1
Eindtermen
Hieronder volgt een opsomming van eindtermen voor de tweede graad (nl. onderzoekend leren (eindtermen 1 t.e.m. 12), wetenschap en samenleving (eindtermen 13 t.e.m. 21) en attitudes (22* t.e.m. 32*). De opsomming werd letterlijk overgenomen uit het leerplan (leerplannummer VVKSO D/2012/7841/085) p. 51-52. Gemeenschappelijke eindtermen gelden voor het geheel van de wetenschappen en worden op een voor de tweede graad aangepast beheersingsniveau aangeboden.
1.1 Onderzoekend leren Met betrekking tot een concreet natuurwetenschappelijk of toegepast natuurwetenschappelijk probleem, vraagstelling of fenomeen, kunnen de leerlingen 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12
relevante parameters of gegevens aangeven en hierover doelgericht informatie opzoeken. een eigen hypothese (bewering, verwachting) formuleren en aangeven waarop deze steunt. omstandigheden die een waargenomen effect kunnen beïnvloeden, inschatten. resultaten van experimenten en waarnemingen afwegen tegenover de verwachte resultaten, rekening houdend met de omstandigheden die de resultaten kunnen beïnvloeden. experimenten of waarnemingen in klassituaties met situaties uit de leefwereld verbinden. doelgericht, vanuit een hypothese of verwachting, waarnemen. alleen of in groep waarnemings- en andere gegevens mondeling of schriftelijk verwoorden. alleen of in groep, een opdracht uitvoeren en er verslag over uitbrengen. informatie op elektronische dragers raadplegen en verwerken. een fysisch, chemisch of biologisch verschijnsel of proces met behulp van een model voorstellen en uitleggen. in het kader van een experiment een meettoestel aflezen. samenhangen in schema’s of andere ordeningsmiddelen weergeven.
1.2 Wetenschap en samenleving De leerlingen kunnen 13 14 15 16 17 18
19 20
voorbeelden geven van mijlpalen in de historische en conceptuele ontwikkeling van de natuurwetenschappen en ze in een tijdskader plaatsen. de wisselwerking tussen de natuurwetenschappen, de technologische ontwikkeling en de leefomstandigheden van de mens met een voorbeeld illustreren. een voorbeeld geven van nadelige (neven)effecten van natuurwetenschappelijke toepassingen. met een voorbeeld sociale en ecologische gevolgen van natuurwetenschappelijke toepassingen illustreren. met een voorbeeld illustreren dat economische en ecologische belangen de ontwikkeling van de natuurwetenschappen kunnen richten, bevorderen of vertragen. met een voorbeeld verduidelijken dat natuurwetenschappen behoren tot cultuur, namelijk verworven opvattingen die door meerdere personen worden gedeeld en die aan anderen overdraagbaar zijn. met een voorbeeld de ethische dimensie van natuurwetenschappen illustreren en een eigen standpunt daaromtrent argumenteren. het belang van biologie of chemie of fysica in het beroepsleven illustreren. Biogenie 3.2 - Jaarplanvoorstel Techniek-Wetenschappen en Biotechnische wetenschappen
1
21
natuurwetenschappelijke kennis veilig en milieubewust toepassen bij dagelijkse activiteiten en observaties.
1.3 Attitudes De leerlingen *22 *23 *24 *25 *26 *27 *28 *29
zijn gemotiveerd om een eigen mening te verwoorden. houden rekening met de mening van anderen. zijn bereid om resultaten van zelfstandige opdrachten objectief voor te stellen. zijn bereid om samen te werken. onderscheiden feiten van meningen of vermoedens. beoordelen eigen werk en werk van anderen kritisch en objectief. trekken conclusies die ze kunnen verantwoorden. hebben aandacht voor het correcte en nauwkeurige gebruik van wetenschappelijke terminologie, symbolen, eenheden en data. *30 zijn ingesteld op het veilig en milieubewust uitvoeren van een experiment. *31 houden zich aan de instructies en voorschriften bij het uitvoeren van opdrachten. *32 hebben aandacht voor de eigen gezondheid en die van anderen.
Biogenie 3.2 - Jaarplanvoorstel Techniek-Wetenschappen en Biotechnische wetenschappen
2
2
Jaarplan
Opmerkingen vooraf •
In dit jaarplan worden de delen 'Organismen verwerken prikkels' en 'Organismen reageren op prikkels uit hun omgeving' omgewisseld t.o.v. het leerplan weergegeven. Die mogelijkheid van omwisseling staat expliciet vermeld in het leerplan (leerplannummer VVKSO D/2012/7841/085 en VVKSO D/2012/7841/084) p.10 bovenaan.
•
B = basis leerplandoelstelling V = verdiepende leerplandoelstelling (U) = uitbreiding
•
Voor de verwoording van de eindtermen (nl. onderzoekend leren (eindtermen 1 t.e.m. 12), wetenschap en samenleving (eindtermen 13 t.e.m. 21) en attitudes (22* t.e.m. 32*)): zie p. 51-52 in het leerplan (leerplannummer VVKSO D/2012/7841/085 en VVKSO D/2012/7841/084).
School:
Leerkracht:
Vak: Biologie
Graad: 2de graad tso Techniek - Wetenschappen Biotechnische wetenschappen
Leerplannummer:
Leerjaar:
Techniek - Wetenschappen D/2012/7841/085
Aantal lestijden / week: 2u / week
1ste leerjaar
Biotechnische wetenschappen D/2012/7841/084 Leerboek:
Biogenie 3.2
Schooljaar:
(leerboek + werkboek)
Biogenie 3.2 - Jaarplanvoorstel Techniek-Wetenschappen en Biotechnische wetenschappen
3
lesnummer
nummer leerinhoud leerplandoelstelling B = basisdoelstelling V = verdiepende doelstelling (U) = uitbreiding Organismen krijgen informatie over hun omgeving
verwijzing naar eindterm
Inleidende begrippen
1-2 B1
• In voorbeelden het verband tussen prikkel, zintuig en reactie aanduiden
V1
• Verschillende soorten prikkels verbinden met de bijbehorende zintuigen of receptoren
B2
• Practicum: drempelwaarden van prikkels onderzoeken
2, 3
3, 4, 5, 6, 7, 8
Opmerking: Men kan vrijblijvend de begrippen receptor, conductor en effector gebruiken en deze terminologie consequent doortrekken in de vervolgleerstof. Thema 1 Lichtreceptoren
3 - 15
• Uitwendige en inwendige bouw van het oog + stoornissen (scheelzien, astigmatisme, cataract, netvliesloslating)
B3, B9
5, 6, 7, 10
• Practicum: dissectie van een varkensoog V3
• Een schets maken van een oog en de macroscopisch waarneembare uitwendige en inwendige delen aanduiden en benoemen
B4, B5, B6, B7, B9
• Werking van het oog + practica → lichttoevoer → beeldvorming → accommodatie en accommodatieafwijkingen → fotoreceptoren + stoornissen (nachtblindheid, kleurenslechtziendheid) → zenuwcellen en oogzenuw + stoornis (glaucoom)
2, 3, 4, 5, 6, 7, 10
B8
• 'Zien' met je hersenen + practica → interpretatie van de netvliesbeelden → dieptezicht → gezichtsbedrog (optische illusie) → nawerking van beelden → lichtwaarnemingen bij andere dieren (U)
3, 4, 5, 6
Biogenie 3.2 - Jaarplanvoorstel Techniek-Wetenschappen en Biotechnische wetenschappen
4
lesnummer
nummer leerplandoelstelling B = basisdoelstelling V = verdiepende doelstelling (U) = uitbreiding
leerinhoud
verwijzing naar eindterm
Thema 2 Geluidsreceptoren
16 - 20 B10
• Practica i.v.m. geluid: trillingen, toonhoogte, geluidssterkte, resonantie
5, 6, 7, 11
B11, B12, B13, B17
• Bouw en werking van het oor - uitwendig oor + stoornis (oorstoppen) - middenoor + stoornis (middenoorontsteking) - inwendig oor en orgaan van Corti + stoornissen (gehoorschade, tinnitus)
1, 2, 3, 4, 5, 6, 7, 10, 21
• 'Horen' met je hersenen → ontvangen en verwerken van zenuwimpulsen → stereofonisch horen + practicum → geluidswaarneming bij dieren: echolocatie (U)
1, 2, 3, 4, 5, 6, 10
V11 B14
Thema 3 Evenwichtsreceptoren B15
•
Situering van de evenwichtszintuigen
5, 6, 7, 10
B16
•
Bouw en werking van statolietorgaan en ampullaorgaan
5, 6, 7, 10
•
Practica i.v.m. andere zintuigen die een rol spelen bij het bewaren van het evenwicht (ogen en proprioreceptoren)
Thema 4 Reukreceptoren Thema 5 Smaakreceptoren Thema 6 Gevoelsreceptoren
21 - 22
B18
•
Practica: experimenten i.v.m. reuk, smaak of tast uitvoeren
V18
•
Op een model of beeldmateriaal van tong, neus en huid de receptoren aanduiden en benoemen
Biogenie 3.2 - Jaarplanvoorstel Techniek-Wetenschappen en Biotechnische wetenschappen
1, 2, 3, 4, 5, 6, 7, 8
5
lesnummer
nummer leerinhoud leerplandoelstelling B = basisdoelstelling V = verdiepende doelstelling (U) = uitbreiding Organismen reageren op prikkels uit hun omgeving
verwijzing naar eindterm
Thema 7 Spierwerking als reactie op prikkels
23 - 29 B26
• Uit waarnemingen afleiden dat spierwerking een reactie op prikkels is
5, 6, 7
B27, B28, B29, B30
• Spierwerking niet in samenwerking met het skelet + practicum
5, 6, 7, 10
• Spierwerking in samenwerking met het skelet + practicum → skelet: - voorbeelden van beenderen - lange en platte beenderen en hun functies (U) → gewrichten: - voorbeelden - soorten en bewegingsmogelijkheid (U) → skeletspieren - antagonisten - macroscopische bouw + practicum V28
• Aandacht voor goede houding, lichaamsbeweging en sport
B31, B32
• Bouw en werking van soorten spierweefsel vergelijken + practica → dwarsgestreept → glad spierweefsel → hartspierweefsel (U)
B33
• Spiercontractie: werking van spierfibrillen in skeletspieren
6, 7, 10
Thema 8 Klierwerking als reactie op prikkels Thema 10 Bouw en functie van het hormonaal stelsel
30 - 32
B26
• Uit waarnemingen afleiden dat klierwerking een reactie op prikkels is
5, 6, 7
B34
• Bouw van exocriene en endocriene klieren en aanpassingen aan hun functie • Voorbeelden van exocriene en endocriene klieren • Voorbeeld van een gemengde klier: alvleesklier
10
B35
• Het begrip hormoon • Voorbeeld van het effect van hormonen: insuline en glucagon • Coördinerende werking van het endocrien stelsel
10
B36
10
Biogenie 3.2 - Jaarplanvoorstel Techniek-Wetenschappen en Biotechnische wetenschappen
6
lesnummer
nummer leerplandoelstelling B = basisdoelstelling V = verdiepende doelstelling (U) = uitbreiding
leerinhoud
verwijzing naar eindterm
Organismen verwerken prikkels Thema 9 Bouw en functie van het zenuwstelsel
33 - 45 B19
• Van prikkels (opgevangen door receptoren) naar zenuwimpulsen (doorgegeven via het zenuwstelsel) naar reacties (door effectoren)
10
B20
• Bouw en functie van een zenuwcel (neuron)
6, 7
B21
• Informatieoverdracht via neuronen → impulsgeleiding binnen het neuron → impulsoverdracht tussen neuronen → impulsoverdracht van receptor naar sensorisch neuron → impulsoverdracht van motorisch neuron naar spier → invloed van drugs en geneesmiddelen op neurotransmissie
10
B22, B23
• Bouw van het centraal zenuwstelsel → bouw van de hersenen → bouw van het ruggenmerg
6, 7, 10
• Bouw van het perifeer zenuwstelsel → hersenzenuwen → ruggenmergzenuwen → grensstrengen B24 V24 B25
V25
• Informatieverwerking in de hersenen → centra in de grote hersenen → centra in andere hersendelen → de functies van hersendelen afleiden uit de gevolgen van hersenletsels
6, 7, 10
• Zenuwbanen vergelijken → reflexboog → traject van een impuls bij gewilde bewegingen
10
• Onderscheid tussen animaal en autonoom zenuwstelsel
Biogenie 3.2 - Jaarplanvoorstel Techniek-Wetenschappen en Biotechnische wetenschappen
7
lesnummer
nummer leerinhoud leerplandoelstelling B = basisdoelstelling V = verdiepende doelstelling (U) = uitbreiding Coördinatie van reacties op prikkels
verwijzing naar eindterm
Thema 11 Samenhang tussen zenuwstelsel en hormonaal stelsel
46 - 48 B37, B38
• Voorbeelden van de samenhang tussen zenuwstelsel en hormonaal stelsel bij de coördinatie van reacties op prikkels → samenhang tussen hypothalamus en hypofyseachterkwab bij de regeling van de melkejectie → regelsysteem voor adrenalinesecretie door het bijniermerg
4, 5, 12
Biogenie 3.2 - Jaarplanvoorstel Techniek-Wetenschappen en Biotechnische wetenschappen
8
