Inhoudsopgave 1. Inleiding ....................................................................................................................................................... 3 Doelgroep.......................................................................................................................................................3 Doelstelling.....................................................................................................................................................3
2. Relatie met de kerndoelen ......................................................................................................................... 4
3. Voorbereiding op school ........................................................................................................................... 6
4. De les op de tuin......................................................................................................................................... 6 Introductie leslokaal of overkapping (15 min): ...............................................................................................6 Opdrachten op de tuin (45 min) .....................................................................................................................7 Verwerking en afsluiting (30 min) ..................................................................................................................7
5. Verwerking op school ................................................................................................................................ 8 Boontje in de klas...........................................................................................................................................8 Proefdiploma (bijlage 1) .................................................................................................................................8 Groenteslinger (bijlage 2)...............................................................................................................................8 Froetel-memorie (bijlage 3)............................................................................................................................8
Bijlage 1
Proefdiploma.............................................................................................................................. 9
Bijlage 2
Kleurplaten ............................................................................................................................... 11
Bijlage 3
Froetelmemorie.......................................................................................................................... 16
Froeteltuin; Konijn en de verdwenen wortels
Handleiding voor de leerkracht
September 2015
2
1. Inleiding Deze les is ontwikkeld door de Gemeente Rotterdam, Sport en Cultuur. De les is tot stand gekomen in nauwe samenwerking tussen Lekker Fit! Kleuters en Natuur- en Milieueducatie (NME) en is gebaseerd op De Wereld van de Groentefroetels*. Samen nemen wij de kleuters mee op een groen(t)e ontdekkingsreis daar waar gezonde voeding begint…de moestuin. Kom ook proeven, ruiken, voelen, spelen en ontdekken met Konijn tijdens de les Konijn en de Verdwenen Wortels. Doelgroep Deze les is bedoeld voor groep 1 & 2 van de Rotterdamse (Lekker Fit!) basisscholen. Doelstelling Deze les heeft tot doel dat kleuters… -
… op een speelse manier kennis maken met de natuurlijke groei en bloeiwijze van groenten.
-
… door middel van het stimuleren van alle zintuigen groenten en kruiden op een positieve manier beleven en ontdekken.
-
… meer ervaring opdoen met het proeven van verschillende groenten.
Aan het einde van de les hebben de kleuters…: -
…kennis gemaakt met de schooltuin.
-
…verschillende groenten en kruiden ontdekt.
-
…ervaren hoe verschillende groenten en kruiden buiten groeien.
-
…ontdekt dat voor deze planten gezorgd moet worden.
-
…minstens 3 soorten groenten en/of kruiden aangeboden gekregen om te proeven.
-
…minstens 5 soorten groenten en/of kruiden geroken en gevoeld.
* De Wereld van de Groentefroetels is ontwikkeld aan de Radboud Universiteit Nijmegen met behulp van een Y MeerWaarde Plus subsidie van Nederlandse Organisatie voor Wetenschappelijk Onderzoek (NWO). De Wereld van de Groentefroetels is een hulpmiddel om het eten van groente en fruit onder peuters en kleuters te stimuleren. Voor meer informatie zie: http://www.groentefroetels.com/
Froeteltuin; Konijn en de verdwenen wortels
Handleiding voor de leerkracht
September 2015
3
2. Relatie met de kerndoelen Hieronder volgen de kerndoelen waarop de les ‘Konijn en de verdwenen wortels’ van toepassing is. Tevens is er een opsomming gemaakt van de leerlijn voor kleuters die binnen het specifieke kerndoel van toepassing is. De leerlijn beschrijft wat de leerlingen in iedere jaargroep zouden moeten leren met betrekking tot dat specifieke kerndoel. Voor de elementen in de leerlijn die relevant zijn voor de Froeteltuinles, wordt een
toegevoegd.
Leergebied:
Oriëntatie op jezelf en de wereld
Domein:
Mens en samenleving
Kerndoel:
34
Omschrijving:
De leerlingen leren zorg te dragen voor de lichamelijke en psychische gezondheid van henzelf en anderen.
Wat doen de kleuters m.b.t. de leerlijn? •
De kinderen zijn ontdekkend bezig met hun lijf met behulp van onder andere spiegels en vergrootglazen.
•
Ze verkennen verschillen en overeenkomsten tussen zichzelf en andere kinderen. Ze ontdekken dat iedereen uniek is. (zie het doorkijkje).
•
De kinderen oefenen in de praktijk en/of in verbeelde praktijksituaties de hygiënische verzorging van hun lichaam en een gezond wc-gebruik.
•
Ze ontdekken dat ontbijt, pauzehap en lunch belangrijk zijn om je fit te voelen.
•
De kinderen bereiden zich spelenderwijs voor op het bezoek aan de jeugd- of huisarts.
•
Ze wisselen ervaringen uit over het ziekenhuis en spelen gevoelens daarover uit.
•
De kinderen leren hun gevoelens, wensen en opvattingen onder woorden te brengen.
•
Ze ervaren dat conflicten kunnen ontstaan door tegenstrijdige belangen.
•
Ze doen ervaring op met het oplossen van eenvoudige conflicten.
•
De kinderen ontdekken bij spelactiviteiten dat mensen van elkaar afhankelijk zijn en elkaar nodig hebben.
Leergebied:
Oriëntatie op jezelf en de wereld
Domein:
Mens en samenleving
Kerndoel:
39
Omschrijving:
De leerlingen leren met zorg om te gaan met het milieu.
Froeteltuin; Konijn en de verdwenen wortels
Handleiding voor de leerkracht
September 2015
4
Wat doen de kleuters m.b.t. de leerlijn? •
De kinderen maken een boswandeling en gebruiken bewust hun zintuigen: ze kijken, ruiken, voelen en luisteren.
•
Ze denken na waarover ze zich het meest verwonderen.
•
Ze vertellen dat aan elkaar en geven daarvoor tevens argumenten.
•
Ze verzorgen de planten en voorwerpen in hun klas. Leergebied:
Oriëntatie op jezelf en de wereld
Domein:
Natuur en techniek
Kerndoel:
40
Omschrijving:
De leerlingen leren in de eigen omgeving veel voorkomende planten en dieren onderscheiden en benoemen en leren hoe ze functioneren in hun leefomgeving.
Wat doen de kleuters m.b.t. de leerlijn? •
De kinderen verzamelen in de herfst in park of bos bladeren van verschillende bomen en ordenen ze naar kleur en vorm.
•
Ze verwoorden de verschillen en overeenkomsten die ze waarnemen tussen de (bloem)bladeren, de geur van bloemen en de plaats waar ze groeien.
•
Ze werken in de schooltuin.
•
De kinderen verwoorden de verschillen en overeenkomsten tussen dieren: hun uiterlijk, leefplek, geluid en manier van voortbewegen.
•
Ze zoeken regenwormen en verzorgen enkele regenwormen in een glazen huis (wormarium) in de klas. Ze verwonderen zich over de bewegingen en het leven van de regenwormen.
•
Ze ontdekken dat kikkerdril verandert in kikkertjes. Ze verzorgen de kikkertjes in de klas en laten ze, als ze voldoende ontwikkeld zijn, vrij in de natuur.
•
Ze bezoeken een kinderboerderij en ervaren dat dieren verschillend worden verzorgd.
•
De kinderen ontwikkelen het inzicht dat zijzelf en jonge dieren volwassen worden en dat volwassen mensen en dieren jong zijn geweest.
•
Ze praten ter voorbereiding op bijvoorbeeld het paasontbijt over de oorsprong van wat ze bij hun ontbijt eten. Leergebied:
Oriëntatie op jezelf en de wereld
Domein:
Natuur en techniek
Kerndoel:
41
Omschrijving:
De leerlingen leren over de bouw van planten, dieren en mensen en over de vorm en functie van hun onderdelen.
Wat doen de kleuters m.b.t. de leerlijn? •
De kinderen gebruiken al hun zintuigen en worden zich zo bewust van het bestaan ervan en van wat ze ermee kunnen doen: zien, ruiken, voelen, horen, proeven.
Froeteltuin; Konijn en de verdwenen wortels
Handleiding voor de leerkracht
September 2015
5
•
Ze zoeken naar verschillen en overeenkomsten tussen zichzelf en klasgenoten door vergelijken en meten (ogen, haarkleur en lengte).
•
Ze doen zangspelletjes over lichaamsdelen (Hoofd, schouders, knie en teen).
•
Ze bekijken in de klas kamerplanten en nemen waar dat deze stengels, bladeren en vaak ook bloemen hebben. Ook de wortels komen aan bod, want de leraar haalt een plant uit de pot. Ze zien dat de verschillende onderdelen niet bij iedere plant dezelfde vorm hebben (vergelijken).
•
Ze zaaien zaad en volgen de ontkieming van het zaad en de groei van het plantje gedurende enige tijd.
3. Voorbereiding op school Voor kleutergroepen die het programma van Lekker Fit! Kleuters volgen op hun school kan ter voorbereiding gewerkt worden met de verhalen van De Groentefroetels (De verhalen van Konijn, Aap, Rups en Schildpad). Een week voor aanvang van de les kan dagelijks het verhaal van Konijn worden voorgelezen volgens de werkwijze die is beschreven bij de verhalen van de Groentefroetels. Het verhaal van Konijn komt terug tijdens de les.
Voor kleutergroepen die niet aan gesloten zijn bij Lekker Fit! Kleuters is een voorbereiding met het voorleesverhaal van Konijn niet mogelijk. Deze groepen zullen in de introductie van de les pas kennismaken met Konijn. Deze groepen hoeven geen specifieke voorbereiding te treffen.
4. De les op de tuin Introductie leslokaal of overkapping (15 min): - Verhaal met pop Konijn. - Ophalen van voorkennis. - Introduceren van het probleem; de verdwenen wortels.
De klas heeft op school het verhaal van Groentefroetel Konijn behandeld, of is daar mee bezig. Zie ook http://rotterdamlekkerfit.nl/projecten/lekker-fit-kleuters/voorlezen-envertellen voor de verhalen. Op de tuin wordt de klas ontvangen in een rustige ruimte in een kring (shelter of lokaal). Midden in de kring staat een tafeltje met wat stro. In het stro zit een konijn (pop, replica van konijn uit het verhaal Groentefroetels). In de kring zijn ook de voorleesplaten van Konijn aanwezig. De educatief medewerker introduceert het probleem; Konijn is verdrietig. Zijn wortels zijn op. Wortels groeien op de tuin, maar Konijn kan ze nergens vinden. Zijn de wortels verdwenen? De klas gaat helpen de wortels te vinden. Ondertussen wordt Konijn in het stro gelegd en valt in slaap.
Froeteltuin; Konijn en de verdwenen wortels
Handleiding voor de leerkracht
September 2015
6
Opdrachten op de tuin (45 min) - Instructie (5 min) - Uitvoeren (40 min)
De kleuters gaan een spel spelen. Tijdens het spelen ontdekken ze heel veel soorten groenten, kruiden en bloemen. Hopelijk ontdekken ze ook waar de wortels van Konijn zijn gebleven! Het spel gaat als volgt: •
In de kring ligt een grote dobbelsteen.
•
De dobbelsteen heeft 6 gekleurde vlakken.
•
De klas wordt in groepen opgedeeld. Ieder groepje rolt met de dobbelsteen.
•
De kleur die bovenop ligt komt overeen met een gekleurd kaartenbakje.
•
Rood gerold? Naar het rode kaartenbakje. Blauw gerold? Naar het blauwe kaartenbakje.
•
Bij het kaartenbakje treft het groepje 2 opdrachtkaarten. (kaart 1 en 2)
•
De groepjes beginnen zo mogelijk altijd met kaart 1 (tenzij kaart 1 bezet is door een ander groepje).
•
De kaart wordt uit het bakje gehaald. Voor sommige opdrachten is extra materiaal nodig. Dit materiaal is te vinden in mandjes naast het kaartenbakje.
•
Kaart en materialen worden meegenomen naar een rustig plekje. De kaart wordt voorgelezen door de begeleider.
•
Klaar met de kaart? Terug zetten in het juiste kaartenbakje.
•
Met de groep opnieuw de dobbelsteen rollen.
•
Rolt de groep weer dezelfde kleur? Dan lopen zij terug naar het kaartenbakje en kiezen de tweede kaart.
Verwerking en afsluiting (30 min) De kleuters verzamelen zich bij de werktafels (overkapping of lokaal). Konijn ligt te slapen. Samen maken de kleuters Konijn wakker en vertellen aan konijn dat de wortels niet verdwenen waren, maar dat wortels in de grond groeien. Konijn had ze gewoon niet gezien! Konijn vindt wortels lekker, van wortels wordt hij fit en sterk. De kleuters vertellen wat ze nog meer aan groenten hebben ontdekt. Als Konijn de wortels volgende keer weer kwijt is, dan groeit er nog veel meer lekkers op de tuin. Samen maken ze kleine blokjes van de groenten (speciale botte messen voor de kleuters). De kleuters mogen de groenten proeven en opeten. Wat over is, kan mee naar school voor een gezond pauzehapje.
Aan het einde van de les bedankt Konijn de kleuters voor hun hulp. Konijn is blij dat hij weer lekker wortels kan eten! Konijn hoopt dat de kleuters vanavond extra veel groenten eten thuis zodat ze net zo fit en sterk worden als hij! Froeteltuin; Konijn en de verdwenen wortels
Handleiding voor de leerkracht
September 2015
7
5. Verwerking op school Boontje in de klas De klas krijgt het kweekbakje mee met de boontjes die tijdens de les zijn gezaaid. In de klas worden de boontjes in het raamkozijn gezet en vochtig gehouden. De kleuters zien dat er na een tijdje een klein plantje groeit uit de boon. Proefdiploma (bijlage 1) De kleuters krijgen een proefdiploma. Dat is iets om trots op te zijn! Op dit proefdiploma kunnen zij aankruisen wat ze allemaal hebben geproefd. De lekkerste groente mogen ze op het diploma tekenen. Het diploma gaat mee naar huis, zodat de ouders kunnen zien wat de kleuters hebben gedaan en hoe ze de groenten vonden. Het diploma kan thuis in de keuken of bij de eettafel gehangen worden. Groenteslinger (bijlage 2) Met behulp van de kleurplaten kunnen de kinderen een kleurige groenteslinger maken ter decoratie in de klas. Herkennen de kinderen deze groenten nog? Welke vonden ze het mooist van kleur? Welke groenten hebben ze geproefd? Froetel-memorie (bijlage 3) Met behulp van de plaatjes in de bijlage kan een memoriespel worden gespeeld. De kinderen draaien steeds 2 kaartjes om. Bij twee gelijke mag het kind de kaartjes pakken en opnieuw draaien. Bij twee ongelijke kaartjes gaat de beurt naar een ander kind.
Froeteltuin; Konijn en de verdwenen wortels
Handleiding voor de leerkracht
September 2015
8
Bijlage 1 Proefdiploma
Froeteltuin; Konijn en de verdwenen wortels
Handleiding voor de leerkracht
September 2015
9
Proefdiploma Vandaag was ik op de schooltuin. Ik heb daar allerlei groente gezien en geproefd! Soort groente
Deze heb ik geproefd
Deze vond ik het allerlekkerst!
(aankruisen)
(tekenen)
Hoera! Ik ben een
SUPER GROENTENPROEVER! Naam: ___________________________ ___________________________ Naam: Froeteltuin; Konijn en de verdwenen wortels Handleiding voor de leerkracht
September 2015
10
Bijlage 2
Kleurplaten
Froeteltuin; Konijn en de verdwenen wortels
Handleiding voor de leerkracht
September 2015
11
Froeteltuin; Konijn en de verdwenen wortels
Handleiding voor de leerkracht
September 2015
12
Froeteltuin; Konijn en de verdwenen wortels
Handleiding voor de leerkracht
September 2015
13
Froeteltuin; Konijn en de verdwenen wortels
Handleiding voor de leerkracht
September 2015
14
Bijlage 3
Froetel-memorie
Froeteltuin; Konijn en de verdwenen wortels
Handleiding voor de leerkracht
September 2015
15
Bijlage 3
Froetelmemorie
Froeteltuin; Konijn en de verdwenen wortels
Handleiding voor de leerkracht
September 2015
16
Froeteltuin; Konijn en de verdwenen wortels
Handleiding voor de leerkracht
September 2015
17
Froeteltuin; Konijn en de verdwenen wortels
Handleiding voor de leerkracht
September 2015
18
Froeteltuin; Konijn en de verdwenen wortels
Handleiding voor de leerkracht
September 2015
19
