1
1.1
Plas Prinsenbos, Vlietpolder
Gebiedsbeschrijving
Plas Prinsenbos is gelegen in het Prinsenbos, een recreatiegebied niet ver ten noorden van Naaldwijk (Gemeente Westland). Het recreatiegebied is ongeveer 8 ha groot en omzoomd door een dunne bosrand. Daarbuiten liggen voornamelijk kassen. Het merendeel van het oppervlak (5,5 ha) bestaat uit de plas. Het gebied kent vele functies. Naast zwemmen en zonnen wordt het gebied ook gebruikt om te wandelen, de hond uit te laten, te vissen en is er een natuur-educatiecentrum gevestigd. Voor deze laatste doelstelling zijn er in het gebied verschillende biotopen gecreëerd, zoals een moeras, paddenpoelen (met opvallend goede zichtbare waterkwaliteit), vlindertuin en vogelscherm. Voor de vissers zijn er verschillende vissteigers aangelegd. Bij de zwemlocatie zijn veel speeltoestellen geplaatst. Aan de overzijde van het zwemstrand is een speciale zwemplaats voor honden gemaakt.
1
Tabel 1: Kenmerken Plas Prinsenbos
Kenmerken Plas Prinsenbos Beheerder Oppervlak Ondergrond Bezoekersaantallen Zwemzone en ligging Strand Gemiddelde diepte Toezicht Toiletten Douches Afbakening zwemzone Horeca Afvalbakken Speeltoestellen Hoe vaak wordt er gemaaid? Hoe vaak wordt het strand schoongemaakt? Hoe vaak wordt het sanitair schoon gemaakt? Honden Paarden Aanlegsteigers Overig
Aanwezig/opmerkingen Gemeente Westland 8 ha Tuineerdgronden Niet geregistreerd door de gemeente. Bij mooi weer meer dan honderd. Ca. 0,5 ha in de zuidwesthoek Ja, zand en grasveld 2m Nee Ja Ja Ja, Ballenlijn Nee, bij mooi weer hooguit een ijscokar Ja Ja ? ?
Apart hondenstrand, hondenverbod op zwemstrand Verbod Nee, alleen vissteigers Veel riet, natuureducatiecentrum
De oevers bestaan uit een redelijke oeverzone met een flauw talud. Door de grote van het meer vormt dit echter geen significante bedekking. De oevervegetatie bestaat uit 13 soorten; voornamelijk algemene soorten als Riet (Phragmites australis), Grote lisdodde (Typha latifolia), Gele lis (Iris pseudacorus), Harig Wilgeroosje (Epilobium hirsitum), Koninginnekruid (Eupatorium cannabinum) en Wolfspoot (Lycopus europaeus). Verder zijn er ook drijvende planten als verschillende soorten kroos en Witte waterlelie (Nympha alba) aangetroffen (Bureau Waardenburg, 2010).
Figuur 1: Riet groeit overvloedig langs de oevers Figuur 2: De naastgelegen poelen kennen een gevarieerder (exotisch) plantenbestand
2
Figuur 3: Zwemwaterinformatie van de provincie Zuid-Holland over Plas Prinsenbos
Figuur 4: Luchtfoto van Plas Prinsenbos
1.2
Begrenzing zwemwaterzone
De begrenzing van de zwemwaterzone is vastgesteld aan de hand van het rapport ‘KRW en oppervlaktewater, bescherming van zwemwater en oppervlaktewater voor drinkwaterbereiding onder de Europese Kaderrichtlijn Water, Ministerie van V&W/RWS/RIZA’ (DHV, 2005).
3
Op basis van het protocol zwemwaterlocaties in binnenwater is de zwemwaterzone bepaald.
Figuur 5: Luchtfoto omgeving van Plas Prinsenbos
1.3
Hydrologische situatie
De plas maakt onderdeel uit van het peilbesluit Boezem, wat betekend dat het een zomerpeil kent van -0,42 en een winterpeil van –0,47 m NAP. Het beoogd peil is -0,43 m NAP. Plas Prinsenbos is dan ook de enige zwemwaterlocatie binnen Delfland die onderdeel uitmaakt van het Delflands Boezemsysteem en is hiermee dus ook onderdeel van het waterlichaam West-Boezem. Sinds 2009/2010 is er aan de zuidzijde een extra verbinding gemaakt om zodoende te zorgen voor een verbeterde afvoer van het achterland en voor een verbetering van de zwemwaterkwaliteit. Dit heeft volgens de beheerder een zichtbare verbetering opgeleverd (mondelinge mededeling). 1.4
Potentiële verontreinigingbronnen (Bacteriologisch)
Riooloverstorten en regenwateruitlaten in de gemeente Westland zijn te ver verwijderd van Plas Prinsenbos om hier significante invloed op uit te oefenen. Hetzelfde geldt voor rioolwaterzuiveringen die in Delfland allemaal op buitenwater lozen. Mogelijke vervuilingsbronnen zijn mogelijk wel de lozingen vanuit de glastuinbouw die ruimschoots in het gebied aanwezig zijn, al is het wel de bedoeling dat deze op korte termijn worden (of al zijn) aangesloten op de riolering. Daarnaast komen er een aanzienlijke hoeveelheid watervogels op het gebied af. Naar de invloed van deze watervogels wordt in 2012 onderzoek gedaan in samenwerking met Alterra. De meeste groenstroken in het gebied lopen langs de wateraanvoerende watergangen en daar worden veel honden uitgelaten. Bij flinke regenval komen deze verontreinigingen via oppervlakkige afspoeling in het oppervlaktewater terecht en kunnen mee worden gevoerd naar de plas. Daarnaast komen er veel honden in het gebied.
4
Langs de kassen worden ook veel geiten en schapen gehouden, of deze een relevante verontreiniging zijn is niet bekend.
Tabel 2: Potentiële verontreinigingbronnen
Bron Rioolwaterzuiveringen Riooloverstort(en) Ongezuiverde lozingen
Aanwezig √
Regenwaterlozingen Afstromend wegwater
√
Vee op weilanden Uit- en afspoeling van mest Veeteeltbedrijven Agrarisch achterland Gebiedsvreemd water
? √ √ -
Waterbodem Recreatievaart Woonboten Zwemmers Huisdieren op strand
√ √ √
Watervogels Overige recreatie
√ √
1.5
Opmerkingen
Er liggen diverse kassencomplexen, tuinderswoningen en bedrijven rondom de plas. Deze lozen misschien nog huishoudelijk afvalwater doormiddel van sceptic tanks op het oppervlakte water. De Veilingroute. Het is goed mogelijk dat er bij intensieve regenval na een periode van droogte afspoeling plaatsvindt vanaf wegen en oevers. Geiten / schapen langs bedrijven Hondenpoep, vogelpoep Glastuinbouw Boezemwater kent variabele kwaliteit, afhankelijk van droogte of regenval
Niet toegestaan, maar zal incidenteel toch gebeuren Eenden, ganzen, aalscholvers, reigers Vissers, natuureducatie, wandelaars
Potentiële vermestingbronnen
In 2010 zijn er metingen uitgevoerd naar de interne en externe belasting van het systeem. Deze meetgegevens zullen gecombineerd worden met een waterbalans, waarna er een stoffenbalans kan worden opgesteld. Deze water en stoffenbalans geeft een goed beeld van de belastingen op het systeem en de mogelijke maatregelen die kunnen worden genomen om het systeem te verbeteren. Dit is gebaseerd op de theorie van het boek Van helder naar troebel...en weer terug (Jaarsma et al, 2005). Wanneer deze systeemanalyses gedaan zullen zijn is nog niet bekend, waarschijnlijk in 2013.
5
Figuur 6: Belasting door honden wordt zoveel mogelijk voorkomen Figuur 7: Waarschijnlijk geen significante bron, wel populair tijdverdrijf: vissen
1.6
Zwemprof
De dimensies van de zwemplas en de in hoofdstuk 5 ingeschatte omvang van potentiële bronnen zijn ingevoerd in het spreadsheetmodel ZWEMPROF. Dit leidt tot het volgende resultaat: Tabel 3: Resultaten zwemprofanalyse (HHDelfland, 2007)
Uit de uitvoerresultaten van ZWEMPROF (figuur 11) blijkt dat vogels en met name honden een wezenlijke invloed kunnen uitoefenen op de zwemwaterkwaliteit. De hoge concentraties bacteriën in augustus 2006 kunnen het gevolg zijn van inspoeling van uitwerpselen van honden. Zwemmers zelf vormen ondanks aantallen van 500 personen op drukke dagen geen wezenlijke bijdrage aan de bacteriële verontreiniging. 1.7
Mogelijk conflicterende functies
Binnen Delfland is ruimte een schaars goed, er moet dan ook goed gezocht wordt naar meerdere gebruiksfuncties, dit multifunctioneel ruimtegebruik conflicteert in sommige gevallen met elkaar. Hengelaars - met name het visvoer en eventueel visbroed dat in de plas wordt uitgezet, of dat opweegt tegen de belasting vanuit het boezemstelsel valt te betwijfelen. Waterberging – er wordt water in de zwemplas watergeborgen uit het achterliggende glastuinbouwgebied en woongebied in de Vlietpolder. Hondenuitlaat gebied Boezemwater
6
1.8
Historische waterkwaliteit
Het hoogheemraadschap controleert elke twee weken de waterkwaliteit van de Plas Prinsenbos. De resultaten hiervan worden beschreven in dit hoofdstuk. Tabel 4: Afgekondigde maatregelen door de provincie 2011 OW015-005
locatie Plas Prinsenbos
2012
gemeente
29-apr
2-mei her
9-mei
locatie
gemeente
24-apr
8-mei her
OW015-005
17-mei her
24-mei
27-mei her
1-jun
6-jun
10-jun
her
17-jun her
24-jun
Plas Prinsenbos
15-mei her
22-mei
29-mei her
5-jun
11-jun her
19-jun
26-jun her
1-jul
8-jul
0
0
10-jul her
17-jul
her
Naaldwijk/Westland
3-jul
15-jul
21-jul
her
5-aug
12-aug
her
24-jul her
31-jul
7-aug her
14-aug
19-aug her
2-sep
21-aug her
28-aug
9-sep
16-sep
4-sep her
11-sep
her
Naaldwijk/Westland
18-sep her 0
waarschuwing - blauwalg negatief advies - blauwalg zwemverbod - blauwalg waarschuwing - bacteriën Zowel bacteriën als blauwalg waarschuwing Zowel bacteriën als blauwalg negatief zwemadvies Zowel bacteriën als blauwalg zwemverbod Zwemmersjeuk waarschuwing/negatief
0 advies opgeheven nb Niet bemonsterd
Op basis van de meetgegevens worden er maatregelen getroffen door de provincie om zwemmers te beschermen tegen mogelijke risico’s voor de volksgezondheid. Deze zijn weergegeven in Tabel 4. Opvallend is dat er in 2011 één incident is geweest met betrekking tot de zwemwaterkwaliteit. In 2012 daarentegen is de plas langdurig gesloten geweest, aangezien er grote hoeveelheid toxische cyanobacteriën zijn waargenomen. De zwemwaterkwaliteitsparameters zijn hieronder weergegeven.
Escherichia coli in Plas Prinsenbos Escherichtia coli (n/dl)
14000 12000 10000
Escherichia coli (mwa/100ml) Norm (mwa/100ml)
8000 6000 4000 2000 0 21/4/2009
21/4/2010
21/4/2011
21/4/2012
Intestinale enterococcen (mwa/100ml)
Intestinale enterococcen in Plas Prinsenbos 4000 3000 2000
Intestinale enterococcen (mwa/100ml)
1000
Norm (mwa/100ml)
0 21/4/2009
21/4/2010
21/4/2011
21/4/2012
Figuur 8: Bacteriologische kwaliteit
Over het algemeen blijven de bacteriologische parameters (Escherichia coli en intestinale enterococcen) (Figuur 8) ruimschoots onder de norm. Er zijn alleen enkele incidenten, waarvan enkel zeer hoge concentraties laten zien. Gebleken is dat deze vlak na een hevige regenbui zijn gemeten. Er zijn geen riooloverstorten in de buurt. Wel zijn er langs de aanvoerwateren veel groenstroken, waarop veel honden worden uitgelaten. De verwachting is dat hondenfaeces door de regen in het water terecht komen. De invloed van watervogels wordt in 2012 onderzocht.
7
11 10 9 8 7 6
zuurgraad
Bovengrens
21/8/2012
21/6/2012
21/4/2012
21/2/2012
21/12/2011
21/8/2011
21/10/2011
21/6/2011
21/4/2011
21/2/2011
21/12/2010
21/10/2010
21/8/2010
21/6/2010
21/4/2010
21/2/2010
21/12/2009
21/10/2009
21/8/2009
21/6/2009
Ondergrens 21/4/2009
zuurgraad
Zuurgraad in Plas Prinsenbos
Figuur 9: Zuurgraad (pH) in Plas Prinsenbos
Op basis van de zuurgraad wordt er nooit een provinciale maatregel getroffen, ondanks dat deze vaak normoverschrijdend is. Wel geeft het een goede indicatie over de hoeveelheid algen (zowel groenalgen als cyanobacteriën). Algen zorgen door hun relatief hoge fotosynthetische activiteit voor een significante verhoging van de pH indien ze in een hoge dichtheid voorkomen. Als de pH hoger dan 9,0 wordt, dan is de kans om een algenbloei zeer groot. Dit komt ook overeen met visuele waarnemingen van beheerders en werknemers van het waterschap.
250 200 150 100 50 0 21/8/2012
21/7/2012
21/6/2012
21/5/2012
21/4/2012
21/3/2012
21/2/2012
21/1/2012
21/12/2011
21/11/2011
21/10/2011
21/9/2011
21/8/2011
21/7/2011
21/6/2011
21/5/2011
cyanochlorofyl-a (µg/l) 21/4/2011
cyanochlorofyl-a (µg/l)
Cyanochlorophyl in Plas Prinsenbos
Norm (µg/l)
Toxische blauwalgen (mm3/l)
Dichtheid toxische blauwalgen in Plas Prinsenbos 200
Microcystis (mm3/l)
150
Woronichinia (mm3/l)
100 50 0
Planktothrix (mm3/l) Aphanizomenon (mm3/l) Anabaena (mm3/l) Waarschuwing (mm3/l) Negatief Zwemadvies
Figuur 10: Cyanochlorophyl in Plas Prinsenbos
Sinds 2011 is het cyanochlorophyl-a gemeten (Figuur 10). Deze geeft de concentratie van cyanobacteriën aan. Indien deze boven een bepaalde norm komt wordt er aanvullend onderzoek gedaan naar de volumedichtheid van de toxische blauwalgen, aangezien niet alle cyanobacteriën per definitie giftig zijn. Opvallend om te zien is, dat ondanks de hoge pH in 2011, er toen nauwelijks cyanobacteriën zijn gemeten. Waarschijnlijk waren het in dat jaar grote dichtheden aan (relatief onschadelijke) groenalgen. In 2012 is deze dominantie overgenomen door cyanobacteriën. Bij nader onderzoek blijkt het om grote hoeveelheden Planktothrix te gaan. Een cyanobacteriestam die niet per definitie een drijflaag hoeft te vormen om al voor risicovolle situaties te zorgen.
8
1.9
Veldbezoek Plas Prinsenbos, 25 mei 2012
Het veldbezoek vond plaats op 25 mei 2012 door Joep de Koning en Anja Dijkstra (Hoogheemraadschap van Delfland). Plas Prinsenbos: 150-200 bezoekers tijdens veldbezoek om 15.00 u op vrijdagmiddag 25-52012. Weer: zonnig, 25°C, oostenwind, kracht 5. Al enkele dagen zonnig, warm tot zeer warm weer.
Er ligt een wat groene waas over het water. Op 22 mei, 2 dagen voor het veldbezoek vond er een overschrijding plaats van de norm voor het aantal blauwalgen. Op basis hiervan is een waarschuwing van kracht. Geen watervogels op het strand of in de zwemzone, als gevolg van de aanwezige badgasten. Tijdens veldbezoek alleen een meerkoet met jong waargenomen. In vergelijking met het vorige veldbezoek op 10 augustus 2006 is er niet veel veranderd. Wel is het nu voor honden, ook wanneer aangelijnd, verboden op de zonneweide, het strand en de zwemzone. Voor ruiters geldt tevens een verbod.
Voorziening Toiletten Douches Afvalbakken Ballenlijn Hondenverbod Ruiterverbod Watervogels
Aanwezig X ? X X X X X
Opmerkingen
2
9
1.10 Evaluatie en conclusies Het Westland is een zeer vol gebouwd gebied in Nederland. De ‘groene’ plekken worden dan ook druk bezocht. Het Prinsenbos is dan ook een populaire locatie om te recreëren. Mede door de aanwezigheid van een bezoekers- en educatiecentrum en een uitgebreide speeltuin is het een populaire locatie. Het strand wordt dan ook veelvuldig bezocht door mensen uit de buurt. Op mooie dagen zijn er dus al gauw enkele honderen bezoekers aanwezig. De plas kent de bacteriologische kwaliteitsklasse ‘slecht’, dit is veroorzaakt door een paar incidenten. Het is de vraag of deze in de toekomst voorkomen kunnen worden. Mede omdat de bronnen niet in de nabijheid van de plas gevonden kunnen worden. Door de hoge voedselrijkdom en troebelheid van Delflands boezemsysteem, met in het bijzonder de Westboezem, waarin de plas is gesitueerd is de kans op de ontwikkeling van algenbloeien zeer groot. Waren dit in het verleden meestal groenalgen, in 2012 waren het cyanobacteriën. Indien deze kop op steken, dan resulteert dit naar verwachting al heel gauw in een negatief zwemadvies of zelfs een zwemverbod. 1.11 Maatregelen en aanbevelingen In het zwemwaterprofiel van 2007 (HHDelfland, 2007) zijn drie maatregelen benoemt om de waterkwaliteit te verbeteren: Het afsluiten van de boezem, terugbrengen medegebruikersfuncties, nader onderzoek blauwalgenproblematiek. De gemeente heeft het aantal medegebruikersfuncties terug gebracht, zo zijn paarden niet meer toegestaan en worden honden in de buurt van de zwemlocatie geweerd. Het is echter niet mogelijk, mede door het gebrek aan andere opties, om honden helemaal te verbieden. In 2013 zullen er door het onderzoek water-/stoffenbalansen worden opgesteld van de plas. Hiermee kan de problematiek omtrent blauwalgen goed in beeld worden gebracht en kunnen er verschillende maatregelen worden doorgerekend. Hierbij kan worden gedacht aan het afsluiten van de boezem, afzanden van de waterbodem, lokaal ver(on)diepen of chemische bestrijding van blauwalgen. 1.12 Bibliografie Bureau Waardenburg. (2010). Factsheets meetnet beheersgebied Delfland 2008. HHDelfland. (2007). Zwemwaterprofiel Plas Prinsenbos. Jaarsma et al. (2005). Van helder naar troebel... en weer terug. STOWA.
10
