1 De feiten op een rijtje De bouw van Het Oude Raadhuis markeerde in 1867 de nieuwe bewoning van de droog gemalen polder en daarmee het openbaar bestuur in Haarlemmermeer. Ruim een eeuw later, bij de bouw van het nieuwe gemeentehuis kreeg Het Oude Raadhuis in 1982 als rijksmonument een nieuwe functie, het werd het eerste officiële theater in Haarlemmermeer. Bij de opening in 1992 van het nieuwe grote theater De Meerse aan het Raadhuisplein kreeg Het Oude Raadhuis de functie van kleine zaal voor nieuw en aanstormend theatertalent. Na een grondige restauratie in 2005 werd Het Oude Raadhuis omgedoopt in een kunst- en cultuurhuis met theater, galerie, beeldentuin en horeca. De opening van Het Cultuurgebouw in 2011 betekende echter het einde van dit totaalconcept. In overleg met de Gemeente werd besloten om de horeca en beeldende kunst te concentreren in het nieuwe grote cultuurgebouw aan het Raadhuisplein. Door de nieuwbouw werd De Meerse een volwassen regionale schouwburg met een grote zaal, een vlakke vloerzaal en een vestzaktheater in Het Oude Raadhuis. Dit vestzaktheater wordt nu gebruikt als theaterzaal (100 voorstellingen), repetitielocatie (8 montages), voor amateurvoorstellingen (3), trouwerijen (15) en businessmeetings (35). Daarnaast is het een erkende, bij de bioscoopbond aangesloten filmzaal met professionele apparatuur. De filmvoorstellingen worden in samenwerking met Cinémeerse geprogrammeerd, het aantal vertoningen is dit seizoen uitgebreid van 30 naar 60 en zal bezocht worden door naar verwachting zo’n 4.000 mensen. Het aantal bezoekers bedraagt jaarlijks ongeveer 10.000 personen. De Gemeente Haarlemmermeer is eigenaar van Het Oude Raadhuis en verhuurt het pand aan De Meerse. In 2014 hebben De Meerse en de Gemeente het huurcontract herzien: voortaan huurt de schouwburg alleen de theaterzaal en de opslagzolder. Voor de kelder en de benedenverdieping met horeca, tuin en terras zou een private horeca-ondernemer worden aangetrokken die samen met het vestzaktheater van Het Oude Raadhuis een idyllische, romantische en prachtige uitspanning zou maken. In de tussentijd beheert de schouwburg op verzoek van de Gemeente het hele pand en gebruikt de benedenverdieping tot nader orde als foyer en partyruimte bij verhuringen. Formeel is de zoektocht naar een private horeca-ondernemer nog niet afgerond, feitelijk lijkt het er echter op dat de Gemeente er niet in is geslaagd om het bestemmingsplan zodanig aan te passen dat de terrasfunctie kan worden toegevoegd aan de commerciële horeca. In de huidige omstandigheden mag bijvoorbeeld na 20.00 uur de tuindeur niet worden opengezet wegens vermeende geluidsoverlast. Daarmee is private uitbating minder interessant voor een potentiële horeca-huurder. Hiermee is wellicht het plan van een publiekprivate samenwerking door de Gemeente als onhaalbaar gekwalificeerd. Voordat echter besloten wordt om dan maar tot verkoop over te gaan zou dit lopende traject in elk geval formeel moeten worden afgesloten. En wellicht zijn er andere opties die geld opleveren. Eerder in het proces heeft zich bijvoorbeeld al een theatermaker gemeld en recent heeft een private ondernemer te kennen gegeven dat hij samen met het theater de publiek-private samenwerking wil aangaan op een andere basis dan horeca. Het ligt dus voor de hand om meer tijd in te ruimen om naar alternatieven te zoeken, alvorens het drastische besluit te nemen om tot definitieve verkoop over te gaan. Het besluit van het College tot verkoop heeft ons dan ook verrast. We dachten dat we nog in gesprek waren. Het was al langer bekend dat de Gemeente kritisch naar zijn vastgoedportefeuille zou gaan kijken. Begin dit jaar is aan De Meerse meegedeeld dat al het vastgoed zou worden onderzocht en daarmee ook Het Oude Raadhuis. De Gemeente verzocht de schouwburg om een technische inventarisatie te doen naar beschikbare faciliteiten elders in het Pier K- pand in Nieuw-Vennep en in Het Cultuurgebouw. Daarnaast wilde de Gemeente graag een morele, emotionele peiling onder artiesten en impresariaten in Nederland. De Meerse heeft hier loyaal aan mee gewerkt, beide onderzoeken hebben plaatsgevonden en zijn adequaat verwoord in de notitie van het College aan de Raad. 2
De technische inventarisatie leverde op dat onder aanpassingen de podiumzaal in Nieuw-Vennep geschikt kan worden gemaakt voor professionele theatervoorstellingen. De podiumzaal van Pier K in Het Cultuurgebouw vergt meer aanpassingen. De morele inventarisatie levert een geheel ander beeld op. Voor de Nederlandse theaterwereld is Het Oude Raadhuis een toonaangevend en onvervangbaar vestzaktheater; sluiting wordt gezien als een ernstig en onomkeerbaar verlies. Op grond van de aangedragen feiten en argumenten maakte het College voor de zomer bekend dat Het Oude Raadhuis zou worden uitgezonderd van het te verkopen vastgoed en apart zou worden gewogen.
In augustus besloot het College alsnog, naar nu is gebleken, om Het Oude Raadhuis toch van de hand te doen: vastgoed is geen kerntaak en het Pier K pand in Nieuw-Vennep moet beter benut worden. Vervolgens heeft zij dit als een voorgenomen besluit aan de Raad voorgelegd. Zijdelings en pas daarna zijn wij hierover op ambtelijk niveau geïnformeerd en is de Collegenotitie aan ons toegestuurd. Tot zover de feiten.
2 De waarde van Het Oude Raadhuis als vestzaktheater Gastvrijheid voor en betrokkenheid bij makers en publiek kleuren de missie van De Meerse. Een vanzelfsprekendheid is de rol die De Meerse vanaf haar prilste bestaan al speelt voor de makers: De Meerse wil van betekenis zijn voor de kunstenaar, zij wil ruimte bieden aan het experiment en een podium geven aan jong en onbekend talent. Vele groten zijn ooit klein begonnen en hebben De Meerse als springplank gebruikt door te starten in Het Oude Raadhuis. Met name hierdoor heeft De Meerse een landelijk herkenbaar profiel voor cabaretiers gekregen. In de afgelopen decennia hebben vele artiesten opgetreden in Het Oude Raadhuis. Denk aan namen als Bert Visscher, Erik van Muiswinkel, Youp van t Hek, Eric van Sauers, Dolf Jansen, Richard Groenendijk, Roué Verveer, Poppentheater Koekla, Jacobus Wieman, Jochem Myjer, Helmert Woudenberg, Brigitte Kaandorp, Paul de Leeuw, Herman Finkers, Acda en De Munnik, Theo Maassen, Najib Amhali, Plien & Bianca, Jan Jaap van der Wal. Voor menig artiest was Het Oude Raadhuis een van de eerste podia waar het theaterleven begon, grote namen van nu zijn ooit hun carrière daar gestart. Het is een van de weinige kleine zaaltjes nog in Nederland waar aankomend talent voor weinig geld terecht kan, waar kleine producties een professionele kans krijgen en waar een publiek kan worden opgebouwd. Voor De Meerse is Het Oude Raadhuis een belangrijke parel die ons als bescheiden midden-theater veel goodwill oplevert bij makers en artiesten. Grote namen zijn nog wel eens bereid hier op te komen treden juist vanwege deze goodwill, denk aan Youp van ’t Hek, Dolf Jansen en Paul de Leeuw.
3
Voor De Meerse en aanvankelijk ook voor de Gemeente staat vast dat dit kleine zaaltje een hoge culturele en emotionele waarde heeft en daarom behouden moet blijven. Vele nu bekende artiesten hebben aan het begin van hun loopbaan in Het Oude Raadhuis gestaan. Het vestzaktheater is in het beleidsplan van het theater en met instemming van de Gemeente bestemd voor experiment en nieuw talent. De zaal wordt gepromoot bij gezelschappen en impresariaten om deze te gebruiken als repetitieruimte voor startups en tryouts. De gemeente Haarlemmermeer is altijd trots geweest op Het Oude Raadhuis en heeft dat ook als haar visie verwoord in de vigerende Cultuurnota 2013-2030. Kennelijk is de Gemeente al twee jaar na het verschijnen van de Cultuurnota en maar liefst 15 jaar voor de uiterste houdbaarheidsdatum van deze visie al tot een andere conclusie gekomen. Voor De Meerse en Het Cultuurgebouw staat vast dat het vestzaktheater een heel bijzonder en organisch gegroeid merk is geworden in de Nederlandse theaterwereld. Het is een van de weinige erfgoedaspecten waar Haarlemmermeer terecht trots op mag zijn. Het onderscheidt deze gemeente ten opzichte van vele andere gemeenten die een rijker en dieper verleden hebben. Voor De Meerse staat vast dat de cultuur-historische waarde van Het Oude Raadhuis onherhaalbaar is. Overplaatsen van (een deel van) de voorstellingen naar Nieuw-Vennep is technisch mogelijk. Goodwill valt echter niet over te plaatsen. Opheffen betekent vallen, begraven, vergeten en elders opnieuw beginnen. Opheffen van Het Oude Raadhuis als vestzaktheater is een definitieve breuk met het kostbare, breekbare en weerloze verleden.
3 De waarde van Het Oude Raadhuis in de harten van de Haarlemmermeerse burgers Het Oude Raadhuis is een van de oudste gebouwen van Haarlemmermeer en heeft een belangrijke rol gespeeld in de levens van generaties inwoners van deze gemeente. Hoe vaak de medewerkers niet te horen krijgen: “Mijn oma/moeder/tante is hier nog getrouwd”. Het Oude Raadhuis heeft altijd een openbare en publieke functie gehad. Alle stenen van het gebouw kunnen hiervan getuigen. En dat is nu al bijna 150 jaar zo, hetzij als gemeentehuis hetzij als theater. Het Oude Raadhuis is altijd een verbindend publiek symbool geweest van de mensen die zich in deze polder gevestigd hebben. Voor Haarlemmermeerders is deze plek een stukje publiek bezit. Het heeft hiermee een emotionele waarde en lading gekregen die uniek te noemen is, een identificatie met verleden en heden, een landmark voor de toekomst. Bij private verkoop is dit morele aspect weg, verdwenen in de mist van het verleden. De deuren gaan dicht, de burger is niet meer welkom, hij is vervreemd van zijn huis. De buitenkant wordt een façade, een herinnering aan wat ooit was en daarna gewoon een monumentaal pand. De emotionele waarde van dit publiek domein is eveneens onherhaalbaar en in geen euro’s uit te drukken.
4
4 De voorgenomen verkoop in het perspectief van komende bezuinigingen De Gemeente heeft medio 2015 aangegeven dat voor 2017 nieuwe bezuinigingen worden doorgevoerd op het budget van cultuur. Dit in het kader van een brede “herijkingsoperatie”. De verwachting is dat Het Cultuurgebouw met alle nevenvestigingen van bibliotheek, theater en kunstencentrum ongeveer € 1 miljoen zal moeten inleveren op het subsidie van € 16 miljoen. Ongeveer € 5,5 miljoen van deze subsidie zit in huisvesting en wordt via de huur direct teruggesluisd naar de eigenaar, zijnde de Gemeente. Hierbij moet in aanmerking worden genomen dat in 2014 al een bezuinigingsoperatie is afgerond van € 1,1 miljoen. De veronderstelde synergie-opbrengst van de fusie tussen de instellingen is bij de eerste bezuinigingsronde reeds verzilverd. In de loop van oktober zullen nadere details bekend worden. Verdergaande kortingen op het cultuurbudget zullen onvermijdelijk zwaarder drukken op het totaal van producten, diensten en activiteiten. Een dergelijke herijkingsoperatie vereist een brede heroriëntatie op het totale productenpakket waarbij niet moet worden uitgesloten dat vestigingen van Bibliotheek, Pier K of De Meerse moeten worden afgestoten. In dit perspectief is het op zijn minst ongelukkig te noemen dat door de voorgenomen sluiting van Het Oude Raadhuis een deel van deze brede afweging niet meer mogelijk is. In het Collegebesluit wordt immers al een voorschot genomen op verplaatsing van een groot deel van de middelen van Het Oude Raadhuis naar Nieuw-Vennep. Dit maakt een brede heroriëntatie op de realisatie van de voorgenomen bezuinigingen op voorhand al onmogelijk. De timing van het Collegebesluit is in dit licht gezien, op zijn zachtst gezegd, ongelukkig te noemen. Het moet duidelijk zijn dat sluiting van Het Oude Raadhuis op grond van de eerder genoemde, cultuurhistorische en historisch-morele argumenten in de ogen van de Raad van Bestuur van Het Cultuurgebouw een onverstandig besluit is. En het is naar onze mening tevens onverstandig om hier separate besluitvorming over te plegen. Het kenmerk van politiek is een afweging te maken tussen tegenstrijdige belangen. Het is daarom zaak dat de politiek een totaalafweging maakt en het besluit tot al dan niet open houden van Het Oude Raadhuis neemt te samen met de besluitvorming over de nieuwe bezuiniging die nu aan de orde is.
5 Standpunt van de Raad van Bestuur van Het Cultuurgebouw Sinds de fusie tussen de instellingen in april j.l. wordt Het Cultuurgebouw bestuurd door een tweehoofdige Raad van Bestuur. Het Cultuurgebouw is niet alleen een plek aan het Raadhuisplein maar vooral ook een programma van samenhangende en elkaar versterkende cultuurproducten: cultuureducatie, bibliotheek, leesbevordering, media-educatie, poppodium, theater, architectuur, beeldende kunst en talentontwikkeling. In haar visie wil de Raad van Bestuur met Het Cultuurgebouw een ‘Podium voor de Polder’ zijn, een open deur voor alle burgers en netwerkwerkpartners in het sociaal domein. Dit geldt niet alleen voor Het Cultuurgebouw aan het Raadhuisplein maar ook voor alle nevenvestigingen van Pier K, Bibliotheek en De Meerse. De Raad van Bestuur is zich er van bewust dat het activiteitenprogramma van de prachtige vestiging van Pier K in Nieuw-Vennep geïntensiveerd moet worden. Het zou kunnen evolueren naar een miniatuurversie van Het Cultuurgebouw in Hoofddorp. Er zijn meerdere mogelijkheden om dit te bereiken en hierover wordt hardop nagedacht, ook samen met de Gemeente. In het Collegevoorstel wordt hierop echter al een voorschot genomen door een deel van de programmering van Het Oude Raadhuis bij sluiting over te hevelen naar Nieuw-Vennep. Dit is een sympathieke gedachte die zeker aandacht verdient maar niet op deze manier. Sluiting van Het Oude Raadhuis valt niet weg te strepen tegen versterking van het programma van Pier K in Nieuw-Vennep. Sluiting van Het Oude Raadhuis is vernietiging van een kostbaar en zorgvuldig opgebouwd stuk cultureel erfgoed en goodwill in de theaterwereld. Versterking van het activiteitenprogramma in Nieuw-Vennep vergt een nieuwe aanpak langs meerdere lijnen die momenteel ontwikkeld worden.
5
De Raad van Bestuur van Het Cultuurgebouw is van mening dat sluiting van Het Oude Raadhuis een imagoschade en verlies aan cultuurhistorisch erfgoed in het publiek domein betekent die nooit meer goed te maken is. De Raad van Bestuur van Het Cultuurgebouw wijst sluiting en verkoop van Het Oude Raadhuis dan ook met kracht van de hand. Zij is bereid om samen met de Gemeente en in het licht van de nieuwe bezuinigingen naar verstandige alternatieven te zoeken voor het brede palet van culturele programmering ten behoeve van alle wijken en dorpen in Haarlemmermeer. 24 september 2015
6
