1. Productomschrijving 3 2. Veiligheidsvoorschriften 3 3. Transport en opslag 3 4. Verwerkingsvoorwaarden 5 5. Positionering van de naden 7 6

1. Productomschrijving

3

2. Veiligheidsvoorschriften

3

3. Transport en opslag

3

4. Verwerkingsvoorwaarden

5

5. Positionering van de naden

7

6. Zagen

7



7

a. Zaagmachines

b. Zaagblad

7

c. Het verzagen

8

7. Frezen, boren en schroeven in pRaL®

9



a. Freesmachines

9

b. Frezen

9

c. Type frezen

9

d. Het frezen

10

e. Het boren

10

f. Het schroeven

11

8. Verwerkingsinstructies pRaL® 12 mm

11



11

a. Kopse lijmnaad

b. Opkant

16



18

c. Wandafsluitprofiel

d. Montage lavabo’s en spoelbakken

20

e. Montage kookplaat

22

9. Schuren en polieren

23



a. Schuurmachine

b. Schuurpapier

23 23

c. Het schuren en polieren

23

10. Thermoformeren

25



25

a. Thermoformeermachines

b. Het thermoformeren

25

11. Installatie op de werf

27

12. Herstellingen

28

13. Verwerkingsinstructies pRaL® 3 mm

29



a. Algemeen

29

b. Kopse lijmnaad

29

c. Kantenstrook

31

d. Lavabo’s, spoelbakken en kookplaat

31

14. Verwerkingsinstructies verticale

32

interieur toepassingen (vb wanden)

a. Algemeen

b. Voorbereiding in atelier

32 32

c. Plaatsing op de werf

33

15. Onderhoud

36

I n ho u d sop g av e

1

2

1. Productomschrijving • pRaL® is een Solid Surface Material (SSM) op acryl basis in een mengeling met aluminiumhydroxide. Door de combinatie van deze ingrediënten bekomt men een steenhard materiaal dat verzaagd, gethermoformeerd en verwerkt kan worden teneinde naadloze designs te verwezenlijken. • pRaL® bestaat voor het grootste deel uit natuurlijk materiaal waardoor het geschikt is voor contact met levensmiddelen en heeft geen schadelijke gevolgen voor de gebruiker. • pRaL® is bestand tegen vocht, is niet giftig en erodeert niet bij gebruik. • pRaL® biedt een esthetisch duurzame en functionele oplossing voor interieur­inrichting en meubeldesign. • pRaL® kan verwerkt worden met conventioneel meubelmakerij gereedschap. • pRaL® is verkrijgbaar in verschillende diktes : o 3mm om vlak te verlijmen op een drager (vb. tabletten) o 6mm voor verticaal gebruik (vb. badomkasting, wandbekleding) o 12mm voor verticaal en horizontaal gebruik. o 18mm voor zelfdragende toepassingen.

2. Veiligheidsvoorschriften • Respecteer de algemeen geldende gezondheids- en veiligheidsvoorschriften. • Draag aangepaste, niet loshangende werkkledij. Het dragen van juwelen (vb. ringen, uurwerken etc) is te vermijden. • Veiligheidsbril dragen bij het verzagen, frezen en schuren. • Oorbeschermers dragen bij lawaaierige verwerking (vb. verzagen, frezen, schuren, polieren ) • Antistofmasker dragen bij het schuren en polieren. Voorzie een efficiënte stof­ afzuiging bij het verzagen, schuren en polieren. • Beschermende handschoenen dragen tijdens het gebruik van lijm, reinigingsmiddelen etc. • Goede verluchting voorzien in de werkplaats en op de werf, in het bijzonder tijdens het verlijmen. • Zorg er voor dat de apparatuur geaard is. • Afstelsleutels of moersleutels verwijderen alvorens een machine te gebruiken. • Hou de werkplaats schoon en ordelijk. • Zorg ervoor dat uw werkstukken steeds stabiel en vast staan alvorens tot verwerking over te gaan. • De verwerkingsinstructies naleven en zich aan de maatregelen inzake arbeidsveiligheid en brandpreventie houden.

3. Transport en opslag • Opslag mag niet in open lucht en er dient minimaal een temperatuur van 10°C verzekerd te zijn.

Een goed geventileerde en beschutte opslagplaats met een temperatuur tussen 15 en 25°C is ideaal.

3

• Transport en opslag van de geleverde platen dient het best horizontaal, op een vlakke en verluchte palet of ondergrond te gebeuren; dit teneinde vervorming en spanningen in het materiaal tegen te gaan.

• Om plaats uit te sparen kunnen losse platen verticaal geplaatst worden op een daarvoor voorziene sokkel.

• Op het ogenblik van de levering controleren of de pRaL® platen en accessoires in goede staat zijn. Tevens nagaan of de 4 laatste nummers van het batchnummer van de geleverde platen identiek zijn. Dit is nodig om een absolute zekerheid te hebben dat de platen die bestemd zijn voor eenzelfde werk of toegepast worden in hetzelfde vlak, ook dezelfde kleurnuance hebben. pRaL® platen afkomstig uit een verschillend batch / productielot, kunnen onderling een minimaal kleurverschil vertonen. De pRaL® platen worden éénzijdig geleverd met een beschermfolie.

4

• Manipulatie van de pRaL® platen dient verticaal door 2 personen te gebeuren om spanningen op de al dan niet verwerkte platen te vermijden en eveneens uit veiligheidsoverwegingen.

• Het gebruik van zuignappen kan hier een zeer praktisch hulpmiddel zijn. • Bij transport dienen de verlijmde onderdelen zoals opkanten, wastafels, hoeken,... beschermd te worden om eventuele stoten op te vangen. • Voor transport moeten de onderdelen zeer goed en deskundig bevestigd worden om beschadigingen te vermijden. • De pRaL® lijm moet opgeborgen worden in een donkere ruimte bij een temperatuur van 0°C (5°C is ideaal) tot maximaal 25°C.

• De pRaL® lijm kan 6 maanden bewaard worden na verpakkingsdatum. De verpakkingsdatum staat vermeld op de lijmcartouche.

4. Verwerkingsvoorwaarden • Temperatuur in de werkplaats mag niet minder zijn dan 18°C. • De werkruimte moet stofvrij en geventileerd zijn. • De werkplaats dient goed verlicht te zijn.

• De pRaL® platen dienen geacclimatiseerd te worden aan de omgevingstemperatuur en vochtigheidsgraad alvorens over te gaan tot verwerking. Het is daarom aan­gewezen de platen een 24-tal uren voor de verwerking, van de opslagruimte naar de werkplaats over te brengen. • Alvorens men begint te verzagen dient men de kleurnuances van de verschillende pRaL® platen te controleren opdat de onderdelen die in hetzelfde vlak komen te liggen, zeker afkomstig zijn uit dezelfde batch. (zie batchn° op de pRaL® platen) • De pRaL® platen dienen zuiver te zijn. • De werkbanken waarop pRaL® wordt verwerkt moeten perfect vlak en zuiver zijn. 5

TIP : werkbanken met een HPL (laminaat) oppervlak hebben het voordeel dat pRaL® lijm zich hierop niet vasthecht. • Gereedschap moet dichtbij de werkposten opgesteld worden. • Opgelet: voor het onderling verlijmen van de pRaL® elementen dient men specifieke pRaL® lijm te gebruiken. De pRaL® lijm is een tweecomponentenlijm die wordt geleverd in speciale cartouches waarvoor men een specifiek lijmpistool dient te gebruiken. Het specifieke pRaL® lijmpistool is op bestelling leverbaar. (TIP: pRaL® lijmpistool niet vergeten te bestellen bij een eerste pRaL® verwerking !)

• Op het uiteinde van de pRaL® lijmcartouches dient men een “mixer” te bevestigen teneinde de 2 lijmcomponenten voldoende te mengen. Opgelet : indien een nieuwe lijmcartouche wordt begonnen of een “mixer” wordt vervangen, dan mag de eerste lijmrups (+/- 20 cm) niet worden gebruikt, maar dient deze te worden weggespoten. (TIP : Niet vergeten om extra “mixers” te bestellen voor het desbetreffende werk, rekening houdend met 1 “mixer” per te realiseren lijmnaad )

• Voldoende pRaL® lijm bestellen van de juiste kleur (elke pRaL® kleurreferentie heeft zijn overeenkomstige kleurspecifieke lijmcode). Lijmverbruik : een maximum van 10 lopende meter lijmnaad per lijmcartouche voorzien.

6

5. Positionering van de naden • Doelstelling : o Zo weinig mogelijk naden o Zo weinig mogelijk pRaL® overschot o Het materiaal moet kwalitatief maximaal presteren. • Positionering van de naden :

o A: o B: o C: o D: o E: o F: o G: o H:

speling laten tussen een pRaL® tablet en een obstakel. Hou hierbij rekening met een uitzetting van 1mm/m. Geen naden voorzien boven de vaatwasmachine (min 75mm). Naden op minimum 25mm van binnenhoeken voorzien. Alle naden moeten kopse of stootnaden zijn. Dit wil zeggen altijd haaks op of evenwijdig met de paneelrichting (geen diagonale naden). binnenhoeken moeten steeds afgerond worden met een straal van minimum 6mm. Geen naden voorzien bij uitsparingen en gelijmde vormelementen (was- en spoeltafels). Bij een overstekend tablet geen naden voorzien evenwijdig op de richting van de overkraging. De maximale overkraging zonder extra ondersteuning mag de 200mm niet overschrijden. De naden zo ver mogelijk van de kookplaat voorzien (minimum 75mm). Steeds alu isolerende kleefband plaatsen aan de onderkant van het werkblad.



De meeste naden kunnen best vervaardigd worden in de werkplaats zodat er een minimaal aantal naden op de werf moeten afgewerkt worden. De verwerking van de naden in atelier gebeurt in optimale omstandigheden wat zich meestal vertaalt in een beter eindresultaat. Hou hierbij ook rekening met de wendbaarheid van de onderdelen bij het vervoer naar, en de plaatsing op de werf.



Alle naden moeten verstevigd worden met een onderliggende verstevigingstrook.

6. Zagen • 6.A Zaagmachines: o o o o

Alle types paneelzaagmachines (vertikaal of horizontaal) Opdeelzagen Handcirkelzaag Valzaag (al dan niet met instelbare hoek)

• 6.B Zaagblad: o o o o

Hardmetalen ingezette tanden (WIDIA) +/- 8 tanden/25mm diameter snijhoek van –5° Geschikt voor harde kunststoffen en/of zacht metalen 7

D blad (mm)

Aantal tanden

Dikte blad (mm)

Dikte tand (mm)

200

64

2.2

2.8

250

80

2.6

3.2

300

96

2.6

3.2

350

108

3

3.6

• 6.C Het verzagen: o Bij manuele verwerking wordt het te verzagen pRaL® paneel best bevestigd op een horizontale en stabiele ondergrond. Men gebruikt steeds een goed en stevig aan­ gebrachte geleider.

o Zorg ervoor dat de zool van de handcirkelzaag of de tafel van de opdeelzaag steeds zuiver is om krassen in het pRaL® paneel te vermijden. o Bij het bepalen van de zaagdiepte dient men ervoor te zorgen dat er zich minimaal 2 en maximaal 3 tanden van het zaagblad, in het pRaL® materiaal bevinden.

o Het is aangeraden bij het verzagen een paar mm speling te voorzien zodat men de zaagsnede steeds kan nafrezen voor een perfecte afwerking. o Gebruik geen bandzaag of pendelzaag. Deze veroorzaken micro-scheurtjes langs het snijvlak die kunnen leiden tot barsten als de installatie te maken krijgt met spanningen en/of temperatuurschokken.

8

7. Frezen, boren en schroeven in pRaL® • 7.A Freesmachines: o o o o

Bankfrees CNC frees Bovenfrees Lamellofrees

• 7.B Soorten frezen: o Carbide frezen (ook hardmetalen of Widiafrezen genoemd) o Diamant frezen • Hogere standtijd : 30/1 • Hoger rendement • Duurder in aanschaf : 14/1 • Constante snijkwaliteit

Geef voorkeur aan frezen met ononderbroken rechte messen teneinde een glad oppervlak van het gefreesde stuk te garanderen (geen schrobfrezen).

• 7.C Type frezen: o Snijfrees

o Kantenfrees

o Groeffrees

o Rabatfrees met geleidelager

o Conische frees met of zonder geleidelager aan boven of onderkant

o Contourfrezen met geleidelager

9

o Druiprand- en backsplashfrees

o Waterkering- of vaatwerkfrees

o Conische plugfrees

o Schijffrees



Geef voorkeur aan frezen met een kunststof geleidelager dan aan een metalen, teneinde verwerkingskrassen in de pRaL® elementen te vermijden.

• 7.D Het frezen: o Bij manuele verwerking wordt het te frezen pRaL® paneel best bevestigd op een horizontale en stabiele ondergrond. Men gebruikt steeds een goed en stevig aan­gebrachte geleider.

o Zorg ervoor dat de zool van de bovenfrees of de tafel van de freesbank steeds zuiver is om verwerkingskrassen in de pRaL® elementen te vermijden. o De minimale straal van alle uitsnijdingen of inkepingen in pRaL® moet 6mm bedragen.

• 7.E Het boren: o Boormachines • Kolomboormachine • CNC frees • Bovenfrees o Type boren • Drevelboren • Boorfrezen voor potscharnieren • Schroefvormige boren met centerpunt 10

o Spiraalboren o Klokboren • Het boren o Voor het boren van gaten gebruikt men steeds een bovenfrees of kolomboor : • gaten < 12 mm : gewone spiraalboor • gaten 12<>50 mm : boorfrees met centerpunt of een potscharnier frees • gaten > 50 mm : klokboor uit carbide- of hogesnelheidsstaal (HSS)

• 7.F Het schroeven: o Men mag niet rechtstreeks in pRaL® schroeven. o Men dient steeds gebruik te maken van inserts indien men in pRaL® bevestigings­ punten wenst aan te brengen. o Het is aangewezen messing inserts spanningsloos in pRaL® te verlijmen.

o Deze inserts worden met pRaL® lijm verlijmd in een voorgeboord blind gat dat iets dieper is dan de hoogte van de insert. Het gat moet de diameter hebben van de uitgezette insert. Daarom wordt eerst de bout in de insert geschroeft en vervolgens in het, met pRaL® lijm gevuld gat, gedrukt. De lijm zorgt voor een uitstekende hechting en zorgt ervoor dat de insert niet zichtbaar wordt. Na uitharding wordt de bout losgeschroefd en de overtollige lijm weg gefreesd.

8. Verwerkingsinstructies pRaL® 12mm • 8.A Kopse lijmnaad (te lijmen onderdelen in hetzelfde vlak): o Zorg er steeds voor dat de twee aan elkaar te verlijmen kopse kanten vlak zijn en perfect passen. Gebruik hiervoor de spiegelfreesmethode.

11

o Voorzie steeds onder elke naad een pRaL® verstevigingstrook met een breedte van 100mm, afgeschuind onder een hoek van 45° over de volledige lengte van de lijmnaad.

o TIP : Frees lamellen in om beide te verlijmen onderdelen in hetzelfde vlak te krijgen. Gebruik hiervoor doorschijnende kunststof lamellen.

o Tip : Indien de te verlijmen kopse kanten onzuiver zijn tengevolge van onzorgvuldig verzagen of frezen, schuur dan beide kopse kanten en het oppervlak van de verstevigingstrook na met een korrel 150/180. Gebruik een schuurblok om zeker vlak te schuren en de hoeken niet af te ronden.

o Zorg ervoor dat er geen potloodlijnen, bedrukkingen of andere markeringen op de te verlijmen pRaL® oppervlakken achterblijven (ook niet op plaatsen waar de lijm zou kunnen uitlopen). Het verdunnend effect van de lijm zal de pigmentering van de markering naar de oppervlakte brengen en de voeg zichtbaar maken.

o Reinig de te verlijmen pRaL® vlakken met een ontvetter of met een ontvetter/silicone-remover indien u siliconensprays op de werkvloer gebruikt. Doe dit met behulp van een propere witte doek.

12

o Zorg ervoor dat de twee te verlijmen pRaL® onderdelen perfect horizontaal in elkaars verlengde en in de juiste positie geplaatst worden. Zorg er tevens voor dat de pRaL® verstevigingstrook onder de lijmnaad kan geplaatst worden.

o Lijm met hotmelt lijm, multiplexblokjes van 50x50x18 à 25 mm dik, op de pRaL® onderdelen, aan weerszijde van de lijmnaad. Zorg voor een afstand van ongeveer 300 mm tussen de blokjes en minimum10 mm van de lijmnaad.

o Indien er verbindingslamellen worden gebruikt : Spuit pRaL® lijm in de lamellen­ groeven en breng de lamellen aan.

o Verschuif de twee samen te voegen pRaL® onderdelen met een tussenafstand van 3 mm recht tegenover elkaar.

13

o Vul de naad met de kleurspecifieke pRaL® lijm en druk de pRaL® onderdelen manueel tegen elkaar

o Span de onderdelen goed aan met lijmstangen, gebruikmakend van de voorverlijmde multiplexblokjes, zodat de lijm overal uit de lijmnaad komt. Zo weinig mogelijk lijm in de lijmnaad houden.

o Breng pRaL® lijm aan op het pRaL® verstevigingstuk en positioneer het, gecentreerd onder de naad.

o Span de pRaL® verstevigingstrook op tegen het werkstuk met behulp van lijm­stangen, gebruikmakend van de voorgelijmde multiplexblokjes.

14

o Laat de pRaL® lijm gedurende 45-60 minuten uitharden.

Het strekt tot aanbeveling om ongeveer 2 uur te wachten met de verdere verwerking van de verlijmde delen.

o Verwijder alle lijmstangen en klop de multiplexblokjes los met behulp van een hamer. Let wel op dat men bij deze handeling het oppervlak niet beschadigt.

o Frees de overtollige, uitgeharde pRaL® lijm zo dicht mogelijk tegen de oppervlakte weg. Gebruik hiervoor twee onderliggende latten in MDF of volkunststof, van exact dezelfde dikte, als geleider en afstandhouder voor de bovenfrees. Maak gebruik van een kopieerring van bv. 30 mm tussen deze 2 latten : dit kan een handig hulpmiddel zijn.

o Kopse kant kan proper gemaakt worden met een frees met bovenliggende geleide­ lager, gebruikmakend van een MDF of volkunststof geleider.

o Schuur het oppervlak egaal met een excentrische schuurmachine. De machine dient uitgerust te zijn met een harde zool zodanig dat het golfeffect bij het schuren tot een minimum herleid wordt. Om dezelfde reden moet het te schuren oppervlak uit­ gebreid worden tot ongeveer 10 à 15 cm weerszijde naast de lijmnaad.

15

o Het realiseren van een kopse hoekverlijming (pRaL® panelen in hetzelfde vlak) gebeurt op dezelfde werkwijze als hiervoor vermeld. Men moet enkel rekening houden met de lijmnaad die minimaal 25 mm van de hoek gepositioneerd moet zijn en dat de hoek niet recht maar afgerond moet zijn met een minimum straal van 6 mm.



In plaats van met hotmelt lijm aangebrachte multiplexblokjes kan men tevens span­schroeven gebruiken, voorzien van zuignappen (bvb Bessey).

• 8.B Opkant: o Rabat of sponning methode : • Bij deze methode wordt er een rabat van ongeveer 4 mm diepte gefreesd in het horizontale pRaL® paneel, een paar tienden mm breder dan de dikte van de pRaL® opkant. Dit gebeurt het best met een sponningfrees.

• Verzaag de te verlijmen pRaL® opkant op de juiste afmeting + 1 mm voor het na­frezen teneinde alle zaagsporen te verwijderen. • Vergeet niet de te verlijmen pRaL® onderdelen na te schuren, alle markeringen te verwijderen en het geheel te ontvetten alvorens te verlijmen. • Plaatst de te verlijmen pRaL® opkant omgekeerd voor de sponning en leg alle spanvijzen voor de verlijming klaar voor gebruik. Voorzie 1 spanvijs om de 15 à 20 cm. • Spuit voldoende pRaL® lijm op de as van de sponning.

16

• Breng de pRaL® opkant op zijn plaats en druk deze tegen de rugzijde van het rabat aan. • Het geheel lichtjes aanspannen op een paar plaatsen en de haaksheid nakijken met een winkelhaak. Controleer tevens of dat de pRaL® opkant nog steeds mooi aangedrukt is tegen de rug van het rabat. • Span dan alle spanvijzen (1 om de 15 à 20cm) goed aan zodat de pRaL® lijm uit de naad gedrukt wordt.

• De spanvijzen mogen na het uitharden van de lijm worden losgemaakt en vervolgens kan men de pRaL® lijmnaad vlakfrezen met behulp van een rechte frees met geleidelager.

• pRaL® lijmnaad naschuren met de excentrische schuurmachine voorzien van een harde zool met een korrel P280, in een draaiende beweging. Opletten bij het vlakschuren zodat de pRaL® opkant niet wordt afgerond.

o Geleider methode : • Deze werkwijze is quasi identiek aan de vorige, met als verschil dat men een aluminium geleider plaatst achter de pRaL® opkant ter vervanging van de uitgefreesde sponning. • Vergeet niet de te verlijmen pRaL® oppervlakken te reinigen, te schuren en te ontvetten. Opgelet : alle markeringen moeten verwijderd worden. • Plaats de geleider op de juiste plaats. Hou rekening met een 0,5 mm speling die met de overtollige pRaL® lijm zullen weggefreesd worden.

17

• De pRaL® opkant wordt op dezelfde manier opgespannen als bij de vorige methode. Men mag niet vergeten de aluminium regel onmiddellijk weg te nemen en te reinigen eens het werkstuk is opgespannen. De pRaL® lijm hecht namelijk op aluminium.

• Het nafrezen en naschuren gebeurt op dezelfde wijze als de hiervoor vermelde methode.

Het is ook mogelijk om een pRaL® opkant met waterkering te voorzien. Hiervoor dient men met een rabat en groeftechniek te werken en het uitstekend deel rond te frezen.

• 8.C. Wandafsluitprofiel: o Wandafsluitprofiel met rechte hoek : • Verzaag een pRaL® kantenstrook op de gewenste hoogte van het wand­afsluitprofiel. Voorzie 1 mm extra zodat de te verlijmen oppervlak kan worden nagefreesd. Voorzie nog meer speling indien men de bovenkant van het wand­afsluitprofiel dient af te werken. • Ga tewerk zoals bij het verlijmen van een pRaL® opkant volgens de geleider­ methode (zie blz 17)

• Na het opspannen van de pRaL® kantenstrook het aluminium geleiderprofiel wegnemen en het profiel grondig reinigen. • 10 à 15 min later, als de pRaL® lijm reeds begonnen is met uitharden, de overtollige lijm wegsteken met een scherpe houtbeitel zodat de hoek zuiver en klaar is om na te schuren. 18

• Eens alle lijmnaden uitgehard zijn, de spanvijzen weghalen en de pRaL® lijmrups aan de achterzijde wegfrezen zoals beschreven in het hoofdstuk hiervoor. o Wandafsluitprofiel met afgeronde binnenhoek. • Verzaag een pRaL® kantenstrook op de gewenste hoogte van het wand­afsluitprofiel. Voorzie 1mm speling per na te frezen kopse kant. • Verzaag een pRaL® strook overeenkomstig de dikte van de pRaL® plaat (12 mm) + de radius van de gewenste ronding in de hoek + min. 2 mm / max. 3 mm. Bij de meeste freesfabrikanten vindt men een waterkeringfrees of vaatwerkfrees met een radius van 6.4 mm en een diameter van 19 mm voorzien van een geleidelager. • Verlijm de kleine pRaL® strook aan de pRaL® kantenstrook volgens de regels der kunst.

• Voorzie in het pRaL® werkblad een rabat overeenkomstig de breedte van de pRaL® strook + 0.5 mm en een diepte van min. 2 mm / max. 3mm. • Verlijm het pRaL® wandafsluitprofiel op het pRaL® werkblad. Span het geheel op zowel in de verticale als in de horizontale richting met behulp van multiplexblokjes, die vooraf werden opgelijmd d.m.v. hotmelt lijm.

• Na het uitharden van de lijm kan men de spaninrichting losmaken en de afgeronde binnenhoek nafrezen met een waterkering- of vaatwerkfrees.

• De lijmnaden manueel opschuren. 19



Indien u een pRaL® wandafsluitprofiel wenst te realiseren met een afgeronde binnen­ hoek in een hoekconfiguratie, dan dient men best eerst de pRaL® kantenstrook in hoekverband te verlijmen. De binnenhoek wordt dan op dezelfde manier samen­ gesteld en rond gefreesd met een bolfrees van dezelfde diameter als de waterkeringof vaatwerkfrees die later gebruikt zal worden bij het verlijmen op het pRaL® werk­ blad.

• 8.D Montage pRaL® lavabo’s en spoelbakken: (onderbouw modellen): o Plaats de pRaL® lavabo of spoelbak omgekeerd, op de onderzijde van het pRaL® werk- of tafelblad. o Positioneer de pRaL® spoelbak nauwkeurig. • Teken hiervoor, aan de onderzijde van het pRaL® werkblad, een kruis in potlood waarvan de lijnen haaks op het midden van de zijde van de spoelbak uitkomen en waarvan het kruisingspunt het middelpunt van de definitieve positionering van de spoelbak is. • Duid daarna op de rand van de spoelbak de uiterste, haaks op elkaar staande, punten aan met een potloodlijn. • Plaats de spoelbak zo dat de markeringen op de spoelbak overeenkomen met de markeringen op het werkblad • Breng de positie van de overloop loodrecht over op het werkblad. o Verlijm blokjes pRaL® of hout met hotmelt lijm langs de spoelbakrand. • Bij rechthoekige spoelbakken telkens 2 blokjes per hoek verlijmen • Bij ronde of ovale wasbakken 4 blokjes verlijmen, haaks op elkaar gepositioneerd maar 45° verdraaid t.o.v. het met potlood getekende referentiekruis.

o Spoelbak weghalen en gat maken in het pRaL® werkblad, loodrecht onder de uitloop van de spoelbak. o Alle potloodlijnen wegschuren zowel op het werkblad als op de spoelbak. De te verlijmen onderdelen reinigen en ontvetten.

o Breng een ononderbroken fijne rups pRaL® lijm aan tegen de binnen- en de buitenrand van de spoelbak . 20

o Opgepast voor het morsen met pRaL® lijm in de spoelbak. Indien dit gebeurt, de pRaL® lijm onmiddellijk verwijderen. o Draai de spoelbak om en positioneer hem in één beweging tussen de met hotmelt lijm voorgelijmde blokjes. o Span de spoelbak op door een schroefdraadstang door een voorgeboord gat in het pRaL® werkblad en door de uitloop van de spoelbak te monteren. Gebruik aan beide zijdes een multiplexplaat om spanningen te verdelen over het volledige oppervlak.

o Indien de afloop zich niet centraal in de spoelbak bevindt, dan kan men best de randen bijkomend opspannen. o Het pRaL® werkstuk tijdens het uithardingproces onaangeroerd laten teneinde het verlopen of het afscheuren van de lijmnaad te vermijden. o Maak de opspanmontage los na het uitharden van de lijm en draai het pRaL® werkblad met de pRaL® spoelbak om. o Frees het gedeelte van het pRaL® werkblad uit, dat zich boven de spoelbak bevindt, vertrekkende vanuit het voorgeboorde gat, met een omtrekfrees voorzien van een nylon kogellagergeleider.

o Schuur en polier tot de gewenste glansgraad. Dit kan manueel of machinaal met een kleine zachte schuurzool. Let wel op om de rand niet te veel af te ronden.

21

• 8.E Montage van een kookplaat: o Opbouwmethode : • De gebruikte kookplaat moet rondom een speling van minimaal 6 mm toelaten t.o.v. de te voorziene uitsparing in het pRaL® werkblad • Teken aan de onderkant van het pRaL® werkblad de uitsparing uit. • Verlijm in elke hoek een vierkant stuk pRaL® van 100 mm waarvan de randen afgeschuind zijn op 45°. Zorg bij de verlijming dat er ongeveer 50mm buiten de uitsparing blijft. Tip : pRaL® strips (minimum 24 mm dikte / 50 mm breedte), rondom langs de onderzijde van de uitsparing verlijmd, vormen de ideale versterking.

• Draai het pRaL® werkblad om. • Maak een sjabloon dat toelaat om de uitsparing uit te frezen, met minimaal 6 mm speling aan iedere zijde van het te verzinken onderdeel van de kookplaat. • Zorg dat de uitgefreesde hoeken een minimum straal hebben van 6 mm (frees van 12 mm).

• Isoleer de kopse kant van de uitsparing met aluminium kleefband of met zelf­ klevende keramisch isolator (Kaowool). • Bij gebruik van aluminium kleefband is het aangeraden om de totale breedte van de kleefband te laten hangen zodat het loshangende deel fungeert als koelvin. • De uitsparing dient langs boven afgerond te zijn met een minimum straal van 3 mm en er moet minimaal 6 mm tussen de kookplaat behuizing en het pRaL® werkblad voorzien worden. De binnenhoeken van een uitsparing moeten minimaal 6 mm zijn.

22

• Wij raden een vlakbouwmontage af, omdat een niet goed gepositioneerde kookpot de warmte van de kookplaat kan overbrengen op het pRaL® werkblad, met gevaar tot vervorming, verkleuring en/of barsten tot gevolg. Een verzonken montage is volledig af te raden omwille van de niet efficiënte warmteevacuatie. • Er dient ook rekening gehouden te worden met de afstand van de kookplaat ten opzichte van een pRaL® opkant. Bij een keramische of inductiekookplaat volstaat een minimum afstand van 70 mm, bij een gaskookplaat moet dit minimaal 150 mm zijn.

9. Schuren en polieren • 9.A Schuurmachine: o Excentrische handschuurmachine voor de oppervlakken o Driehoek of lineaire schuurmachine voor de binnenhoeken

• 9.B Schuurpapier: o Schuurpapier met P waarden (houtsector) De waarden lopen van P12 tot P2000. Hoe hoger de waarde hoe fijner de schuur­ oppervlakte o Schuurpapier met µ waarden (koetswerksector) De waarden lopen van 180µ tot 0.05µ. Hoe lager de waarde hoe fijner de schuur­ oppervlakte. o Scotch-Brite (3M) of Platin2 (Festool) schuursponsje. o Benaderende vergelijkende tabel P en µ waarden.

• 9.C Het schuren en polieren: o Alvorens te schuren dienen de pRaL® lijmoverschotten weggefreesd te worden. o De oppervlaktes moeten zuiver zijn. o pRaL® platen worden geleverd af fabriek, geschuurd met een industriële bandschuurmachine tot op korrel P320, wat zich kenmerkt in een fijne lijnenstructuur in de lengterichting van de pRaL® plaat. Opgelet : de pRaL® platen dienen na levering en verwerking steeds te worden nageschuurd en gepolierd tot de gewenste glansgraad. o Voor het beste resultaat gebruikt men een excentrische schuurmachine uitgerust met een harde schuurzool. o Voor het algemeen schuurwerk : kleine cirkelvormige bewegingen maken in de dwarsrichting van de pRaL® plaat en zorgen dat de schuurvlakken voldoende overlappen (de helft op voorgaande passage).

Fepa waarde (P)

Micro (µ)

P12-P60

-

P80

180µ

P100

150µ

P120

120µ

P150

100µ

P180

80µ

-

70µ

P220

-

P280

50µ

P320

-

P360

40µ

P400

-

P500

-

P600

35µ

-

30µ

P800

-

P1000

20µ

-

15µ

P1200

-

P1500

12µ

P2000

9µ

-

5µ-0.05µ

23

o Daarna met dezelfde korrelgrootte de schuurbeweging herhalen in de lengterichting van de pRaL® plaat.

o Voor het finale schuurwerk en het afwerken gebruikt men best de poliermethode : namelijk willekeurige 8-vormige bewegingen diagonaal over de pRaL® plaat, in een soepele, niet te bruuske beweging.

o Na elke stap dient u het pRaL® oppervlak te reinigen. o Vervang de schuurschijven tijdig. Verzadigde schuurschijven zullen aan het plaat­ oppervlak een niet homogene structuur achterlaten. o Steeds beginnen schuren met de grootste korrel. Vervolgens verfijnen in functie van de gewenste afwerking : mat, satijn, glanzend, hoogglans. Mat

Satijn

glans

P

µ

P

µ

P

µ

P

µ

#

280

50

#

280

50

#

280

50

#

280

50

#

400

40

#

400

40

#

400

40

#

400

40

∞

Platin2 S400(Festool)

∞

Vlies A280(Festool) Scotch-Brite7447(3M)

∞

Vlies A280(Festool) Scotch-Brite7447(3M)

∞

Vlies A280(Festool) Scotch-Brite7447(3M)

∞

Vlies S800(Festool) Scotch-Brite7448(3M)

∞

Vlies S800(Festool) Scotch-Brite7448(3M)

#

Vlies S800(Festool) Scotch-Brite7448(3M)

∞

Platin2 S1000(Festool)

∞

Platin2 S1000(Festool)

∞

Platin2 S1000(Festool)

∞

Platin2 S2000(Festool)

∞

Platin2 S2000(Festool)

∞

Platin2 S4000(Festool)

∞

Polishpasta met vilt en/of schapenvacht

# : Schuren in draaiende beweging, in dwars- en langsrichting ∞ : Polieren in achtbeweging, in diagonaalrichting 24

Hoogglans

o Zorg voor een gelijkmatige beweging, druk en snelheid. Een overmatige druk op de machine zal in een zeer onregelmatige oppervlakteafwerking resulteren. Men kan best het gewicht van de machine zelf de druk op de pRaL® plaat laten uitoefenen, terwijl u enkel de machine hoeft te stabiliseren en te leiden. o Een matte afwerking is het makkelijkst te realiseren en is het minst onderhevig aan zichtbare sporen van slijtage. Daarentegen is deze afwerking gevoeliger voor potentiële vlekken. o Bij een glanzende of hoogglans afwerking zijn krassen het makkelijkst zichtbaar, vooral op sterk gepigmenteerde en donkere kleuren zoals rood en zwart. o Op matte gespikkelde kleuren zijn krassen minder zichtbaar dan op glanzende effen kleuren. o Sterk gepigmenteerde en donkere kleuren zoals rood of zwart komen het beste tot hun recht in een glanzende of hoogglans afwerking. Deze afwerking is ook het beste bestand tegen potentiële vlekvorming. Daarentegen is deze afwerking zeer gevoelig aan zichtbare sporen van slijtage en krassen. De minimale afwerking is satijn.

10. Thermoformeren • 10.A Thermoformeermachines: o o o o

Voorverwarmingsoven voor volledige pRaL® platen (Elkom, Albin Kraus,…) Voorverwarmingsoven voor pRaL® stroken (Albin Kraus,…) Membraan pers (Elkom, Albin Kraus,…) Gecombineerde systemen

• 10.B Het thermoformeren: o pRaL® platen zijn thermoformeerbaar bij een temperatuur van 160°C ±10°C. o Het thermoformeren dient altijd te gebeuren met aangepast gereedschap. o Het ganse pRaL® werkstuk moet gelijkmatig opgewarmd worden. Lokale opwarming (met een hitteblazer bvb.) is uitgesloten. Dit kan leiden tot scheuren, barsten, blazen en verkleuring. o Een proefstuk moet steeds gerealiseerd worden om de oven te kalibreren voor wat betreft verwarmingstijd en temperatuur. Deze kunnen afhangen van het toestel dat gebruik wordt. Thermokoppels aanbrengen in en op het pRaL® proefstuk kunnen helpen bij het bepalen van de parameters. o Het werkstuk moet gelijkmatig en aan beide zijden gelijktijdig opgewarmd worden. De voorverwarmingsoven mag niet te warm zijn zodat de kern van de plaat ook gelijkmatig opgewarmd wordt. Indien men te snel opwarmt kunnen breuken, scheuren, blazen en verkleuringen ontstaan.

25

o Het thermoformeren gebeurt steeds met een mal onder een membraan pers.

o Om correcte radiussen te bekomen dient men het pRaL® werkstuk extra door te buigen, daar de materie de neiging zal hebben lichtjes terug te veren. Het realiseren van een proefstuk is hier aangewezen. o Om een goede thermoforming als resultaat te bekomen dient men het pRaL® werkstuk onder druk, te laten afkoelen op de mal tot ongeveer 80°C. o Thermoformen in de 3 asrichtingen en met sterk uitgesproken vormen kunnen het best bekomen worden met een drukpers. o Haalbare radiussen zijn afhankelijk van de dikte van de pRaL® plaat en van de kleur (mogelijke verkleuring bij te kleine radiussen). De waardes in de hierna vermelde tabel zijn indicatief. Dikte van de plaat (mm)

Opwarmtijd (min)

Min. R (mm)

3

~5

~ 10

6

~ 16

~ 25

12

~ 22

~ 90

o Temperaturen hoger dan 170°C kunnen onomkeerbare beschadigingen aan het pRaL® materiaal veroorzaken.

26

Voor pRaL® opkanten en kleinere pRaL® onderdelen kan met een voorverwarmings­ oven voor stroken worden gewerkt en kan men vervolgens het pRaL® werkstuk klem­ men tussen een mal en tegenmal.

11. Installatie op de werf • Zorg ervoor dat de werf stofvrij is en de temperatuur conform de verwerkings­ voorwaarden is. • Het is noodzakelijk de pRaL® panelen 24 uur te laten acclimatiseren in de omgeving waar ze gemonteerd en/of verlijmd moeten worden. • Op de onderbouwelementen moet een raamwerk geplaatst worden met een as­afstand van 600 mm waarop het pRaL® werkblad verlijmd zal worden met een polymeerlijm.

• Zorg ervoor dat de onderbouwelementen perfect uitgelijnd zijn en het raamwerk 100% horizontaal staat. • Verlijming van pRaL® elementen op een ander materiaal gebeurt altijd met een polymeerlijm, teneinde een optimale hechting te bekomen en uitzetting/krimp toe te laten. • Een polymeer hechting is slechts optimaal als de lijm over een bepaalde massa beschikt. Het is daarom aan te raden afstandshouders van een 3-tal mm te voorzien tussen het raamwerk en het pRaL® werkblad. • Gebruik vooral geen dubbelzijdige kleefband. Men kan de onderdelen dan niet meer bewegen, wat nadelig kan zijn voor het positioneren van het pRaL® werkblad of voor het ter plaatse verlijmen van de pRaL® onderdelen. • Zorg ervoor dat de te verlijmen oppervlakken steeds stofvrij en ontvet zijn. • Voorzie steeds 1mm speling per lopende meter pRaL® , tussen vaste elementen zoals vb. muren en kolomkasten, en het pRaL® werkblad. Deze voeg kan later met een MS polymeer gedicht worden. Het is hierbij aangewezen de pRaL® onderdelen langs de op te kitten voegen, af te plakken met een tape, om zeker geen vlekken te maken op het pRaL® werkblad • Breng de polymeerlijm aan op het ondersteunende raamwerk, in piramidale door­ lopende stroken langs de afstandshouders. • Voor de plaatsing van een pRaL® werkblad bestaande uit verschillende onderdelen, wordt best eerst het grootste en/of het moeilijkste onderdeel op zijn definitieve plaats verlijmd. • Zorg ervoor dat de verstevigingstroken steeds aan het eerst geplaatst pRaL® element werden voorgelijmd. • Voor het verlijmen van naden op de werf dient u dezelfde technieken te gebruiken zoals beschreven onder de rubriek 8.A “Kopse lijmnaad” • Bij het verlijmen kunt u de naad dichttrekken met behulp van spanvijzen en met hotmelt lijm aangebrachte multiplexblokjes (of spanvijzen met zuignappen). • De pRaL® verstevigingstrook verlijmen en opspannen onder een pRaL® werkblad is daarentegen moeilijk te realiseren vooral indien het werkblad tegen een muur aansluit. Daarom kan men best aan de onderkant van het pRaL® onderdeel waarop de verstevigingstrook moet verlijmd worden, messing inserts (draadbussen) plaatsen. • In de pRaL® verstevigingstrook voorziet men sleufjes. Doorheen deze sleuven kunnen de bouten in de inserts gevezen worden. Nadat de naadverlijming aan de pRaL® oppervlak werd dichtgetrokken, kan men het pRaL® werkblad aantrekken tegen de pRaL® verstevigingstrook (voorzien van pRaL® lijm) door het aandraaien van de bouten. 27

• Na plaatsing van de pRaL® onderdelen dienen de uitzettingsvoegen met siliconen (of MS polymeer) te worden afgedicht. Breng hiervoor kleefband aan op het pRaL® oppervlak en op de muur, zo dicht mogelijk tegen de naad zodat de siliconen geen sporen achterlaten bij het glad strijken. Verwijder de kleefband onmiddellijk na het aanbrengen en het gladstrijken van de siliconen.

Een correct aangebrachte siliconenrups mag slechts 2 oppervlakken aanraken. Een hechting aan een derde of meerdere oppervlakken kan leiden tot scheurvorming van de siliconenrups.

12. Herstellingen • Herstellingen dienen steeds lokaal te gebeuren door het uitfrezen van de beschadigde zone en een pRaL® inzetstuk in te lijmen. • Het is daarom nuttig om eventuele overschotten van de verwerkte pRaL® platen aan de klant mee te geven voor eventuele herstellingen (= dezelfde batchnummer) • Herstellingen door enkel pRaL® lijm aan te brengen, of de pRaL® lijm als opvulmiddel te gebruiken is absoluut af te raden. Deze herstellingen zullen naderhand verkleuren (herstelling is bijgevolg zichtbaar) en kunnen barsten. • Zeer punctuele beschadigingen (putjes of kleine diepe krassen) kunnen worden hersteld met daarvoor specifiek ontworpen frezen waarmee men een conisch gat in het pRaL® element freest. Het gat wordt opgevuld door middel van een passende stop in pRaL® materie.

• Grotere beschadigingen dienen conisch te worden uitgefreesd en kunnen worden hersteld door het inlijmen van een passend pRaL® onderdeel.

• Een pRaL® spoelbak waarvan de lijmnaad zichtbaar of gebarsten is, kan losgefreesd worden d.m.v. een speciale schijffrees en vervolgens terug verlijmd worden (met pRaL® lijm). Opgelet : dit is geen eenvoudige bewerking. Hierbij dienen zowel het werkvlak als de spoelbak perfect op hun plaats gehouden te worden. 28

13. Verwerkingsinstructies pRaL® 3mm • 13.A Algemeen: o pRaL® platen met een dikte van 3 mm zijn niet zelfdragend en dienen dus steeds te worden verlijmd op een houtgebaseerde drager (vb spaan) met een PVAC-lijm. o Indien er aan de achterzijde van het paneel geen pRaL® 3 mm verlijmd wordt, dan moet er op zijn minst een backing voorzien worden in laminaat. Het samengesteld paneel is dan niet meer in evenwicht en moet dus zeer goed bevestigd kunnen worden aan een basisstructuur. De minimale dikte van de drager voor éénzijdige pRaL® verlijming moet 25mm zijn. o Het verlijmen dient industrieel te gebeuren met behulp van een lijmopbrengst wals en een paneelpers. o De juiste parameters omtrent druk, temperatuur en opspantijd bij het verlijmen van pRaL® 3 mm op een drager, dienen in samenspraak met de lijmleverancier proefondervindelijk te worden gevonden. o Het verlijmen van pRaL® 3 mm platen vergt aldus een zekere vakkundigheid en is eerder weggelegd voor een serieproductie. o pRaL® 3mm toepassingen moeten worden beperkt tot specifieke toepassingen zoals bijvoorbeeld éénvoudige werkbladen, rechtlijnige rekken en corpussen.

• 13.B Kopse lijmnaad (te lijmen onderdelen in hetzelfde vlak): o Zorg er steeds voor dat de 2 randen van de aan elkaar te verlijmen pRaL® onderdelen, vlak zijn en perfect passen. Ze moeten recht en haaks worden gefreesd.

o Een 3mm pRaL® veer inlijmen verzekert aan de oppervlakte, een egale plaatsing van de beide te verlijmen pRaL® 3 mm onderdelen. De veer zal er ook voor zorgen dat de pRaL® lijm dicht bij de oppervlakte blijft en niet naar onder loopt bij het opspannen van de verlijming. Tevens zal de pRaL® veer de verbinding tussen de twee pRaL® oppervlakken verstevigen. Het is daarom belangrijk om bij het frezen van de sleuf voor de pRaL® veer (met een schijffrees van 3,2mm voorzien van een geleidelager) ervoor te zorgen dat alle lijmresten onder de 3mm pRaL® verwijderd zijn. Frees gerust 0,1 à 0,2mm aan de onderkant van het pRaL® onderdeel weg.

29

o Frees aan de onderzijde openingen voor bladverbinders; 2 stuks voor een plaatbreedte van 60 cm is voldoende. Frees deze voldoende diep zodat bij het opspannen van de te verlijmen oppervlakken de spanning het grootste wordt aan de zichtbare zijde. Dus is het aangeraden om de bladverbinders gelijk aan of over de helft van de dikte van de plaat te positioneren.

o Schuur beide pRaL® randen na met een korrel 150/180. Let op om de hoeken niet af te ronden. o Zuig alle stof weg. o Reinig de pRaL® randen met een ontvetter of met een ontvetter/siliconen-remover indien u siliconensprays op de werkvloer gebruikt. Doe dit met behulp van een propere witte doek. o Zorg ervoor dat er geen potloodlijnen of andere markeringen op de te verlijmen oppervlakken achterblijven (ook niet daar waar de lijm zou kunnen uitlopen). Het verdunnend effect van de lijm zal de pigmentering van de markering naar de oppervlakte brengen en de voeg zichtbaar maken. o Zorg ervoor dat de twee te verlijmen onderdelen perfect horizontaal liggen. o Optioneel kunnen er multiplexblokjes met hotmeltlijm op het pRaL® oppervlak verlijmd worden teneinde de lijmvoeg extra aan te spannen. o Breng pRaL® lijm aan in één van beide sleuven en schuif de 3 mm pRaL® veer op zijn plaats.

o Breng pRaL® lijm aan, op de tegenoverliggende kopse kant van de houten drager, in de vorm van een boven -en onderliggende lijmrups met daartussen een zig-zagrups, alsook in de tegenoverliggende sleuf voor de pRaL® veer.

o Positioneer de 2 samen te voegen onderdelen recht tegenover elkaar op 3 à 4mm van elkaar. Breng een bijkomende pRaL® lijmrups aan in de voeg : Deze zal de naadloze verlijming moeten verzekeren.

30

o Druk de 2 onderdelen tegen elkaar door de bladverbinders aan te spannen en eventueel door spanvijzen op te spannen op de met hotmelt lijm bevestigde blokjes. o Na het uitharden van de pRaL® lijm, frees de overtollige uitgeharde pRaL® lijm weg en schuur het oppervlak egaal met een excentrische schuurmachine zoals reeds vermeld bij de verwerking van 12mm pRaL® . o Bij een hoekverbinding wordt dezelfde werkwijze gehanteerd. De verbinding van beide pRaL® onderdelen wordt weliswaar gekenmerkt door een specifieke uitfrezing met behulp van een freessjabloon, van de twee samen te voegen onderdelen.

• 13.C Kantenstrook aanbrengen: o Zorg ervoor dat de kanten vlak en haaks gefreesd zijn. o Verzaag pRaL® kantenstroken die 6mm breder zijn dan de dikte van de af te werken kant. o Aandruklatten en G-lijmtangen of randlijmtangen voorbereiden. o De te verlijmen onderdelen naschuren en zuiver maken met een ontvetter. o pRaL® lijm aanbrengen op de kantenstrook in de vorm van een boven -en onder­ liggende rups met daartussen een zig-zagrups.

o Het werkblad kan best op afstandlatjes (3-tal mm) worden geplaatst tijdens de werkzaamheden. o De pRaL® kantenstroken aanbrengen en opspannen.

o Na het uitharden van de lijm, de pRaL® kantenstrook nafrezen en schuren.

• 13.D Spoelbakken en kookplaat: o We raden aan om bij 3mm pRaL® werkbladen uitsluitend met opbouwelementen te werken om waterinfiltratie en scheurvorming te voorkomen. 31

14. Verwerkingsinstructies voor verticale interieur toepassingen (vb wanden) • 14.A Algemeen: o Voor wandbekledingen gebruikt men meestal pRaL® in dikte 6 mm. pRaL® 12mm is ook mogelijk maar de panelen wegen zwaarder en zijn aldus moeilijker te bevestigen en te verwerken. o Verwerking van verticale wandpanelen (vb in natte cellen), gebeurt op dezelfde wijze als horizontale panelen. Dus denk aan : • Correct op maat verzagen van de panelen. • Nafrezen van de te verlijmen kanten. • Verstevigingsstroken voorzien achter de naden • Lamellen infrezen of een pRaL® veer voorzien. • De te verlijmen pRaL® onderdelen steeds zuiver maken, ontvetten en schuren voor verlijming. • Het is aangewezen om zoveel mogelijk verlijmingen in atelier uit te voeren. De grote moeilijkheidsgraad ligt in de plaatsing op de werf : Het is in sommige gevallen onvermijdelijk dat er verlijmingen, in verticale positie, op de werf zullen moeten gebeuren. • Zorg er voor dat de werf steeds stofvrij is en de temperatuur bij verwerking minimaal 18°C bedraagt. Bewerkingen die op de werf moeten gebeuren en stof veroorzaken kunnen best in een aparte ruimte gebeuren.

• 14.B Voorbereiding in atelier: o Indien er in het te realiseren concept één of meerdere hoeken moeten voorzien worden, dan is het aangewezen om het moeilijkste onderdeel van de hoekopstelling, op voorhand in het atelier, als één onderdeel samen te stellen. o Een hoekopstelling moet voorzien worden van een versteviging in de hoek. Deze kan gerealiseerd worden door op de achterzijde van de hoekpanelen een strook pRaL® 6 mm met een breedte van 50 mm vlak te verlijmen met een overkraging van 5,5 mm.

o De twee voorbereide panelen dienen daarna perfect haaks aan elkaar verlijmd te worden. Het is aangewezen om hiervoor een mal te maken die tevens als structuur kan dienen voor het vervoeren van de hoekelement. Zorg er tevens voor dat de binnenhoek steeds bereikbaar is om na het lichtjes uitharden van de lijm (na 15 à 20 min.) het grootste deel van de lijmrest te verwijderen met een scherpe houtbeitel. Zo kan het schuurwerk achteraf tot een minimum herleid worden.

o Een gethermoformeerde hoek is tevens een optie. 32

o Indien er grote wandlengtes moeten bekleed worden, dan is het aangewezen om de pRaL® panelen reeds in de werkplaats aan elkaar te lijmen zodat er minder op de werf verlijmd moet worden. Hiervoor dient men te werken met een versteviging achter de lijmnaad in 6mm pRaL® en met een gefreesde tand/groef rabat van 3.1 mm : Zo ontstaat er een verbinding die de panelen perfect tegenover elkaar positioneert. Voor het verlijmen en het opspannen van de werkstukken dient dezelfde werkwijze gevolgd te worden als beschreven voor het verlijmen van een kopse lijmnaad in 12 mm (zie hoofdstuk 8A).

o De verstevigingstroken kunnen best reeds in de werkplaats verlijmd worden op één van de 2 samen te voegen pRaL® wandpanelen .

• 14.C Plaatsing op de werf: o Zorg ervoor dat alle horizontale vlakken (douches, baden, vloeren, badkamer­ meubels…) afgeschermd zijn met een plasticfolie bevestigd met papieren kleefband. o Plaats lattenwerk van minimaal 6 mm dikte op de muur (schroeven of lijmen). Dit lattenwerk moet de dikte van de verstevigingstroken kunnen opvangen. o Er dient een muurlat om de 300 mm en aan beide zijden van een verstevigingstrook te worden voorzien. o Zorg ervoor dat deze latten uitgelijnd worden om eventuele oneffenheden van de achterliggende muur op te vangen.

o Begin met het plaatsen van een hoekelement. Breng op het lattenwerk een rups MS polymeerlijm aan. Op het lattenwerk een latje van 3mm dikte aanbrengen als afstandhouder verzekert een betere verlijming daar een MS polymeerlijm slechts optimaal is naar stevigheid en uitzetting als het over voldoende massa beschikt. o Zorg ervoor dat het element lichtjes opgespied wordt om later een horizontale MS polymeervoeg te kunnen aanbrengen. o Hou het hoekelement op zijn plaats door planken op te spannen ten opzichte van een overstaande wand of constructie tussen vloer en plafond.

33

o Laat de polymeerlijm 24 uren uitharden zodat men daarna een sterke basis heeft om verder te werken. o Bevestig multiplexblokjes met hotmelt lijm op het pRaL® hoekelement en het hieraan te verlijmen pRaL® wandpaneel. Voorzie blokjes om de 500mm. Indien men gebruik maakt van zuignapspanners is deze stap uiteraard niet noodzakelijk. o Voorzie aan weerszijde van de voeg een strook papieren kleefband om de uitgelopen lijm niet op het pRaL® oppervlak te laten hechten. o Breng de MS polymeer aan op de achterliggende muurlatten overeenkomstig met het te verlijmen pRaL® wandpaneel. o Breng pRaL® lijm aan op de voorgemonteerde pRaL® verstevigingstrook van het voorgaande (hoek)paneel en positioneer het pRaL® wandpaneel zodanig dat de voeg nog 3mm openstaat. o Vergeet niet om het pRaL® wandpaneel ook op te spieën voor de nog aan te brengen MS polymeervoeg tussen het horizontaal element en de pRaL® wand. o Spuit de pRaL® lijm van onder naar boven in de openstaande voeg.

o Span daarna de twee pRaL® wandelementen tegen elkaar met spanvijzen gebruik­ makend van de met hotmelt lijm bevestigde mutiplexblokjes.

o Blokkeer het pRaL® paneel door planken op te spannen tussen de tegenoverliggende wand of d.m.v. een constructie tussen vloer en plafond.

o Laat de uitgelopen pRaL® lijm lichtjes uitharden en verwijder de papieren kleefband. o Na 15 à 20 minuten (als de lijm nog niet volledig uitgehard is) kan men met een scherpe houtbeitel de lijmresten voorzichtig afsteken (niet schrapen). o Herhaal deze bewerking voor elk pRaL® wandpaneel dat aan het vorige pRaL® wandpaneel moet verlijmd worden. 34

o Indien er een nog een hoek volgt dient deze op de werf verlijmd te worden. Het is aangewezen om het pRaL® wandpaneel op te spannen in de hoek door deze op te spieën tegen een op voorhand op de wand gemonteerde plank. Het pRaL® element kan ook op zijn plaats worden gehouden door te stutten op een overstaande wand.

o Werk daarna de andere pRaL® wand af op dezelfde manier als hiervoor beschreven.

o Schuur alle lijmnaden proper en polier het geheel tot op de gewenste glansgraad.

o Breng een horizontale MS polymeerdichting aan tussen het horizontale badkamerelement en de verticale pRaL® wand alsook tussen de pRaL® wand en het plafond teneinde waterdichte voegen te realiseren. Het is aangewezen bij het opkitten, de oppervlakken af te tapen, om zeker geen vlekken op het pRaL® oppervlak te veroorzaken. o Gaten voor het kraanwerk dienen op voorhand gefreesd te worden en moeten een paar mm groter zijn dan de aansluitingskoppelingen van de kranen. Vergeet ook hier niet de speling op te kitten met een MS polymeerdichting. 35

15. Onderhoud o Het rechtstreeks neerzetten van hete potten van op de kookplaat of van uit de oven kan beschadigingen van het pRaL® oppervlak veroorzaken zoals microbarsten, verschroeien, blazen,…. Daarom raden wij aan om steeds een onderlegger te gebruiken. Het plaatsen van roestvrij stalen staafjes in uitgefreesde sleuven in het pRaL® werkblad kan ook een oplossing zijn. o Heet water in een pRaL® wasbak uitgieten moet gepaard gaan met het laten lopen van koud water. o Let op om bij verwerking geen siliconensporen achter te laten op het pRaL® oppervlak. Dit zou kunnen resulteren in vlekvorming die enkel door het oppervlak opnieuw te schuren (en te polieren) verwijderbaar zou zijn. o Het is af te raden om een pRaL® werkblad te gebruiken als snijplank. Gebruik hiervoor bv. een houten of aangepaste kunststof snijplank. o Na verloop van tijd zal de oppervlakte een patine verkrijgen( krasjes en matte plekken). De oorspronkelijke oppervlaktestructuur kan altijd worden terug verkregen door het pRaL® oppervlak te polieren. o Hoogglans oppervlakken zijn moeilijker te onderhouden en krasjes zijn veel sneller zichtbaar. o Donkere en sterk gepigmenteerde oppervlakken zijn moeilijker te onderhouden in vergelijking met lichtere kleuren en ze zijn tevens gevoeliger aan krasvorming. o Voor het onderhoud maakt men een onderscheid tussen matte, halfglanzend (satijn) en hoogglans afwerking van de oppervlakken. • De meeste vlekken zijn te verwijderen met een zachte spons en zeepsop op de drie afwerkingen. • Het oppervlak steeds met een zachte, droge doek afdrogen om kalkafzetting te voorkomen • Wijn, koffie en thee kunnen sporen nalaten indien ze niet onmiddellijk verwijderd worden. Deze vlekken kunnen grotendeels met azijn verwijderd worden. Matte oppervlakken kunnen met een licht schurend onderhoudsmiddel gekuist worden. • De vlekgevoeligheid van het oppervlak vermindert bij het verhogen van de glansgraad, maar het krasgevoeligheid stijgt dan weer. Een mat oppervlak is juist het tegenovergestelde. • Hardnekkige vlekken, schroeivlekken van sigaretten en krassen kunnen verwijderd worden door licht opschuren. Let hier wel op de glansgraad van het oppervlak. Bij een matte uitvoering zal dit eenvoudiger zijn dan bij hoogglans (opbouw van de schuur/polierstappen respecteren). • De bodem van keukenspoelbakken heeft een gekorreld oppervlak. Wij raden aan om ze te onderhouden met vloeibare huishoudelijke schuurmiddelen, aan­ gebracht op een zachte spons. Hardnekkige vlekken kunnen worden verwijderd door een water-chloorkalk (of javel) oplossing gedurende een paar uur te laten inwerken. • Kalkafzetting kan worden verwijderd met een ontkalkingproduct (volg de richt­ lijnen van de fabrikant), of door licht op te schuren. Let hier tevens op lokale behandelingen die zichtbaar zouden kunnen worden t.o.v. de rest van het oppervlakte. • Indien men twijfelt aan een onderhoudsproduct kunt u deze beter eens even uitproberen op een klein oppervlak alvorens er een hele oppervlakte mee te behandelen. • Vergeet niet na elk onderhoud het geheel zorgvuldig te spoelen. • Indien met chemicaliën wordt gemorst, dan dient het oppervlak onmiddellijk proper te worden gemaakt en overvloedig te worden nagespoeld.

36

Belangrijk o De adviezen en richtlijnen opgenomen in deze pRaL® verwerkingshandleiding zijn gebaseerd op de huidige gekende materiaaleigenschappen en verwerkingstechnieken, en deze kunnen zonder voorafgaande verwittiging, op ieder moment worden gewijzigd. o Aangezien Abet Laminati niet instaat voor het verwerken en het plaatsen van het pRaL® materiaal, kan Abet Laminati in geen enkel voorkomend geval aansprakelijk worden gesteld voor eventuele gebreken tengevolge de verwerking en plaatsing van het pRaL® materiaal. Het verstrekken van adviezen en richtlijnen in deze pRaL® verwerkingshandleiding gebeurt bijgevolg met vrijwaring van alle rechten jegens Abet Laminati. o Indien de verwerker bij de verwerking van pRaL® materiaal vragen heeft, waarop in deze pRaL® verwerkingshandleiding geen antwoord wordt gegeven, of waarvan het antwoord voor de verwerker niet duidelijk is, dan wordt de verwerker verondersteld om contact op te nemen met de betreffende Abet Laminati vestiging (zie www.abet.be of www.abet.nl ) voor een bijkomend advies. Januari 2009

37

Nota’s ...................................................................................................................................................................... ...................................................................................................................................................................... ...................................................................................................................................................................... ...................................................................................................................................................................... ...................................................................................................................................................................... ...................................................................................................................................................................... ...................................................................................................................................................................... ...................................................................................................................................................................... ...................................................................................................................................................................... ...................................................................................................................................................................... ...................................................................................................................................................................... ...................................................................................................................................................................... ...................................................................................................................................................................... ...................................................................................................................................................................... ...................................................................................................................................................................... ...................................................................................................................................................................... ...................................................................................................................................................................... ...................................................................................................................................................................... ...................................................................................................................................................................... ...................................................................................................................................................................... ...................................................................................................................................................................... ...................................................................................................................................................................... ...................................................................................................................................................................... ...................................................................................................................................................................... ...................................................................................................................................................................... ...................................................................................................................................................................... ...................................................................................................................................................................... ...................................................................................................................................................................... ...................................................................................................................................................................... ...................................................................................................................................................................... ...................................................................................................................................................................... ...................................................................................................................................................................... ...................................................................................................................................................................... ...................................................................................................................................................................... ...................................................................................................................................................................... ...................................................................................................................................................................... ...................................................................................................................................................................... ...................................................................................................................................................................... ...................................................................................................................................................................... ...................................................................................................................................................................... ...................................................................................................................................................................... ...................................................................................................................................................................... ...................................................................................................................................................................... ...................................................................................................................................................................... ...................................................................................................................................................................... ...................................................................................................................................................................... ...................................................................................................................................................................... ...................................................................................................................................................................... ...................................................................................................................................................................... ...................................................................................................................................................................... ...................................................................................................................................................................... ...................................................................................................................................................................... ...................................................................................................................................................................... ...................................................................................................................................................................... ...................................................................................................................................................................... ...................................................................................................................................................................... ...................................................................................................................................................................... ...................................................................................................................................................................... ...................................................................................................................................................................... ...................................................................................................................................................................... ......................................................................................................................................................................

38

Nota’s ...................................................................................................................................................................... ...................................................................................................................................................................... ...................................................................................................................................................................... ...................................................................................................................................................................... ...................................................................................................................................................................... ...................................................................................................................................................................... ...................................................................................................................................................................... ...................................................................................................................................................................... ...................................................................................................................................................................... ...................................................................................................................................................................... ...................................................................................................................................................................... ...................................................................................................................................................................... ...................................................................................................................................................................... ...................................................................................................................................................................... ...................................................................................................................................................................... ...................................................................................................................................................................... ...................................................................................................................................................................... ...................................................................................................................................................................... ...................................................................................................................................................................... ...................................................................................................................................................................... ...................................................................................................................................................................... ...................................................................................................................................................................... ...................................................................................................................................................................... ...................................................................................................................................................................... ...................................................................................................................................................................... ...................................................................................................................................................................... ...................................................................................................................................................................... ...................................................................................................................................................................... ...................................................................................................................................................................... ...................................................................................................................................................................... ...................................................................................................................................................................... ...................................................................................................................................................................... ...................................................................................................................................................................... ...................................................................................................................................................................... ...................................................................................................................................................................... ...................................................................................................................................................................... ...................................................................................................................................................................... ...................................................................................................................................................................... ...................................................................................................................................................................... ...................................................................................................................................................................... ...................................................................................................................................................................... ...................................................................................................................................................................... ...................................................................................................................................................................... ...................................................................................................................................................................... ...................................................................................................................................................................... ...................................................................................................................................................................... ...................................................................................................................................................................... ...................................................................................................................................................................... ...................................................................................................................................................................... ...................................................................................................................................................................... ...................................................................................................................................................................... ...................................................................................................................................................................... ...................................................................................................................................................................... ...................................................................................................................................................................... ...................................................................................................................................................................... ...................................................................................................................................................................... ...................................................................................................................................................................... ...................................................................................................................................................................... ...................................................................................................................................................................... ...................................................................................................................................................................... ......................................................................................................................................................................

39

Nota’s ...................................................................................................................................................................... ...................................................................................................................................................................... ...................................................................................................................................................................... ...................................................................................................................................................................... ...................................................................................................................................................................... ...................................................................................................................................................................... ...................................................................................................................................................................... ...................................................................................................................................................................... ...................................................................................................................................................................... ...................................................................................................................................................................... ...................................................................................................................................................................... ...................................................................................................................................................................... ...................................................................................................................................................................... ...................................................................................................................................................................... ...................................................................................................................................................................... ...................................................................................................................................................................... ...................................................................................................................................................................... ...................................................................................................................................................................... ...................................................................................................................................................................... ...................................................................................................................................................................... ...................................................................................................................................................................... ...................................................................................................................................................................... ...................................................................................................................................................................... ...................................................................................................................................................................... ...................................................................................................................................................................... ...................................................................................................................................................................... ...................................................................................................................................................................... ...................................................................................................................................................................... ...................................................................................................................................................................... ...................................................................................................................................................................... ...................................................................................................................................................................... ...................................................................................................................................................................... ...................................................................................................................................................................... ...................................................................................................................................................................... ...................................................................................................................................................................... ...................................................................................................................................................................... ...................................................................................................................................................................... ...................................................................................................................................................................... ...................................................................................................................................................................... ...................................................................................................................................................................... ...................................................................................................................................................................... ...................................................................................................................................................................... ...................................................................................................................................................................... ...................................................................................................................................................................... ...................................................................................................................................................................... ...................................................................................................................................................................... ...................................................................................................................................................................... ...................................................................................................................................................................... ...................................................................................................................................................................... ...................................................................................................................................................................... ...................................................................................................................................................................... ...................................................................................................................................................................... ...................................................................................................................................................................... ...................................................................................................................................................................... ...................................................................................................................................................................... ...................................................................................................................................................................... ...................................................................................................................................................................... ...................................................................................................................................................................... ...................................................................................................................................................................... ...................................................................................................................................................................... ......................................................................................................................................................................

40