar Uithuizen op 25 juli 1999. Enig gestommel richtte onze aandacht op het binnentreden van Sint-Nicolaas, lijkend op het postuur Jan v.d. Zee, die eerder op deze avond zijn bovenlichaam ontdeed van zijn T-shirt welk hij gekregen had in Baskenland en waarop Baskische gedichten stonden gedrukt waarvan er één door hem werd voorgelezen. Enige leden moesten bij de Goedheiligman komen om waarderende woorden en een kleine atitentie in ontvangst te nemen. Annie Garcia nam helaas van ons afscheid vanwege verhuizing naar Leuven. Verschillende leden droegen gedichten voor, herinneringen werden opgehaald. Een selfgemaakte icoon van de HeiligeJacobuswerd getoond, en ieder werd een kaartje overhandigd met een spreuk van Kahlil Gibran en zo tegen half tien namen wij afscheid van elkaar met een bijaonder goede herinnering aan deze feestelijke huiskamerbijeenkomst, waar we met z'n dertigen bijeen waren.

REGIO FRIESLAND VERSLAG NAJAARSBIJEENKOMST

Sjaak Blok heeft van de bijeenkomst een voortreffelijk verslag geschreven en nu zit de regiocontactpersoon met een probleem: het verslag zal tot één derde moeten worden ingekrompen om binnen de 400-woorden-limiet te blijven. En dat zou schofferen van authentiek werk zijn. Omi uit de impasse te komen bied ik elk lid van onze regio de mogelijkheid het verslag in extenso te ontvangen. Laat degene, die dat wenst, mij dat weten en zijn e-mail- of postadres geven, dan zor~gik voor toezending van het hele verslag. Dan nu kort enkele punten uit onze bijeenkomst dit jaar in Wolvega. Het aantal deelnemers is dertig. Na een terugblik over het afgelopen seizoen worden de plannen voor het komende jaar besproken: 20 april: ontbloting van de zeven putdeksels in de St.Jacobsstraat. Doordat ieder deksel er nu leen eigen schelp heeft is het gezegde ontstaan 'Op elk deksel past een schelp'; 4 mei: voorjaarswandeling van St.-Jacobiparochie naar Franeker; en 28 juli: de traditionele vesper in de Groate Kerk te St.-Jacobiparochie. Weer een wandelweekend? Verschillende ideeën doen de ronde waarmee onze werkgroep t.z.t. tot een besluit zal komen. Dan is het tijd voor de verhalen. Het zijn rijke en heel diverse van Jan Joosten, Corine Zalsn-nan, Gerard Baars en Dick en Sidon Wesselius. Ook Doris Drost en Margreet Butzelaar hadden ons wanavond graag willen delen in hun belevenissen maar kunnen door omstandigheden niet aanwezig zijn. Maarten Smits is al aangekomen in Santiago maar nog niet terug. Na de pauze laafden we ons aan een schuimende, rijkelijk overvloeiende beker met bruisende, sprankelende verhalen, informatie, beschouwingen en anekdotes betrekking hebbend op pelgrimeren, mystiek, geschiedenis, biologie, kerkelijke folklore en privé ontmoetingen. Door wie anders dan door Jan van der

Wal werd ons deze bokaal aangeboden? Dia's illustreerden het verhaal. Tussen de bedrijven door was er alle gelegenheid o m ervaringen uit t e wisselen, de informatietafel met reisgidsen e.d. te raadplegen, foto's bekijken, enz, enz. Kortom: het was weer een sfeervolle avond.

PAMPLONA

Biciclletas Albero. Calle Monasterio de Urdax, 23. TeL(948) 172609 Reparación bicicletas. Calle Monasterio de Iranzu, 5. Tel. (948) 276277 Ciclas Olite. Calle Alfonso Beoriegui, 50. Tel. (948) 117229 ESTELLA

Vicente Alonso. Paseo Inmaculada, 12. Tel. (948) 550734 LOGRONO

Ciclas. Avenida de Colón, 6. Tel. (941) 231467 Bicicletas Jose Mary. Calle Duquesa de la Victoria, 39. Tel. (941) 242414 NAIERA

Castrillo Mendoza. Calle San Fernando, 24. Tel. (941) 360204 SANT0 DOMINGO DE LA CALZADA

Esteinaga. Calle San Roque, 14. Tel. (941) 342207 BURCOS

Ciclos Cano. Calle Del Carmen, 7. Tel. (947) 207127 Ciclos Garcia. Pasaje Isaac Albeniz, 2. Tel. (947) 238887 LEON

Bicicletas Blanco. Calle Teniente Antrés Gonzáles, 1. Barrio Santa Ana. Tel. (987) 209610 Bicicletas Carlos. Avenida Facultad, 29. Tel. (987) 254209 ASTORCA

Ciclos Lolo. Avenida Las Murallas, 48. Tel. (987) 618581 Rebaque Gonzalez. Pza. Lorenzo Lafuente, 2. Tel. (987) 615945

PONFERRADA

Bicicletas Marqués. Avenida Portugal, 54. Tel. (987) 412226 Rojas Babbis. Avenida España, 50. Tel. (987) 415956 VILLAFRANCA DEL BIERZO

Fernández Guerra. Calle Cortijo, 2. Tel. (987) 540043 SARRM

Pallares. Calle Diego Pazos, 46. ARZUA

Fidalgo. Calle Santiago, 12. Tel. (981) 500232 SANTIAGO DE COMPOSTELA

Viuda Honorino. Calle General Pardiñas, 18. Tel. (981) 587234

l

Inleverdata kopij voor de jaargang 2002: nummer 54: 10 april 2002 (verschijnt in de week van 10 juni) nummer 55: 10 juli 2002 (verschijnt in de week van 2 september) nummer 56: 2 oktober 2002 (verschijnt in de week van 25 november)

l

Te huur: in Lagraulet du Gers, dat is gelegen aan de route van Le Puy, een smaakvol ingerichte g i t e voor 4 personen, goede bedden, eigen terras met weids uitzicht; £ 2751435 per week. Vraag de folder bij Hein Zielstra, tel. 00 33 562 291 939.

I~

AGENDA 23 maart Regiabijeenkomst Amsterdam, wandelen en fietsen. 5 april Regia GroningenlDrenthe organsieert in refugio El Sotano Amistoso een diapresentatie van een fietstocht Groningen-Santiago de Compostale door Renze Yetsenga. 19 april Voorjaarsbijeenkomst regio Oost-Nederland: Raven Outdoor, Geerdinksweg 295, Hengelo (O), opgeven bij Huub Steins, tel 053-5740940 tussen 18.00 en 19.00 uur, b.g.g. 06-12122324.

20 april Onth~ullingvan de zeven putdeksels in de Sint-Jacobsstraat te Leeuwarden, waarop de weg naar Santiago kunstzinnig is vorm gegeven. 4 mei Voorj~aarswandelingregio Friesland van St.-jacobiparochie naar Franeker. Om 10.00 uur verzamelen bij de Groate Kerk.

25 mei Klei-camino (regio GroningenlDrenthe) naar St.-Jacobuskerk t e Feerwerd.

7 juli Wandeling regio Utrecht-ZuidIRivierengebied. 25 juli 2002 Jacobuswandeling regio Oost-Nederland, opgeven bij Huub Steins, tel. 053-5740940 tussen 18.00 en 19.00 uur, b.g.g. 06-12122324. 28 julli Vesper in de Groate Kerk te St.-Jacobiparochie, aanvang o m 19.00 uur.

ZOEKERTJES O Help! Op een dag lopen van Vézelay, pal aan de Via Lemovicensis, werken wij aan het realiseren van een gîte voor pelgrims. Dat is veel werk en we kunnen best wat vrijwillige medewerkers gebruiken. Het gaat om overzichtelijke sloop- en bouwklussen. We garanderen een prachtige plek en prima maaltij'den. Vervoer uit Nederland kan meestal worden geregeld. Belangstellenden kunnen zich melden bij Karel Musch, Jan van Arkelweg 3, 391 1 CD Rhenen, 031 7-676404, e-mail [email protected] (e-,mail wordt l x per week gelezen, briefpost elke dag!). O Oproep door Belgische pelgrim Erik Opdencamp uit Houthalen: afgelopen zomer heb ik de Cannino francés gelopen tussen 25 juni en l 6 juli. Ik zoek de familie uit Enschede, die per fiets de tocht ondewamen vanuit hun woonplaats en die ik de eerste keer ontmoette in Burgos en later nog enkele keren. Hun namen waren Conny en Gerrit. In O Cebreiro namen zij een foto van mij en ik had hiervan graag een uopy ontvangen, mits betaling. Tevens wil ik wel wat ervaringen uitwisselen. Ook zoek ik de familie Godìding Pierre die ik in St.Jean-Pied-de-Port op 24 juni ontmoette. Tevens zoek ik infolcontact met Bart, met Russiche huskyhond, uit Kinrooi (België). Gaarne u w reacties naar: Erik Opdencamp, Weg naar Zwartiberg 67, B 3530 Houthalen, België, e-mail [email protected] O Gezocht: Gezellige reisgenootlreisgenote om met mij, Silvie, in de periode mei 2002 in 5 a 6 weken vanaf Pamplona naar Santiago te lopen. Heb je zin om mee te gaan, mail dan naar [email protected] O Heeft iemand voor mij een boekje met pelgrimsliederen waar ook de melodie bij staat. Graag ontwang ik de melodie van 'Ultreia, et suseia'. Elly van Meijgaard, Loosduinsekade 367,2571 CE Den Haag, a 070 - 323 76 46. O Welke wandelaar-pelgrim mlv wil samen met mij (man 57jaar) "rust en vrede dienende" tussen 201 mei en 7 juni 2002 starten met de weg naar Santiago de Compostela te bewandelen vanaf Pamplona af St. Jean Pied de Port. Interesse? Neem dan contact op met George Duursma, Tolbert, n 0594 - 51 87 67. O Ik wil in februarilmaort 2003 te voet naar Santiago de Compostela gaan en ik wil minimaal 4 maanden onderweg zijn. Ik ben 63 jaar en heb ervaring met lopen. Wie heeft er gelegenheid om samen m e t mij te gaan? Ineke Ronner, Cleopatradreef 527,356 7 RVUtrecht, a 030 - 261 50 64. O Te koop: na onze fietstocht van juni t / m juli 2001 biedt ik de drie delen van de St. Jacobs Fietsroute te koop aan. De boekjes zijn onbeschadigd. Mijn vraagprijs is £20,- (f45,-) voor de drie delen tezamen, Fam. Clarijs Steenwijk, m 052 1-5 1 69 17.

C Man, 60 jaar, wil in 2002 een fietstocht maken vanuit Nederland naar Santiago en is op zoek naar een reisgenoot. In onderling overleg kunnen de voorbereidingen worden getroffen en de vertrekdatum worden bepaald. U kunt mij, Math Kerf, bellen: a 045-53 14293 of mailen: [email protected]

d In de zomer van 2003 willen mijn vriend en ik per fiets een bezoek brengen aan Santiago. We weten dat het een niet al te makkelijke tocht zal zijn en willen dus nu al beginnen met de nodige voorbereidingen. Wie kan ons misschien voorzien van wat praktische informatie betreffende deze tocht. We denken hierbij aan route beschrijvingen, overnachtingadressen, aandachtspunten etc. Jan van Poppel, Kleine Voort 4, 508 1 XG Hilvarenbeek, a O 13-505 45 44.

In 2007 liep ik van Den Haag naar Chartres, in 20 dagen, als eerste etappe van een pelgrimage naar Santiago. Dit jaar (2002) wil ik vanuit Chartres verder naar het zuiden, zo mogelijk tot aan de FransSpaanse grens. Periode vanaf half mei. Wie heeft er zin om met mij mee te lopen? Willem de Haan, Dedel'straat 5,2596 RA Den Haag, 070 - 346 27 70. U Overnachtingen in België voor voet- en fietspelgrims zijn mogelijk in o.a. Rijkevorsel (30 km van Breda, Antwerpen en Lier en 75 km van Turnhout). Tijdig reserveren voorkomt teleurstellingen. U kunt terecht bij: Fam. Vermeiren, Berkenlaan 18,23 10 Rijkevorsel, a- 0032 3 3 14 42 17, of: Fam. Willemse, Vaerevelden 4,23 10 Rijkevorsel, 0032 3 3 14 33 10. In het voorjaar van 2002 verschijnt het foldertje Overnachten in Rijkevorsel, gratis te verkrijgen bij WVToerisme Rijkevorsel, Molenstraat 5,23 70 Rijkevorsel of -n 0032 3 340 00 12. Overnachtingen in Wallonië kunt u uitzoeken in de nieuwste versie van 'Gilbert's List', Ca. 2 J0 adressen voor ca. BEF 250 per persoon (ca. £ 6,4 1). De lijst is te bestellen bij: Gilbert Bastiaensen, Oosterwijk 64, 2260 Westerlo. Tel. na 79.00 uur: 0032 74 26 52 29. De kosten bedragen BEF 100 = ca. f 2,56 (alle Eurobedragen zijn omgerekend tegen de koers van de Belgische Frank van 22- 7 1-2001, het kan zijn dat er per O 7 -O 7 -2002 afrondingsverschillen optreden, wij verzoeken u dan ook eerst telefonisch contact op te nemen met de desbetreffende perso(o)n(en).) 3 Op 9 mei 2002 organiseert de Stichting Pelgrimspalet Friesland weer een 'Pelgrimspalet'. Men wil op deze pelgrimsdag mensen kennis laten maken met verschillend vormen van pelgrimeren. Behalve 73 kerken doet ook de moskee mee en presenteert dejoodse gemeenschap zich in de N.H. Kerk van Oudeschoot. Ook rijdt er een verhalenbus. De raute voert voor een groot deel over het jabikspaad nabij Akkrum en Heerenveen. De organisatie zou graag zien dat onder deelnemers pelgrims met ervaring aanwezig zijn die kunnen vertellen over hun ervaringen met o.a. de pelgrimage naar Santiago. Opgave voor deelname enlof informatie: bij het secretariaat t.a.v. C.D.José, Prins Bernhardweg 2, 845 XD Oranjewoud, -n 05 13-687 4 7 7, e-malil [email protected] bij mevrouwJannele vld Zee, a- 0513-633027.

O In dejacobsstaf nr. 52 vermeldden wij het boek Een ware hartstocht van Rink en Marijke van Fucht. U wordt vriendelijk verzocht te bestellen middels een giro-overschrijvingskaart. Het is gebleken dat bij bestellingen via de girofoon adresgegevens ontbraken. Wij verzoeken u dan ookzo compleet mogelijk uw gegevens te vermelden. Mocht u nog vragen hebben dan kunt u telefonisch contact opnemen. R. van Fucht, Stationsstraat 23-A, 757 7 AVOostzaan, '8: 075 - 684 34 26, giro: 357 94 97.

O Nieuw gastenverblijf voor pelgrims en retraitegasten aan de route vanaf Le Puy: 'Chemin du Copur', gelegen tussen Sénergues en Conques, biedt onderdak en maaltijden aan 5 personen in 2 kamers. Zoimer 2002 uitbreiding met o.m. een 4-pers. kamer, een stiltekamer en een trekkerskeuken. Wie heeftzin olm in het voorjaar of de zomer te komen helpen als hospitaliere enlof met klussen in tuin of huis? Ik liep zelf in 7999 vanuit Nederland naar Santiago de Compostela/Finistera en deel graag het leven hier als pelgrim 'thuis'. Laila Hart, 'Chemin du Coeur', Pressoyres, 72320 Conques, '8: 00 33 5 65 72 93 44, e-mail laila. [email protected]

O Wie langs de St.-/acobskapel in Calder gaat en aldaar een stempel wil hebben, graag opbellen nlaar: mevr. j. de Graai

076 567 3 0 98.

fl De Hospitalité de Saint]acques, 8 rue du College, 72 790 Estaing, Frankrijk, '8: 33 (0) 5 65 44 79 00, nodigt zoals ieder jaar vrijwilligers uit 'pour partager la vie de priere et de service aupres des pelerins, comme hospitaliers (70 jours minimum)'.

Iberia stopt met goedkoop pelgrimstarief De Spaanse luchtvaarmaatschappij Iberia is gestopt met voordelige vluchten van Santiago de Compostela naar Amsterdam omdat er veel claims binnenkwamen vanwege schade aan fietsen, zo berichtte de Volkskrant op 2 februari jl. Het goedkope tarief bedroeg ca. £ 300; voortaan is men het dubbele kwijt. Een alternatief zou kunnen zijn: met de trein over het smalspoor van de spoorwegmaatschappij FEVE van El Ferrol naair Santander, waar een fietsbus van Cycletours vertrekt. Het kost meer tijd, ook door de overstap in Oviedo, maar dat wordt ruimschoots gecompenseerd door het mooie uitricht onderweg. De fiets kan gratis in de trein als er ruimte is. Die beslissing is aan de conducteuro

Pied a terre

kaarten en gidsen voor actieve vakanties

Scngel393 1021 WN Amsterdam tel (020) 627 44 55 fa(020) 620 89 96 E-macl zlzfofo@pzedaterren1 Internet www.piedaterre.nl Gelegen in het centrum, achter het Spui Tramlijzen 1, 2, of 5.

Open: ma - vr 11.00 - 18.00 uur za 10.00 - 17.00 uur koopavond: donderdags van april tlm augustus van 18.00 - 21.00 uur

I Vraag onze catalogus aan! 1 Postorderservice

Adressen regiocontactpersonen

Amsterdam (postcode i100 t / m m g + 1160 t/m l i g 9 + i300 t / m 1399 + 1420 t / m 1439): Esther van Doorn, Westervenne 243,1444 WL Purmerend (0299) 43 83 61. [email protected] Herman Holtmaat, Wouwermanstraat 20 111,io7i LZ Amsterdam a (020) 679 12 62, [email protected] Noord-Holland boven het I] (postcode 1120 t / m 1159 + 1440 t / m 1999): ]an Louter, Dorpsstraat 65,1689 ER Zwaag, n (0229) 23 65 12 Bollenstreek/Rijnland(postcode 2000 t / m 2199 + 2300 t / m 2499): Gerard Ticheler en Nelia Musters, junostraat 43,2402 BG Alphen a/d Rijn, a (0172) 43 04 39, [email protected] Den Haag (postcode 2200 t / m 2299 + 2500 t / m 2799): Cees Rooijackers, Vondelstraat 136,2513 EX Den Haag, a (070) 360 24 42, [email protected] Rotterdam (postcode 2800 t / m 3399): Susan van Gink, Gordelweg 26c, 3036 AB Rotterdam, a (oio) 465 16 10 Aart en Mieke Ligthart, Bermweg 264,2906 LH Capelle a/d Ilssel, a (oio) 458 23 65, [email protected] Midden-Nederland (postcode 1200 t / m 1299 + i400 t / m -1419+ 3600 t / m 3899): Bea en Rien Christenhuis, De Mees 29,1251 VL Laren (NH), a (035) 538 36 49, [email protected] Utrecht-ZuidIRivierengebied (postcode 3400 t / m 3599 + 3900 t / m 4299): janneke Mulder en Stephan van Meulebrouck, E. Zoudenbalchstraat 33, 3552 AK Utrecht, a (030) 244 55 07. svmeulebroucl<@yahoo.com

Zuidwest-Nederland (postcode 4300 t / m 4799): Huub Willems, Thibautstraat i,4364 BE Aagtekerke,

(0118) 58 21 51, [email protected]

BredalTilburg (postcode 4800 t / m 5199): Marie van Hassel-Maas, Heuvelbrink i,4812 GN Breda, a 06-201 564 61, [email protected] 's-Hertogenbosch (postcode 5200 t / m 5499): Anne en Pieter Bult, Sluiskeshoeven 67,5244 GR Rosmalen, a (073) 521 92 26, [email protected] EindhovenlHelmond (postcode 5500 t / m 5799): Bart Leemrijse, Pasteurlaan 57,5644lB Eindhoven, a (040) 211 94 12 Limburg (postcode 5800 t / m 6499): Thom Kentgens, Ireneweg 7,6065 EC Montfort, a (0475) 35 oo 22, [email protected] Theo van der Linden, Graafschaploonstraat 12,6085 CA Horn, a (0475) 58 16 85 NijmegenlArnhem (postcode 6500 t / m 7099): Greet Udink, Keytierstraat 52,6931 TG Westervoort, n (026) 311 25 08, [email protected] Wolter van der Zweerde, Riemsdijkstraat 17,6701 BC Wageningen, a (0317) 41 53 89, [email protected] Oost-Nederland (postcode 7100 t / m 7799 + 8000 t / m 8299): Gé Westgeest, Ganzenmarkt 22,7631 EN Ootmarsum, (0541) 29 33 51 GroningenlDrenthe (postcode 7800 t / m 7999 + g300 t / m 9999): Thom Oosterhof, Mozartstraat 31,9722 EB Groningen, (050) 525 51 44 Friesland (postcode 8300 t / m 9299): Siep Zeinstra, Mr. P.]. Troelstraweg 42,8917 CN Leeuwarden, a (058) 212 g1 98. [email protected]

NIEDERLANDS GENOOTSCHAP VAN SINT JACOB