1 Het is niet meer zoals vroeger... maar wat brengt morgen?... 3

Inhoudsopgave 1 Het is niet meer zoals vroeger . . . maar wat brengt morgen? . . .

3

1.1

4 (of 5) dimensies . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

3

1.2

Verschillende actoren . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

4

1.3

Geef het wat tijd.

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

6

1.4

De tijd van toen. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

6

1.5.1

Manipulatie? . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Oh Oh . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1.5.2 Dirk doet Darwin . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

8 8 8

Hoe zin geven aan je seksualiteit? . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

9

1.5

1.6

2 Op je eentje . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 10 2.1 2.2

Masturbatie . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 2.1.1 Door de jaren heen. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

10 10

Alleen zijn, eenzaamheid en vereenzaming Alleen-zijn . . . . . . . . . . . . . . 2.2.2 Eenzaamheid . . . . . . . . . . . . 2.2.3 Vereenzaming . . . . . . . . . . . .

. . . . .

12 12 13 14 14

Leven zonder Liefde: 30 en nog altijd maagd . . . . . . . . . . . . . . . . . . 2.3.1 Alleen wonen: cijfermateriaal . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

15 19

2.2.1

2.2.4

2.3

. . . .

. . . .

. . . .

. . . .

. . . .

. . . .

. . . .

. . . .

Mogelijke ‘maatschappelijke oorzaken’ van eenzaamheid

. . . .

. . . . .

. . . . .

. . . . .

. . . . .

. . . . .

. . . . .

. . . . .

. . . . .

3 Van ik naar de ander . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 25 3.1

Mooie verhaaltjes . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 3.1.1 Prediker . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 3.1.2 “De androgyne mythe” van Plato” . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

25 25 25

3.2

Alleen versus hechting . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

26

4 1 + 1 = 1 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 30 4.1

Cirkels van verbondenheid . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 4.1.1 Kameraadschap - vriendschap . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 4.1.2 Verliefdheid en liefde . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

30 31 32

4.2

Tijd om te verbinden . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 4.2.1 Verbinding . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 4.2.2 Verkenning . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

35 36 36

Cursus godsdienst – K. Wybo

1

Inhoudsopgave

4.2.3

Evaluatie . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

4.2.4

Intimiteit opbouwen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

4.2.5

Toewijding . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

4.3

Liefde voor hetzelfde geslacht: homoseksualiteit 4.3.1 Niet oordelen vanuit vooroordelen . . . . . 4.3.2 Kiezen om te zijn wie je bent . . . . . . . 4.3.3 Hoe vrijen holebi’s? . . . . . . . . . . . .

. . . .

. . . .

. . . .

. . . .

. . . .

. . . .

. . . .

. . . .

. . . .

. . . .

38 38 38 41

4.4

Ruzie maken is een kunst : . . . . . . . . . . . . . . . . . . 4.4.1 Slinkse technieken . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 4.4.2 Wat zijn de voor- en nadelen van deze bedekte wapens? . 4.4.3 Manieren van reageren . . . . . . . . . . . . . . . . . 4.4.4 Open technieken . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

. . . . .

. . . . .

. . . . .

. . . . .

. . . . .

. . . . .

. . . . .

. . . . .

. . . . .

43 43 48 48 48

4.5

Zinvol seksueel leven 4.5.1 Vrijen . . . . . 4.5.2 Niet te snel . . 4.5.3 Verschillen . .

. . . . .

. . . . .

. . . . .

. . . . .

. . . . .

. . . . .

. . . . .

. . . . .

. . . . .

. . . .

. . . .

. . . .

. . . .

. . . . .

. . . . .

. . . . .

. . . . .

. . . . .

. . . . .

. . . . .

. . . . .

. . . . .

. . . . .

. . . . .

. . . . .

. . . . .

. . . . .

. . . . .

. . . . .

. . . . .

. . . . .

49 49 50 50 50

4.6

Lied der liederen . . . . . . . . . . . . . . . 4.6.1 Het Hooglied van Salomo . . . . . . . 4.6.2 Het hooglied van de liefde . . . . . . . 4.6.3 Kerkelijke vertaling van het hooglied. .

. . . .

. . . .

. . . .

. . . .

. . . .

. . . .

. . . .

. . . .

. . . .

. . . .

. . . .

. . . .

. . . .

. . . .

. . . .

. . . .

. . . .

. . . .

51 51 54 54

4.7

Genezen van geweld . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 4.7.1 Vlaamse seksuologen starten campagne tegen ‘pornoficatie’ . . . . . . . . 4.7.2 Als mensen tot middelen worden om te genieten . . . . . . . . . . . . . .

55 56 59


. . . . .

. . . .

. . . . .

4.5.4

. . . . De eerste keer .

. . . .

37 37 37

2

Deel 1 1. Het is niet meer zoals vroeger . . . maar wat brengt morgen? Soms stel ik me de vraag: is liefde tussen 2 mensen vandaag nog mogelijk? Kan men nog spreken van ‘echt’ elkaar graag zien, een leven lang? Gelukkig heb ik jullie ;-) om in de discussie te treden. En dan wordt het antwoord snel duidelijk: ja ook vandaag bestaat de liefde . . . MAAR niet meer in dezelfde vorm als vroeger. Dingen veranderen nu eenmaal, maar wat en hoe en door wie. . . ? Een kleine verkenning van het ‘werkveld’ leert ons heel wat.

1.1. 4 (of 5) dimensies Seksualiteit kent 4 (of 5) dimensies die ‘gegeven’ zijn. Hoewel ze er zijn kun je ze wel negeren.

beeld/4dimensies.png

Seksualiteit wordt – ten onrechte – soms versmald tot het erotische, het lichamelijk verlangen naar de ander, het fysieke plezier en genot,. . . kortom de lustdimensie. Het is een primaire dimensie omdat ze gebonden is aan het menselijk lichaam: er zijn nu eenmaal ‘gevoeliger’ plekjes op het lichaam die leuk zijn en waar men als prikkel naar verlangt. Het is fout om te denken dat het enkel bij seksuele actieve mensen van tel is.

Er is ook de relationele dimensie van seksualiteit. Het samen op weg zijn met de ander niet alleen in momenten van verliefdheid maar ook in minder goede dagen. Relaties ontstaan en vergaan soms heel snel, andere blijven een leven lang duren. Naast de liefdesrelatie onderhouden we ook tal van andere relaties: familiaal, functioneel, vriendschappen, enz. Zoals we later


3

zullen zien is dit ook een primaire dimensie: mensen hebben nood aan contact met anderen, men ‘moet’ zich hechten aan anderen om mens te kunnen worden1 . Ook voortplanting (procreatieve dimensie) hoort erbij, een dimensie die bij jongeren vaak vergeten wordt omdat het nog niet echt in hun leefomgeving thuishoort of men het nog geen plaats in de seksualiteitsbeleving gegeven heeft. Wat ook geldt voor de institutionele dimensie waar het koppel-zijn door de samenleving in de vorm van huwelijk of samenwonen erkend wordt. Zingeving is de nooit aflatende poging om seksualiteit menselijk (tegenovergesteld van dierlijk) te maken, het in cultuur te brengen. Of nog anders: mensen brengen een bepaalde zinvolle of zingevende orde aan in seksualiteit. Men probeert de soms overwoekerende gevoelens en gedachten die seksualiteit oproept te plaatsen in het persoonlijke en sociale leven. Als de ordening juist aanvoelt dan kan men hierin geluk vinden. Mensen ervaren hun leven als meer zinvol, of om het – kort door de bocht – anders uit te drukken: mensen voelen zich in hun seksualiteit gelukkig. Vraag is natuurlijk hoe deze dimensies zich verhouden tot elkaar: is relatie belangrijker dan erotiek? Is lust enkel voor de voortplanting? Moet men wachten met geslachtsgemeenschap tot na het huwelijk? Kan lust zonder relatie? Kan voortplanting zonder samenwonen? . . . Het zijn niet enkel individuele vragen maar ook problemen voor de maatschappij.

1.2. Verschillende actoren ´ Seksualiteit werd in onze samenleving teruggedrongen naar de prive-sfeer. Je maakt als individu zelf je keuzes rond relatie, lust, samenwonen en kinderen. Een ander hoeft zich daar niet mee te bemoeien, is de hedendaagse opvatting. Is dit ook zo? Wie beslist er over individuele of algemeen menselijke seksualiteit? Wie geeft inhoud en vorm? Is dit het individu? Of ook de ouders, de vrienden, de samenleving? Vink aan wie er mag meebeslissen. Twijfel je: vul dan procenten in om de verhoudingen aan te duiden: mag een bepaalde partner bijv. 10 procent meebeslissen of is dit meer/minder?

1

zie dossier hechting


4

Deel 1

1.2. Verschillende actoren

individu

partner

ouders

vrienden

samenleving

LUST RELATIE INSTITUUT PROCREATIE

Je hebt deze tabel als jongere van het begin van de eenentwintigste eeuw ingevuld. Hoogstwaarschijnlijk heb je voor de kolom van het individu alles positief ingevuld. Naarmate je de tabel naar rechts invult, vervallen de rechten voor ouders, vrienden en samenleving. Of kort uitgedrukt: je bent ervan overtuigd dat jij alleen volledig zelfstandig vorm en inhoud geeft aan je seksualiteit. De mythe van het zelf keuzes maken, moet opnieuw worden bevraagd. Zoals we gezien hebben in het thema ethiek leven wij als individu met de idee dat we heel zelfstandig en zonder inmenging van anderen (tenzij we het toestaan) ons eigen leven leiden. Mark Elchardus noemde dit echter een vals bewustzijn, we zijn subjectief individualistisch. Zijn sociologisch onderzoek laat echter duidelijk zien dat we juist heel veel bewogen worden door collectieve identiteitsmarkers. Ook op het vlak van seksualiteit is zo. Mensen denken dat ze alles zelf bepalen terwijl er heel veel vanuit je opvoeding, door vrienden en de samenleving wordt meegegeven, getolereerd of juist scherp bestraft. Vul deze tabel opnieuw in maar nu ben je: • je pa of ma • je opa/oma 40 jaar terug. • iemand van een niet-Europese nationaliteit • een rechter • ... En eigenlijk kun je nog een stap verder: je beslist niet enkel voor jezelf maar voor: een persoon met een mentale leeftijd van 8 jaar, voor een 14-jarige, . . . Zoals we verder zullen zien is er nog een andere speler die ons denken met betrekking tot seksualiteit sterk zal be¨ınvloeden: economie en media.


5

Deel 1

1.2. Verschillende actoren

1.3. Geef het wat tijd. Dat tijd en evolutie op zowel menselijk als maatschappelijk niveau heel indringend meespelen, is een evidentie. Zo gaan we anders om met seksualiteit als het over kinderen gaat dan als het over volwassenen gaat. Wie mag/kan/wil wat op welke leeftijd? 0-6 jaar

6-12 jaar

12-16 jaar

16-21 jaar

21+

LUST RELATIE INSTITUUT PROCREATIE

1.4. De tijd van toen. . . De vijf dimensies van seksualiteit golden vroeger als een onlosmakelijk geheel en dit werd als zinvol ervaren. Je leert iemand kennen, een relatie ontstaat. Beiden weten dat als de relatie verder wordt gezet, deze zal eindigen in een huwelijk waarbinnen seks kan plaatsvinden en kinderen de volgende logische stap zijn. Dit was het ‘klassieke model’ tot 50 jaar terug in de westerse wereld. Zoals je merkt is er individuele vrijheid om je partner te kiezen maar ouders/maatschappij hebben zo ook hun opinies: lust hoort thuis binnen het instituut vanaf volwassen leeftijd. Het had zo zijn voordelen maar de groeiende individuele vrijheid wilde meer: men eiste meer vrijheid op elk vlak, geen betutteling meer. En de tijd was er langzaam rijp voor: niet enkel in de hoofden van mensen maar ook technisch en sociaal-economisch. In eerste instantie werd vooral door de opkomst van ‘de pil’ midden jaren 60 en een democratisering en secularisering van de samenleving, de band met de voortplanting doorgeknipt. Seksualiteit en kinderen krijgen was geen synoniem meer. Dit gaf als groot voordeel dat een koppel nu eens gerust seks kan hebben zonder dat je daarom bevreesd moet zijn om kinderen te krijgen. Seks kan ook zinvol zijn zonder gerichtheid op kinderen. Het werd door anderen (met op de voorgrond de katholieke kerk) echter ook als negatief bestempeld: ‘Lust ja, kindervreugde nee’ was (is) hun reactie. Mensen zouden niet meer openstaan voor kinderen. Het zou bovendien de oorzaak vormen voor een daling van de geboortes en het zou mensen de gelegenheid geven om ongehuwd toch seks te hebben. De meeste westerlingen trekken zich van deze negatieve kritiek niets aan. De voortplanting is (misschien ¨ gelukkig) niet meer oncontroleerbaar. Anticonceptie is een efficiente manier om kinderen te


6

Deel 1

1.3. Geef het wat tijd.

plannen. Anderzijds is er ook een mentaliteitswijziging in het krijgen van kinderen. Kinderen ‘krijgen’, ervaart men als uitdrukking heel ouderwets. Het verwijst naar een situatie waar jij niet de baas bent over eigen buik. Vandaag plan je je kinderen, je neemt ze erbij als jij dat wenst. Geen ongewenste ‘cadeautjes’, die kan je immers vermijden. En als je geen kinderen wenst? Er kwam in de jaren 80 een tweede kink in de kabel. Na de voortplanting werd ook het huwelijk losgekoppeld. Mensen die van elkaar houden hebben geen wettelijke verbintenis of kerk nodig om hun liefde te kunnen uitbouwen. Samenwonen is in, huwelijk is out(d?). Langebeeld/4dimensies-los.png termijndenken in een relatie kan zolang het tussen de twee partners goed botert. Als het verkeerd loopt dan gaat ieder weer zijn eigen weg. Geen moeilijkheden meer met een omslachtige echtscheidingsprocedures en betwisting om het hoederecht. Toch vertelt deze theorie niet veel over de emotionele schade na iedere scheiding, zij het nu ‘wettelijk’ of ‘concubinaat’. Toch droomt de overgrote meerderheid van de West-Europeanen van een stabiele relatie met toekomstperspectief. De gedroomde stabiliteit in het leven komt echter jaar na jaar later in het leven. Een vaste relatie komt er nu gemiddeld pas op 25 jaar. Ondertussen bleef de ontwikkeling niet stilstaan. Vanaf 2000 was de ontkoppeling van seks en een liefdevolle relatie aan de beurt. Seks zonder liefde moet kunnen. Geest en lichaam zijn toch twee aparte zaken? Zo wint de overtuiging dat er de nodige ruimte in een relatie moet kunnen bestaan om nog verder te kunnen experimenteren met andere partners. Het wil immers niet zeggen omdat je je geestelijk verbonden voelt met iemand dat je daarom ook dat lichaam erbij moet nemen. En zingeving? Dat is volgens hedendaagse tendensen teruggedrongen tot de prive´ -sfeer. Een door de samenleving gedragen evidentie is er niet meer. Vandaag de dag moet iedereen er zelf voor zorgen dat zijn/haar seksualiteit als zinvol wordt ervaren. Het indvidu heeft alle vrijheid om zijn/haar seksualiteit en relaties op korte en lange termijn uit te bouwen. En dat zie je ook in de praktijk gebeuren: het gezin als norm en waarde is volledig verdwenen.


7

Deel 1

1.4. De tijd van toen. . .

1.5. Manipulatie? Her en der vind je in onze samenleving ‘vermomde’ opiniemakers. Onder het mom van een leuk programma of wetenschappelijke onfeilbaarheid geeft men –bewust of onbewust– een visie mee over hoe de 4 dimensies zich dienen te verhouden. We geven u slechts twee voorbeelden.

1.5.1. Oh Oh

beeld/cherso.png

De formule is eenvoudig : plaats 8 singles (man en vrouw) een aantal weken op een luxe-villa in Griekenland (in 2011 in Tirol) en men kijkt gewoon via (al dan niet verborgen) camera mee2 . Naast de discussies rond het dagdagelijkse functioneren van de groep zijn er ook de nodige parties waar meisjes worden op uitgenodigd en waar de jongens

willen ‘scoren’. Vond je het lekker pikant op Temptation Island (stopgezet in 2010), dan heb je Oh Oh Cherso nog niet gezien. Er wordt zoals in TI geen koppel meer op de proef gesteld. Met oh oh Cherso zijn we een nieuw stadium begonnen: koppels zijn niet meer interessant, de band tussen een vaste relatie en seks is er niet meer. Wat telt is de single die zijn eigen seksualiteit uitbouwt zonder een vaste relatie. Het wordt ook heel duidelijk geformuleerd in de serie: “Ik ga me niet aan 1 iemand hechten. Dat sowieso niet. Als ik een leukere meid tegenkom, dan ga ik voor die andere meid.”

1.5.2. Dirk doet Darwin ‘Dirk doet Darwin’ is een monoloog door Dirk Draulans over de evolutieleer van Darwin en zijn invloeden ervan op onze hedendaagse leefwereld. Het is een leuke combinatie van wetenschappelijk inzichten en het toetsen ervan aan BV’s als Jean-Luc Dehaene of Fabiola. Het is een poging om de evolutietheorie op een toegankelijke manier uit te leggen en duidelijk te maken dat die veel verder gaat dan ‘survival of the fittest’, natuurlijke selectie of adaptaties.

2

Er zijn al afleveringen gepland voor 2011 en 2012


8

Deel 1

1.5. Manipulatie?

Als het onderwerp gaat over seksualiteit dan ligt bij Draulans de klemtoon op het verwekken van een nageslacht. De natuur heeft ons en andere diersoorten nu eenmaal zo laten evolueren dat de beeld/dirkdoetdarwin.png slaagkansen op procreatie optimaal worden ingezet in de strijd tussen en onder de seksen, in de strijd om als soort te overleven. Mannen beconcurreren elkaar biologisch (de lengte van de penis, het aantal zaadcellen, de brute spierkracht, enz.) maar ook sociaal (vrouwen vallen nu eenmaal voor de status van de man) maar ook vrouwen selecteren actief de vader van hun kinderen door hun verleidingsmaneuvers te optimaliseren. De andere dimensies van seksualiteit zijn ‘toevoegingen’. Zo is het vrouwelijk orgasme te herleiden tot een middel in de selectiestrijd, verhouding teelballen / penis staat in verband tot de sociale ordening bij de mensen, verliefdheid en relaties worden in tijd geijkt aan de beginnende zelfstandigheid van de verwekte kinderen, . . . Evolutiebiologen hebben het dan ook heel moeilijk met een recente ontwikkeling waar mensen bewust kiezen om GEEN kinderen te verwekken. Hoe is dit in godsnaam mogelijk? Draulans doet het verhaal van de menselijke zoo waarbij dat procreatie nu eenmaal de bepalende factor is. Zie Draulans aan het woord op

http://video.canvas.be/dirk-doet-darwin

1.6. Hoe zin geven aan je seksualiteit? De vijf dimensies van seksualiteit worden niet meer als een totaalpakket aangeboden door de samenleving. Integendeel elk individu moet zelf zijn seksueel pakket samenstellen zoals hij/zij het zelf aanvoelt. Ben je gewonnen voor het klassieke gezin: goed dat is jouw idee. Heb je het meer voor een celibataire levensstaat met af en toe los/vaste seksuele contacten: dat is jouw opinie. Zeggen dat het beter is om seks te hebben binnen een relatie dan erbuiten is sociaal ongepast. Zingeving is hyperindividueel geworden in naam van . . . Een gevolg hiervan is de vraag of we dus uberhaupt nog seksualiteit ter sprake kunnen ¨ brengen op school of zijn we gedwongen om dit over te laten aan het individu? We doen een poging een dialoog op gang te brengen waarbij we een vorm van ‘evolutie’ of groei presenteren. Startpunt is het individu van waaruit heel veel kan bloeien, of juist niet.


9

Deel 1

1.6. Hoe zin geven aan je seksualiteit?

Deel 2

2. Op je eentje Ik werd opnieuw geboren toen mijn ziel en mijn lichaam elkaar liefkregen en een huwelijk aangingen. (Kahlil Gibran)

2.1. Masturbatie Masturbatie wordt vaak gezien als ‘seks met jezelf. Afhankelijk van je levensbeschouwelijk achtergrond en sociale en relationele integratie kun je dit als positief, neutraal dan wel verwerpelijk zien.

2.1.1. Door de jaren heen. A. Tot de jaren 50 Vanuit de geschiedenis dragen we een negatieve visie met ons mee. Reeds in de middeleeuwen werd er door de christenen de nadruk gelegd op onthouding van het ‘verspillen van het zaad’ bij mannen en werd een verband met hekserij gelegd bij vrouwen. Zelfs de verlichte geesten van de 18 eeuw spraken zich negatief uit over masturbatie. De bekende verlichte filosoof J.J. Rousseau over masturbatie : “Waakt met zorg over de jongeling, zodat hij zich kan hoeden en beveiligen tegen al de rest. Maar het is aan u hem te beveiligen tegen hemzelf. Laat hem nooit alleen, noch overdag noch ’s nachts. Slaap tenminste in zijn kamer. Zie toe dat hij gaat slapen door slaap overmand en dat hij opstaat vanaf het ogenblik dat hij wakker wordt. Als hij eenmaal de gevaarlijke kwaal kent, is hij verloren. Van dan af zal hij steeds een opgejaagd lichaam en hart hebben. Tot in het graf zal hij de treurige gevolgen van deze gewoonte meedragen.”


10

In het 19e-eeuwse Europa werd ook niet zo mild geoordeeld over masturbatie (onanie): om ervoor te zorgen dat jongeren zich zouden onthouden van zelfbevrediging werd gezegd dat je door “onanie” jezelf besmette. Je zou rugbeeld/mastu.pdf genmergtering kunnen krijgen, en het zou hersenvliesontsteking en krankzinnigheid kunnen veroorzaken. Bovendien vond men kleine kooitjes uit die fanatieke ouders om de geslachtsdelen van de jongen konden binden om te voorkomen dat ‘de ondeugd’ zich kon ontwikkelen. Maar dat was nog niet genoeg. Sommige kooitjes hadden aan de binnenkant stekels of vernuftige alarmapparaatjes, die ervoor zorgden dat elke erectie pijn deed of dat de ouders werden gewaarschuwd. En bij duizenden jonge meisjes die ervan werden verdacht zichzelf te bevredigen, werd de clitoris operatief verwijderd. Waar tot vijftig jaar geleden masturbatie een taboe-onderwerp was waar allerlei zonden mee werden verbonden dan zie je in onze hedendaagse samenleving iets totaal anders. Masturbatie wordt als volkomen normaal beschouwd, zo normaal zelf dat er niet wordt over gesproken. ;-) Toch voelen nog steeds heel wat mensen zich verveeld of onwennig als men het thema aanraakt, wellicht omdat het thema van masturbatie hen op hun intiem-persoonlijke seksuele lichaamsverhouding betrekt. Ook misschien doodgezwegen omdat er zoveel meer ‘zware’ thema’s zijn op seksueel vlak zoals vroegtijdige seksuele relaties, ongehuwd samenwonen, . . . die het thema naar de achtergrond verdringen.

B. Van ik naar de ander Vanaf de jaren zestig begint heel langzaam een andere visie op masturbatie ingang te vinden. Seksuologen zien masturbatie binnen de horizon van zelfontdekking, zelfwaardering en zelftederheid. De jongere gaat op tocht in zijn ‘lichamelijk landschap’ en maakt het zich eigen. Masturbatie als springplank naar volwassenheid, althans als de jonge mens er zich niet in verschanst en installeert en zo de groei naar volwassenheid onmogelijk maakt. Anderen zien het eerder ‘geestelijk’: masturbatie als de overstap van het imaginaire (kinderlijke) naar de volwassen realiteit. Vele jongeren fantaseren tijdens het masturberen. In het begin is de imaginaire seksuele partner gezichtsloos aanwezig, maar geleidelijk wordt het een welbepaalde ander. In de latere jeugd blijft de masturbatie vaak aanhouden, maar wordt er gefantaseerd dat men samen is met een jongen/meisje op wie men verliefd is. Het ¨ beeld, tot de fantasie (en geleidelijk ook de fantasiebeeld wordt dan steeds meer een reeel masturbatie) overbodig wordt door de groei van een relatie in de realiteit. De mogelijkheid bestaat natuurlijk ook dat men masturbatie als een soort gewoonte in zijn levenspatroon opneemt. En dat men zo tot een verkeerde integratie komt, die gemakkelijker


11

Deel 2

2.1. Masturbatie

2.2. Alleen zijn, eenzaamheid en vereenzaming

Deze benadering heeft wel als nadeel dat men gemakkelijk kan denken dat masturbatie enkel een jongerenfenomeen is. Masturbatie zou dan enkel in de jongerenwereld thuishoren en eens volwassen (en gehuwd) moet men er vanaf stappen omdat men dit anders zou kunnen interpreteren als een regressie. Masturbatie mist namelijk haar doel: gerichtheid op de ander.

C. Anti-stress en ‘jezelf verwennen’ Vanaf de jaren 90 ziet men nogmaals een verandering optreden in Europa: seks met jezelf wordt meer en meer aanvaard zelfs al ben je de puberteit reeds lang voorbij en heb je een partner die je kan ‘helpen’. De theorie dat masturbatie een leerschool is voor een gezond seksueel leven binnen een relatie wordt meer en meer ondermijnd. De sociale veranderingen (groeiend aantal alleenstaanden) werken dit mee in de hand ;-). Masturbatie wordt nu meer gezien als een manier om jezelf eens goed te verwennen en/of om je te ontstressen na een drukke dag.

2.2. Alleen zijn, eenzaamheid en vereenzaming 2.2.1. Alleen-zijn

beeld/alleen.pdf


Alleen-zijn kan je gemakkelijk vaststellen: je bent immers niet samen met anderen. Alleen zijn duidt op het aantal personen, je bent de enige. Het volstaat dat er een andere aanwezig is om niet meer alleen te zijn, ook al heb je geen communicatie met die aanwezige. Alleen zijn kan soms een verademing zijn. Zo kan na een dag school het eens deugd doen om -eindelijk- alleen te zijn en te genieten van de stilte. Deze situatie kan echter maar deugddoend zijn als het een uitzonderingsgebeuren is en als het een eigen bewuste keuze is. Kiezen om alleen te zijn, heeft een totaal andere betekenis dan de gedwongenheid van het eenzaam zijn. Eenzaamheid ondergaat men immers.

12

Deel 2

tot vereenzaming dan tot een goede partnerverhouding leidt. Uiteindelijk gaat het om: laat ik de ander binnen in mijn (seksueel) leven of sluit ik mij op in mijn eigen fantasiewereldje.


Speelt zich ‘van binnen’ af. Ook al ben je omringd door velen, toch kan je je eenzaam voelen. Die eenzaamheid kan je bijvoorbeeld overvallen als je alleen voor een belangrijke beslissing staat, als je een tegenslag moet verwerken. Wat je voelt en denkt, kan je dan niet met anderen delen. Op zo’n momenten ervaar je sterk dat de mens een individu is die alleen staat. Eenzaamheid kan positief ervaren worden en tot eigen persoonsopbouw bijdragen. Nochtans kan eenzaamheid ook negatief ervaren worden als dit onvermogen om met anderen te delen pijnlijk ervaren wordt, zeker wanneer men daar niet zelf voor gekozen heeft. Men kan ook als alleenstaande houvast-biedende relaties opbouwen. Trouwens, ook een liefdesrelatie biedt niet vanzelf het gewenste houvast. Ook een gehuwde kan zich eenzaam voelen.

De eenzaamheid is als de regen. Zij komt vanuit de zee de avond tegen. Uit verre streken, vlak en afgelegen, stijgt zij naar de hemel, die haar steeds bezat; en uit de hemel valt zij op de stad. Ze valt op grijze uren zonder zegen als alle straten weer de nacht loslaten en als de lichamen, die niets verkregen, elkaar ontgoocheld, en bedroefd verlaten; en als de mensen, die elkaar maar haten, onder dezelfde dekens moeten dromen:dan spoelt de eenzaamheid naar de stromen... (Rainer Maria Rilke - Wie nu alleen is. Twintig liefdesgedichten, Uitgeverij Bert Bakker,1997)

Een mooi voorbeeld uit de literatuur van de wisselwerking tussen twee soorten eenzaamheid vinden we in het leven van Etty Hillesum. Zij is 27 jaar als zij met haar dagboekschrijven begint. Vanuit een zwaar en chaotisch gemoed en hulpeloosheid, schrijft ze over haar ‘grenzeloze gevoel van eenzaamheid’. Maar nadat ze deze eenzaamheid ten volle onder ogen heeft gezien, begint ze ook de positieve werking ervan te ervaren, en krijgt ze zelfs de moed deze eenzaamheid op te zoeken. “Ik ken twee soorten eenzaamheid. De ene maakt me doodongelukkig en geeft me een verloren en zwervend gevoel, de andere maakt me sterk en gelukkig. De eerste is er altijd wanneer ik geen enkel contact met m’n medemensen ¨ voel, Uberhaupt nergens contact mee voel, dan sta ik helemaal afgesneden van iedereen en van mezelf en begrijp de zin van dit leven niet en zie geen verband tussen de dingen en weet dan niet m’n plaats in dit leven. In die andere eenzaamheid voel ik me juist heel sterk en zeker, dan voel ik me verbonden met iedereen en alles en met God en weet dat ik het leven alleen aankan en niet


13

Deel 2

2.2.2. Eenzaamheid


2.2.3. Vereenzaming Eenzaamheid kan vereenzaming worden als de onmacht om gevoelens en ervaringen met een ander te delen, blijft duren. Dan mist men dat gevoel van ‘samen’, dat een verbondenheid tot stand brengt. Deze vereenzaming slijpt een diep spoor in de mens. Dan kan het gebeuren dat eet- en slaapgewoonten in de war raken, kan er verveling optreden, je mist een doel in het leven, . . .

2.2.4. Mogelijke ‘maatschappelijke oorzaken’ van eenzaamheid • Gezinnen worden kleiner Gezinnen worden gemiddeld steeds kleiner: gezinnen met enkele kinderen (kroostrijke gezinnen zijn zeldzaam), alleenstaanden, echtgescheidenen, alleenwonende jongeren en ouderen, kinderloze paren,. . . Hoe minder volk onder hetzelfde dak, hoe minder kans om iemand te ontmoeten, dit is een statistische realiteit. Velen moeten hun huis verlaten om iemand tegen te komen. Mensen ontmoeten wordt dan een ‘verplichte’ keuze: wanneer zoek je wie voor wat op? De evidente aanwezigheid van iemand ontbreekt te vaak. • Te weinig tijd . . . Velen voelen zich niet gezien, genegeerd. Maken we voldoende tijd voor elkaar of ‘hollen’ we van de ene activiteit naar de andere? Ons dagelijks leven is vaak zo’n druk gebeuren dat er weinig of geen tijd overblijft voor een babbel over het verdriet, de pijn, de behoeften van de andere. Bij depressie, zelfmoord, relatiebreuken horen we te vaak hetzelfde vanuit de omgeving: “We hadden het niet zien aankomen!” Observeren, horen en zien wat er bij de andere omgaat, betekenissen kunnen inschatten . . . het zijn voorwaarden om zorg en betrokkenheid te kunnen tonen. Dit vraagt tijd en bezinning. • Geen plaats voor verdriet en tegenslag Onze samenleving heeft enorm veel te bieden op het vlak van genieten, nieuwe uitdagingen opzoeken, kicks ervaren, . . . Onze welvaart is gemiddeld zo hoog dat weinigen ‘reden tot klagen hebben’. In welke mate mogen mensen met hun levensmoeilijkheden nog naar buiten komen, durven ze aandacht te vragen als er behoefte is aan een


14

Deel 2

` groot zinvan mensen afhankelijk ben. Dan voel ik mezelf ingeschakeld in e` en rijk geheel en voel dat ik nog veel krachten aan anderen ook kan geven. Die eerste soort eenzaamheid is de gevaarlijke. Daartegen moet ik stelling nemen.” (Hillesum: 87)

2.3. Leven zonder Liefde: 30 en nog altijd maagd

¨ luisterend oor? Vele gesprekken gaan over (materiele) uiterlijkheden die goed lopen, maar er is vaak onvoldoende ruimte om de onaangename kanten van het leven aan de oppervlakte te laten komen.

We bekijken gebeurtenissen vanuit ons eigen perspectief. We toetsen de feiten aan eigen normen, waarden, ervaringen. Het verschillend reageren van anderen wordt vaak als vreemd en bedreigend ervaren. Het geeft aanleiding tot waardeoordelen en kritiek. Zodoende hebben diegenen die niet passen binnen het gemiddelde patroon, het moeilijker om aanvaard te worden en deel te nemen aan het sociale gebeuren. Denken we aan migranten, mensen met een langdurig rouwproces, holebi’s, landurig ¨ zieken, psychiatrische patienten, . . . Fenomenen als pesten, uitstoting uit de groep, isolement,. . . zijn meestal het gevolg van intolerantie. Kennis over de leefcultuur van derden vergroot de acceptatie en het inlevingsvermogen. Hierdoor leren we beter omgaan met het anders zijn van anderen waardoor contacten en ontmoetingen meer mogelijk worden. • Was het vroeger allemaal beter? Sommigen romantiseren de tijd van vroeger. Het gezin en het familiale leven was intenser, de betrokkenheid in de buurt was groter, de solidariteit onder de mensen was voelbaarder. Feit was dat mensen meestal meer tijd samen waren. De vanzelfsprekende loyaliteit zorgde voor langdurige relaties en onderlinge bijstand. Maar was er toen minder eenzaamheid als nu? Hoe zat het met de tolerantie? Hoeveel werd er niet gezwegen en verzwegen? Hoe stond het met verbondenheid? Natuurlijk mogen we ook niet zomaar het verleden veroordelen: want inzet voor elkaar verliep toen vanuit even goede bedoelingen als vandaag. Maar het heeft ook geen zin mee te roepen met de negativiteit die bij sommigen heerst over de huidige situatie. Zeker is dat het vroeger anders was,

2.3. Leven zonder Liefde: 30 en nog altijd maagd Uit Humo, 5 april 2005 ‘Ik heb in Humo 3366 het artikel ‘Gehandicapten en seks’ gelezen en ik vond het vaak pijnlijk en herkenbaar. Nee, ik ben niet gehandicapt (voor zover ik weet). Ik ben een mannelijke, heteroseksuele dertiger. Ik heb nog nooit een relatie gehad, nog nooit seks


gehad, zelfs nog nooit een meisje/vrouw gekust of zo. En niet omdat ik niet zou willen. Het bestaat echt nog in 2005!’ Zo begon de brief die twee weken geleden in Open Venster verscheen onder het kopje ‘Niet gehandicapt, toch alleen’. De 32-

15

Deel 2

• Gebrek aan kennis over het verschillend zijn van anderen

jarige briefschrijver uit Limburg raakte blijkbaar een gevoelige snaar, want de volgende dagen liepen verschillende reacties binnen van late twintigers en dertigers, mannen en vrouwen, die nog nooit in hun leven seks hebben gehad, ‘zelfs geen losse flodder’. ‘Ik weet perfect hoe de man zich voelt,’ schrijft Sandra (26) uit Antwerpen. ‘Ook ik zit me constant af te vragen wat er mis is met mij. Ik zeg niet dat ik moeders mooiste ben, maar ik ken ook wel mensen in mijn omgeving waarvan ik denk: waarom die wel en ik niet? Het begint stilaan deprimerend te worden.’ ‘Mensen denken misschien dat ik sociaal niet functioneer, maar er is helemaal niks mis met mij,’ reageert een 27-jarige man uit Zaventem. ‘Ik was achttien toen ik hier voor het eerst met een therapeut over praatte, en hij stelde dat je op zo’n jonge leeftijd niet hoeft te panikeren als je geen vriendinnetje hebt. Maar bij het verstrijken van de jaren blijven de hulpverleners met vraagtekens zitten.’ Hoe groot is die groep van ‘eeuwige maagden’? Bij Sensoa, waar onderzoek wordt gedaan naar seksualiteit en relaties, weten ze ˆ het ook niet. ‘De meeste seksenquetes richten zich op jongeren,’ zegt Telidja Klai. Telidja Klai (psychologe en seksuologe) Seks wordt vandaag beschouwd als iets waarvoor je vrij kiest. Zodra je de achttien voorbij bent, neemt iedereen aan dat je het wel al eens hebt gedaan. Vijftig jaar geleden was dat nog compleet anders; iedereen huwde, en iedereen had seks binnen het huwelijk. Een andere weg was er niet. Dat is in de jaren ’80 beginnen te veranderen: hoe je leven verliep, en wat voor seksleven je had, dat kon je zelf kiezen. Jongeren kunnen nu dus meer keuzes maken, maar dat vergt van


hen ook een grotere sociale vaardigheid: ze moeten zelf contacten leggen en zelf duidelijk stellen wat ze willen. Sommige jongeren hebben het daar moeilijk mee, omdat ze timide zijn of te weinig zelfvertrouwen hebben. Voor hen is het een hele opgave mee te draaien in een maatschappij waar zoveel initiatief van hen wordt verwacht. Als ze vijftig jaar geleden hadden geleefd, waren ze wellicht getrouwd. Maar anno 2005 lukt het hen om de een of andere reden niet. Niet voor kinderen Nieuwsgierig als we zijn besloten we het ook eens aan de eeuwige maagden zelf te gaan vragen. De briefschrijver uit Limburg aarzelt als we om een gesprek vragen, maar stemt uiteindelijk toch toe. ‘Ik ben niet zo’n groot prater, en al helemaal niet als het over zo’n ˆ – voor mij – genant onderwerp gaat.’ Als we hem die avond opzoeken in een rustige woonwijk van een Limburgse uithoek, worden we een beetje verrast. De jongeman die de deur opent is geen zielige vrijgezel in een kaal appartement, en ook geen Filip ¨ geMars – het door autisme en allergieen plaagde typetje in debardeur van Chris van den Durpel. Dieter (32) ziet er leuk uit. Een lange slanke gestalte, hemd uit de broek, trendy sportschoenen. Lang haar en een jong gezicht. Onbegrijpelijk dat niemand hem ooit aan de haak heeft geslagen! Maar goed, we zijn hier voor professionele doeleinden. HUMO: Weten je vrienden dat je nog maagd bent? DIETER: Nee, ik praat er eigenlijk nooit over. ´ keer heb ik het aan een vriendin geEen schreven in een mail, maar ze wist niet wat ze ermee aan moest, denk ik. Haar antwoord was in ieder geval heel ontwijkend. Voor de rest heb ik het er eigenlijk nooit

16

Deel 2


over. Het is ook niet iets waarmee je te koop loopt. Ik toch niet. In de familie of op het werk wordt wel eens lacherig ge¨ınformeerd naar mijn liefdesleven, maar dat blijft heel oppervlakkig. Ik reageer er niet op. Ik ontwijk het meestal.

HUMO: Je bent 32, je hebt nog nooit een meisje gekust. Heb je een idee waaraan dat ligt? DIETER: Wist ik het maar! Ik heb mij al suf gepiekerd. Het is er gewoon nog nooit van gekomen. Ik ben nogal verlegen, ik leg niet makkelijk contacten. Ik ben niet het type dat aan de bushalte een gesprek aanknoopt met een wildvreemde. ‘Is die bus al langs?’, dat is zowat het verste dat ik kom. Ik ben ook geen uitgaanstype. Ik ga wel eens wat drinken op cafe´ met een vriend, maar meestal ben ik ’s avonds thuis. Daar leer je natuurlijk niet snel iemand kennen, ´ .. he. Misschien ligt het aan mijn onzekerheid. Ik blaak niet van het zelfvertrouwen. Misschien is het mijn karakter, of mijn uiterlijk. . . HUMO: Aan je uiterlijk zal het niet liggen. Zeggen meisjes je nooit dat je er goed uitziet? DIETER: Ja. . . Maar ik weet nooit hoe ik daarop moet reageren. Ik ga er maar van uit dat ze het ‘zomaar’ zeggen, dat ze het niet echt menen. Ik kan niet zo goed om met complimentjes. (lachje) Op dat vlak ben ik echt in mijn puberteit blijven steken. Ik woon al een jaar of vijf alleen hier. Tot mijn 27ste woonde ik bij mijn ouders. Ik heb voor maatschappelijk werker gestudeerd, maar dat is jammer genoeg niet gelukt, en daarna ben ik een hele tijd werkloos gebleven. Nu werk ik als klusjesman in een school. Ik ben niet van plan om dat mijn hele leven te blij-


ven doen, maar voorlopig weet ik nog niet goed welke richting ik anders uit moet. Ik wil een job waar ik me goed in voel. Ik zie mezelf bijvoorbeeld niet dadelijk als verkoper of vertegenwoordiger. HUMO: Heb je vrienden? Hobby’s? DIETER: Veel vrienden heb ik nooit gehad. ´ vriend en een paar goeie kennisIk heb e´ en sen. Ik heb zelfs een goeie vriendin – maar dat is gewoon een vriendin. Ik ben altijd een eenzaat geweest. Ik hou van de natuur, van lange wandelingen. Ik doe vrijwilligerswerk in een natuurvereniging. Ik ben ook veel met muziek bezig. The Pixies, Nirvana, The Ramones. . . In de zomer ga ik geregeld naar een festival of een optreden. Ik ontmoet dus wel mensen, alleen lijkt het nooit verder te komen dan oppervlakkige contacten... HUMO: Ben je streng opgevoed? DIETER: Niet buitengewoon streng of religieus. Er hing thuis wel een taboesfeertje rond seks. Ik kan me niet herinneren dat mijn vader en moeder elkaar ooit in mijn aanwezigheid hebben vastgepakt of gekust. . . ` te zien was, reAls er op tv een liefdesscene ageerde mijn moeder meestal lacherig, kinderachtig zelfs. Als het wat te expliciet werd, werd de knop van de televisie omgedraaid – want ‘dit is toch geen film voor kinderen’. Niet dat ik mijn moeder iets verwijt hoor, maar misschien heeft dat een rol gespeeld. Hoewel: ik ben de oudste van vier kinderen, en mijn broer en zus hebben het blijkbaar minder moeilijk om aan een lief te geraken. . . Geholpen in een wip HUMO: Ben je ooit verliefd geweest? DIETER: Een paar keer. Die ene vriendin over wie ik het had, daar ben ik heel lang

17

Deel 2


verliefd op geweest. Maar ja, zij zag het anders. . . HUMO: Heb je het haar verteld? DIETER: Ik heb er nooit iets van gezegd, maar ik denk dat ze het aanvoelde, want ze begon er zelf over. Ik was wel een goeie vriend, zei ze, maar een relatie zag ze niet zitten. Dat was dat. We zijn er niet meer op teruggekomen. Waarom ze niet wilde, heeft ze nooit gezegd. Ze had al wat tegenslag gehad in vorige relaties, ik veronderstel dat ze bang was dat het weer verkeerd zou lopen. HUMO: Zijn meisjes nooit verliefd geworden op jou? DIETER: Niet dat ik weet. Ze hebben het mij in elk geval nooit gezegd. Als het al het geval was, heb ik de signalen dan toch niet opgevangen. Ik ben wel een laatbloeier. Op mijn zeventiende, achttiende, dacht ik eigenlijk niet zo vaak aan meisjes. Ik was wel nieuwsgierig naar seks, naar het lichamelijke, maar verder niks. Ik was toen ook veel alleen, maar ik zat er niet mee. Pas toen ik 21, 22 jaar werd, begon ik te voelen dat ik iets miste. Tien jaar lang al, ondertussen. HUMO: Wat stel je je voor van een relatie? DIETER: Gewoon, dat ik iemand heb met wie ik kan praten, met wie ik interesses of ¨ kan delen. Iemand voor wie ik me ideeen ´ niet moet inhouden, en voor wie ik echt belangrijk ben. Ik denk niet dat ik veeleisend ben. Ik zit niet te wachten op een stoot met perfecte maten. Er moet natuurlijk wel aantrekkingskracht in het spel zijn – het oog wil ook wat. Maar ik heb helemaal geen buitensporige eisen. Het hoeft voor mij de eerste keer ook niet dadelijk serieus te zijn. Ik ben daar realistisch genoeg in. Maar het zou al leuk zijn als ik niet altijd alleen was. Dat er iemand


was die me eens vastpakte als ik het moeilijk heb. HUMO: Denk je daar veel aan? DIETER: Niet constant, maar toch wel dagelijks. Als ik ’s avonds in bed kruip. Of als ik ’s morgens opsta. Of als ik niet kan slapen. Dan lig ik te piekeren. HUMO: Wat voor gedachten heb je dan? DIETER: Donkere gedachten. Ik zit me af te vragen wat er mis is met mij. Ik voel me niet goed genoeg. Dat soort dingen. Wanhoop. HUMO: Vind je van jezelf dat je wanhoop uitstraalt? ´ het wel, maar DIETER: Mmmm. . . Ik voel of ik het uitstraal, kan ik zelf moeilijk beoordelen. Het is de angst om alleen te blijven. De angst dat ik over twintig jaar nog steeds in deze situatie zit. Dat beeld spookt soms ´ door mijn hoofd; dat zou ik echt niet willen. Ik wel eens gedacht dat ik me beter van kant kon maken. Waarvoor leef ik tenslotte? Maar het is nooit zover gekomen dat ik het geprobeerd heb.

HUMO: Weet iemand eigenlijk hoe hard jij daarmee inzit? DIETER: Nee. . . Misschien vermoeden sommige mensen iets, maar ze laten het dan toch niet merken. Ik heb ook niet de behoefte om het hun te vertellen. Ik wil niet dat iemand mijn diepste zielenroerselen kent. Ik denk ook niet dat ze het zouden begrijpen. Ik heb wel eens een discussieforum op het internet bezocht over ‘late maagden’, en daar voel je toch vaak een vleugje minachting. Mensen beseffen niet wat het met je psyche doet. Het gaat niet alleen om de seks, maar om je hele persoonlijkheid. Hoe kan je je volwassen voelen als je nooit geleerd hebt met intimiteit om te gaan? Het is alsof je blijft vastzitten in je puberteit. Je mannelijkheid wordt aangetast, je zelfver-

18

Deel 2


trouwen verdwijnt. Ik wil maar zeggen: het is niet gewoon een kwestie van even de kroeg in, lekker daten en klaar. Weinig mensen begrijpen dat. Je wordt onder goeie raadgevingen bedolven, meestal met een ondertoon dat je probleem letterlijk in een wip verholpen kan worden, als je maar niet zo passief bleef afwachten. . . HUMO: Ben je al actief op zoek gegaan? DIETER: Ik heb wel eens een zoekertje geplaatst op het internet. Ik heb een tijdje gemaild met een paar meisjes, maar het is nooit wat geworden. Ik ga ook kijken op datingsites. Ik heb me eens ingeschreven op Rendez-vous, eerst alleen met een profiel. Toen daar geen reactie op kwam, heb ik er een foto bijgeplaatst. Maar er gebeurde ´ reactie. niks. Niet e´ en HUMO: Ben je nooit naar een prostituee gestapt?

DIETER: Nee. Ik zeg niet dat het er nooit van zal komen, maar voorlopig zie ik het me niet doen, omdat het me niet alleen om de seks gaat. Ik bekijk wel eens een pornofilm, en de pornosites op het internet. Je kan nog altijd masturberen, maar het gaat toch wel om iets meer dan alleen seks. Liefde, tederheid en intimiteit: heel pijnlijk om dat allemaal te moeten missen. HUMO: Zou je een one-night stand zien zitten? DIETER: Ik zeg niet nee, maar ik denk niet dat ik daar veel kans op maak. Ik ben niet iemand die zich dadelijk openstelt, ik moet met eerst op mijn gemak voelen bij die ander. Ik denk ook dat het emotioneel een beetje anders ligt dan seks in een relatie. Ach, ik kan er eigenlijk niks over zeggen. De gelegenheid heeft zich nog nooit voorgedaan, dus. . .

2.3.1. Alleen wonen: cijfermateriaal Volgende pagina’s komen uit de brochure: Veranderende leefvormen in het Vlaams Gewest, 1999-2007 (en 2021). Door Edith Lodewyckx in opdracht van de Studiedienst van de Vlaamse Regering.


19

Deel 2


alleenwonen.pdf

alleenwonen.pdf

alleenwonen.pdf

alleenwonen.pdf

alleenwonen.pdf

3. Van ik naar de ander 3.1. Mooie verhaaltjes

Hoofdstuk 4 [7] Ik zag nog iets ijdels onder de zon. [8] Iemand staat alleen, hij heeft geen zoon of geen broer; niemand heeft hij naast zich. Toch zwoegt hij zonder ophouden en is nooit tevreden met zijn rijkdom. Voor wie beul ik me eigenlijk af en ontzeg ik mij zoveel goede dingen? Ook ¨ zijn dan alleen; dan heb je iets dat is ijdel, een zinloos gedoe. [9] Je kunt beter met tweeen ´ valt helpt de ander hem op de been. Maar ongelukkig de aan je moeite. [10] Als de e´ en alleenstaande die valt: hij heeft niemand om hem overeind te helpen. [11] En twee die bij elkaar slapen hebben het warm. Maar hoe moet iemand die alleen ligt het warm krijgen? [12] ¨ kun je een aanvaller de baas. Iemand alleen kan overvallen worden, maar met z’n tweeen Een driedubbel koord krijg je heel moeilijk stuk.

3.1.2. “De androgyne mythe” van Plato” “Om te beginnen waren er bij de mensen drie seksen, niet twee zoals nu, de mannelijke en de vrouwelijke. Er was nog een derde bij, een mengvorm van die twee.

beeld/androgynie.png


. . . Verder was van iedere mens de vorm helemaal rond, met rug en zijden in een cirkel. Vier armen had hij, en evenveel benen als armen, en op een cirkelvormige hals twee ge´ schezichten, in alle opzichten gelijk, en e´ en del op die beide van elkaar afstaande gezichten, en vier oren, en twee schaamdelen en verder alles zoals je je op grond hiervan wel kunt voorstellen. Hij liep ook rechtop zoals nu, naar welke kant hij maar wilde, en wanneer hij begon te rennen, deed hij net als acrobaten die met hun benen omhoog ronddraaiend

25

Deel 3

3.1.1. Prediker

3.2. Alleen versus hechting

salto’s maken, waarbij ze zich dan met die acht ledematen van toen afzetten en in een cirkelbeweging snel vooruitschoven. . . . . . Nu waren ze enorm sterk en energiek en ze hadden het hoog in het hoofd en zo namen ze het op tegen de goden . . .

Met veel moeite heeft Zeus toen iets bedacht. “Ik geloof”, zegt hij, “dat ik een middel weet om te zorgen dat de mensen blijven bestaan en tegelijk hun bandeloos gedrag staken. Ze moeten zwakker worden. Kijk, voorlopig zal ik ze”, zei hij, “allemaal doormidden snijden. Dan zijn ze niet alleen zwakker, maar tegelijk nuttiger voor ons doordat hun aantal groter is geworden. Ze zullen zich rechtop verplaatsen, op twee benen. Als ze het dan nog nodig vinden zich te buiten te gaan en niet bereid zijn zich rustig te houden, zal ik ze opnieuw”, zei ´ been lopen, al hinkend.” hij, “doormidden snijden, zodat ze dan op e´ en . . . Van ieder die hij doorsneed liet hij Apollo het gezicht met de helft van de hals omdraaien, naar de snee toe, zodat de mens zich beheerster zou gedragen doordat hij zag hoe er in hem gesneden was. De rest liet hij hem genezen. Apollo draaide het gezicht om en trok de huid van alle kanten samen naar wat nu de buik heet, net als een geldbuidel die je dichttrekt, en ´ opening liet, die nu dus navel wordt bond hem af in het midden van de buik, waarbij hij e´ en genoemd . . . Toen het oorspronkelijke lichaam dus doormidden was gesneden, verlangde elke helft wanhopig terug naar de andere helft, en zij zochten elkaar op. Dan sloegen ze de armen om elkaar heen en grepen elkaar beet in hun verlangen om tot een eenheid te groeien. Zo stierven ze van honger en totaal gebrek aan activiteit, omdat ze niets apart van elkaar wilden doen. Wanneer een van de helften stierf en de andere achterbleef, zocht de achtergebleven helft een andere helft en greep die beet, of hij nu van zo’n hele vrouw een helft tegenkwam -wat wij nu een vrouw noemen - of van een man, en zo kwamen ze de een na de ander om ... Ieder van ons is dus een ontbrekende helft van een mens, omdat hij is doorgesneden als een ´ Zo is ieder altijd op zoek naar de helft die bij hem past . . . ” schol: twee uit e´ en.

3.2. Alleen versus hechting Uit: “Overleven: is moeder nodig?” Getoond op Canvas 2004.


26

Deel 3

. . . Zeus overlegde toen met de andere goden wat ze met hen moesten doen, en ze kwamen er niet uit. Ze konden hen moeilijk doden en hun ras net als de giganten met de bliksem wegvagen, want daarmee werden dan hun eerbewijzen en de offers die de mensen hun brachten weggevaagd. Maar ze konden hen ook onmogelijk hun gang laten gaan.


Zoekt een pasgeboren aapje contact omdat hij honger of dorst heeft? Het aapje mag kiezen tussen een ijzeren nepmoeder en een zachte knuffelaappop. Alleen de ijzeren nepmoeder heeft melk. Toch kruipt het aapje meestal tegen de zachte knuffelaap aan.

beeld/hechting1.png

P. Adriaenssens : De conclusie was dat relatie voor het kind belangrijker is dan eten en drinken. Dat vastgehouden worden, je ergens tegenaan kunnen knuffelen belangrijkst is. Dus het zoeken van bescherming. Het echtpaar Robertson deed in 69 heel wat stof opwaaien. Joyce observeerde het gedrag van John, haar man filmde.

beeld/hechting3.png

beeld/hechting4.png

beeld/hechting5.png

´ John is 17 maanden oud. Straks gaat hij naar de creche omdat zijn moeder naar het ziekenhuis gaat om nog een baby te krijgen. John is ’s nachts binnengebracht omdat zijn moeder ging bevallen. Hij kijkt naar het voor hem onbekende gezicht van opvoedster Mary. Hij heeft zijn knuffeldeken bij zich. Ook Christine ´ is een nieuw gezicht. De vijf andere kinderen gaan al langer naar de creche. Ze zijn het gewend te pakken wat ze willen hebben. Deze kleuters zijn ongeveer even oud en vormen een drukke bende. Een heel verschil met Johns normale leven. John speelde met het speelgoed. Maar meestal zat hij in zijn eentje de anderen te observeren. John wou bij de opvoedster zijn maar zij had het te druk met de andere kinderen. Ze is zich onbewust van zijn pogingen om haar aandacht te trekken. ’s Middag at John vrij goed maar het lawaai beviel hem niet. Verschillende keren kneep hij zijn ogen dicht en legde zijn handen over zijn oren. Een familiekind kan niet op tegen zoveel ‘agressie’.


27

Deel 3

P. Adriaenssens : Wie opgroeit zonder menselijk contact heeft niet alleen problemen om met andere mensen samen te leven maar kent ook zichzelf niet. Dat is heel merkwaarbeeld/hechting-adri.pngdig. Het is juist via het praten, samenzijn met ander dat we zelfvertrouwen ontwikkelen, dat we onszelf leren kennen. We hebben die kennis nodig om op een goede manier volwassen te worden.


De teddyberen zorgen voor wat troost. Bij het vieruurtje doen de andere kinderen net zo druk als altijd. Op de eerste dag was John ge¨ınteresseerd. Nu is hij overrompeld. Af en toe barst hij in huilen uit. Hij wilde niet meer eten. Na de middag veranderde zijn gedrag. Hij duwde de anderen weg om bij de opvoedster te komen. De opvoedster merkt zijn ongelukkige toestand op en geeft hem een plaatsje dicht bij haar. Niemand merkt zijn stille verdriet en de aanvallen van de anderen op. John kan er niet meer tegen. Hij kijkt naar de opvoedster maar eist haar niet meer op. Zijn gehuil is geen protest meer, het is slap en zielig. De achtste dag was John nog verder afgegleden. hij was depressief en apathisch. John heeft honger maar hij is te depressief om te eten.

beeld/hechting6.png

beeld/hechting7.png

Deel 3

De negende dag huilde John vanaf het moment dat hij wakker werd.

beeld/hechting8.png

P. Adriaenssens : Wat dit kind doet is een bijna op een dierlijke manier zijn oproep lanceren van kom alsjeblieft terug. Het is pas op het ogenblik dat hij realiseert dat zijn moeder niet meer terugkomt welke noodkreet ik ook slaakt, dat hij zich neerlegt in de letterlijke zin, bijna ten koste van zichzelf. Een van de schades is dat het kind het gevoel heeft: als ik mij aan iemand hecht, daar komt herrie van. Eerst zie ik die heel graag, dan verdwijnt die en blijf ik achter met mijn verdriet. Dus ik ga ervoor zorgen dat die persoon zelf mij niet meer wil. Het is een echte uitdaging aan de hechtingsvaardigheden van de moeder om duidelijk te maken dat ze er terug is en blijft. Deze Roemeense weeskinderen werden jarenlang verwaarloosd. Ze zijn erg aanklampend, verward en overstuur. Ze niet niet goed gehecht. P. Adriaenssens : Toen de huizen opengegooid werden, had men de indruk dat men hele groepen autisten zag die tot geen enkel vorm van contact in staat waren. Maar als men deze kinderen begon op te volgen dan heeft men tot zijn verrassing mogen vaststellen dat de meerderheid eens men in een menselijke samenleving waren (niet enkel eten en kledij kregen maar ook relatie, mensen die met hen speelden en met hen omgingen) dat een grote groep in staat was om te herstellen. De term “Hechting” verwijst in de literatuur naar een biologisch ingeschreven primitieve behoefte aan nabijheid, noodzakelijk voor het overleven van de soort. Hechting wordt vooral bestudeerd als een proces tussen ouder en kind. Met de sociale glimlach van een ongeveer twee maanden oude baby start een fase van intense sociale interacties tussen het kind en


28

de hechtingsfiguur. Deze interacties ontwikkelen zich langs een proces van wederzijds affectief ‘attunement’ en sensitieve responsiviteit: moeder en kind delen de ervaring van ‘als wij elkaar kennen en bekennen, kan ons niets gebeuren en kan het leven zijn gang gaan’. Hechting is een taak van het kind. Het antwoord van de ouder hierop is op zijn beurt een element van het bindingsproces. Hechting van het kind en binding van de ouder zijn twee complementaire processen. Als een kind verwijderd wordt van een ouder, protesteert het kind. Het is in paniek en probeert deze scheiding ongedaan te maken. Huilen is de taal van het jonge kind. Alleen de eigen ouder mag dan komen troosten, niemand anders kan het. Maar als deze ouders afwezig blijven, wordt het kind wanhopig. Het wacht op de verdwenen ouder, zet daar alle verwachtingen op. Aan de buitenkant valt alleen passieve berusting op. Het is een depressief kind. Na enkele weken of maanden volgt tenslotte de derde fase, die van de onthechting. Het kind lijkt zich te herpakken, krijgt terug interesse in de omgeving, legt terug contacten met de aanwezige opvoeders. Als de ouders in een te laat stadium terug keren, lijkt het hechtingsmechanisme uit evenwicht geraakt te zijn. Het kind lijkt er niet meer op in te gaan, begroet van op een afstand of helemaal niet, of wijst zelf actief af. Het verbreken van de band met de ouder is een bron van angst, verdriet. Wie in de jonge jaren van zijn ouders wordt gescheiden, loopt meer risico op een problematische ontwikkeling. bron : http://www.cggnwvl.be/cgg/inhoudstafel/publicaties/Feniks0106.pdf Er was eens, er is . . . en leefden ze wel zo gelukkig? Wat sprookjes ons allemaal tonen en te vertellen hebben.

Hechting lijkt een begrip dat ingaat tegen de waarden en opvattingen van onze samenleving. Mensen spreken graag over hun vrijheid. Ze wensen controle te houden over hun leven, hun werk, . . . hun relaties. We plaatsen ons graag in het centrum en leven graag met het verhaal dat wijzelf op eigen kracht en autonoom dit hebben uitgebouwd. Het idee dat we enkel maar onszelf kunnen zijn omdat we juist in relatie staan tot anderen, dat we verbonden zijn met anderen en daardoor unieke personen . . . druist in tegen de ego-logica.


29

Deel 3


4. 1 + 1 = 1 “Zo komt het dat een man zich losmaakt van zijn vader en moeder en zich hecht aan zijn ´ van lichaam wordt.” vrouw, met wie hij e´ en (Genesis 2,24)

Heel veel zoogdieren leven in groepsverband en stellen die verbondenheid met anderen erg op prijs. De groep is niet alleen levensnoodzakelijk om samen in te staan voor voeding, bescherming, voortplanting,. . . het waarborgt ook de uitbouw van een sociale en psychische identiteit. Ook mensen zijn relationele wezens. Zonder sociaal contact kunnen wij niet uitgroeien tot een volwaardige persoon. Zonder de ander kunnen we niet onszelf worden. Op zichzelf kan niemand le- beeld/apen.pdf ven. In een tijd waarin de individualiseringsgedachte grote vormen aanneemt, zijn dit confronterende uitspraken. Dit wil echter niet zeggen dat er geen diversificatie bestaat op relationeel vlak. Mensen zijn niet op dezelfde wijze met elkaar verbonden. De ene relatie schat men hoger dan de ander en ook op emotioneel vlak is er een kwalitatief verschil. Zo betekent je vriend(in) heel wat meer dan de directeur van je geliefde schooltje ;-). Relatie is dus groter dan het hebben van een band tussen twee individuen die voornamelijk erotisch-seksueel getint is. We staan met veel mensen in relatie, maar niet met iedereen in dezelfde verhouding. Of anders geformuleerd. Een geseksueerde liefdesrelatie voor het leven komt niet zomaar uit de lucht vallen. Wij leren lief te hebben doorheen de verschillende ‘relaties’ die we reeds met anderen hebben aangegaan. Deze relaties verschillen in diverse aspecten van elkaar: lichamelijke nabijheid, het aantal personen, het subjectieve gevoel van verbondenheid, de tijd die we aan deze relaties besteden, enz.


30

Deel 4

4.1. Cirkels van verbondenheid


beeld/cirkels.png

4.1.1. Kameraadschap - vriendschap

beeld/vriend.pdf

Kameraadschap onstaaat eerder toevallig bv. in een sportclub, klas, enz. waar men elkaar heel toevallig leert kennen. Als de activiteit stop, dooft de kameraadschap ook uit. Er is dus geen sprake van lange termijn. Kameraadschap is niet blijvend en brengt slechts een oppervlakkige kennis van de ander mee.

Het is een eerder oppervlakkige relatie waarin serieuze problemen niet worden besproken Nadruk ligt dan ook op gezelligheid en aangename sfeer: vb. samen een sport beoefenen, samen in dezelfde klas, samen uitgaan. Kameraadschap is naar buiten toe dan ook heel gemakkelijk toonbaar. Kameraden zijn samengebonden niet door sympathie voor iemand of de eigenheid van de persoon maar eerder omdat men nu eenmaal toevallig samen een activiteit doet, eenzelfde interesse heeft. Toch willen we kameraadschap niet negatief benaderen. Kameraadschap (in groep) bied je een bevoorrechte situatie om jezelf beter te leren kennen. Je ontdekt jezelf door de reacties, kritieken, aanmoedigingen van anderen.

B. Vriendschap Kameraadschap kan je eenzaamheid niet opheffen. Je hebt iemand nodig die je echt begrijpt en met wie je echt kan praten. Zo’n iemand kan niet zomaar iedereen zijn. Je zoekt iemand


31

Deel 4

A. Kameraden


wie je kan vertrouwen. Waarbij je je problemen en verdriet kwijt kan en waarvan dat je weet dat hij/zij je geheimen niet aan iedereen zal doorvertellen. Maar een vriend is veel meer dan dat, net zoals kameraden komen zij ook geregeld samen. Maar dit samenkomen kan de tijd overwinnen, het is niet omdat je elkaar enkele jaren niet meer hebt gezien dat je elkaar niet meer kent, integendeel. In een vriendschapsrelatie is er lichamelijke gemeenzaamheid: men is niet vies om uit hetzelfde glas te drinken, kleren te ruilen,... Het heeft niet zozeer een seksuele of erotische betekenis, het is een teken van vertrouwd zijn met elkaar. Vriendschap veronderstelt ook groei, dit is niet een afhankelijk van elkaar maken. Vrienden geven elkaar het nodige zelfvertrouwen om onafhankelijk van elkaar te kunnen zijn en toch verbonden. Er is sprake van een hechte band ondanks afwezigheid van de ander.

A. Help, ik ben verliefd Verliefdheid is een sterke gevoelservaring die je doorzindert van kop tot teen. Verliefdheid wordt gekenmerkt door het betrokken-zijn op de ander en het samen een eenheid willen vormen. Het is een onaflijnbaar gevoel van bewondering, verering, tedere gestemdheid, lichamelijk geroerd zijn door al wat de ander in zijn/haar verschijning vertolkt. De sterke gevoelservaring van de verliefdheid brengt vaak veel verwarrende gevoelens naar boven. Het ene moment ben je zielsgelukkig, daarna weer diepbedroefd en onzeker. De buitenstaander, die zelf wel eens verliefd is geweest, is dat lang vergeten. Hij vindt dat verliefden soms een belachelijke, zelfs zielige en overdreven indruk maken. Verliefden kunnen zich moeilijk concentreren op hun werk. Waar je ook bent, steeds moet je denken aan je lief. Reeds de straat of het huis waar je lief woont, spreekt tot de verbeelding. Je wil altijd in de nabijheid zijn van je lief. Je vindt allerlei redenen om beeld/pauw.pdf maar bij elkaar te kunnen zijn: afstand en weersomstandigheden spelen geen rol, als je maar dicht bij elkaar kan zijn. Verliefdheid heeft iets van versmelten. Men wil samenvallen met de ander. Het is een verlangen naar een relatie maar een echte relatie is het (nog) niet. Het omvat soms een ingebeelde eenheid. Zo kan men verliefd worden op iemand die het niet weet. Verliefden zijn alleen op de wereld, of liever, ze doen alsof ze alleen zijn op de wereld. Ze voelen zich goed samen, en daarom sluiten ze de kring rond elkaar en sluiten de wereld


32

Deel 4

4.1.2. Verliefdheid en liefde


In feite wordt verliefdheid vooral getekend door de vurige wens om door de ander bemind te worden. ‘Ik verlang naar jou en ik verlang dat jij naar mij verlangt’. beeld/verliefd.pdf Het is precies deze ‘spiegelwederkerigheid’ die een verblijdend en heerlijk gevoel van eenheid tot stand brengt. Dat maakt van het verliefd-zijn een unieke ervaring die alle wensen en verlangens schijnt te vervullen. Daarom ook dat men zo volmaakt mogelijk wil overkomen bij de ander. Men stelt van alles in het werk om de eigen negatieve kantjes te verdoezelen. Hinderlijke kenmerken van de partner worden omgevormd tot het typische of unieke van de partner dat hem/haar juist zo boeiend maakt. Buitenstaanders zeggen bijvoorbeeld: “Degene op wie je verliefd bent is toch verschrikkelijk onhandig”. Maar wie verliefd is ziet het helemaal anders en zegt: “Hij is zo ‘heerlijk’ onhandig.” Men is dus in feite blind voor de ware aard van de ander, men wil dit trouwens ook niet zien omdat dit anders de droom tot ware proporties zal brengen. Verliefdheid is doen ALSOF er geen verschil is. Toch breekt op een bepaald moment het verschil door. Als dit verschil niet meer wordt ervaren als een verrijking maar als een ergernis wordt de droom van de eenheid en harmonie ontmaskerd als een valse droom. Verschilpun` voor e` en ` op. Vaak in verschillende ten, wrevel, twistpunten, ontgoochelingen; duiken e` en omstandigheden en op verschillende manieren maar toch blijft er altijd hetzelfde ‘niet in elkaar versmelting.’ Er zijn drie mogelijkheden om op ‘het verschil’ te reageren: 1. De relatie wordt afgebroken men kan niet van de persoon houden zoals hij is, men aanvaardt het verschil niet. 2. De verliefdheid wordt op een zachte manier afgebroken: men vormt niet langer een koppel maar men blijft toch nog goede vrienden. 3. Verliefdheid wordt liefde: leren houden van de ander ook met zijn gebreken.

B. Verliefde chemie


33

Deel 4

buiten. Ze zijn zo in de ban van elkaar dat ze het liefst van al alleen op een eilandje samen zouden willen vertoeven zonder inmenging van al die anderen die toch maar niets van hun ‘diepe’ liefde begrijpt.


Liefde maakt euforisch, maar de roes duurt slechts zo’n 3 tot 4 jaar omdat het lichaam een zekere gewenning vertoont. Er zijn telkens hogere dosissen van deze chemische stoffen nodig om een zelfde gevoel te bereiken. Naarmate de voorraad FEA opraakt, verdwijnt de vlammende passie. Misschien verdwijnt de verliefdheid of evolueert ze naar liefde. Als verliefden samenblijven, wordt de aanmaak van endomorfine in de hersenen gestimuleerd. Endomorfine is een natuurlijke pijnstiller die een gevoel van kalmte, tevredenheid en veiligheid geeft. Prille passievolle liefde wordt geruild voor een rijpere vorm: houden van de ander omwille van de persoon zelf en niet alleen meer omwille van de gevoelens die de ander bij je opwekt. Judith Van der Graaf, een Nederlandse sociaal-psychologe deed onderzoek bij studenten naar de duur van verliefdheid en de overgang van verliefd zijn naar houden van. Zij concludeerde dat er een verschil is in duur van de passievolle verliefdheid tussen vrouwelijke of mannelijke studenten. De hevige verliefde gevoelens doen zich voor in een periode van een half tot twee jaar. Bij vrouwen nemen de verliefdheidsgevoelens het snelst af; een duidelijke piek in het eerste halfjaar, daarna een sterke dip, waarna het gevoel weer een tijd constant blijft. Mannen blijven langer verliefd, tot ongeveer twee jaar waarna een snelle daling van het gevoel optreedt. Na ongeveer twee jaar gaat bij de meeste partners de verliefdheid over in ¨ een stabielere vorm van liefde of werd de relatie beeindigd. uit : Vrij vriendelijk, Annemie Laurent, Garant uitgevers en Pedagogisch Bureau VSKO, 2002, pag. 134.

C. Liefde


34

Deel 4

Het euforische gevoel dat verliefd zijn met zich meebrengt, wordt veroorzaakt door een stortvloed van chemische stoffen. Deze chemische stoffen zijn nauw verwant met amfetaminen, zoals dopaminen, norepinefrinum en vooral fenylethylamine (FEA), een stof die in vrij grote hoeveelheden in chocola voorkomt. Het zijn oppeppers (een soort beeld/hersenen.pdf speed) die zich via het bloed verspreiden. Zij veroorzaken een zelfde reactie als wanneer er iets spannends gaat gebeuren. Wie in de buurt van zijn geliefde komt of intens aan haar geliefde denkt, voelt een zekere spanning. De hersenen geven volop bevelen voor de aanmaak van de ‘verliefde chemie’. De spieren, dus ook het hart, krijgen meer bloed dan normaal, de darmen minder. Het hart klopt sneller terwijl de darmen bijna niet meer werken. Omdat de verliefde in een euforische stemming is, wordt deze ‘pijn’ beschreven als ‘vlinders in de buik’.

Geen twee mensen zijn gelijk aan elkaar. Ook in een relatie blijven beide partners hun eigenheid en identiteit behouden, zijn er soms kleine maar ook soms heel grote verschillen. Alleen als partners het verschil tussen elkaar kunnen aanvaarden en ondanks alles elkaar blijvend vertrouwen, kan er een echte relatie ontstaan. Men overschrijdt het narcistische navelstaren waar de beeld/innocence.pdf ander herleid wordt tot mijn eigen droombeeld naar respect voor de eigenheid van de ander. Niet alleen de goede kanten worden gezien, ook de negatieve kanten worden in rekening gebracht. Een uitspraak als : ‘mijn vrouw is niet mooi maar toch zie ik haar graag’, wijst in die richting. In het verlengde hiervan kan je ook stellen dat je niet enkel het droombeeld van de ander moet doorprikken, het vormt ook een confrontatie met je eigenste ikje. Een relatie is wederkerig en stelt niet alleen de vraag naar ‘wie ben jij?’ maar ook ‘wie ben ik?’. De ander laat je in de spiegel kijken en toont je jezelf. De partner kent en erkent je, hij versterkt je gevoel van eigenwaarde omdat hij/zij je waardeert. Elkaar samen ontdekken, leren ontdekken is bovendien een levenslang proces dat nooit af is en iedere dag opnieuw om bevestiging vraagt. Liefde is geen versmelting, geen samenvallen. Er moet plaats zijn om het verLiefde heeft ergens iets met het Goddelijke te maken; schil te kunnen aanvaarden. Toch wil liefde belooft oneindigheid, eeuwigheid – het grotere en dit niet-gelijk-zijn niet zeggen dat men geheel andere tegenover het alledaagse van ons in een relatie niet gelijkwaardig is. In bestaan. Maar het is niet de geest of het lichaam dat een gezonde relatie krijgen beide partliefheeft – de mens, de persoon, heeft lief als enig ners voldoende plaats om zowel aanschepsel dat uit geest en lichaam bestaat. Alleen als die dacht voor zichzelf als aandacht voor de twee werkelijk verenigd zijn is de mens geheel zichzelf. ander te ontwikkelen. Het territorium van Alleen zo kan liefde – eros – tot zijn ware grootheid rijpen. ´ mag ook niet zomaar ingepalmd de e´ en uit de encycliek: ‘Deo caritas est’ worden door de ander. In een relatie duiken dus zeker spanningen en zelfs ruzies op. Daarom is het aangewezen om op een opbouwende manier ruzie te maken.

4.2. Tijd om te verbinden Een relatie voor het leven komt niet zomaar ineens. Integendeel, langzaam groeien mensen naar elkaar toe, nemen elkaar in zich op, vertrouwen zich toe aan elkaar. Heel langzaam vormen twee ‘ikken’ een ‘wij’.


35

Deel 4

4.2. Tijd om te verbinden


Met iemand een koppel vormen is niet zo moeilijk, iedereen kan zich met een andere verbinden en zeggen dat hij of zij nu een paar is. De uitdaging bestaat erin om een authentieke band te ontwikkelen. . . . en dit ‘scheppingsproces’ respecteert een eigen, natuurlijke ontwikkeling. Het proces versnellen kan, maar zal zich op lange termijn duur komen te betalen. Er zijn vijf fasen: verbinding, verkenning, evaluatie, intimiteit opbouwen en toewijding.

4.2.1. Verbinding

Een waarschuwing is hier op zijn plaats: een sterke verbondenheid betekent niet automatisch dat twee mensen voor elkaar bestemd zijn. Een verbinding aangaan tussen twee mensen is belangrijk maar het vormt slechts de eerste -noodzakelijke- stap.

4.2.2. Verkenning Verkenning is de fase waarin je iemand leert kennen en wordt gekenmerkt door urenlang ´ . . . Beiden onthullen hun pertelefoneren, lange wandelingen, gezellig praten in een cafe, soonlijke geschiedenis en maken de ander deel van hun verhalen. Met elk nieuw stukje informatie worden er lagen afgepeld en komt men zo dichter bij elkaars wezenlijke kern. Deze fase is heel belangrijk, want nu krijg je de informatie die je nodig hebt om na te gaan of je nieuwe partner uiteindelijk wel bij je past. Als je deze verkenning overslaat zit je ten slotte met iemand die je ofwel niet echt kent, ofwel die niet de ware voor je is. Heftige gevoelens van verliefdheid zijn niet vreemd in deze fase. Toch moet je af en toe eens ‘nuchter’ kijken naar de info die gegeven wordt. Stel daartoe ook soms heel eenvoudige vragen: “waar woon je?”. Heeft men huisdieren? Van welk muziekgenre kan de ander genieten? Kijk ook naar de manier waarop de ander communiceert en hoe hij/zij mensen behandelt. Observeer de ander in nabijheid van zijn vrienden. Observeer ook de daden in relatie tot jou: onderbreekt hij/zij je? Belt hij/zij als men dat beloofd heeft? Deze kleine details vertellen je hoe de ander in de toekomst zal reageren als er belangrijker zaken op het spel staan. ¨ partner vragen stellen over hun houding in belangrijke levenskwesties, kan iets Je potentiele lijken wat helemaal niet bij het aangaan van een serieuze liefdesrelatie past. Wie wil er nu ¨ situatie praten? Het over geloof, persoonlijke levensfilosofie, politieke voorkeur of financiele


36

Deel 4

Als ‘de vonk’ overslaat tussen twee mensen en het liefdesvuur begint op te laaien, dan kan dit heel prettige gevoelens oproepen. Meestal denken we hierbij aan een lichamelijke/seksuele aantrekkingskracht met bijhorende sneller kloppende harten, vlinders in de buik, zwetende handpalmen, . . . Maar het kan ook op andere niveaus: een diep gevoel van welbevinden en rust bij iemand ervaren of het merkwaardige gevoel de ander eerder gezien en gekend te hebben.


is een natuurlijk instinct om terug te deinzen voor deze gevoelige of delicate onderwerpen die de verliefdheidsbel kunnen laten barsten. Het verbreedt echter wel de basis waarop je al dan niet beslist om verder te gaan met deze relatie.

4.2.3. Evaluatie

Het is het moment om je lijstje met ‘moet, mag en absoluut niet’ boven te halen. Misschien betekent het aantreffen van een eigenschap die bij ‘absoluut niet’ vermeld staat inderdaad het einde van een relatie. Het kan ook voor jezelf betekenen om na te gaan hoeveel belang het criterium had.

4.2.4. Intimiteit opbouwen In wezen heeft intimiteit iets te maken met de mate waarin ik mijn partner ‘bij mezelf binnenlaat’. Intimiteit betekent dat je jezelf toestaat kwetsbaar te zijn en tegelijkertijd de veilige sfeer ´ van de schept waarbinnen je partner zijn of haar innerlijke realiteit kan onthullen. Het is e´ en mooiste eigenschappen van een relatie: in staat zijn elkaars zinnen af te maken, weten wat de ander denkt, voelen dat je op dezelfde golflengte zit. Als jij en je partner intimiteit bereiken, kun je bij elkaar zitten zonder elk moment te vullen met activiteit. Men kan samen stil zijn, luisteren naar wat niet wordt gezegd. De ruimte tussen twee ‘ikken’ maakt plaats voor een gemeenschappelijke ‘wij’. Voordat we die ruimte binnengaan, leeft ieder van ons in een eigen afzonderlijke wereld. Onze werelden worden bepaald door onze individuele perceptie van de werkelijkheid, persoonlijke gevoelens en gedachten, . . . . Om afzonderlijke werelden met elkaar te verbinden, moet je weten wat je partner ervaart, en vice versa. Het is noodzakelijk dat je geheime gedachten deelt, gevoelens, vreugde en verdriet, angsten, zorgen, pijn en plezier, . . . als je samen een intieme band wil opbouwen. Ook het lichamelijke aspect kent een sterke inbreng. Wanneer je rustig bij elkaar ligt en luistert naar de hartslag en het rustige ademhalen van de andere, dan verbind je je met de ander op een heel menselijk, instinctief niveau.


37

Deel 4

Het klinkt misschien wat bizar om na het inwinnen van de info over te gaan tot een ‘zakelijke’ beslissing van de levensvatbaarheid en wenselijkheid van een relatie. Het is makkelijk om een partner te beoordelen wanneer je tot over je oren verliefd bent: alles wat de ander doet is fantastisch. Toch moet je ook naar de toekomst kijken en je een beeld vormen van hoe jullie relatie eruit zal zien als het nieuwe eraf is.

4.3. Liefde voor hetzelfde geslacht: homoseksualiteit

4.2.5. Toewijding Toewijding betekent dat je er in voldoende mate in gelooft dat deze relatie goed is, terwijl je voor de rest bereid bent het risico te nemen dat je je vergist hebt. Je sluit de ander in je hart. Je geeft jezelf. Ondanks het ontbreken van een garantie dat het helemaal juist is. Vol vertrouwen ingaan op de liefde zonder 100 procent zekerheid. .


Homo’s en lesbiennes zijn in onze samenleving nog steeds het voorwerp van allerlei vooroordelen. Homo’s zouden abnormaal of ziek zijn. Ze zouden een afwijking hebben en onvolkomen, halve mensen zijn. Ze zouden op seks met minderjarigen belust zijn, hun seksuele driften niet kunnen bedwingen en dus niet in staat zijn tot vaste en trouwe relaties. Volgens andere vooroordelen zouden homo’s extravagante of verwijfde typen zijn en lesbiennes ‘manwijven’ en dus gemakkelijk herkenbaar, en nog zovele andere ‘dooddoeners’, die je telkens weer hoort in allerlei homomoppen. Homoseksualiteit is een emotionele en seksuele gerichtheid van man of vrouw op het eigen geslacht. Niemand krijgt bij de geboorte het etiket ‘homo’ of ‘lesbienne’ mee. De gangbare veronderstelling is immers dat men ‘hetero’ is. Het is een gegevenheid waarvoor de persoon in kwestie niet kiest. Men kan door deze gegevenheid dan ook niet met de vinger gewezen worden. Het is wel een dimensie van de persoonlijkheid die homo’s en lesbiennes in de loop van hun leven gaandeweg ontdekken, vaak doorheen een hele worsteling. Tot de leeftijd van 10-12 jaar zijn er meestal geen problemen, alhoewel terugblikkend 50 % van de homo’s zich op 12-jarige leeftijd bewust was van aantrekking tot het eigen geslacht. Bij meisjes ligt dit gemiddelde op 16 jaar. Voor het merendeel van deze jongeren (60-70%) duurt het evenwel gemiddeld twee jaar vooraleer de gevoelens homo of lesbienne te zijn ‘herkend’ worden.

4.3.2. Kiezen om te zijn wie je bent Stap 1 Je doet iets (een spelletje) of je ervaart iets (een fantasie, een opgewondenheid, soms al een verliefdheid) dat je doet denken aan homoseksualiteit. Dat brengt je meestal in verwarring. Het past niet in het verwachtingspatroon dat voor iedereen geldt: een jongen kijkt naar meisjes en omgekeerd. Je voelt je onzeker, want meestal zijn de eerste gewaarwordingen vaag. Je weet bovendien dat daarover niet gepraat wordt, dat de mensen het “verkeerd” noemen. Ben je een van die “abnormalen”? Je wil er liever maar niet aan denken. Misschien probeer


38

Deel 4

4.3.1. Niet oordelen vanuit vooroordelen


je speciaal een en ander uit met personen van het andere geslacht. Wordt er soms niet verteld dat “het” meestal voorbijgaat? Maar het lukt niet echt: je gevoelens worden duidelijker en duidelijker. Ben je dan toch zo? Niet in paniek proberen te slaan! Dit is de fase van identiteitsverwarring. Er kan moeilijk een leeftijd op deze fase geplakt worden. Sommige holebi’s zeggen dat ze het altijd al geweten hebben. Bij anderen valt hun frank pas als ze reeds volwassen zijn en soms een welgevuld heteroleven achter de rug hebben. Doorgaans vindt de ontdekking plaats in de puberteit of adolescentie. De verwarring en onzekerheid (op zich reeds stresserend) gaat vaak gepaard met negatieve zelfwaardering en angst.

Je vraagt je af wat dat betekent: holebi zijn? Hoe kan je dat beleven? Wat voor gevolgen zal dat hebben voor je verdere leven? Je gaat op zoek naar informatie. Je vergelijkt alles wat je te weten komt met je eigen ervaring. Daar zit soms nogal verschil op. Regelmatig steekt de twijfel weer de kop op. Hoor je nu echt tot die groep van mensen waar iedereen zo op neerkijkt? En wat zullen je ouders en je vrienden of vriendinnen wel zeggen? Alles onder controle proberen te houden. Je ziet wel wat ervan komt. Dit is de fase van identiteitsvergelijking (of geleidelijke opbouw van identiteit). Juist door het gebrek aan openheid rond homoseksualiteit is informatie niet altijd gemakkelijk te vinden. Soms is de angst te groot om er zelf naar op zoek te gaan. beeld/homo.pdf Identificatiefiguren ontbreken meestal. In deze fase is er een “dissociatie” aanwezig: de homoseksuele ervaringen of gevoelens worden nog onderscheiden (gedissocieerd) van de identiteit, het holebizijn. Het is een periode van uitstel waarin men de sluimerende idee van holebi te (kunnen) zijn verder verkent en er zich emotioneel op voorbereidt, er probeert aan te wennen. Vaak gaat deze fase gepaard met een zich terugtrekken, een zich afsluiten van de anderen. De jongere voelt zich anders en denkt dat hij er met niemand kan over praten zonder narigheid. De jongere denkt dat zij of hij het probleem alleen moet oplossen. Er gaat dan ook veel energie naar toe. De jongere is vaak prikkelbaar en de studieresultaten verslechten soms.

Stap 3


39

Deel 4

Stap 2


Het is zover: je bent homo of lesbienne. Ontkennen heeft geen zin. Dat betekent nog niet dat je er blij om bent. Je geeft het toe voor jezelf, maar je keurt het nog niet goed. Het is misschien beter dat je het stil voor jezelf houdt. Je droomt er nog wel eens van dat je gewoon zou geweest zijn. In elk geval, je zal er moeten mee leven. Je kan nu blijven kniezen of op verkenningstocht trekken. De vrees voor het onbekende moet overwonnen worden. Als je iets uitprobeert, valt dat soms mee en soms tegen.

Stap 4

Het blijkt wel mee te vallen. De tijd van het grote ongeluk is voorbij. Je zoekt je eigen weg en ontdekt waar je voorkeuren liggen. Glad to be gay. Je beleeft zalige momenten (waarom heb je toch zolang gewacht?) en loopt af en toe een ontgoocheling op. Dat is toch normaal, is dat ook niet zo bij hetero’s? Er blijft toch nog een belangrijk verschil. Je kan tegen zo weinig mensen vertellen over je ontgoochelingen of je zaligheden. Misschien weten je ouders of een goeie vriendin het al, maar als je gelukkig bent moet toch de hele wereld dat weten. Het is tijd voor een nieuwe keuze. Kies je voor een dubbelleven of ga je er meer en meer voor uitkomen? Blijf je keer op keer die gekke excuses en triestige leugens uitvinden? Lach je nog mee met die stomme, beledigende janetten- en potten-moppen? Dit is de fase van de identiteitsaanvaarding (of positieve waardering van de identiteit). Tot nu toe komt deze fase (en zeker de volgende fase) voor de meeste jongeren na het secundair onderwijs. De identiteitsaanvaarding gaat vaak gepaard met een valse identiteit naar de buitenwereld toe. Die optie voor een dubbelleven vraagt veel energie en zorgt voor veel frustratie. De seksualiteit overheerst de persoonlijkheid, maar in negatieve zin. Om de seksualiteit voor de buitenwereld verborgen te houden, denkt de holebi aan niets anders meer. Maar ook ervoor uitkomen vraagt energie en veel moed. Zelfaanvaarding betekent nog niet dat alle moeilijkheden van de baan zijn.

Stap 5


40

Deel 4

Dit is de fase van identiteitstolerantie (of erkenning van de eigen identiteit). Soms is de stap naar erkenning te moeilijk en neemt de jongere een tussenstap: zij of hij beschouwt of noemt zich biseksueel en erkent pas in een later stadium dat zij of hij overwegend homosek- beeld/lesbienne.pdf sueel is. Uiteraard zijn sommige jongeren daadwerkelijk biseksueel. De stap naar de holebi-wereld kan via vele poorten gezet worden. Praatgroepen, bars, fuiven, verenigingen, tijdschriften met contactadvertenties: er valt wel het een en het ander te ontdekken in de holebi-wereld.


Dit is de fase van de identiteitsmanifestatie (of coming out). De valse identiteit naar de buitenwereld wordt opgeheven. Sommigen spreken van twee fasen. In de periode van identiteitstrots zou een holebi haar of zijn seksualiteitsbeleving overbeklem- beeld/lesbienne2.pdf tonen en de heterowereld negatief en vijandig bekijken. In de volgende periode van identiteitssynthese verliest het holebi-zijn zijn centrale plaats en bereikt de holebi een integratie in de samenleving zonder verlies aan identiteit. Identiteitstrots staat echter geen harmonische relatie met de heterowereld in de weg. Bovendien verkiezen een groot deel van de holebi’s om hun sociaal leven blijvend met andere holebi’s uit te bouwen. Holebi’s badmintonnen wel degelijk anders dan hetero’s. De competitiegeest is er doorgaans minder sterk (of dat zo positief is, blijft ook onder holebi’s punt van discussie). En gaan ook niet vele hetero’s tennissen in de hoop er een minnaar of minnares te ontmoeten? Zo kan het dus verlopen als je holebi bent. Maar misschien leg je wel een heel andere weg af. Dit vijf-stappen-model mag zeker niet als een normatief model gezien worden. Niet elke holebi maakt de verschillende fasen mee. Niet iedereen die homoseksuele gevoelens of ervaringen bij zich vaststelt, gaat daar verder op in. Niet iedereen die er mee bezig is, durft voor zichzelf toegeven dat hij of zij echt zo is.

4.3.3. Hoe vrijen holebi’s? De beleving van relaties en seksualiteit door holebi’s verschilt niet van de beleving door hetero’s. Verliefde holebi’s hebben dezelfde gevoelens als hetero’s die verliefd zijn: ze denken voortdurend aan hun uitverkorene, ze hebben romantische dromen over hun samenzijn, ze willen zo veel mogelijk bij hun geliefde vertoeven, ze vinden hun beminde vreselijk aantrekkelijk en worden door hem of haar aardig opgewonden.


41

Deel 4

Je steekt het niet langer weg. Je komt er voor uit. Hoe durft nog iemand te veronderstellen dat je hetero bent? Wie jou iets in de weg legt, dien je van antwoord. Je kan in de klas of op je werk weer aan je studie of je werk denken en weer normaal praten met je klasgenoten of collega’s, want je moet niet langer voortdurend op je hoede zijn uit schrik jezelf te verraden. Je hebt meer tijd voor andere dingen. En de meeste hetero’s zijn zo kwaad nog niet. Maar badmintonnen doe je liever toch nog met andere holebi’s. Misschien overdrijf je soms wat in de andere richting en schreeuw je het te pas en te onpas van de daken. Dat lucht op, na zoveel jaren van stilzwijgen. Je wordt wat rustiger na een tijd. Je kan je geroepen voelen de discriminatie te bestrijden door actief mee te werken aan de holebi-beweging. Jij hebt het einde van de weg gehaald, maar je weet verdomd goed dat de weg zelf nog niet volledig ¨ geeffend is.

4.3. Liefde voor hetzelfde geslacht: homoseksualiteit Wie zich niet kan voorstellen hoe holebi’s “het” doen, is misschien wel iemand die in het eigen seksleven niet veel variatie kent buiten de klassieke (heteroseksuele) co¨ıtus. Dat is inderdaad het enige wat holebi’s niet kunnen beleven, maar dat missen ze niet.

Bibliografie

BURGGRAEVE R. , Zinvol seksueel leven onderweg. Concrete probleemvelden en belevingswijzen, Acco, Leuven,1992. VANOUTRYVE, F., Ik weet wie ik ben. Educatieve map homoseksuele en lesbische vorming (Ministerie van de Vlaamse Gemeenschap, sep. 1999) De Holebifabriek, Sam en Lisa. Handleiding bij de video.

Nuttige links • http://www.weljongniethetero.be/ • http://www.weljongniethetero.be/zakboekjes/ • Op http://www.holebifederatie.be vind je naast heel wat praktische homo-info ¨ juridische, politieke, . . . info. ook heel wat financiele, • Op VRT-teletekst vind je twee holebi-pagina’s.

– Op pagina 738 vind je een selectie van activiteiten en fuiven voor holebi’s. – Op pagina 739 vind je dagelijks nieuwsberichten uit de Vlaamse en internationale holebi-wereld. • http://www.zizo-magazine.be/ Site van het holebi-blad Zizo. Bevat online artikelen.


42

Deel 4

beeld/homo2.pdf Homo zijn betekent dat je niet staat te popelen om een vrouw te “penetreren”. Lesbisch zijn betekent dat je liever geen penis van een man in je vagina krijgt. Maar er zijn ontelbare andere wegen naar het paradijs. Holebi’s doen alles wat hetero’s kunnen doen. Holebi’s genieten van aanraken en aangeraakt worden, van kijken en bekeken te worden, van klaarkomen en iemand doen klaarkomen. Er bestaat geen vast scenario: iedereen doet wel iets liever dan een ander. Holebi’s vrijen zoals hetero’s, alleen doet een lesbienne dat met een vrouw en een homo met een man.

4.4. Ruzie maken is een kunst :

• http://www.expreszo.be Een actuele en eigentijdse jongerensite rond holebi’s. • De Holebifoon is de autonome telefoondienst voor iedereen die vragen heeft over homo- en biseksualiteit. Iedereen kan bellen of je nu lesbisch, bi of homo bent of gewoon jezelf. Je hoeft niet te zeggen wie je bent, dat maakt het soms wat makkelijker. Je kan er ook terecht voor praktische informatie, zoals bijvoorbeeld voor adressen van ´ en disco’s in holebi-(jongeren)groepen, werkgroepen ouders van holebi’s, holebicafe’s jouw buurt, als je wil weten waar er dit weekend een fuif is of wat een goed tijdschrift voor holebi’s is . . . De Holebifoon is elke dag, behalve op feestdagen te bereiken van 18u tot 22u op het nummer: (09) 238 26 26. Op woensdag is er permanentie van 14u tot 22u.

Psychologen en pedagogen spreken soms over het territorium van een persoon. Daarbij duiden zij niet alleen op de lichamelijke biosfeer maar ook op de verschillende taken, ver´ plichtingen, diensten, privileges,. . . die iemand heeft. Zo kan het territorium van iemand bestaan uit iedere dag naar school gaan, een selectief contact met een paar mensen in de klas, ’s avonds huiswerk maken, televisie op de eigen kamer kijken (want de TV in de huiskamer behoort tot het territorium van de broer), . . . waarbij een paar zaken veroverd zijn op anderen en andere juist weer niet. Zo moet hij huiswerk maken van zijn moeder. Een territorium is veranderlijk in de tijd omdat men in voortdurende confrontatie komt met anderen waarbij er sprake is van winnen en verliezen. Ook in een relatie beschikken de partners over een bepaald territorium waar de ene het voor het zeggen heeft en de ander niet of slechts gedeeltelijk. Zo beslist de jongen over de plaats waar men op zaterdagavond gaat fuiven, het meisje gedeeltelijk over zijn kledij en volledig over het tijdstip wanneer hij zijn laatste pint drinkt (want hij is immers BOB). Deze grenzen zijn zeker niet statisch. Zo kan het gebeuren dat na enkele weken de verhoudingen anders komen te liggen. Het meisje moet in auto rijden omdat hij vindt dat hij mag drinken zoveel hij wil, zij bepaalt dan de plaats omdat zij in auto rijdt. Er in dus binnen een relatie heel veel gevecht rond heel wat verschillende territoria. Zeker in het begin van een relatie leidt dat tot heel wat spanningen. Maar ook in ‘gevestigde’ relaties wordt er nog heel wat ‘gevochten’. Er zijn heel wat verschillende methoden om het terrein van een ander in te nemen, of juist omgekeerd. Dit kan op een relatievriendelijke (= open) manier waarbij het akkoord van beide partners belangrijk is of op een relatie-ondermijnende (=slinkse) wijze.

4.4.1. Slinkse technieken


43

Deel 4

¨ 4.4. Openlijke en slinkse technieken om te ruzien


A. Definitie Tussen Mia en Robert deden zich ruzies voor over het volleyballen van Robert op vrijdagavond. Mia vond dat haar man te laat thuiskwam van zijn club. ‘Het volleybal is om tien uur afgelopen’ en inderdaad, hij aanvaardde die definitie en voelde zich schuldig als hij langer wegbleef. Zou je echter aan Robert vragen hoe laat het volleybal is afgelopen, dan zou hij ´ ! Voor hem was volleybal spelen, zich douchen en omkleden gezegd hebben: om half e´ en en gezellig met de vrienden nog een paar pinten drinken. Voor haar was volleybal het spel zelf plus enkele minuten snel omkleden. Zij slaagde erin haar definitie van de situatie op te dringen en daardoor verloor hij terrein. Hij voelde zich namelijk telkens schuldig wanneer hij langer bij de vrienden bleef zitten.

‘Niemand kan dat zo goed als jij! Wil jij dat niet doen? Je bent er echt goed!’ en vervolgens geeft men een karwei door aan de andere en neemt hem zo de vrije tijd af. Doordat men zich eerst gevleid voelt, is men meer geneigd toe te geven. Het terreinverlies wordt pas achteraf beseft.

C. Hulpeloosheid Dikwijls ontpopt de hulpeloze zich als een strenge baas op het ogenblik dat de andere de taak overneemt. De hulpeloze geeft dan aan hoe het moet, maakt kwaliteitsbemerkingen, enzovoort. ‘De deur klemt. Ik kan niet schaven. Ik weet niet hoe dat moet. Dat is te zwaar voor mij.’ ‘Goed, schat, ik los dat wel even op’. ‘Maar, pas op dat je er niet teveel afhaalt, want dan krijgen we tocht. Pas op met dat schaafsel in de keuken! Nu kun je aan de rand zien dat er aan de deur is geschaafd! Zou je de deur niet opnieuw kunnen verven? Trouwens, ik vind dat hij een heel klein beetje scheefhangt. Kun je daar iets aan doen? En nu je toch aan deze deur werkt: het slot van de keukendeur klemt. Zou je daar niets kunnen aan doen? De lade van de kleerkast klemt trouwens ook . . . ’ De hulpeloze zwakke blijkt al snel een ontevreden werkbaas! Degene die de hulp biedt, wordt snel overdonderd en verliest meer terrein dan hij oorspronkelijk dacht.

D. Voor jouw bestwil Je staat klaar om uit te gaan: ‘Schat, je ziet er niet al te best uit, je ziet bleek. Voel je je wel goed? Zou je d’r niet eens wat aan doen? Het lijkt me het beste dat je twee aspirientjes neemt en een hete kop thee en in bed kruipt. Dat zal je goed doen. Ik zeg het voor jouw


44

Deel 4

B. Vleierij


bestwil.’ Je neemt de aspirine en de thee en je kruipt in bed. Pas de volgende morgen realiseer je je dat je niet bent kunnen uitgaan.

E. Schuldinductie ‘Waarom kom je zo laat van school. Je wist toch dat ik op je zit te wachten. Ik was ontzettend ongerust! Ik ben ziek van spanning. Het eten is nu verknoeid. Ik heb er zo hard aan gewerkt en dat allemaal voor niets!’ ‘Als jij zo lang in bed blijft liggen, dan missen de kinderen jou en dan heb ik ook geen gezellig ontbijt meer!’

‘Als je dat durft doen, dan verlaat ik je!’ ‘Als ik die bontjas niet krijg, dan spring ik uit het raam !’ ‘Als je niet bij mij blijft, neem ik pillen en maak ik me van kant!’ ‘Of je stopt met voetbal, of ik ga er kapot aan !’ Deze handige omschrijving van de situatie komt dreigend over. De partner geeft snel toe ‘om geen ongelukken’ te veroorzaken. Dikwijls leidt dit in een relatie tot een escalatie van steeds grotere dreigingen.

G. Verleiding ‘Als je me nu naar het voetballen laat gaan, dan kom ik nooit meer te laat van mijn werk naar huis.’ ‘Als ik nu met mijn vrienden mag uitgaan, ga ik verschillende weekends met jou weg.’ ‘Als we nu vrijen, dan zal ik altijd lief voor je zijn’. ‘Als je de ramen kuist, zal ik nooit meer zeuren !’

H. Rookgordijn Op de vraag of de man wil meegaan naar gemeenschappelijke vrienden, antwoordt hij met een filosofische tirade over vriendschap, of hij begint over zijn vrienden. Zo krijgt de vrouw geen helder antwoord, geen stellingname.

I. Pacifisme Wanneer zij aandringt om eens met haar uit te gaan, dan zegt hij: ‘Schat, we gaan daar toch geen ruzie over maken. We gaan ons daar toch niet over opwinden!’ En hij blijft rustig voor zijn TV zitten. Wanneer zij hem vraagt samen stelling te nemen tegenover de kinderen, dan zegt hij heel snel ja (om ruzie te vermijden) maar hij doet het niet, hij vergeet het. Hij


45

Deel 4

F. Chantage

ontwijkt elk gesprek onder het voorwendsel ‘daar gaan we toch geen ruzie over maken’. Ondertussen blijft hij zeer kalm, beleefd en vriendelijk, tot grote ergernis van de partner die zich machteloos voelt. En als ze dan driftig wordt, voelt ze zich schuldig. Hoe kan ik nu kwaad worden op zo’n redelijke, lieve man! Meestal is een grondige ontleding van de situatie nodig om deze vrouw en haar vijandigheid te begrijpen. De interessante terreinen, blijken dan aan zijn kant te liggen. De lasten en zware taken aan haar kant. Met zijn vriendelijke soepelheid ¨ heeft hij zich toegeeigend wat hij wilde, zonder wapengekletter of geroep. Zo ontstaat dan de bekende pacifist-zeur verhouding. Zij is ontevreden, ongelukkig en ze voelt zich schuldig dat ze zo is. Hij is een muur, een vesting van evenwicht en tevredenheid. Hij is ‘soepel’ maar ongrijpbaar, als een paling. Zij begint dikwijls te klagen en te zeuren. Hij kijkt daar wat medelijdend op neer. Neemt nog steeds geen stellingen, vermijdt heldere afspraken. De pacifist heeft nog een ander merkwaardig kenmerk: hij lijdt aan geheugenverlies. ‘Heb ik dat beloofd? Echt waar? Dat ben ik vergeten!’ ‘Heb jij dat gezegd? Spijtig, maar dat herinner ik mij niet meer . . . ’ ‘Hebben we dat toen afgesproken? Hoe? Waar? Wat? Wanneer? Eerlijk, ik dacht dat het voorstellen waren en geen afspraken!’ De pacifist leeft in de mist, maar doet wel lekker wat hij zelf wil. De vijandige en wanhopige houding van de vrouw is in dit geval goed te begrijpen. Vrouwen van pacifisten vertonen ook reacties als depressies en het stukslaan van huisraad. Deze reacties zijn duidelijk niet agressief, zoals hij haar wel eens zal verwijten, maar vijandig, dat wil zeggen: het zijn reacties uit onmacht.

J. Psycho-analyse ‘Laten we eens een weekendje samen weggaan!’ ‘Waarom?’ ‘Om eens bij elkaar te zijn, met z’n tweetjes!’ ‘Waarom wil je bij elkaar zijn, we zijn al zoveel bij elkaar!’ ‘Jij voelt je te afhankelijk van mij; dat komt door je moederbinding!’ De meeste waarom-vragen zijn geen echte vragen. De techniek van de psychoanalyse maakt ook gebruik van het interpreteren van wat iemand doet. Ik weet waarom jij dit of dat doet! Men schrijft de partner diepere, verborgen motieven toe. ‘Je doet dat alleen maar omdat je in je kinderjaren niet genoeg affectie hebt gekregen !’ ‘Jij doet dat alleen maar om mij kapot te maken!’

K. Spot ‘Oh, je hebt een nieuw gerecht uitgevonden!’ op het ogenblik dat een aangebrand gerecht op tafel verschijnt. ‘Dit moet je naar Flair opsturen. We hebben een nieuwe meesterkok in huis ! Hoe heb je dat klaargespeeld?’ Spot werkt zeer diep, vooral wanneer derden aanwezig zijn.


46

Deel 4



L. Ziekte

Wat is het effect van ziek zijn? Er zijn twee gevolgen: enerzijds brengt ziekte een vergroting mee van het territorium, anderzijds kan het verlies van een aantal terreinen betekenen. Ziekte betekent terreinwinst. Inderdaad, in een relatie zal de ene partner meestal meer zorg, meer aandacht, meer tijd besteden aan degene die ziek is. De kinderen moeten stil zijn. De radio wordt zachter gezet. Het menu wordt aangepast. Bezoeken aan vrienden of familieleden gaan niet door. Bepaalde taken moeten door een anderen overgenomen worden, enzovoort. Ziekte betekent echter ook terreinverlies. Men is aan bed gebonden, kan niet gaan en staan waar men wil. Sommige contacten zijn tijdelijk verbroken. Men mag of kan niet alles eten wat men lust, en dergelijke. Hierbij moeten we nog een vorm van definitie vermelden die de partner ondermijnt. Wanneer men de partner als ziek, onbekwaam of overspannen bestempelt, dan dreigt er een reductie van het terrein van de ander. ‘Wat ben jij boos zeg! Heb je je kalmeermiddelen vandaag al genomen ?’

M. Infiltratie ´ van de partners is bijvoorbeeld lid van een toneelgroep. Hij is daar erg op gesteld omdat Een het zijn eigen vorm van ontspanning is. Hij wil dat ook helemaal voor zich houden. De ander gaat af en toe naar de repetities, helpt een beetje hier en daar met kleine karweitjes, knutselt ¨ Langzamerhand werkt de ander mee aan het decor en helpt bij het beheer van de financien. zich in bij de toneelvereniging en wordt tenslotte secretaris van de vereniging. Terwijl de eerste het toneelspelen als een eigen vorm van ontspanning wilde beschouwen! Deze techniek is ook bekend als de schoonmoedertechniek. De schoonmoeder gaat af en toe helpen in het jonge gezin dat zoveel werk heeft met de kleine kinderen. Ze helpt soms koken of strijken. Ze helpt bij het schoonmaken. Geleidelijk aan begint ze raad te geven. Langzamerhand neemt ze steeds meer terrein over. Ze gaat beslissingen opdringen. Ze controleert de opvoeding van de kinderen. En tenslotte neemt ze de controle van het hele huishouden op zich.

N. Snelle overname ‘Ik kwam deze vroegere vriend toevallig tegen. Ik heb toen gezegd: kom maar mee, mijn vrouw kookt lekker, je kan rustig bij ons komen eten.’ ‘Ik heb twee kaartjes voor de opera gekocht, het is voor donderdag!’ Een vorm van snelle overname die zeer veel voorkomt, is het ´ te laat komt, heeft hij al een stuk tijd van de partner te laat komen. Telkens wanneer de e´ en


47

Deel 4

Ziekte wordt hier gebruikt als een verzamelnaam voor: gewoon ziek zijn, moeheid, maandelijkse ongesteldheid, slapeloosheid, lichamelijk letsel, enzovoort.


en het gezin afgenomen. Men kan alleen nog maar vijandig reageren en oplossingen voor de toekomst zoeken. Ook de telefoon is een middel van snelle overname. Als zij naar hem belt op het werk, en hij neemt de hoorn op, dan is zij reeds op zijn terrein binnengedrongen. Dan heeft ze zijn aandacht al te pakken. Zelfs al zegt hij dat het op dat ogenblik niet gaat en dat hij het echt te druk heeft. Als ik je laatste parkeergeld gebruik of ik rijd de benzine van je wagen op, dan kan dat voor jou belangrijk terreinverlies betekenen. Als ik ongevraagd je lievelingsplaat uitleen aan anderen. . . , als ik -zonder het jou te vragen- in naam van ons beiden afspraken met vrienden maak. . . ‘Papa zal je fiets wel repareren als hij vanavond thuiskomt van zijn werk.’ ‘Papa gaat zondag wel met jullie surfen.’

Op korte termijn zijn ze voor die partner die ze gebruikt erg nuttig. Je krijgt snel wat je wil. Maar op lange termijn zijn ze zeer schadelijk voor de relatie. Al deze bedekte technieken zijn er immers op gericht terrein van de partner te veroveren, zonder dat die partner het verlies onmiddellijk beseft. Soms is de ander zelfs blij met wat er gebeurt. De partner is zich dan niet bewust van het feit dat hij terrein verliest. Dat betekent dat hij nog alleen maar achteraf kan reageren. Hij is het terrein reeds verloren. Hij zal dus vijandig moeten reageren. Deze vijandigheid is erg nadelig voor de relatie: de partner raakt verbitterd, wordt ontevreden zonder duidelijke reden, geprikkeld, lichtgeraakt. Hij of zij wordt vlug moe, slapeloos, klaagt en zeurt, barst uit in woedeaanvallen. Dit alles is voor de relatie bedreigend.

4.4.3. Manieren van reageren Hoe kan men tegen slinkse manieren reageren ? Een eerste punt is dat beiden moeten leren de wapens te herkennen die ieder gebruikt. Dan is er al heel wat gewonnen. Als je het wapen ziet, kan je reageren. Belangrijk is dat degene die het terrein dreigt te verliezen, eerst goed nagaat of hij terrein wil afstaan of niet. De veiligste reflex zou zijn om eerst en vooral uitstel te vragen: ‘Wacht eens even’. Of om voorlopig nee te zeggen tot je weet wat je wil. ‘Ik wil het terrein houden’ of: ‘Ik sta het af’. Belangrijk is dan dat je bij je standpunt blijft, dat jij je niet laat verleiden of ompraten. Daarom kan het soms zeer nuttig zijn om als verdedigende reflex een haperende grammofoonplaat na te doen: ‘Ik begrijp dat je graag zou willen dat ik de deur herstel, en ik doe het niet. Ik doe het niet’. Alle andere reacties zijn minder effectief. Zodra men begint te motiveren waarom men iets niet geeft, wordt de kans op verlies groter.

4.4.4. Open technieken Wat zijn nu de open middelen om een terrein te veroveren ?


48

Deel 4

4.4.2. Wat zijn de voor- en nadelen van deze bedekte wapens?

4.5. Zinvol seksueel leven

• Een eerste methode is het vragen zonder tegenprestatie. Belangrijk is hier dat het gaat om echt vragen. Bij het echte vragen stelt men duidelijk wat er aan de hand is en men vraagt wat men wil hebben. Men wijst eerst de ander op zijn territorium en dan stelt men de vraag. ‘Schat, donderdagavond is jouw avond om weg te gaan, ik zou je willen vragen of we donderdag over drie weken samen naar die vrienden zouden kunnen gaan ? Vind je dat goed?’ • Een tweede methode is het ruilen of het ‘voor wat, hoort wat’. Een eerlijke methode die soms heel wat diplomatie en inlevingsvermogen vraagt : immers wat voor jou niet kostbaar lijkt is dit misschien niet voor de ander.

Het grote voordeel van open gevechtstechnieken is dat men gemakkelijker vijandigheid voorkomt. Als men iets geeft, dan is het duidelijk dat men geeft. Als men iets krijgt, dan is het omdat de ander het graag wil geven. Als men ruilt, weten beiden waar het om gaat en doet men het omdat de prijs een goede prijs is. Dat wil dus zeggen dat beiden het een goede ruil vinden. De kans op ontevredenheid achteraf is kleiner.

4.5. Zinvol seksueel leven Uitgangspunt vormt het gegeven dat zinvolle seksualiteit pas kan gebeuren binnen een stabiele relatie met ‘toekomstplannen’ waar de beide partners elkaar kunnen vertrouwen en respect kunnen opbrengen voor elkaar. Dit veronderstelt dat de relatie reeds gerijpt is door goede en minder goede ervaringen waardoor men elkaar dieper heeft leren kennen. Pas doorheen dit relationeel rijpingsproces kunnen beide partners ook lichamelijk naar elkaar toegroeien.

4.5.1. Vrijen Het kan deugd doen om dicht bij elkaar te zijn. Om elkaar echt lichamelijk te voelen. Soms is het heel rustgevend, lekker veilig, gewoon samen. Soms is het ook heel opwindend en wil je elkaar bewust aanraken. Vrijen is een manier om heel bewust en intens samen te zijn. Vrijen is kussen en knuffelen en stoeien en strelen en masseren en geslachtsgemeenschap en nog veel meer. Vrijen kan stormachtig zijn of juist heel teder en zachtjes. Vrijen kan bloot of met kleren aan. Als koppel kies je samen hoe je wil vrijen, wat jullie wel of nog niet doen.


49

Deel 4

• Een derde methode is de kostbaarste voor de vrager. Men vraagt de partner om zelf een prijs te bepalen. ‘Wat kan ik voor je doen om te voorkomen dat je nee zegt op mijn vraag om donderdagavond uit te gaan?’ ‘Als je dat stuk van mij nog eens naleest, als je de speelkamer opruimt en als je mijn rug eens masseert, dan ga ik ´ het zo ontzettend graag wil, zal hij ook bij een hoge graag mee!’ Aangezien de e´ en prijs nog tevreden zijn.

4.5. Zinvol seksueel leven

4.5.2. Niet te snel Hoe beter je elkaar kent en elkaar vertrouwt, hoe groter de intimiteit wordt. Ook op seksueel vlak groei je naar elkaar toe. Dat vraagt wel wat tijd. Vrijen is immers geen spelletje van alles of niks. Tussen ‘handje vasthouden’ en geslachtsgemeenschap ligt een waaier van mogelijkheden om prettig en bevredigend te vrijen. Er is geen reden tot haast en spoed. Neem uitgebreid de tijd om elkaars lichaam te leren kennen. Geniet voluit van elke aanraking.

Twee mensen zijn nooit hetzelfde. Ook wat seks betreft. Mensen hebben verschillende behoeftes en ver´ iets dat langens, soms wil de e´ en de ander niet prettig vindt. Daarover moet je durven praten wat reeds veronderstelt dat je serieus met el- beeld/slaapkamerspiegel.pdf kaar kan praten. Hoe kan je anders rekening houden met wat je partner voelt en wilt? Het gebeurt ´ verder wil gaan ook vaak dat de e´ en dan de ander. Bijvoorbeeld, je partner wil al met je naar bed, terwijl je dat zelf nog niet wil. Als er genoeg vertrouwen en respect is in de relatie, kan je gerust rechtuit zeggen dat het voor jou niet kan. Je hoeft geen smoezen te verzinnen. Niemand mag gedwongen worden om iets te doen wat hij of zij zelf niet wil.

4.5.4. De eerste keer Van de eerste geslachtsgemeenschap verwachten sommigen heel veel. Ze verlangen naar het grote moment van innige verbondenheid. Spannend is het meestal wel, maar het verloopt niet altijd even rimpelloos. Misschien voel je je onzeker en zenuwachtig. Als je er met je partner kan over praten, voel je je waarschijnlijk al een stuk veiliger. De eerste keer komt vaak onverwacht. Al vrijend ga je soms verder dan je op voorhand dacht. Toch is het heel belangrijk om zeker te weten of je het allebei echt wil. Bovendien moet je ook de nuchterheid hebben om een voorbehoedsmiddel te gebruiken, want wellicht willen jullie nog geen kinderen.


50

Deel 4

4.5.3. Verschillen

4.6. Lied der liederen

Deze tactiek is zeker niet altijd gemakkelijk. Het delen van gevoelens en meningen is soms pijnlijk als het gaat om kwetsende dingen binnen een relatie. Toch moet er gesproken worden met elkaar. Het is evident dat dit pas optimaal kan gebeuren in een klimaat van wederzijds respect ondanks verschillen, verdraagzaamheid, inlevingsvermogen, vergevingsgezindheid en vertrouwen. L I E F D E — TYMEN TROLSKY Liefde is: diep je klauwen in ’n teer lichaam slaan, ’t aanbeden lijf bloeddorstig en wreed te bijtend ’t vlees met razende tanden aan stukken te rijten, te moorden en met geen enkele moord te volstaan. Liefde is wild zijn van vlees en keer op keer ingaan, omhelzen alle smerige realiteiten, leven in de waan dat je hartstocht nooit zal slijten,

Deel 4

je storten op geur en kleur, kapot gaan daaraan. In m’n lijf voel ik ’t noodlot al vele nachten op ’n roekeloze daad, ’n onbewaakt moment wachten. ’t Moment waarop ik de greep op de loop van m’n leven voor ’n laatste, fatale liefde prijs zal willen geven. Maar vannacht ben ik bang voor die zwarte, geurige schoot, waarin ik m’n laatste liefde zal vinden, m’n dood.

4.6. Lied der liederen 4.6.1. Het Hooglied van Salomo A. Inleiding Het hooglied (letterlijk: lied der liederen) is een van de kleinste boeken uit het Oude Testament. Het heeft steeds een grote populariteit genoten. Men dateert het ontstaan aan het einde van de 5de eeuw voor Christus. Dit betekent dat koning Salomo (10 de eeuw voor Christus) onmogelijk de auteur kan zijn. Veel exegeten zien in het Hooglied een verzameling minneliederen, voor een deel onafhankelijk van elkaar ontstaan en samengebundeld door een eindredacteur. Zoals de tekst voor ons ligt, bezingt het Hooglied de liefde van een (bruids)paar. Misschien mag men aannemen dat in de opeenvolgende hoofdstukken de groei van de liefde vanaf een pril stadium tot aan de voltooiing in het huwelijk geschilderd wordt. Omdat men in het boek geen logisch voortschrijdende handeling kan ontdekken, en omdat de gebruikte beelden soms zo moeilijk te verklaren zijn, staat deze interpretatie van het Hooglied niet vast.


51


Sommige passages schijnen een situatie van voor het huwelijk te veronderstellen, andere van daarna. Het hooglied bezingt de liefde van een bruidspaar. Beurtelings komen de bruid, de bruidegom en het koor aan bod. Het geheel krijgt daarmee het voorkomen van een toneelstuk. Wat de bedoeling van het Hooglied betreft, zijn de meningen verdeeld. Tegenover de ‘profane’ uitleg van sommigen, plaatsen anderen een religieuze en mystieke verklaring. Katholieke exegeten hebben het hooglied toegepast op de verhouding van Christus en de kerk (net zoals joden dit hebben toegepast op de verhouding van Jahweh en zijn volk).

B. Enkele fragmenten Bij het begin van het boek zegt het meisje:

Deel 4

Overstelp mij met de kussen van je mond, want je liefkozingen zijn zoeter dan wijn. Je zalven zijn heerlijk om te ruiken en de klank van je naam is als een rijk parfum; daarom hebben de meisjes je lief. Hl 1,2-3 In hoofdstuk 5 beschrijft ze haar geliefde: Mijn lief is blank en blozend, uit tienduizend anderen is hij te herkennen. Zijn hoofd is van het zuiverste goud, zijn lokken zijn borstelig, ravenzwart. Zijn ogen zijn als duiven bij stromende beken, die zich wassen in melk en baden in overvloed. Zijn wangen zijn een kruidentuin, torens van kruiden. Zijn lippen zijn lelies, ze druipen van vloeibare mirre. Zijn armen zijn staven van goud, met chrysoliet bezet; zijn lichaam is van gepolijst ivoor, afgezet met saffieren. Zijn dijen zijn zuilen van albast, rustend op voetstukken van zuiver goud. Zijn gestalte is als de Libanon, rijzig als de ceders. Zijn mond is een en al zoetigheid. Hij is de aantrekkelijkheid zelf. Zo is mijn lief, zo is mijn vriend, dochters van Jeruzalem. Hl 5,10-16 De man beschrijft eveneens de schoonheid van zijn beminde in een reeks vergelijkingen: Hoe welgevormd zijn je voeten in je sandalen, prinses! De ronding van je heupen is als een halssnoer,


52


Deel 4

gemaakt door een kunstenaar. Je navel is een ronde kom waarin de gekruide wijn niet ontbreekt. Je schoot is als een tarwehoop, door lelies omgeven. Je beide borsten zijn als twee welpen, de tweeling van een gazelle. Je hals is als de ivoren toren, je ogen zijn als de vijvers van Chesbon, de poort van Bat-Rabbim. Je neus is als de Libanontoren, die uitziet over Damascus. Je hoofd is als de Karmel, je haarlokken zijn omwonden met een band van koningspurper. Hoe mooi ben je, mijn liefste, hoe bevallig en bekoorlijk! Je gestalte is zo slank als een palm, je borsten zijn als druiventrossen. Ik dacht bij mijzelf: ik klim in die palm en pluk de dadels. Laat je borsten als de trossen van de wijnstok zijn, de reuk van je adem als de geur van kweeappels, en je mond als zoete wijn. In hoofdstukken 7 en 8 beschrijft het meisje haar liefdesverlangen: De wijn moet vloeien voor mijn lief, naar binnen druppelen tussen zijn lippen en tanden. Ik ben van mijn lief; naar mij gaat zijn verlangen uit. Kom, mijn lief, laten wij naar buiten gaan, laten we overnachten in de dorpen. Dan trekken we ’s ochtends vroeg de wijngaarden in om te zien of de wijnstok al uitbot, of de knoppen zijn opengebroken en de granaatbomen al bloeien. Dan zal ik je met liefkozingen overstelpen! De liefdesappelen geuren al en boven onze deur hangen de kostelijkste vruchten, jonge vruchten en oude, die ik bewaard heb voor jou, mijn lief! Hl, 7, 8-10 Draag mij als een zegel op je hart, als een zegel aan je arm: want de liefde is sterk als de dood, met de onverbiddelijkheid van het dodenrijk sluit zij ieder ander buiten. Haar vonken zijn bliksemschichten, vlammen van de HEER. Geen stortvloed van water kan de liefde blussen, geen rivier spoelt haar weg. Al bood iemand alles wat hij bezit voor de liefde, men zou hem met verachting afwijzen. Hl 8, 6-7


53


4.6.2. Het hooglied van de liefde

Deel 4

Al spreek ik de talen van mensen en engelen - als ik geen liefde had, was ik niet meer dan een schetterende trompet, een galmend bekken. Al had ik de gave om te profeteren en doorgrondde ik alle geheimen en wist ik alles wat er te weten is, ja, al had ik het geloof dat bergen kan verplaatsen: - als ik geen liefde had, was ik niets. Al gaf ik mijn hele bezit weg voor eten voor de armen, al gaf ik mijn lichaam en kon ik me daarop beroemen - als ik geen liefde had, zou het mij niets baten. De liefde is geduldig en vriendelijk; de liefde is niet jaloers, vervalt niet in grootspraak, in eigendunk. Zij gedraagt zich niet grof, zij is niet uit op het eigen belang. Zij geraakt niet beledigd, ze rekent het kwaad niet aan. Zij verheugt zich niet in onrecht, ze vindt vreugde in de waarheid. Ze kan alles verdragen, ze blijft geloven, blijft hopen, nooit geeft ze het op. De liefde zal nooit ophouden te bestaan! 1 Kor. 13,1-8

4.6.3. Kerkelijke vertaling van het hooglied. Fragmenten uit de encycliek van paus Benedictus, DEUS CARITAS EST (2006)


54

4.7. Genezen van geweld

beeld/agape.jpg

In tegenstelling tot de nog zoekende en onbestemde liefde wordt daarmee het ervaren van liefde uitgedrukt, de werkelijke ontdekking van de ander en daarmee het overwinnen van de zelfzucht, die eerder nog de boventoon voerde. Liefde wordt nu zorg om en voor de ander. Ze zoekt zichzelf niet meer - het verzinken in de bedwelming van het geluk - ze wil het goede voor de geliefde, ze wordt onthouding, ze wordt offerbereid, ja ze wil zelfs offers brengen. Ook al is eros op de eerste plaats verlangend, opstijgend – gefascineerd door de grote belofte van het geluk – toch zal hij, als hij de ander nader komt, steeds minder met zichzelf bezig zijn, steeds meer het geluk van de ander willen, steeds meer zorg voor de ander hebben, zichzelf schenken, er voor de ander willen zijn. Het element van agape1 doet zijn intrede, anders raakt eros in verval en verliest ook zijn eigen wezen. Van de andere kant is het ook onmogelijk voor de mens om alleen van de schenkende, neerdalende liefde te leven. Hij kan niet alleen maar geven, hij moet ook ontvangen. Wie liefde wil schenken, moet haar zelf ook krijgen. Hiermee zijn we gekomen tot een eerste, zij het nog zeer algemeen antwoord op de twee ´ enkele werkelijkheid, maar ze heeft verbovengenoemde vragen: uiteindelijk is ‘liefde’ e´ en schillende dimensies – soms kan de ene kant dan weer de andere sterker naar voren komen. Als de twee kanten echter geheel los van elkaar geraken, ontstaat een karikatuur of in ieder geval een verkommerde vorm van de liefde.

4.7. Genezen van geweld 1

Agape is een Grieks woord en wordt in het Nederlands vertaald met ‘liefde’, hoewel dit een verarming is van het woord agape en zijn volledige betekenis. Met a’ga·pe wordt een door beginselen geleide of beheerste liefde bedoeld. Ze kan al dan niet genegenheid en warme gevoelens inhouden. Deze liefde richt zich op de behoeften van de ander, zoekt wat het beste voor de ander is en laat de ander de vrije keus om die liefde te beantwoorden of niet. Het zelfstandige naamwoord ’agape’ is het meest voorkomende soort liefde in de bijbel, en is de grondslag voor bijvoorbeeld ¨ hfst. 13. 1 Korinthiers bron: http://nl.wikipedia.org/wiki/Agape_Grieks


55

Deel 4

Liefde heeft ergens iets met het Goddelijke te maken; liefde belooft oneindigheid, eeuwigheid, het grotere en geheel andere tegenover het alledaagse van ons bestaan. Maar het is niet de geest of het lichaam dat liefheeft de mens, de persoon, heeft lief als enig schepsel dat uit geest en lichaam bestaat. Alleen als die twee werkelijk verenigd zijn is de mens geheel zichzelf. Alleen zo kan liefde - eros - tot zijn ware grootheid rijpen.


4.7.1. Vlaamse seksuologen starten campagne tegen ‘pornoficatie’

“Een jong koppel dat een keer seks om de twee weken had, kwam laatst naar mij omdat ze dachten dat dit abnormaal is, dat het drie keer week moeten doen”, zegt An van Lampe van de Vereniging van Vlaamse Seksuologen (VVS). “We krijgen steeds meer koppels binnen met ‘probleFiguur 4.1.: Gringo en Ciska, zowat het bemen’ die voortkomen uit een onrealistisch beeld kendste deelnemerskoppel ooit in van seks. Vandaar onze campagne ‘Warme seks Temptation Island. en hete chocolade’.” Het idee voor de campagne haalde de VVS in het vrijgevochten Nederland. “Daar voerde de Nederlandse Vereniging voor Seksuologie verleden jaar eenzelfde campagne. Iemand moet het durven zeggen, zonder bang te zijn voor bekrompen en ouderwets door te gaan. Dit komt niet uit conservatieve hoek, onze voorzitster is in de dertig. Trouwens, alle Vlaamse seksuologen, van twintigers tot vijftigers, staan hierachter. Als wij dit probleem niet aankaarten, wie doet het dan wel?”

beeld/pornoficatie/dolce-cabana.png

Figuur 4.2.: Reclamecampagne voor een kledingmerk. De huidige beeldvorming van seks: uiterlijke perfectie in een pornografische context.


Van Lampe geeft nog andere voorbeelden uit de praktijk: “Een vrouw die twee kinderen borstvoeding had gegeven en nu vond dat ze haar hangborsten moest laten opereren. Zij had minder seks en dacht dat een operatie hun seksleven zou verbeteren. Terwijl haar man haar nog wel aantrekkelijk vond. Misschien was hun leven, met kinderen, baan en hobby’s gewoon te druk geworden? Toch denken mensen als eerste reflex aan hun uiterlijk als hun seksleven niet naar wens is. Op tv zie je alleen maar mensen met

56

Deel 4

Maatje 36 en 20 cm penis zijn vandaag de norm. ‘Extreme vormen van seksualiteit worden voorgesteld als norm. Er is een toenemende pornoficatie van reality-tv, zoals Temptation Island. Dit is geen seksuele bevrijding, maar een nieuw keurslijf’, zegt An De Lampe, woordvoerster van de Vereniging van Vlaamse Seksuologen (VVS). De VVS start op Valentijn een campagne tegen het overdreven en eenzijdige aanbod van seksubeeld/pornoficatie/gringoenciska.png ele prikkels. DOOR KATRIJN SERNEELS


perfecte lijven die fantastische seks hebben, geen vrouw met hangborsten. Maar vrouwen met maatje 36 en perfecte borsten hebben geen betere seks. “Het beeld van seks dat mensen hebben is te veel op het uiterlijk gericht, hoe het eruitziet en hoe je er moet uitzien. Ik had ook nooit gedacht dat zoveel mannen hun penis te klein vinden. Mannen komen met van alle twijfels naar onze praktijk: naast die penis heb ik ook een buikje, ik ben niet aantrekkelijk genoeg, zo ga ik nooit een partner vinden, vrezen ze. Porno heeft niet alleen invloed op het lichaamsbeeld van vrouwen.” Temptation

Maar als je weinig verlangen hebt naar seks, is met van alles gaan experimen-


Professor Alfons Vansteenweghen (KU Leuven): Geen seks wordt taboe. “Merkwaardig.” Zo noemt professor emeritus Alfons Vansteenweghen (KU Leuven), beter bekend als de man die zijn volk leerde vrijen, deze campagne. “Want seksuologen hebben altijd aan de kant van de seksuele bevrijding gestaan. Wij verbieden niet, beperken mensen niet. Als de VVS nu deze campagne start, waar ik trouwens achter sta, is het niet omdat ze terug willen naar vroeger. Maar de slinger is een beetje doorgeslagen, er is een correctie nodig. “In de jaren 60 en 70 kwamen ¨ patienten bij ons voor fysieke problemen, dysfuncties als erectiestoornissen. Nu zien we steeds meer mensen met psychologische problemen als te weinig zin. Maar wat is dat? In een duurzame relatie vermindert de frequentie van seks. Dat is normaal. Alleen zijn er mensen die dat niet meer als normaal aanvaarden omdat ze een onrealistisch verwachtingspatroon hebben. “Ik zal eens wat cijfers geven. Volgens Amerikaans onderzoek heeft de helft van de vrouwen boven de 50 geen of een paar keer seks per jaar. En hetzelfde geldt voor mannen tussen 18 en 23. Relaties aangaan en behouden is niet zo simpel. De seksualisering van de maatschappij betekent niet dat iedereen opeens veel meer seks heeft. Alleen dat het meer taboe wordt om daarover te praten als je een jaar geen seks hebt gehad.”

57

Deel 4

Naast de nadruk op uiterlijke perfectie heeft de VVS nog twee andere bezwaren bij de huidige beeldvorming van seks. “De nadruk ligt vandaag nogal eenzijdig op seks uit lust, gericht op orgasmes en extremen. Daar is niks mis mee, alleen wordt het bijna als norm voorgesteld, dat bij seks altijd een orgasme hoort, dat goede seks de maatstaf is van een relatie. Lust en genieten is een van de betekenissen van seks, maar er zijn ook vele andere. In een seksprogramma als Open en bloot, waar ik trouwens zelf in het discussiepanel zat, ging het over extremen, maar kwamen alle meningen aan bod, het werd gekaderd. Seks heeft voor de meeste mensen ook een belangrijke emotionele waarde, een orgasme hoeft niet altijd het ultieme doel van seks te zijn. “Veel mensen komen naar ons met als klacht dat ze te weinig zin hebben. Sommige mensen zijn minder tevreden met hun nochtans normale seksleven, omdat ze de indruk hebben dat seks perfect en fantastisch zou moeten zijn. Ze gaan dan wel eens experimenteren met technieken en hulpmiddelen, maar dat helpt niet iedereen.


Geschoren schaamhaar Telidja Klai, programmaverantwoordelijke jongeren en kinderen bij Sensoa, deelt de bezorgheid van de VVS. “Die campagne is een goed initiatief”, vindt ze. “Ik maak me ook serieus zorgen over sommige jongeren en kinderen. Het grootste deel kan die stroom van beelden over seks plaatsen, maar een deel van hen niet. Zij groeien op met het idee dat seks iets is om je lusten mee te bevredigen. “Er is ook heel wat onbewuste be¨ınvloeding. Bij ons onderwijsproject Goede Minnaars moeten jongens een tekening van het lichaam: ze moeten erop aanduiden welke delen van hun lichaam het belangrijkst zijn voor het andere geslacht. En ook waar ze niet tevreden over zijn bij hun eigen lijf. De grootte van de penis was antwoord ´ De meisjes die dezelfde oefening deden duidden geschoren schaamhaar aan. nummer e´ en. Ze denken dat jongens dat zeer sexy vinden. Afgeschoren schaamhaar is typisch voor porno. Als je het de jongens zelf vraagt, dan liggen ze helemaal niet wakker van dat schaamhaar. In Nederland is het nog erger: daar zag ik laatst dat jonge meisjes schaamlipcorrecties laten uitvoeren.” De media zijn de op een na belangrijkste bron van informatie over seks voor jongeren, zo bleek uit Klais doctoraat. Veertig procent van de Vlaamse kinderen is geshockeerd door pornobeelden die ze ongewenst gezien hebben. En 25 procent van de jongeren tussen 15 en 24 denkt dat porno een realistisch beeld geeft van seks. “Dat is niet weinig. In de jaren 80 kon er voor het eerst vrij naar beelden van seks gekeken worden, het was de tijd van Basic Instinct en een boekje kopen voor pornoprenten. Nu is alles te zien op internet, de realistische beelden maar ook de onrealistiche. Het onrealistische heeft echter de bovenhand. In deze beeldenstroom is het nu de zaak om onderscheid te maken tussen wat doordeweekse en niet doordeweekse vormen van seks zijn als anale seks of sm. Jongeren kunnen dat niet altijd. “Met de toegenomen kennis over seks zijn er ook massa’s mythes ontstaan. Foute kennis, zoals drie keer per week seks is normaal en een orgasme betekent dat seks goed is. Terwijl


58

Deel 4

teren, ook met extreme vormen van seks, niet meteen de oplossing. Een overdaad aan prikkels kan er dan toe leiden dat je uiteindelijk nog minder zin krijgt. Mensen zouden zich beter afvragen of ze weinig seks hebben echt als problematisch in hun leven ervaren of zich er zorgen over maken omdat ze denken dat anderen veel meer seks en orgasmes hebben.” Ten slotte is er ook het consumptiedenken over seks en relaties, waar de VVS zich aan stoort. “Als je minder seks hebt in een relatie, betekent dat niet dat de relatie zijn beste tijd heeft gehad en het tijd is voor een nieuwe partner. Toch groeit het idee dat dit normaal is. Reality-tv draagt daar toe bij. Bij porno of tv-series kun je nog altijd zeggen: ach, het is niet echt. Maar de manier waarin in Temptation Island met relaties wordt omgegaan is wel echt. Ik kijk ook naar Temptation Island, ik moet er wel eens mee lachen. Maar heel wat jongeren die ernaar kijken, zien dat als een echt voorbeeld van hoe relaties eraan toegaan. Die zitten daar geen kritische discussies over te voeren. We zijn bezorgd dat heel wat jongeren met onrealistische verwachtingen van seks en relaties opgroeien. Die vrees is niet ongegrond, als je nu al ziet hoeveel volwassenen naar ons toe komen met ‘problemen’ geschapen door onrealistische beeldvorming van seks.”


´ fase is in het hele seksuele spel.” een orgasme maar e´ en Telidja Klai ziet de campagne van de VVS als deel van een tegenbeweging: “De seksuele norm is vandaag maatje 36 en penis 20 centimeter, bij wijze van spreken. Maar ik zie een kentering de laatste jaren, een tegenbeweging: deze campagne komt niet uit het niets. Het zomaar gebruiken van seks in reclame slaat niet meer erg aan bij het grote publiek. Ik zag laatst een reportage op Terzake waaruit bleek dat halfnaakte vrouwen op de motorkappen van auto’s zetten niet meer gesmaakt wordt. Als seks aan het product gelinkt is of het met humor wordt gebracht, kan het nog wel. Zoals bij die shampoo waar je zogezegd een orgasme van krijgt. Je ziet ook meer realistische lichamen: de campagnes van Dove, maar ook een Bridget Jones in bed zijn daar voorbeelden van. Je ziet ook een terugkeer naar huis-, tuin- en keukenerotiek: vrouwen die zelf grappige naaktfoto’s maken of herkenbare verhalen over hun eigen seksleven schrijven. Er is wel een roep naar meer realisme. Maar het kan nog vijf tot tien jaar duren voor de norm gaat verschuiven.”

Deel 4

uit: Bis: bijlage bij De Morgen, maandag 11 februari 2008, pag. 17 -18

4.7.2. Als mensen tot middelen worden om te genieten A. Subtiele vormen van geweld Bepaalde vormen van seksueel en relationeel geweld tussen jongeren gaan terug op de onderschikkende manier waarop nog steeds heel wat mensen over de verhouding tussen man en vrouw in onze samenleving denken, waarbij de vrouw vaak nog - maar veel minder zichtbaar dan vroeger - als de mindere beschouwd wordt. Nog al te vaak wordt de vrouw - op een subtiele, verkapte manier- benaderd vanuit de man en niet vanuit haar gelijkwaardigheid en eigenwaarde. Seksueel geweld tegenover meisjes en vrouwen beperkt zich niet tot verkrachting, maar kan verschillende, vaak subtiele en daardoor nauwelijks bespreekbare vormen aannemen. In het uitgaansleven en elders worden meisjes nogal eens fysiek contact opgedrongen door stevig omhelsd en al of niet intiem betast, geaaid, gestreeld en geknepen te worden, zonder dat ze eigenlijk echt willen. Daarenboven hoeft seksueel geweld niet altijd lichamelijk te zijn: aangestaard en wellustig bekeken worden, gevolgd en ge¨ıntimideerd worden, beschimpt en beoordeeld worden, obscene gebaren moeten incasseren, zijn vaak voorkomende verbale en non-verbale pesterijen. Vaak ‘wennen’ meisjes eraan dat ze het mikpunt zijn van allerlei seksuele en seksistische ‘grappen’ en zogenaamd ‘onschuldige’ opmerkingen en trachten ze deze dan ook te negeren. Hiermee bevestigen ze echter hun gevoel van hulpeloosheid, onvermijdelijkheid en zelfverwijt. Net zoals dit het geval is bij verkrachting, blameren meisjes ´ of andere vorm van seksueel geweld plaatsnog al te vaak zichzelf of elkaar wanneer e´ en vond.


59


Vooral jonge meisjes gaan met de vergoelijkende spons over het mannelijke wangedrag en nemen de schuld voor het seksuele geweld op zich. Het optreden van de betreffende jongens of mannen wordt bijna vanzelfsprekend verontschuldigd of als onvermijdelijk ervaren: ‘Dat hoort er nu eenmaal bij, zo zijn jongens nu eenmaal.’ Op deze manier blijft de vooronderstelde machtspositie van de man onbetwist en onaangevochten. Vele omgangsvormen die jongens tegenover meisjes gebruiken, zijn zodanig ‘ingeburgerd’ dat een aanklacht al gauw overdreven en vergezocht klinkt. Dubbelzinnige complimentjes en opmerkingen waarop meisjes kritische commentaar leveren, worden nonchalant weggewuifd als ‘vriendelijke plagerijtjes’, waar ‘je toch niet zwaar moet aan tillen’. De grens bepalen tussen goedbedoelde grapjes en onaanvaardbaar (verbaal of non-verbaal) gedrag is inderdaad niet altijd even gemakkelijk. Uiteindelijk is dit ook niet de hoofdzaak. Waar het wel op aankomt, is wie` de lijn trekt, wie` bepaalt waar de grens van het aanvaardbare overschreden is en waar het gemoedelijke plagen verglijdt in beledigingen.

Voorbeelden gevonden op http://www.zorra.be

Reclame is vaak ‘vrouwonvriendelijk’. Vrouwen worden er op een eenzijdige wijze voorgesteld. Vrouwen ‘moeten’ hun seksualiteit uitspelen om een product te verkopen. Dit vaak door het tonen van intieme lichaamsdelen (borsten, billen, achterwerk, ...). De reclame waarin een man zijn seksualiteit gebruikt om een produc te promoten, komt heel wat minder vaak voor. Hoe komt het dat vooral de vrouw uit de kleren moet? Is dit een standaardrecla¨ verkoper proberen te metruck of doet de reclame echt wat ze hoort te doen : de potentiele verleiden? Volgende vragen stel ik mij bij een veelvoud van dergelijke reclame. • Is een veelvoud aan dergelijke reclame nog onschuldig te noemen? Voedt het mensen niet op tot een bepaald beeld over de vrouw? • Dit reclamebeeld wijkt sterk af van de dagelijkse werkelijkheid waarin heel wat minder bloot te zien is. Doet de reclame de werkelijkheid geen geweld aan of weerspiegelt ze wat er in de hoofden van de meeste mannen en vrouwen leeft? • Is de vrouw in dergelijke reclame geen lustOBJECT? • Er wordt voorbijgegaan aan een relatie. Enkel instant-seks heeft men hier op het oog? Sommigen menen dat je er allemaal niet zo zwaar moet aan tillen. Dooddoeners als ‘Als je het niet wil zien. . . dan kijk je toch gewoon niet’ of ‘het is toch maar reclame, niemand neemt dit voor waar aan’, voldoen niet. Juist door de massale aanwezigheid van reclame in het straatbeeld, de media, . . . is dit niet te herleiden tot het niet willen zien van 1 reclame of negeren van de boodschap. Keer op keer wordt de vrouw in een mindere positie geplaatst.


60

Deel 4

B. Rolpatronen in de media


Keer op keer verkoopt zij met haar lichaam een product, trekt zij de aandacht van de mannen en beinvloedt hen om de seksuele impuls (associatie met het product) te koppelen aan mannelijke identiteit. Juist in het feit dat het effectief is, blijft deze communicatie/verleiding bestaan. Volgende voorbeelden gaan nog een stap verder dan het louter tonen van intieme lichaamsdelen of het oproepen van een seksuele spanning voor mannelijke hetero’s. Het zijn grove beledigingen t.o.v. vrouwen. In deze voorbeelden wordt de vrouw als ‘bevredigster van seksuele behoeftes’ tentoon gespreid. Wat dit voor effect heeft op het beeld dat jongens zich ontwikkelen over het andere geslacht kan -mijns inziens- enkel als destructief bestempeld worden.

Deze postkaart-advertentie toont een stuk lichaam van een jonge slanke vrouw. De borsten en het hoofd van de vrouw zijn niet te ¨ en onderbenen zijn eveneens uit de display gezien. Haar knieen knipt. Afgezien van een donkerblauw slipje is de jonge vrouw volledig naakt. beeld/reclame-magnum.pdf In het slipje van de jonge vrouw zit een Magnum Bar, het ijsje in reepvorm van fabrikant Ola. De helft van het ijsje zit uit het slipje en is schuin naar boven gericht. Het puntje van het ijsje is voor eens stuk weggelikt/weggebeten.

Gamma advertentie : “Ontdek het gemak van een alleszuiger” De advertentie van de doe-het-zelf keten Gamma toont een schaars geklede jonge blonde vrouw. De jonge vrouw is afgebeeld van hoofd tot dijen. Ze draagt een bikini bovenstuk op een blauwe jeans. De jonge vrouw is afgebeeld met open mond. Haar lippen zijn rood. De slogan boven de jonge vrouw luidt: “Ontdek het gemak van een alleszuiger” beeld/reclame-gamma.pdf In de linker benedenhoek van de advertentie staat de afbeelding van een alleszuiger. Ernaast staat de tekst: ‘ ‘Hoe maakt u het?” Met Gamma!. Helemaal onderaan de advertentie is een bon met 69 bonuspunten afgedrukt. “Bouwvakkers denken gemiddeld om de 37 seconden aan sex.”


61

Deel 4

Magnum Ola advertentie ‘Pak ’m dan als je durft!’

4.7. Genezen van geweld Deze dubbele advertentie van de organisatie NAVB CNAC in samenwerking met de Federale Verzekering toont op de eerste advertentie een jonge vrouw en op de tweede (op de volgende bladzijde in hetzelfde tijdschrift) een jonge man.


beeld/reclame-bouwvakkergoed.pdf

Deel 4

Op de eerste advertentie zit de jonge vrouw op handen ¨ en is schaars gekleed. Ze draagt een zwart en knieen kleedje met diepe decollete´ en kijkt recht in de camera. De slogan in de linker bovenhoek luidt er: “Bouwvakkers denken gemiddeld om de 37 seconden aan sex.” Op tweede of vervolgadvertentie is een jonge bouw¨ en kijkt recht in vakker te zien. Hij zit ook op zijn knieen de camera, net als de jonge vrouw op de vorige advertentie, maar is in werkkledij. De slogan in het midden van de pagina is een vraag en luidt er: “En aan veiligheid?”

62

1 Het is niet meer zoals vroeger... maar wat brengt morgen?... 3

Recommend Documents